Është bërë e ditur se shkrimtari dhe përkthyesi nga shqipja në italisht, Julian Zhara, është vlerësuar me çmimin “Lermontov”, për aktivitetin e tij poetik në edicionin XVIII të Festivalit Kombëtar të Poezisë “Citta di Sant’ Anastasia”.
Duhet theksuar se çmimi “Lermontov” u jepet personaliteteve që në fushën poetike dallohen për ndjeshmëri të veçantë në përzierjen dhe sintezën e gjuhëve e kulturave të ndryshme, duke pararendur kritere artistike të reja, ende të pazbuluara. Poeti është zhvendosur në Itali në vitin 1999.
Poezia e Julian Zharës është kënga e vendeve që lëmë pas, e boshllëkut që mbush çdo tjetër vend që banojmë. “Shqipëria bëhet vendi që çdonjëri humb, Venezia qyteti që çdonjëri zgjedh duke humbur rrënjët, e vetmja mënyrë për të dialoguar me çdo kohë zë fill nga plaga e brendshme”.
Vlen të cekët se Julian Zhara është poet, performer, organizues eventesh kulturore, u lind në Durrës më 1986. Transferohet në Itali më 1999. Ai ka publikuar dy vëllime me poezi In apnea (Granviale, 2009), Vera deve morire (Botuar nga Interlinea për Lyra giovani 2018.
Po ashtu, më 2014 bashkëpunon në Generation Y, projekt i spoken music në MAXXI dhe organizon festivalin e poezisë orale dhe muzikës digjitale Andata e Ritorno./ Albinfo.ch / KultPlus.com
Qysh në vargjet e para të albumit të saj Future Nostalgia, Dua Lipa deklaron se është këtu për të – change the game -. Më tutje, në dy nga shumë recensionet për albumin e Dua Lipës – Future Nostalgia (nostalgji në të ardhmen), në të vërtetë në Rolling Stone dhe në The Guardian, ky album përkufizohet si teknikë e muzikës Dance dhe muzikës Pop bashkëkohor. Në të vërtetë ajo, më tutje, në The Guardian cilësohet “a true pop visionary” (vizionare e vërtetë e Pop-it). Por ajo që nuk ceket është se Dua, në një prej momenteve kyçe të karrierës së saj, në këtë album ka zgjedhur dance dhe dashurinë para ego trip-it (udhëtimit nëpër ego) si shprehja më e shpeshtë, apo ndoshta e vetme në tërë skenën globale të muzikës. “She is changing the game” (ajo po e ndryshon lojën e show bizit).
Muzika e Dua Lipës në albumin Future Nostalgia është karakter, si në vibe dhe po ashtu në trend dhe shprehje me Pop-in bashkëkohor. Por shumë më shumë muzika e Dua Lipës është zë, muzikë dhe krijim karakter që vjen në vetë natyrën e Dua Lipës. Future Nostalgia është teknikë dhe realizim perfeksionist, ka aranzhime prej më të arriturave bashkëkohësisht. Realizimi joshës (catchy, luscious) karakteristikë për Pop-in, në duart e Duas është pjekur artistikisht dhe krijon dhe bartë momente që në ndjenjën e hollë të shprehur krijojnë trendin botëror si dhe atashimin dhe varësinë nga bukuria e tyre. Pop muzika koncentrohet në krijimin e ndjenjave vërshuese dhe ngjitëse apo lehtë të kapshme, tanimë këto janë – future nostalgjia – në shumë këngë të Duas në albumin e saj, posaçërisht në këngët Future Nostalgia, Don’t Start Now, Physical etj. Tanimë këto këngë dhe albumi i Duas janë moment dhe momentum i trendit global (së paku statistikat e vërtetojnë këtë).
Ajo që u tha është krejtësisht e qartë në refrenin e këngës së dytë të albumit: Don’t Start Now
If you don’t want to see me/ Dancing with somebody…
këndimi i Duas në këtë pjesë të kësaj kënge, si shembull e gjë që përsëritet shumë herë në këtë album, është i ndërtuar në kalimin e sofistikuar të emocionit, prej atij të frustrimit/dëshpërimit, në emocion ngadhnjimi. Që krijon një dramë, apo përmbledhë dramën e këngës dhe po ashtu edhe atë universale të partnerëve etj, në kalim të një numri të emocioneve. Në të vërtetë ky refren, shembull këtu, është lakim i cili ndërton situatën dhe dramën dhe e krijon ngadhënjimin krejtësisht të sinqertë në të kënduarit e Duas, gjë që çanë të zakonshmen duke hapur emocionin tutje në “partying”, gjë edhe për të cilën flet kënga.
Muzika në albumin Future Nostalgia më së miri shpjegohet, edhe në motivin e Dua Lipës, si atë të jashtëm po ashtu edhe atë të brendshëm, dhe po ashtu edhe në përjetimin që e krijon, në vargjet e këngës Levitating:
If you wanna run away with me, I know a galaxy/And I can take you for a ride/Music don’t stop for life…
Muzika në albumin e Dua Lipës është një galaksi tjetër, si në arritjen e saj e po ashtu edhe në bukurinë e saj. Por aq më shumë ajo edhe e përmbush premtimin, është ajo që na bartë atje, deri në Rrugën e Qumështit. Por ka edhe një varg krejtësisht interesant dhe të bukur, se muzika aty nuk e pret jetën, muzika është e pandalshme, muzika është si në albumin e Duas – galaktike.
Më tutje, Dua Lipa në këtë album trajton si gjithëherë – the raw (të papërpunuarën) të dashurisë, hapjen, seksin dhe edhe kritikën ndaj shoqërisë, si femër që ka ecur me çelësat në mes gishtave të duarve për t’u vetëmbrojtur. Në të vërtetë ajo për këtë ka një shprehje: mansplained.
Dua Lipa këndon në këngën e saj Future Nostalgia se është Alpha Female (femër alfa me sinonim ulkonjën alfa – prijëse e kopesë që ujqëve). Ajo nuk është në “the game” për të bërë këngë të paharrueshme (kjo për Duan është e tejkaluar tanimë), ajo është këtu për të “change the game”.
Dua Lipa është në vibe me Pop të sotit. Frontalja, konfrontimi, theksi ne ego dhe ego attitude të Hip Hop bartur edhe në Pop tanimë, është tejet e arritur në albumin e Dua Lipës – I know you’re dying to figure me out (e di se po vdes të më kuptosh), thotë ajo duke duke simbolizuar veten e saj – të pakapshmen, të paarritshmen dhe të pazakonshmen e pakuptueshme. Është e vetëdijshme që është ‘ndryshe’, që tjetri nuk është i mësuar me njerëz si ajo dhe se nuk e ka të lehtë ndaj ‘madhështisë’ së saj.
Dua, artistikisht, në albumin Future Nostalgia kalon në ndryshim 180 shkallësh, dhe e pranon se është çmenduri
Did a full 180, crazy/Thinking ‘bout the way I was…
Pastaj ajo vazhdon në po të njëjtën këngë
So moved on, it’s scary,
duke ndarë përvojën e saj. Duke pranuar. Duke theksuar pranimin dhe duke i dhënë rrëndësi në muzikën dhe shprehjen e saj, dhe ky duke qenë hapja ndaj dashurisë dhe jetës, dhe edhe një “bounce back” të vetë alfa ulkonjës. Aq më shumë po e njëjta vazhdon në këngën tjetër: I never thought that I would find a way out.
Në këngën Cool ka një moment krejtësisht të bukur kur Dua këndon e ekzaltuar nga dashuria, kur flet në këto momente me të dashurin: se po na shoh në realitet. Gjë që do të thotë po na shoh të mundshëm, të martueshëm, të arritshëm. Gjë që, ndër të tjera,nënkupton vështirësinë e jetës për të parë po të njëjtën, realiteti duke qenë tejet i paarritshëm.
Në këngën e radhës, ajo këndon:
Common love isn’t for us/We created something phenomenal/Don’t you agree?/Don’t you agree?/
Megjithëse dashuria ka arritur përmasa të pazakonshmes në këtë këngë, ajo duhet të pyes dy herë partnerin nëse pajtohet për këtë pazakonshmëri. Ndjesia dhe dashuria e nevojshme për t’u konfirmuar, për t’u pyetur dy herë.
Kur Dua artiste bën dashuri ajo e ‘frymëmerr’ të dashurin deri në halucinim. Ajo kërkon t’ia thyej zemrën partneri. Ajo që e arrin kulmin në këtë temë të këtij albumi është refreni i këngës Good in bed:
We drive each other mad, mad, mad, mad, mad/But baby, that’s what makes us good in bed…/But when you’re going down, I get so up (So up)
I tërë udhtëimi nëpër shpërthimet, katarzat, çarjet dhe momentet e – nostalgjisë në të ardhmen – në albumin e Dua Lipës, përfundojnë me vajzat që mbajnë çelësat në mes gishtave, gjithëherë gati të vetëmbrohen, dhe e dimë për çka dhe ndaj kujt. Dua edhe bën kritikë ndaj shoqërisë përmes ironisë tejet të hollë:
No, the kids ain’t alright/Oh, and they do what they see/’Cause it’s all on TV
Gjë që e përfundon duke kënduar “derisa djemtë gjithnjë janë djem” me nënkuptimin se u falet se janë djem, ajo thotë se në anën tjetër “vajzat duhet të jenë gra”.
Është pritur me kuriozitet ky album i Duas, sidomos për shkak të suksesit të saj paraprak, dhe ka qenë moment shumë kritik për Duan si artiste, për pranimin e këtij albumi. Por ajo tanimë është krahasuar edhe me Lady Gaga, dhe ka kaluar në trendsetter global me po të njëjtin album. A nuk e ka ndryshuar – lojën? / KultPlus.com
Këtë vit për shkak të pandemisë çdo gjë sa i përket turizmit është vonuar.
Kryetari i Komunës së Ulqinit Loro Nrekiq, tha se në Ulqin nuk ka të infektuar dhe ata po i përmbahen masave që janë marra nga qeveria qendrore e Malit të Zi.
“Me masat e reja ne mund të presim 100 mijë turistë. Ne i ftojmë turistët kosovarë që të vizitojnë turistët, ne kemi marrë të gjitha masat dhe për të ruajtur distancën”, tha ai.
Sipas tij Ulqini dhe Mali i Zi varet nga turizmi. “Nga nesër do të fillojnë të punojnë të gjitha në Mal të Zi. Ne presim të hapen kufijt, kosovarët janë të mirëseardhur, ata vijn në shtëpinë e tyre”, tha ai. /rtklive/ KultPlus.com
“Para pak kohësh, isha paksa i befasuar nga kritikat e virologut të njohur të Berlint Christian Drosten, drejtuar kolegëve nga Instituti Robert Koh rreth përhapjes së informatave të paverifikuara për Virusin Corona 19 si dhe shfrtyëzimit të tyre nga politika për të justifikuar masat e marra, siç janë karantenimi, ndalimi i qarkullimit, e mbi të gjitha ndërprerja e prodhimit, që të shumtën janë populiste, për qëllime politike, me çka shumë prej tyre, duke përfshirë edhe ata nga radhët e CDU dhe SPD në raport me partinë AFD, që u kishte rënë rejtingu, po fitojnë gjithnjë e më shumë “popullaritet” dhe nga disa kategori sociale (kryesisht të moshuarit), po kremtohen si “shpëtimtarë”!
Tash, kur të dhënat e infektologëve, virologëve vazhdojnë të jenë shpërputhëse me panikun e përhapur si dhe dëmet e mëdha që po i shkaktohen shoqërisë pikërisht në emër të “masave shëndetësore për mbojtjen e saj” ndërkohë që modeli suedez, në raport me virusin dhe parandalimin e tij po tregohet më i miri; tash kur po shihet se në Gjermani kemi tri herë më shumë të vdekur (mbi 20 mijë nga sëmundjet tjera krahasura me rreth 5 mijë prej virusit) nga moskujdesi që ka përjashtur sëmundjet tjera (kardiale, kancerin dhe të tjera); tasha kur po shihet se në Gjermani për fat të mirë, përkundër parashikimeve ogure, spitalet kanë mbetur të zbrazta, ndërsa qytetarët po kërkojnë që jeta të vazhdojë në të gjitha fushat dhe madje me anën e protestave po tërheqin vërejtjen për skenaret apoliptike për rikthimin e një diktature të re postmoderne, pra në këto rrethana, mjekët e mësuar me popullarit, vazhdojnë të mbajnë avaze duke paralajmëruar “fazë të dytë e të tregë madje, ndonëse me ato çfarë than për “fazën e parë”, fare nuk ia qëlluan!
Pra, në këto rrethana tepër shqetësuese për të tashmen dhe të ardhmen tonë që, si po shihet, po përpiqet të kontrollohet deri aty sa njeriu, anën e epruvetës, të kthehet në një shoqëri orvelliane, nuk kam si të mos i jap të drejtë Christian Drosten dhe nevojës që mjekëve të mos u lejohet të flasin si gjeneralë, ndësa politikanët të mos flasin si mjek!” / KultPlus.com
Drejtuesi i Qendrës së Realizimit të Veprave të Artit në Tiranë Agim Rada rrëfen prioritetet për hapësirat publike. Sipas tij, do të hiqen të gjitha veprat që nuk i kanë rezistuar kohës. Ndërsa, në nëntor statuja e Gjergj Fishtës do të vendoset në Parkun Rinia
Skulptori Agim Rada këto ditë është duke punuar në tempullin e tij, në Qendrën e Realizimit të Veprave të Artit. Në duar ka statujën e Gjergj Fishtës, që për të është Homeri i letrave shqipe. Për “ReportTV” artisti rrëfen se gjatë krijimtarisë së jetës së tij, kanë qenë gjithmonë këto figura, që i kanë rezistuar kohës, sepse kanë qenë edhe mbesin frymëzim për brezat.
“Kjo studio është tempulli im. Këtu unë kaloj tërë kohën. Për mendimin tim, pandemia tek unë nuk pati ndonjë efekt të madh, pasi tërë jetës kam qëndruar mbyllur, duke punuar veprat e mia”
Artisti na rrëfen se ky Homer i letërsisë shqiptare do të përjetësohet në bronz. Në të do të gdhendet dhe poezia e mrekullueshme “Gjuha Shqype”, për të treguar rolin e madh që ka luajt ky kolos.
“Brezat duhet të rriten me dashurinë për gjuhën shqipe. Unë i di thuajse të gjitha poezitë e tij, Lahutën e Malcisë e kemi pasur si Biblën tonë. Në diktaturë Fishtës kockat ja hodhën në Bunë vetëm se ishte anti-sllav. Padyshim, që ata s’do ta donin këtë patriot që ishte antipushtues”, rrëfen skulptori, i cili shpreh dëshirën se kjo statujë duhet të vendoset tek bulevardi, që mban emrin e Gjergj Fishtës, tek parku “Rinia” me portret nga Lana.
Artisti ndalet edhe tek mungesa e hapësirave ekspozuese për veprat e artit në Tiranë, që sipas tij, hera herës janë keqpërdorur.
“Këtu ka hapësira, por ndonjëherë edhe keqpërdoren. Mendoj se duhet bërë një seleksionim, se po kthehen në agresion vizual veprat e artit të bëra me llamarina të gjetura në rrugë. Ato janë për të mbuluar paaftësinë shumë skulptorë modernë, por po kthehen në ndotje pamore. Kam folur edhe me kryeministrinë Edi Rama, që aty kur do të vendoset një vepër arti të zgjidhet me komision. Tiranës i mungojnë veprat që i rezistojnë kohës. Hiq tre apo katër punë të Odhise Paskalit dhe të Janaq Paços, të tjerat janë shumë keq”.
Ai mendon se disa nga veprat që nuk duhet të jenë të ekspozuara janë statuja e Sulejman Pasha Bargjinit në qendër edhe monumenti kushtuar ish-të përndjekurve politikë, përballë Parlamentit.
“Kaloj në Tiranë dhe shikoj tmerre. Ai turku me xhybe turke, paska themeluar Tiranën. Një skulpturë e rëndomtë ajo e Bargjinit (Sulejman Pasha Bargjini). Thonë që ka themeluar Tiranën, por nëse e ka themeluar ai është turp i madh. S’jam shumë dakord edhe me komisionet, që rastësisht nxjerrin në krye fitues të paaftë. Ne kemi shumë për të hequr, por unë do të hiqja atë statujën tek godina e të përndjekurve, që është me gunga, gunga dhe nuk thotë asgjë. Duhet të realizohen vepra tamam, jo sikundër ka ndodhur në 100-vjetorin e Pavarësisë, që nuk u bë asgjë e saktë”, përfundon skulptori.
Skulptori përfundon se për këto ide do të konsultohet edhe me një komision, që do të ngrihet pranë bashkisë së Tiranës, që në të ardhmen do të kenë në vëmendje veprat e artit në parqe. / Shqiptarja.com / KultPlus.com
Ursula von der Leyen është presidentja e parë femër në historinë e Komisionit Europian.
Presidentja ka qënë ndër të ftuarat e emisionit ”ExtraMamme”, duke diskutuar mbi temat e marrëdhënieve, punës dhe kujdesit, politikës dhe dhuës, të cilat përfaqësojnë temat kryesore të ndryshimit shoqëror që kalon shoqëria në kohën e Covid 19.
”Gjatë emergjencës së koronavirusit, dy të tretat e fuqisë punëtore ishin gra. Por, edhe në shtëpi ato kanë qënë dominante. Punë të dyfishtë mes punëve të shtëpisë dhe kujdesit për fëmijët dhe të afërmit. Duhet të mendojmë më shumë për udhëheqjen femërore dhe rolet e grave në zgjedhjet politike kur do të na duhet të ndërtojmë rregullat e një shoqërie të re”, theksoi Von der Leyen. / KultPlus.com
“Le Moniteur Universel” ka botuar, të premten e 13 gushtit 1880,në faqen n°3, një shkrim në lidhje me themeluesit e vërtetë të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar:
Lidhja Shqiptare dhe Pallati qeveritar
“Lidhja Shqiptare i detyrohet origjinës së saj dy burrave që zënë sot në kabinet (qeveri) dy postet më të rëndësishme.Abedin Pasha (Abedin pashë Dino ose Abedin pashë Preveza), ministër i Punëve të Jashtme dhe Hysen Hysni Pasha, ministër i Luftës.Një ambasador më tha së fundmi se kur pa këta dy burra vdekjeprurës të vinin në pushtet, ai ishte dëshpëruar për zgjidhjen paqësore të çështjeve në pritje dhe kishte filluar të frikësohej për ndërlikimet më të rënda.
Dyshimet e tij, pikëpamjet e tij u ushqyen nga marrëdhëniet e ngushta dhe të vazhdueshme të cilat kurrë nuk pushuan së ekzistuari mes pallatit perandorak dhe drejtuesve të Lidhjes, marrëdhënie që u mbajtën të fshehta sa më shumë që qe e mundur, por që nuk u shpëtuan asnjë diplomati largpamës.
Anëtarët e familjes së Abedin Pashës kanë qenë, që nga ardhja e këtij të fundit në pushtet, ndërmjetës të zgjedhur natyrshëm për të bërë të ditur qëllimet, për të kryer udhëzimet sekrete nga pallati tek drejtuesit e Lidhjes Shqiptare.
Babai i Abedin Pashës, lbrahim Aga, vëllai i tij Vesel beu, një vëlla tjetër, emri i të cilit më shpëton, kunati i tij Qazim Beu, u panë disa herë në anijet e Lloyd-it, duke shkuar nga Preveza në Stamboll dhe nga Stambolli në Prevezë. Në këtë qytet jeton nëna e Abedin Pashës, shtëpia e të cilës është bërë vend takimi për pjesëtarët më të rëndësishëm në Epir dhe në Shqipërinë e Epërme të Lidhjes.
Kjo shqiptare patriote ka marrë më parë dhe me siguri akoma merr letrat dhe komunikimet, si nga pallati ashtu edhe nga Porta, të dërguara për pjesëtarët e Lidhjes.Pa dyshim që ajo i komenton dhe i shpërndan ato sipas udhëzimeve gojore që i vijnë prej Stambolli nga burri, djemtë ose dhëndri i saj.
Ky i fundit, Qazim Beu, është një puro shqiptar nga Gjirokastra, i cili ishte zëvendës i ministrit të policisë për disa vjet. Ky i fundit kurrë nuk pati ndoshta ndihmës më energjik, dhe pretendohet se brenda një dite, Qazimi i tmerrshëm bëri që të zhdukeshin rreth 200 fetarë (softas), të cilët kishin guxuar të protestonin me zë të lartë kundër ministrit të Luftës, Redif Pasha.
I shkarkuar më vonë pas komplotit të Ali Suavi-t, ai u rikthye me sukses, pas mbërritjes së kunatit të tij Abedin Pasha në pushtet, dhe që prej disa kohësh, ai është guvernator i qytetit dhe rrethit të Gjirokastrës, nga ku është thërritur shpesh në Stamboll “për punët e Lidhjes”.
Të premten e kaluar, ai u largua këtu me 20.000 lira turke në të holla, dhe 10.000 lira prej letrash krediti, të gjitha për të plotësuar armatimin dhe pajisjen e pjesëtarëve të Lidhjes.Kështu përgatitet Porta për të zbatuar vendimin e konferencës së Berlinit.”
Shkelje administrative për puthje! Dhe kur? Në orën 02:30, në një rrugë! Ky është një nga 2 200 denoncimet për shkelje të rregullave antikoronavirus të cilat, në Torino, janë shndërruar në procedura administrative.
Në mes të bllokimit, pra, në muajin mars kjo shkelje ishte një çështje e “mospërmbushjes së një mase ndëshkuese (neni 650 i Kodit Penal) dhe dënohej me burg deri në tre muaj, transmeton KultPlus.
Një dekret i ri qeveritar tashmë parashikonte vetëm gjobë.
Të rinjtë ishin parë nga një banor, i cili thirri policinë. / KultPlus.com
Rrethimi i parë i Krujës ka ndodhur në vitin 1450, kur një ushtri Osmane prej rreth 100.000 trupash janë caktuar që të rrethojnë Krujën në Shqipëri.
Lidhja e Lezhës, e udhëhequr nga Skënderbeu, pësoi moral të ulët pas humbjes të Svetigradit dhe të Beratit në vitet 1448-1450. Megjithatë, thirrjet e Skënderbeut dhe mbështetja e klerit, të cilët pohuan se kishin vizione të engjëjve dhe fitores, i motivoi shqiptarët për të mbrojtur kryeqytetin e Lidhjes, Krujën, me çdo kusht.
Pasi la një garnizon mbrojtës prej 4,000 burrash nën togerin e tij të besueshëm Vrana Konti (i njohur edhe si Kont Urani), Skënderbeu i bastisi kampet osmane rreth Krujës dhe sulmoi karvanët e furnizimit të ushtrisë së Sulltan Muradit II. Deri në shtator, kampi otoman u shndërrua në një rrëmujë ndërsa morali u fundos dhe sëmundja u përhap.
Ushtria osmane pranoi që kalaja e Krujës nuk do të binte me forcë të armëve, hoqi rrethimin dhe morri rrugën e saj drejt Edirnes. Shumë shpejt pas kësaj, në dimrin e vitit 1450-51, Muradi vdiq dhe u pasua nga djali i tij, Mehmed II. / KultPlus.com
“Të shesim Mona Lizën, për të shpëtuar kulturën – propozimi i Francës. T’ia japim atë, për të paktën 50 miliardë euro, ndonjë princi arab”. Ideja u botua për herë të parë në revistën “Usbek & Rica” nga Stéphane Distinguin, themelues i kompanisë Fabernovel, e cila operon në fushën e konsulencës digjitale të inovacionit.
Propozimi për të shitur Mona Lizën
I intervistuar nga “Corriere della Sera”, sipas Distinguin, shitja e Xhokondës, në kohë krize për shkak të Koronavirusit, “mund të ishte një marrëveshje e mirë, nga pikëpamja ekonomike dhe kulturore”. Sipas Distinguin, pandemia dhe izolimi i ditëve të sotme na japin të drejtën të guxojmë. “Sektori ka arritur fundin, prapësimi i famshëm kulturor francez ka të ngjarë të thërrmohet, të vetmit që i kanë mjetet për të rezistuar dhe që mund t’ia dalin mbanë të reagojnë në një mënyrë a një tjetër janë gjigantët amerikanë, siç është Netflix”. Pra, propozimi i Distinguin, konsiston në shitjen e “xhevahirit të familjes” jo për të fituar para, por për t’i dhënë njëlloj limfe gjeneruese botës së kulturës franceze, të gjunjëzuar nga gjendja e jashtëzakonshme Koronavirus. “Le të shpëtojmë prej tij dhe t’i përdorim ato para për të menduar për të ardhmen e kulturës dhe artit”, – përfundon intervistën Distinguin.
Miti i Xhokondës
Për shekuj adhuruesit e artit janë hipnotizuar nga pyetjet rreth gjendjes mendore të subjektit. Debate dhe studime të panumërta kanë krijuar teori të shumta konkurruese në lidhje me kuptimin e jetës. Propozimi për shitje i Xhokondës, nuk është tjetër veçse karta e fundit në një seri peripecish, që janë qendërzuar në veprën e famshme të Leonardo da Vinçit në qendër. Pikë së pari, ka të bëjë me polemikat diplomatike midis Italisë dhe Francës, në lidhje me vendndodhjen e duhur të kryeveprës. Të shumtë janë ata që gabimisht besojnë se Mona Liza u soll në Luvër nga Napoloni. Mirëpo, në të vërtetë ajo u dërgua atje nga vetë Leonardo, duke e shpënë në Francë dhe për të cilën mbreti Françesko I, i pagoi 4 mijë skuda ari (dy vjet të pagës së Leonardos). Një tjetër debat i përjetshëm ka të bëjë me interpretimin e shprehjes së fytyrës së Mona Lizës. Po ta ndajmë fytyrën e Mona Lizës në gjysmë, mund të merren dy shprehje të ndryshme. gjysma e majtë e fytyrës duket më serioze dhe me një moshë pak më të vjetër se ana e djathtë, e cila na shfaqet më rinore dhe më e qeshur./konica.al/ KultPlus.com
Tepër intriguese kanë qenë mendimet e shfaqura për poezinë “Pashallarët e kuq” (në të vërtetë titulli origjinal i poezisë është “Në mesditë Byroja Politike u mblodh”, por tashmë ajo njihet me një titull tjetër si “Pashallarët e kuq”, ndaj dhe në këtë shkrim do t’i referohemi kështu) para se të bëhej e njohur për masën e lexuesve, thuajse ajo përbënte apogjeun ku fshihej enigma e krijimtarisë së Ismail Kadaresë; dashuria e atyre që e urrenin dhe urrejtje e atyre që e adhuronin. Botimi i poemës e fashiti këtë kapërthim ndjenjash, megjithatë “tisi mistik” që e veshi këtë poezi, ka bërë që herë pas here, prej “simpatizantëve”, të përqendrohet vëmendja në vlerat e kundërshtisë ideore ndaj regjimit komunist, nëpërmjet një krijimi me pretendime artistike modeste.
Disa studiues janë të mendimit se kuptimi i poezisë “Pashallarët e kuq” është demaskimi i realitetit socialist. Por, nuk na thonë se si arrijnë në këtë përfundim, sa hollësitë e tekstit të çojnë dhe e justifikojnë këtë përgjigje. Simbolika!
Po si është shprehur në tekst? Cila është ndërthurja e fjalëve, çfarë marrëdhëniesh krijohen mes formës e kuptimit, aq më tepër që këto marrëdhënie janë me bazë marrëveshjeje?
Kjo është letërsia dhe arti i saj! Çfarë e bën simbolike këtë poezi? Çfarë e bën alegorike apo ironike? Drejt kujt i orienton qëndrimet tona ndaj personazheve, në rastin konkret socializmit dhe burokracisë, simpatitë apo antipatitë, nëpërmjet detajeve të tekstit, ndaj pushtetit apo të përmbysurve? Cila është optika në trajtimin e klasës punëtore dhe popullit, ajo e hyjnizimit të Partisë dhe demaskimit të burokracisë prej saj, apo e kundërta?
Burokracia jepet si forcë, nerv, energji, jetike për Partinë dhe socializmin, apo si gangrenë dhe tumor që duhet shkulur për të garantuar një jetesë të shëndoshë e kompaktësi parti – popull, krahas vigjilencës ndaj klasave të përmbysura? Si jepet qëndrimi i autorit në tekst? Te cila forcë ai shikon garancinë për zhvillimin e përparimin e vendit?
Të gjitha këto duhet të marrin përgjigje brenda tekstit dhe jo në atë se ç’mendim kishte autori gjatë kohës së realizimit të veprës, apo se “ç’ka menduar autori se nënkupton vepra pasi është kryer” (Xh. Kaller). Dhe, kur përjashtohet autori në përcaktimin e kuptimit të veprës në kohën gjatë dhe pas ngjizjes së saj, kuptohet se ç’vend zënë dhe sa të argumentuara janë përgjigjet e studiuesve nisur nga tregues të tillë kohorë.
Simbolika e poezisë qëndron te titulli i saj: “Pashallarët e kuq”, ku shprehet qëndrimi ndaj shtirjes së këtyre “pashallarëve” dhe, duke qenë objekti i gjithë poezisë, kjo shtirje është nën goditjen, në shënjestër të autorit, për t’i zhveshur ata nga ngjyra e kuqe dhe për t’i ekspozuar ashtu siç janë, të errët e të helmët. Prej këtej zë fill linja e poezisë, sepse titulli është shprehja më sinjifikative e përmbajtjes, ka një semantikë të dyfishtë, i ngjeshur në mendim, pulson në të gjithë tekstin.
Në mbështetje të linjës së poezisë, pohuar nga I. Kadareja, se është kundër rendit, njëri nga diskutuesit në emisionin televiziv Top Channel (dt.21.10.2018) shpjegon se “të kuqtë ishin komunistët”, ndaj poezia është kundër regjimit. Që e kuqja simbolizon komunizmin nuk është gjetje as e autorit të poezisë dhe aq më tepër e dituranëve të tillë që “nuk kuptojnë” se kanë të bëjnë me një vepër artistike dhe jo politike. Ndryshon puna nëse “pashallarët e kuq” janë komunistët, por në këtë rast fjala “pashallarët” do të ishte e tepërt, sepse do të ishte e mjaftueshme fjala “të kuqtë”.
Të veçuarit e fjalës “e kuq” nga “pashallarët”, e nxjerr jashtë loje këtë të dytën, duke bërë që poezisë t’i shtrembërohet linja, ndërkohë që “pashallarët” janë personazhi ku qendërsohet pikëvështrimi në të dy llojet e rrëfimit, së jashtmi dhe së brendshmi. Veçimi i dy fjalëve të titullit , prish edhe simbolikën e tij, duke ndryshuar objektivin. Simbolika nuk qëndron as te fjala “pashallarët” dhe as te “të kuq”, por te “pashallarët e kuq”, që përbën një hibrid përbindëshor me këtë përdhuni të panatyrshme, me këtë grabitje simboli, që artistikisht përvijon një rritje të intensitetit të veprimit, nëpërmjet oksimoronisë, kësaj kundërvënieje, e cila do të ruhet gjatë gjithë poezisë, duke dëshmuar kështu ndarjen përfundimtare mes “pashallarëve të kuq” dhe “të kuqve”.
Vijueshmëria e linjës së poezisë qëndron në faktin e përbërjes kuptimore të togfjalëshit “pashallarët e kuq”, të marrëdhënieve sintaksore, që në rastin tonë janë ato përcaktore, me kah lëvizjeje të përcaktorit (të kuq) drejt të përcaktuarit (pashallarët) dhe jo e kundërta, gjë që i jep fjalës “pashallarët” funksionin metaforik (të kuqtë si pashallarët dhe jo pashallarët si të kuqtë) dhe, përderisa metafora ka këtë orientim krahasues, do të thotë që konflikti është brendapërbrenda “të kuqve”, midis tyre dhe zbërdhylësve të kësaj ngjyre, të cilët në shikimin e poetit përbëjnë një rrezik për regjimin, po aq sa edhe të përmbysurit.
Trilli artistik të rrëmben me përfytyrime të llahtarshme, kur sheh shumë rrokshëm fantazmat që enden natës pisë të errët, që paralajmërojnë kobin e sterrosjes së ngjyrës së kuqe, që zhveshin revolucionin dhe vishen me rrobe sundimtarësh të përgjakura. Makth! Ëndrra shkrihet me realitetin, errësira me dritën, dëshmorët me të përmbysurit, virtyti me pabesinë, regjimi me burokracinë. Poezia ka shqetësim, ankth, merakosje, simpati, urrejtje, të cilat, në kundërvënien burokraci – regjim, gjejnë strehë në linjën e bërjes zap të burokracisë prej diktaturës së klasës.
Ku qëndron simbolika te larja e gjakut të të rënëve, për të kuptuar të kundërtën?! Është vizioni i shkrimtarit për të ardhmen, i cili duket se nuk xhiron paralelisht me atë të udhëheqësit, i cili, ndonëse e kritikon për zbutjen e situatës, për nënvleftësimin e rrethimit imperialist – revizionist, ai vetë nuk ka vizionin e shkrimtarit dhe se ka nisë t’i ndryshket tehu i shpatës politike, që nuk ka më mprehtësinë e shpatës letrare – artistike. Dhe qortimet ecin paralel: ai artistik, dashamirës dhe paralajmërues, si dhe ai politik, egoist dhe frenues. Kush spekulon me vargjet e Kadaresë? Politika e djeshme, apo e sotmja? Të dyja spekulojnë. E, mes tyre, qëndron vetë Kadareja, duke i shkelur syrin së djeshmes e duke kapur për faqesh të sotmen. E. Hoxha e kritikoi poezinë nga pozicioni i të sëkëlldisurit, këta të sotmit e kundrojnë nga pozicioni këndellës.
Enver Hoxha gabon kur mendon se ai jepet i vetmuar në poezi, sikurse gabon sot studiuesi a kritiku që nuk e shikon figurën e tij si përgjithësim i luftës revolucionare, i nderimit të të rënëve dhe mbajtjes lart të idealit, për të cilin dhanë jetën.
Pra, nëse bëhet fjalë për simbol, simbolika qëndron pikërisht te figura e E. Hoxhës, që vjen “si në baladat epike” dhe jo si shkatërrimtar, por si shpëtimtar. Nëse regjimi u përmbys, simbolika e poezisë nuk mund të përmbyset, të tjetërsohet apo të zëvendësohet dhe, nëse kjo ndodh, poezia pushon së ekzistuari dhe atëherë kritikët nuk vlerësojnë më shkrimtarin, por politikanin, nuk i kënaqen artit, por politikës dhe, sa konsekuent është në këtë të dytën, është një çështje që edhe vetë Kadareja nuk e ka fort për zemër që të tërheqë kështu edhe vëmendjen tonë, por për të parën, aty kemi fatin të futemi në një botë me pasuri të pafundme, prej së cilës dalim të pajisur me aq dritë e shkëlqim, sa t’i shikojmë e t’i kuptojmë bredhërimet e urithëve në lagështinë dhe errësirën e natës, që, kur zbardh dita, ata, si fantazmat që largohen kur dëgjojnë zërin e gjelit, krekosen zyrave me uniforma e dekorata, të zbehur në fytyrë nga lodhja e natës, të kuruar me hijen e vdekjes, për të pudrosur me të faqen e revolucionit.
Simbolika nuk krijohet nga lexuesi, kritiku apo studiuesi, por kuptohet dhe shpjegohet, gjithmonë në referencë, e pranishme kjo në poezi si qenie (figurë), ide, atmosferë, si të vërteta që nuk dyshohen, të cilat i japin drejtimin interpretimit të simbolit, duke i shtrirë kuptimet e jo duke i përmbysur ato.
Me intuitën e krijuesit, me shqetësimin për fatet e revolucionit, me përgjegjësinë e qytetarit, poeti e ndien se shqotat e shtrëngatat e “kishin vaditur” me aq bollëk uji, saqë me rrebeshet e tyre po shpëlanin gjakun e të rënëve. Gjaku i dëshmorëve, i kalorësve të lirisë gjatë shekujve të ekzistencës së këtij populli e trojeve të tij, nuk mund të bëhet ujë i mpiksur e i mpleksur me dheun, me tokën, me ajrin; ata mbeten frymëzimi, garancia dhe zjarri i jetës sonë, ndaj nuk gjendet dot shosha e çngjyrosjes, as leva e përmbysjes së shekujve, se ajo do të ishte gjëma më e madhe që mbartin në shpinën e tyre e që duan ta zbrazin prej saj gjakshprishurit e kobshëm. Poeti nuk dëshiron dhe nuk duron dot më as edhe një tentativë të kthimit prapa, jo për faktin e suksesit përfundimtar, por për pasojat që mund të sjellin katrahurat e kurdisura. Ndaj jep alarmin. Nuk duron dot. Kjo solli zemërimin e “Zeusit”, i cili i lëshoi shigjetat e përflakura dhe përvëloi me to çka e bezdiste, pranë vetes, sepse më tej flaka shuhej nga lagështia e shqotave. Ky ishte mëkati i poetit. Nuk e pranoi Zeusi këtë shërbesë të tij.
Por, dhe nëse shkrimtari pajtohet me këtë mospranim, nuk pajtohet arti i tij, tejshikueshmëria e plotfuqishmëria, me të cilat ai operon, por tashmë “e rëndësishme nuk është ç’ka pasur qëllim gjatë nisjes së poezisë, apo çka nënkupton pas kryerjes së saj, por çfarë ai ka mishëruar në të” (Xh. K). Dhe e vërteta është në artin e tij, me të cilin ai nuk mund të bëjë dot kompromise, siç mund të bëjë çdokush në çdo aspekt tjetër të jetës dhe interesave të çastit.
Pyetja e parë që lind, pasi njihesh me kritikat për poezinë “Pashallarët e kuq”, është: Poezia dënon regjimin komunist, diktaturën e proletariatit, apo burokracinë? Sipas E. Hoxhës, që orientoi qëndrimin ndaj poezisë dhe poetit të të gjitha analizave të mëpastajme, poezia cilësohet antiregjim, e rrezikshme, armiqësore. Sipas vetë poezisë, ajo dënon ashpër burokracinë, duke parë tek ajo, nëse shpërfillet, prirjen gërryese si të molës, rrezikun e shkatërrimit dhe të përmbysjes së regjimit.
Interpretimi i raportit regjim – burokraci, i jep poezisë, nga pikëpamja e ideve dhe realitetit socialist, ngjyrimin revolucionar apo armiqësor? A do të ishte e mjaftueshme, në regjimin antikomunist, që poezia, vetëm për arsye individuale të E. Hoxhës u fshikullua deri armiqësore, të konsiderohet si poezi disidente, antikomuniste? Poezia e Kadaresë ishte paralajmërim i rënies së regjimit dhe fakti që ai vë theksin në ato çështje, çka në parim Partia i trajtonte vazhdimisht, duke garantuar pathyeshmëri dhe vazhdimësi mbështetur në unitetin me popullin, shikohet prej udhëheqësit si tendencë për të dalë mbi Partinë dhe shfaqje të tilla s’mund të ishin tjetër, veçse armiqësore, paçka se poezia orienton shtrirjen në realitet të parimeve, gjë që Enveri nuk mund ta duronte. Dhe ndodhi çka poeti nuk donte të ndodhte.
Koha vërtetoi dyshimet e Kadaresë dhe jo garancinë dhe sigurinë e E. Hoxhës, se “Partia dhe socializmi janë të fortë si çeliku”. Ngjarjet që rrodhën në Shqipëri treguan të kundërtën, atë që socializmi po lëkundej dhe që Partinë po e lëshonin forcat për t’i bërë ballë presionit të të gjitha llojeve, nga jashtë dhe brenda vendit, realitet ky, konstatimi i të cilit nuk konsiderohej si thirrje për veprim, por si shprehje e armiqësisë ndaj diktaturës së proletariatit. Regjimi u përmbys, burokracia mori pushtetin, të përmbysurit u ngritën, dëshmorët dhe heronjtë u përdhosën, tradhtarët dhe armiqtë e vendit dhe të popullit u ngritën në piedestal, deri dhe kriminelët dhe vrasësit, duke u nderuar nga shteti “demokratik” si atdhetarë e patriotë. Mos vallë, këtë ka dashur Kadareja?!
Ismail Kadare te burokratët shikonte rrezikun e socializmit, ashtu si dhe te klasat e përmbysura, kostumin e përgjakur të të cilave ata veshën, me grada e nishane. Ata e gërryejnë revolucionin nga brenda, në emër të mbrojtjes së socializmit, por poeti sheh duar të përgjakura deri në bërryl. Dhe nuk janë të të përmbysurve të varrosur, por janë rrëmihës të gjallë të themeleve të revolucionit. Shqetësimi i poetit është alarmant, duke apeluar për luftë të vazhdueshme kundër burokratizmit e burokratëve, të cilët në vështrimin e poetit janë shkrirë e bërë një me klasën e përmbysur, ndaj së cilës vigjilenca revolucionare duhet të jetë e shkallës më të lartë, per të mos lejuar gjakderdhje, që do t’i kushtonin shtrenjtë Partisë, popullit dhe socializmit. Vallë, në këtë profeci duhet gjetur armiqësia e poetit ndaj regjimit?! A nuk janë sot pikërisht këta që e kanë gjakosur popullin, deri në demonstrime spektakolare të vrasjes shtetërore? A nuk janë pasardhësit e të përmbysurve që sot plot kurajë kërcënojnë fitimtarët me plumbin ballit? Pse poeti e parashikon, e ndien dhe ngre zërin për tragjedinë e mundshme, E. Hoxha e cilon atë kundërrevolucionar? Çfarë armiqësie shprehet në vargjet:
“Klasën që u përmbys nën këmbë e mbaj!
Nëse s’do që nesër skuadër e pushkatimit
Të të vëjë në mur
Tek Bulevardi i madh!”.
Cili është ai politikan, ideolog, analist apo kritik , që shikon që shikon armiqësi në këtë profeci të poetit, parashikuar deri në hollësi atë çka realisht ndodhi pas afro dyzet vitesh. Si mund të jenë këto vargje shprehëse të kundërshtisë së regjimit, siç po duan t’i paraqesin sot pseudo-intelektualët, të cilët nuk janë në gjendje të kuptojnë forcën e artit të poetit në këto vargje, të cilat të vërtetuara në realitetin tonë, as që mendohet se janë e kundërta e aspiratës së poetit, e cila atëhere do ta rreshtonte para “ skuadrës së pushkatimit”.
Ylli hollywoodian, Robert De Niro, e ka rinisur zënkën me presidentin e Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, duke thënë se atij nuk i intereson se sa njerëz vdesin nga koronavirusi.
Aktori 76-vjeçar i shpërblyer me Oscar, është një prej kritikëve më të ashpër të Trumpit, dhe tani e ka vënë atë në shënjestër për mënyrën se si po e menaxhon situatën e krijuar nga kriza globale shëndetësore, transmeton Koha.
Më shumë se 82 mijë njerëz kanë vdekur nga kjo sëmundje në Amerikë, që është numri më i madh i viktimave nga të gjitha shtetet e botës.
Gjatë një interviste të fundit, De Niro e përshkroi situatën në Shtëpinë e Bardhë si kaos i shkaktuar nga një njeri i çmendur.
“Është me të vërtetë tmerruese. Ai dëshiron të rizgjedhet president i shtetit, ndërsa nuk i intereson se sa njerëz po vdesin nga ky virus,” citohet të ketë thënë aktori.
Donald Trump, gjatë mandatit të tij vazhdimisht është akuzuar për kundërshtimin e këshillave të këshilltarëve të tij shkencorë gjatë kësaj pandemie, si dhe refuzon të mbajë maskë mbrojtëse dhe dorëza.
Ai madje është përqeshur shumë nga publiku mbarë botëror, pasi kishte sugjeruar që ndoshta mund ta trajtojmë koronavirusin duke injektuar dezinfektues në trupin tonë.
Ylli i njohur i kinematografisë, Robert De Niro, po vazhdon të qëndroj në karantinë në shtëpinë e tij në New York, qyteti më i prekur nga pandemia në Amerikë. /KultPlus.com
Mbramja ka fillue Me e mbulu Ditën e lodhshme Në nji qytet t’zakonshëm Me rrugët mbushur Plot njerëz bosh, A buzëqeshja jote Më fton në lojëra dashunie, Due dorën e butë Me t’a prek, Flokun e artë Due me pa Se si e largon Nga qafa jote kristal, Me aq elegancë. Due doren me ta mbajt Gishtat m’i gërshetue, E buza jote E ndalon kohën, Veç Unë dhe Ti, Nata ka fillue./KultPlus.com
“Secili mund ta arrijë potencialin e tij të plotë, të cilin ne mund ta kemi të paracaktuar, por shtegu që ndjekim drejt kësaj është gjithmonë zgjidhje e jona. Ne kurrë nuk duhet të lejojmë që frika dhe pritjet e të tjerëve t’i vendosin kufijtë e fatit tonë. Fati juaj nuk mund të ndryshohet, por ai mund të sfidohet. Secili njeri është i lindur si çdo njeri tjetër dhe vdes si një i vetëm.”
“Nëse e marr vdekjen brenda jetës time, e pranoj atë, përballem me të drejpërdrejt, atëher do ta liroj veten nga ankthi i vdekjes – dhe vetëm atëherë do të jem plotësisht i lirë për të qenë vetvetja.”
“Secili është dikush tjetër dhe askush nuk është vetja.”
Për herë të parë në 66 vite, Festivali Europian i Këngës, nuk do të mbahet këtë vit si pasojë e Covid-19 por kjo nuk do të thotë se këtë edicion nuk pati këngë dhe bujë. Faqja zyrtare e Eurovision-it në Youtube, çdo ditë ka sjellë interpretime live dhe intervista me artistët e këtij viti, ku ndër të tjera, është pyetur për 3 këngët më të mira.
Përfaqësuesja e Sllovenisë, Ana Soklič, ka treguar se në vendin e parë si këngën më të mirë të Eurovisionit në 66 vite histori, ajo vendos artisten kosovare, Rona Nishliu, e cila përfaqësoi Shqipërinë në vitin 2012 me këngën ‘Suus’, ku mban ende pozicionin më të mirë, atë të vendit të pestë.
Rona Nishliu është njëra ndër artistet shqiptare më të suksesshme. Duke përfaqësuar Shqipërinë, me këngën ‘Suus’ ajo krijojë simpati ane mbanë botës me vokalin e saj unik, që bëri për vete shumë dëgjues.
Përfaqësuesja e Sllovenisë, Ana Soklič, thotë se vlerëson origjinalitetin e këngës, të cilin e sheh si përshkrim të kësaj jete, të gjithçkaje midis dritës dhe errësirës.
Sigurisht që këngëtarja ka realizuar edhe versionin e saj të këngës Suus! le ta shijojmë edhe njëherë Suus, që ende sot magjest Europën dhe jo vetëm. /KultPlus.com
Për të profilizuar një identitet kaq të jashtëzakonshëm të historisë së shkencës, për të hedhur dritë mbi terrin e shumë hamendësimeve dhe dilemave, për të kapur fillin që përshkon tërësinë e një identiteti kaq kompleks dhe të larmishëm, më mirë se sa një intervistë, më mirë se prononcimi i vetë personazhit, askush tjetër nuk mund të jetë më i besueshëm, asnjë vërtetë s’mund t’i mbivendoset asaj që përbën dëshminë e së vërtetës së vërtetave.
Eshtë fjala për gjeniun Nikola Tesla. Të gjitha hulumtimet, zbulimet dhe projektet që i kanë ngecur në nivel idesh, Nikola Tesla-n e bëjnë njërin prej gjenive të rrallë në tërë historinë e njerëzimit. Përditë dalin në pah gjëra të reja në lidhje me të dhe sa herë del në dritë diçka e re, edhe respekti shtohet.
Ndërsa ‘sekreti’ i fundit që është zbardhur është intervista e një gazetari që e kishte bërë me të para 117 viteve. Inteligjenca i reflekton në përgjigjet, të cilat edhe sot e kësaj dite, na e mbajnë frymën pezull.
Ja intervista e plotë:
Gazetari: Z. Tesla, për ju thonë që jeni përzier në çështjet kozmike. Në të vërtetë kush jeni ju?
Tesla: Kjo është një pyetje e mirë dhe do të mundohem të përgjigjem në të gjitha pyetjet tuaja.
Gazetari: Disa thonë se ju jeni kroat dhe keni lindur në një katund të vogël. A është e vërtetë kjo?
Tesla: Po të gjitha janë të sakta. Jam me origjinë nga Serbia, por atdheu im është Kroacia dhe me këtë ndjehem krenar.
Gazetari: Futuristët, thonë se shekulli i 20 u lind në kokën tuaj. E bekojnë fushën magnetike dhe thurin himne për motorin e induksionit. Energjia aktuale të cilën e keni zbuluar ju, sot mund të mbizotërojnë mbi gjysmën e botës fiziko-kimike. Industria është gati t’u shpallë juve si bamirësi më i madh. Për herë të parë e keni thyer atomin në laboratorin Tesla. Keni bërë një pajisje që mund të shkaktoj dridhje tërmeti. Keni zbuluar rrezet e zeza kozmike. I keni hetuar ekzistencën e Empedocles, e cila zbulon sekretet e 5 elementeve. Jeni si një figurë hyjnore për shumë njerëz.
Tesla: Po, të gjitha këto që i keni cekur janë vetëm disa nga zbulimet e mia më të mëdha. Megjithatë unë tash më jam një njeri i mundur sepse nuk i kam bërë gjërat më të mëdha që kam pasur forcë t’i realizoj.
Gazetari: Cilat janë ato, z Tesla?
Tesla: Kam dashur ta ndriçoj gjithë botën. Kemi një energji të mjaftueshme që mundëson që e gjithë bota të ndriçoj si dielli. Po të më kishin lejuar t’i bëja ato që kam dashur, ashtu siç e ka Saturni, edhe bota do kishte një hallkë të ndriçuar në pjesën e ekuatorit. Por njerëzimi nuk është gati për këtë. Në një studim që e kam bërë në Kolorado Springs, e kam zhytur e gjithë botën në rrymë elektrike. Po ashtu mund t’i ofrojnë njerëzve një energji pozitive mendore.
Në pjesën e brendshme të botës, ekziston energji, energjia e paqes, dashurisë dhe gëzimit. Kam kaluar shumë vite për të studiuar si ndikon kjo energji tek njerëzit. Trëndafili, i përdorë rrezet e diellit si ushqim dhe për këtë arsyeje është kaq i bukur dhe ka aromë të këndshme. Në jetë ekziston në numër i pa fund të shkencave dhe shkencëtarët duhet të punojnë për t’i kuptuar ato. Këtu ekzistojnë tri pika thelbësore. Ajo që po e bëj unë është vetëm një hetim.
Ka disa gjëra që e di se nuk mund t’i gjej, por përsëri nuk do të ndalem së hetuari.
Gazetari: Cilat janë ato?
Tesla: Çështja e parë është ushqimi. Çfarë sasie të energjisë ose sa yje nevojiten për të ushqyer me dritë një botë të uritur? Një tjetër është shkatërrimi i fuqisë së të keqes dhe vuajtjeve. Kjo është si një epidemi apo sëmundje e fshehur në hapësirën e thellë të gjithësisë. Së treti, a posedon universi dritë me fuqi të jashtëzakonshme.
Kam zbuluar një yll i cili nuk ndryshon. Nuk mund ta ndikosh as me ligje astronomike, as me ekuacione matematikore. Ky yll është në galaktikë. Është e madhe sa një mollë dhe peshon sa i gjithë sistemi diellor. E di që për të fluturuar, duhet ti tejkalojmë ligjet e ligjet e gravitetit të tokës.
Por unë nuk jam duke u munduar t’i mundësoj njerëzve fluturimin në mënyrë fizike, por, po mundohem t’u mundësojë njerëzve të fluturojnë nga një vend në tjetrin duke e përdorur fuqinë mendore. Jam duke u përpjekur ta zgjoj energjinë e ajrit.
Gazetari: Thuhet se zogjtë vijnë çdo ditë në dritaren e shtëpisë suaj.
Tesla: Njeriu duhet të jetë i ndjeshëm ndaj zogjve. Ata lajmërojnë ardhmërinë.
Gazetari: Nuk e keni lënë fluturimin që nga ajo kohë kur ishit në Similjan.
Tesla: Si fëmijë kam tentuar të fluturoj nga kulmi i shtëpisë, por u rrëzova. Nuk i kisha bërë llogaritjet në mënyrë të duhur. Mos harro rinia është krahu më i fortë i jetës.
Gazetari: Jeni Martuar ndonjëherë?
Tesla: Jo
Gazetari: Tifozët tuaj ankohen se keni asgjësuar teorinë e relativitetit. Pse nuk e shohim këtë energji që gjendet gjithkund?
Tesla: Së pari formohet energjia dhe prej saj përbëhet trupi. Universi është përbërë nga një energji origjinale dhe të përjetshme të cilën ne e quajmë dritë. Universi ka katër ligje themelore. E para, ka një masë matematikore. E dyta, përhapet në errësirë . E treta, drita shndërrohet në një element radial. E katërta, nuk ka fillim dhe nuk ka fund. Krijimi i tij është i pafund.
Gazetari: Pse nuk i ligjëroni njerëzit në lidhje me këtë teori?
Tesla: Mbani në mend; arsyeja se pse nuk e kuptojmë pafundësinë, nuk është se bota ka një strukturë të lakuar, por është vet mendja e njeriut. Unë jam një pjesë e dritës. Universi është në rregull dhe harmonik njësoj si një simfoni.
Gazetari: Z. Tesla, jeni duke dëgjuar ndonjë zë?
Tesla: Kam dëgjuar gjithmonë. Veshi i shpirtit tim është i madh sa qielli. Ajnshtajni ka bëri disa punë shumë të mira dhe nuk jam kundër kësaj. Mirëpo është gabim i madh që mendonte se “eteri” nuk ekziston.
Gazetari: A është e vërtet se jeni sëmurë shpeshherë gjatë rinisë suaj?
Tesla: Po është e vërtetë se fuqia e jetesës më ka ra shpesh herë. Ndonjëherë njeriu ka nevojë për dhimbje. Kurrë mos nënçmoni fuqinë e mendjes së një personi.
Gazetari: Z. Tesla, kjo është një lojë apo? Më flisni mua për fuqinë e të menduarit…
Tesla: Po është një lojë, unë kam luajtur dhe e kam zgjidhur sekretet e rrymës elektrike. Mos harro, Nikola Tesla është njeriu i parë që i ka gjetur të vërtetat e rrufesë.
Gazetari: Çka është energji elektrike për ju?
Tesla: Rryma elektrike është gjithçka. Së pari drita është një gjë e pafund që përfaqëson botën. Kurse ngjyra e zezë është fytyra e vërtetë e dritës, por ne nuk e shohim këtë.
Gazetari: Më duket se çështjen e rrymës elektrike po e teproni pak a shumë…
Tesla: Unë jam rrymë elektrike. Mund të them se jam rrymë elektrike që është shndërruar në njeri. Edhe ju jeni ashtu, por nuk e keni vërejtur ende.
Gazetari: A mund t’i përballoni rrymës elektrike me një milion volt?
Tesla: Trupi i njeriut është përbërë nga rryma elektrike. Po ashtu edhe truri ynë punon me rrymë elektrike. Një ditë do ta shohim se kjo ndodhë me të vërtetë.
Gazetari: Stafi i hotelit ne të cilën jetoni, na kanë thënë se kur moti është me shi dhe rrufe, ju gjithnjë flisni me dikë. A është e vërtetë kjo?
Tesla: Po, unë flas me rrufe dhe bubullima.
Gazetari: Si kështu?
Tesla: Shpesh herë flas me ta në gjuhën time amtare.
Gazetari: Lexuesit tanë do të befasohen shumë kurrë e lexojnë këtë shkrim.
Tesla: Rrufe dhe bubullimat janë vetëm dy nga forcat më të fuqishme të natyrës.
Gazetari: Por cili është elementi?
Tesla: Ajo që më intereson mua, është se çfarë ndodhë në gjithësinë e yjeve. Çfarë ndodhë kurrë një yll shuhet dhe në atë moment kurrë i zbulojmë këto, atëherë do të fillojmë t’i zbulojmë edhe elementet dhe sekretet e botës.
Gazetari: Por çfarë do të ndodhë më pas?
Tesla: Perëndia do të tallet me ne dhe do të na arrestojë. (e thotë duke qeshur)
Gazetari: A nuk janë këto fjalë, të kundërtat e atyre që i keni thënë në librin “Dhimbje Kosmike”?
Tesla: Jo sepse ne ende po jetojmë në botë. Ekziston një sëmundje që shumica e njerëzve ende nuk e dinë. Dhe pikërisht për këtë arsyeje ekzistojnë edhe shumë sëmundje tjera siç janë, vuajtjet, mjerimet, luftërat etj. N
doshta kjo sëmundje nuk mund të shërohet plotësisht , por nëse vetëdijesohemi në lidhje me këto sëmundje, atëherë mund t’i parandalojmë ato. Ndonjëherë i ndjej në trupin tim vuajtjet e të afërmve të mi. Arsyeja kryesore e kësaj, është se trupi dhe shpirti ynë është përbërë nga elementet që i përngjanë njëri tjetrit.
Pamja e zhdukjes së një ylli, tek ne ndikon në atë mënyrë sa që nuk mund ta imagjinoni. Lidhja që e kanë krijesat e botës me njëri-tjetrin, është shumë më e madhe sa sa që e dimë ne. Kemi shumë gjëra që duhet t’i mësojmë për të krijuar një të ardhme sa më të mirë. Filozofia.al / KultPlus.com
Një hapje graduale e kufijve është propozuar nga krerët e Bashkimit Europian, në mënyrë që dëmi në industrinë e turizmit prej pandemisë, të mos jetë fatal.
Pavarësisht të gjithave, ata bëjnë me dije se edhe pse në krizë, do të ketë verë dhe turista, si çdo vit tjetër.
“Duam t’ju themi se do të kemi një sezon turistik edhe këtë verë. Do të jetë i limituar dhe me masa strikte, por do të kemi.”- është shprehur komisioneri europian për çështjet ekonomike.
Kufijtë vijojnë të jenë të mbyllura deri në një tjetër vendim, por shtetet kanë nisur rihapjen e ngadaltë.
Ditën e premte u vendos se kufijtë europianë do të jenë të mbyllura deri në 15 qershor, kur pritet që njerëzit t’i kthehen normalitetit të ri. /KultPlus.com
Këtë javë bota e filmit do të mblidhej në jug të Francës për festivalin më të rëndësishëm të filmit në botë. Por për shkak të krizës së koronavirusit, Festivali i Cannes u anulua. Disa festivale më të vogla po reagojnë ndryshe.
As tapetë të kuq, as yje të kinematografisë, as Palmë e Artë. Për shkak të koronavirusit organizatorët e Festivalit të Filmit në Cannes e anuluan atë. Fillimisht ata menduan ta zhvendosnin festivalin në fillim të verës. Por edhe kjo ide u hodh poshtë. Sikurse edhe ideja e organizimit të festivalit në internet. Drejtori i Festivalit Thierry Frémaux tha në një intervistë se ky festival me historinë, shpirtin, shkëlqimin dhe traditën e tij nuk mund të shndërrohen në një festival online. Edhe pse kjo deklaratë mund të tingëllojë arrogante pas saj fshihen edhe rezerva të lidhura me çështje ekonomike dhe të të drejtave të autorëve të filmave që do të prezantoheshin në Cannes.
Online nuk do të thotë falas
Maji është koha e festivaleve të filmit edhe në Gjermani. Gjysmën e parë të majit do të zhvilloheshin normalisht katër festivale të rëndësishëm ai në Oberhausen, në Shtutgart, në Visbaden dhe Mynih. Festivalet u anuluan për shkak të pandemisë, por ndryshe nga festivali në Cannes, organizatorët vendosën t’i ofrojnë disa nga filmat që kishin në program në internet. Disa festivale planifikohen të riorganizohen në vjeshtë me shpresën se deri atëherë do të jetë përsëri e mundur që filmat të shfaqen para spektatorëve.
Për shembull festivali i 20-të “GoEast” i Filmave nga Evropa Qendrore dhe Lindore, i cili qe parashikuar të zhvillohej nga 5 deri në 11 maj në Viesbaden, u anulua shtatë javë para fillimit. Por organizatorët vendosën për “një zgjidhje hibride “. Gjatë periudhës disa nga pikat kulmore të programit u ofruan në internet me pagesë, kurse disa filma të tjerë u shfaqën falas. Edhe ceremonia e ndarjes së çmimeve u zhvillua online. Organizatorët parashikojnë t’i inkuadrojnë shfaqjet e filmave të festivalit “goEast” në festivalin “exground filmfest” që zhvillohet në nëntor.
Eksperimente në internet bënë edhe organizatorët e Festivalit të 27-të të Filmit Vizatimor në Stuttgart (5-10 maj). Drejtori i festivalit Ulrich Wegenast tha se reagimet e publikut ishin pozitive dhe se ata kishin shitur mjaft bileta për shfaqjen e filmave në internet. Kështu mbi 250 filmat vizatimorë, që përbëjnë thuajse të gjithë programin e festivalit u shfaqën në internet.
Edhe organizatorët e “Festivalit Ndërkombëtar të Filmit të Shkurtër Oberhausen” (13-18 maj) do t’i shfaqin filmat në internet. Bileta për të parë filmat në internet kushton 9.99 euro dhe me të mund të shikosh rreth 350 filma të shkurtër dhe të ndjekësh diskutimet. Të ardhurat do të shkojnë në favor të një fondacioni kulturor. Në mënyrë të ngjashme po veprojnë edhe organizatorët e festivalit “DOK.fest” në Munih.
Ekranet e kinemasë dhe spektatorët mbeten përbërës të rëndësishëm të festivaleve
Por festivalet online nuk do të jenë model për të ardhmen, theksojnë organizatorët e festivaleve.
“Ne jemi tejet të bindur që filmat kanë nevojë për ekranin e madh të kinemasë dhe për këtë arsye kemi vendosur qëllimisht që të mos e ofrojmë programin tonë plotësisht online. Qëllimi ynë i shpallur mbetet kinemaja si vendi i vetëm i vërtetë për filmin. Gjëja më e bukur e një festivali filmi janë “takimet midis audiencës, kineastëve dhe përfaqësuesve të industrisë së filmit”, thotë drejtori i festivalit të Oberhausenit Lars Henrik Gass.
Organizatorët e festivalit në Cannes po mendojnë nëse mund të bashkëpunojnë me Festivalin e Venecias që planifikohet të zhvillohet në fillim të shtatorit (2-12 shtator). Festivali i Venecias, është bashkë me atë të Cannes dhe Berlinalen një prej tre festivaleve më të mira në botë.
Një festival filmi online për të gjithë
Po ashtu organizatorët e festivaleve në Cannes dhe Venecia, ata të Berlinales, të Festivalit të Filmit në Toronto si dhe disa festival të tjerë ndërkombëtarë duan t’u ofrojnë në periudhën 29 maj deri 7 qershor filmëdashësve në të gjithë botën një festival online falas përmes YouTube. Nën moton “Ne jemi një: Një Festival Global Filmi” do të shfaqen filma artistikë, filma me metrazh të shkurtër, filma dokumentarë, muzikë dhe tryeza të rrumbullakëta virtuale. / DW / KultPlus.com
Stevie Wonder është këngëtar i njohur, tekstshkrues dhe figurë e shquar e muzikës. Ai futet në mesin e muzicientëve më të suksesshëm në histori, shkruan KultPlus.
Stevie lindi më 13 maj të vitit 1950 dhe ishte i verbër që pas lindjes, por me një talent të rrallë ai do ta ndjek rrugën e muzikës, dhe ngadalë do t’i arrijë majat e famës.
Stevie Wonder do të bëhet pionier i zhanreve pop, r&b, funk, soul dhe rok. Po ashtu ai u bë një nga artistët me ndikimin më të madh.
Vitet ’70 për të konsiderohen si të arta. Wonder ka shitur mbi 100 milionë albume në mbarë botën dhe ka fituar 25 çmime “Grammy”. /KultPlus.com
Më poshtë mund të lexoni historinë e një të riu nga Gana, të cilit një familje nga Amerika ia mundësuan të arrijë shumë në jetë.
“Unë isha thjesht një fëmijë i lagjes. Në shtëpinë tonë nuk kishte ujë të rrjedhshëm. Ose energjia elektrike. Kështu që në mbrëmje, kur kthehesha në shtëpi nga shkolla, jam ulur afër rrugës.
Përtej rrugës kishte një hotel ku qëndronin të huajt. Unë i shikoja ata duke luajtur Frisbee e duke blerë suvenire afrikane nga shitësit e rrugës. Herë pas here njëri prej tyre do të vinte të më fliste. Unë isha një fëmijë kureshtar. Më pëlqente të bëja pyetje. Kështu që mendoj atyre i jam dukur i këndshëm.
Një mbrëmje një vajzë amerikane erdhi tek unë dhe filloi të më bënte pyetje. Thjesht bisedë e vogël: “Cili është emri juaj?” dhe gjëra të tilla. Por më pas ajo pyeti për ditëlindjen time dhe unë i thashë: “19 nëntor.” “Në asnjë mënyrë,”ajo u përgjigj, “në këtë ditë është edhe ditëlindja ime!”
Dhe pas kësaj u bëmë miq. Emri i saj ishte Talia. Ajo vinte të më vizitonte çdo mbrëmje dhe të më sillte biskota me çokollatë.
Ajo më linte të luaja me lojën e saj Game Boy, më pyeste për familjen time, mpyeste për shkollën. Unë isha nxënësi më i mirë i klasës së tretë, kështu që i tregoja asaj kartat e mia të raportit dhe ajo emocionohej shumë. Ajo ishte personi i parë që më çoi në plazh. Asnjëherë nuk kisha parë oqeanin më parë. U argëtuam shumë bashkë.
Por një mbrëmje ajo më tha që po kthehej në Amerikë. Dhe fillova të qaj. Ajo bleu për ne gjerdane të njëjta nga një shitës rruge, bëri një fotografi të fundit dhe premtoi se do të më shkruante letra.
Ishte një premtim që ajo e mbajti. Letra e parë mbërriti disa javë pasi ajo u largua. Dhe kishte shumë letra pas kësaj. Ajo i tregoi prindërve të saj gjithçka për mua. Më ftuan në Amerikë të qëndroja me ta për një muaj. Më çuan në lojëra bejsbolli, parqe dëfrimi dhe për të bërë blerje. Ishte koha më e mirë e jetës sime. Kur u ktheva në Gana, ata paguanin të gjitha faturat e mia për shkollën. Ata blenë librat dhe rrobat e mia. Ata paguan për mua për të marrë një diplomë në inxhinieri.
Tani unë kam kompaninë time. Familja Cassis ma ktheu jetën. Unë isha thjesht një fëmijë i rastësishëm që ata nuk e njihnin, dhe më dhanë mundësinë që ëndrrat e mia të realizohen.
U ktheva për t’i vizituar ata vitin e kaluar. Por këtë herë nuk më duhej që ata të paguajnë biletën time. Unë po mbaja një fjalim në MIT, sepse unë isha zgjedhur si një nga inovatorët e tyre më të mirë nën moshën 35 vjeçe.”/Gazeta Express/ KultPlus.com
*Kjo histori në postuar në faqen Humans of New York*
Roli i prindërve në edukimin e fëmijëve është kryesori, ndaj aktivitetet që ata i ndërmarrin janë dobiprurëse për fëmijët, shkruan KultPlus.
Kjo video e bukur që është bërë e njohur nëpër rrjetet sociale shfaq disa baballarë teksa bëjnë muzikë për fëmijët e tyre të cilët duket se kënaqen dhe janë të lumtur.
Përfshirja e babait dhe nënës në jetën e vogëlushve është gjëja më e mirë që mund t’iu ndodh atyre. Muzika është terapi dhe fort e domosdoshme për secilin.
Dhuroni fëmijëve tuaj dashuri dhe muzikë, dhe s’do të mbetet aspak trishtim në zemrat e tyre. /KultPlus.com
Teoria estetike e Kantit është njera nga teoritë e mëdha që ka ushtruar ndikim të fuqishëm në debatet mbi çështjet estetike, tani e dy shekuj, në fusha të ndryshme të arteve. Njera nga çështjet kryesore të estetikës së tij është ajo që trajton të Bukurën. Fati historik i koncepcionit të Kantit mbi të Bukurën është i ngarkuar me keqkuptime e keqinterpretime. Problemi u bë më i ndërlikuar kur në këto keqkuptime patën rol të veçant emra të mëdhenj të filozofisë së shekullit XIX, si Shopenhauer, Nietzsche(Niçe) e Dilthey(Diltaj).Ndriçimin më të thellë të këtyre keqkuptimeve, mendoj se e ka ofruar Martin Heideggeri (Hajdegeri), njeri nga mendimtarët më të mëdhenj jo vetëm të filozofisë së shekullit XX por edhe të historisë së filozofisë në përgjithësi.Një tekst i tij i rëndësishëm ku e gjejmë këtë ndriçim është vëllimi i parë i librit të tij mbi Nietzschen.
Që të dy vëllimet mbi Nietzschen shënojnë një kthesë (Kehre) të rëndësishme brenda rrugëtimit filozofik të Heideggerit. Nuk është fjala as për një monografi, as për një histori të mendimit të Nietzsches, por për një dialog kritik.C’është e bukura për Kantin ?Heideggeri thekson se keqkuptimi me estetikën e Kantit lidhet me një përkufizim të kategorisë së të Bukurës në veprën e tij Kritika e aftësisë së të gjykuarit. Aty e Bukura përkufizohet, së pari, si diçka që na pëlqen. Më tej, e Bukura cilësohet si një objekt « i kënaqësisë së pastërt të soditjes ». Është fjala për « kënaqësinë brenda së cilës e Bukura na çilet si e bukurë dhe përjetohet, sipas termave të Kantit, « jasht çfarëdo interesi vetjak », pra në mënyrë tërësisht të painteres.(f.102). Ndërkaq shijennë estetikë, siç përkujton Heideggeri, Kanti e përkufizon kësisoj : « Shija është fuqi për të gjykuar për një objekt apo për një lloj të përfytyrimit me kënaqësinë e pastër apo me pakënaqësinë jashtë çfarëdo interesi vetjak. Objekti i një kënaqësie të tillë quhet i bukur. »Heideggeri tani shpjegon se « sjellja estetike, do të thotë sjellja apo raporti ndaj së Bukurës përbën « kënaqësinë jasht çfarëdo interesi vetjak », pra kënaqësinë e painteres. » Ai saktëson se për nocionin vulgar « indiferenca ndaj çfarëdo gjëje apo personi » është mungesë e interesit. Sipas këtij nocioni, në raportin që ne kemi ndaj një gjëje apo personi ne përjashtojmë vullnetin tonë. Tani Heideggeri e lidhë këtë nocion vulgar me pikëpamjen e Shopenhauerit : mbasi relacioni ndaj së Bukurës, përkatësisht kënaqësia, përkufizohet si « e painteres », atëherë « gjendja estetike do të implikojë një suspendim të vullnetit, një pushim i çfarëdo përpjekje, i çfarëdo aspirate, pushim i pastër, një të mos-dëshirosh-asgjë e pastër, një avullim i pastër brenda mos-pjesmarrjes. »(f.103)
Më tutje, Heideggeri e fut në skenë të këtij debati Nietzschen, përkatësisht pikëpamjen e tij mbi estetikën dhe të bukurën. Së pari ai përkujton përkufizimin e Nietzsches mbi « gjendjen estetike si dehje », me qëllim qê të vejë nê suprinë dallimin e tij radikal nga pikëpamja e Kantit për kënaqësinë « e painteres », sa i takon përcaktimit të sjelljes ndaj të Bukurës. Pastaj ai citon një fragment të Niezsches nga vepra e tij e pakryer Vullneti për fuqi : « Që nga Kanti, gjithë ajo që është thënë për artin, për të bukurën, për njohjen, për urtinë është çnatyruar dhe është ndotur me nocionin « jashtë çfarëdo interesi vetjak. »(f.103) Është ky njeri nga gjykimet më të ashpëra ndaj pikëpamjes së Kantit mbi artin dhe të bukurën. Mirëpo, Heiddegeri, në analizën e vet, do të vejë në pah se ky gjykim negativ është sajuar nga një interpretim i gabuar i koncepcionit të Kantit mbi të Bukurën. E këtë interpretim të gabuar të Kantit e ka sajuar Shopenhaueri, ndërsa Nietzsche e ka përvetësuar, gadi pasivisht, nga Shopenhaueri. Këto interpretime të gabuara do të ndikojnë në përhapjen dhe thellimin e keqkuptimit të teorisë estetike të Kantit për një kohë gjatë.Pikëtakimi i Nietzsches me Kantin rreth së BukurësHeiddegeri thekson se Nietzsche ka gabuar pasiqë e ka përvetësuar në mënyrë jokritike interpretimin e Shopenhauerit dhe pse nuk e ka lexuar Kritikën e aftësisë së të gjykuarit të Kantit. Në anën tjetër, Heideggeri gjen te Nietzsche një pikëpamje të ngjashme me atë Kantit. Te ky pikëtakim Heideggeri arrinë pasi ta ketë zbërtyhyer përcaktimin e së Bukurës si objekt i një kënaqësie të painteres te Kanti. Po si të kuptohet ajo të kesh interes për diçka ? Heideggeri e shpjegon këtë si diçka që shikohet si mjet i cili do të shërbejë për diçka tjetër. Kanti ndërkaq e shtron pyetjen e cila ka të bëjë me esencën e të Bukurës në këtë mënyrë : « në saje të çkafit sjellja me të cilën ne zbulojmë diçka si të bukur përcaktohet si e aftë që të na bëjë ta përjetojmë të Bukurën si të bukur ? Cila është arsyeja e cila përcakton që ne të zbulojmë diçka si të bukur ? »(f.103)Para se ta ketë zhvilluar pikëpamjen mbi atë se cila është arsyeja përcaktuese e asaj që është e bukur e me këtë edhe të hap çështjen se ç’është e Bukura si e tillë, Kanti, sipas Heideggerit, e mënjanon pikërisht « interesin » si diçka që në asnjë mënyrë nuk do të mund të paraqitej si arsye e tillë. Kësisoj, për Kantin, gjykimi « Kjo është e bukur » kurrë nuk mund të jetë një interes. Heideggeri kësodore hap para syve tonë një koncepcion krejt tjetërtë Kantit mbi esteteikën dhe të Bukurën në veçanti. Krejt tjetër nga shumë studime e shqyrtime qoftë te autorëve të shekullit XIX qoftë të atyre të shekullit XX. Për Heideggerin, Kanti na shpjegon se në mënyrë që diçka, që kemi takuar rastësisht, të dalë për ne e bukur « ne duhet ta lëm objektin të prodhohet vetvetiu, në mëvetësinë e vetes së saj, në rangun dhe dinjitetin e saj vetanak. »(f.104) E kjo, sipas interpretimit të Heideggerit, do të thotë se ajo gjë e bukur nuk duhet të jet në shërbim të diçkaje tjetër, të ndonjë qëllimi a interesi tjetër. Kanti e saktëson këtë qëndrim të vetin edhe duke shtuar se sjellja ose relacioni ynë ndaj së Bukurës si e tillëduhet të jet « favori i lirë » (freie Gunst) ». Kjo do të thotë se ne duhet të çilemi dhe ta pranojmë atë objekt në mëvetësinë e tij, me cilësitë që e bëjnë të bukur.
Mirëpo tani Heideggeri e shtron pyetjen çfarë është në të vëretë natyra e ati favori të lirë, a nënkupton ai heqjen e vullnetit tonë, apo indiferencën kur çilemi ndaj objektit të bukur ? Ndryshe nga Shopenhaueri dhe ata që mbêshtesin një pikëpamje të tillë, Heideggeri mendon se me « favorin e lirë » Kanti kupton diçka krejt tjetër : « përpjekjen më të lartë të esencës sonë, çlirimin e vetes sonë në favor të formësimit (Freigabe) të asaj që në vete ka dinjitetin e vet »(f.104). Heideggeri kësisoj e vë në pah dallimin e theksuar midis pikëpamjes së Kantit mbi relacionin e « painteres » ndaj së Bukurës dhe Shopenhauret e vijuesëve të shumtë të tij. Se ky relacion në asnjë mënyrë nuk përmban te Kanti ndonjë « ndotje », por përkundrazi e çmon lartë të bukurën, Heideggeri e nxjerr në shesh edhe me ndriçimin e mëtejmë të keqinterpretimit të koncepcionit të Kantit mbi të bukurën. Ky keqinterpretim mbështetet në një « gabim të dyfisht ». I pari ka të bëj me interpretimin e përkufizimi të Kantit të asaj « jashtë çfarëdo interesi ». Ky formulim, siç vë në pah Heideggeri, nuk e thotë atë që është thelbësore për relacionin tonë ndaj asaj që është e Bukur, por vetëm e përgaditë udhën për atë relacion, duke përjashtuar « çfarëdo interesi » i cili do pengonte të kuptuarit dhe përjetimin e asaj që është e Bukura.Heideggeri pastaj vë në pah se nga ky keqkuptim i « interesit » del edhe gabimi i dytë sipas të cilit thuajse « eliminimi i interesit do të anulonte çfarëdo raporti real ndaj objektit ». Në fakt, ndodhë e kundërta : pikërisht për shkak të qasjes painteres« raporti real hyn në lojë ». Heideggeri nxjerr në shesh të kuptuarit e mirëfilltë të qëndrimit të Kantit, duke theksuar se « pikërisht në këtë mënyrë objekti i pastër bëhet i dukshëm dhe kështu shfaqet e zbulohet e Bukura ».(f.104)Heideggeri shpjegon se ajo që e ka bërë të mundur këtë gabim të dyfisht është mungesa e të kuptuarit real tê asaj që Kanti e konsideron si themelore për esencën e të Bukurës dhe artit. Kësisoj, Heideggeri vë në pah pokështu se Wilhelm Dilthey, i cili « ka shkruar me pasion për historinë e estetikës », pohonte se « propozicioni i Kantit mbi kënaqësinë e painteres është shtruar në një mënyrë veçanërisht të shkëlqyeshme nga Shopenhaueri ».
Heideggeri mendon se, në të vërtetë, Dilthey do të duhej të thoshte se Shopenhaueri « e ka keqinterpretuar në mënyrë veçanërisht të dëmshme » Kantin.Kurse Niezsche në një fragment tê veprës së cituar thot : « Për mua është e bukur (historikisht) ajo që për njerëzit më të çmuar të një epoke, bëhet e dukshme, si shprehje e e asaj që është më e denja për t’u çmuar ». Heideggeri thekson se pikërisht në këtë formulim e gjejmë pikëtakimin e dy mendimtarëve : « ajo që në dukjen e saj është më e denja për t’u çmuar ». Pasiqë mu ajo që në dukjen e vet është e denjë për t’u çmuar me respekt përbën për Kantin esencën e të Bukurës, ndonëse ky nuk e shtrinë këtë pikëshikim, sikurse që e e bën Nietzsche, mbi gjithë atë që është e vlefshme dhe e madhe në histori.(f.105).Kënaqësia e refleksionit dhe ngazëllimi i qeniesimit në botëTani Heideggeri e zgjëron analizën e vet, duke mos u kufizuar vetëm te mënjanimi i keqinterpretimit të teorisë estetike të Kantit, por duke synuar të shpjegojë se në ç’mënyrë Nietzsche e kupton të Bukurën, në saje të « pozicionit të burimor, brenda një lidhmërie historike. » Së pari ai konstaton se edhe Nietzsche e kupton të Bukurën si diçka që na pëlqen, si diçka që ofron kënaqësi. Mirëpo tani shtrohet pyetja se ç’do të thotë të pëlqyerit, ajo që na pëlqen. Konceptin e Nietzsches mbi të pëlqyerit Haideggeri e qëmton brenda disa teksteve nga Vullneti për fuqi. Kësisoj ai dikton se ajo që pëlqen, që korespondon , varet nga ajo se çka është ai(personi) të cilit duhet t’i korrespondoj diçka, duhet t’i pëlqejë. Ndryshe « Ai që është i tillë definohet në saje të asaj që ai kërkon preje vetes së vet. » Kjo nënkupton se ajo kërkesë varet se si e kuptojmë atë që jemi, sidomos si e kuptojmë shkallën e aftësisë sonë për të arritur « jetën e fuqishme », atë që na pëlqen , pra ajo « që i përgjigjet asaj që e konsiderojmë se i takon vet-vetes sonë ».(f.106)
Heideggeri më tutje thekson se « E Bukura është ajo që ne nderojmë e çmojmë si prototip i esencës sonë. » Mirëpo, pikërisht te ky moment i mendimit të Nietzsches mbi të Bukurën Heideggeri citon një fragment tjetër të Nietzsches për të na ballafaquar me kritikën dhe distancën që ai dëshiron të marr nga Kanti : « Clirimi nga çfarëdo interesi vetjak dhe nga « ego-ja » s’është veçse një absurditet dhe vrojtim i pasaktë : është fjala më parë për ngazëllimin që jemi tani në botën tonë, që jemi të çliruar nga ankthi përballë asaj që është e huaj për ne ! » Këtu Heideggeri sikur ka zgjedhur një fragment ku shpërfaqet sa keqinterpretimi i Kantit mbi « interesin » por edhe ajo që e bën të afërt Nietzschen me Kantin. Kemi të bëjmë këtu, pra, me një operacion të dyfisht të Heideggerit.Sqarimin e dy gabimeve dhe keqinterpretimeve të Kantit e pamë më sipër. Tani ai na ballafaqon me ngjashmëritë e pikëpamjeve të këtyre dy mendimtarëve sa i takon të Bukurës. Pikëtakimin e tyre Heideggeri e tregon te ngjashmëria midis « ngazëllimit që jemi në botën tonë » te Nietzsche me « kënaqësinë e refleksionit » te Kanti. Ky e shpjegon, në fakt kënaqësinë e refleksionit mesjelljen estetike themelore ndaj së Bukurës. Kësisoj, për të, « favori i lirë » ka të bëjë me « interesin në shkallën më të lartë ». Kjo është krejt e kundërta e një qëndrimi indiferent ose të cilësuar me një kalkulim për një interes.107 Heideggeri sqaron se interpretimi kantian i sjelljes estetike si kënaqësi e refleksionit « depërton te një gjendje fundamentale e qeniesimit-njeri, brenda të cilit njeriu arrinë te plotnia e cila buron nga esenca e tij. » (f.107)Ndërkaq te Nietzsche e Bukura është ajo që përcakton brenda nesh sjelljen tonë dhe fuqinë tonë, plotninë e fuqisë sonë thelbësore ; këtu sërish del ngjashmëria e dy mendimtarëve. Ky saktësim, që na ofron Heideggeri, na ndihmon që më mirë ta kuptojmë konceptin e « dehjes » te Nietzsche : kjo s’ka të bëjë me një gjendje « të marramendjes së ndjenjave dhe zhytjes në ekzistencën e përjetuar, ashtu si e kuptonte Wagneri. » Heideggeri shpjegon se « tonaliteti afektiv i dehjes, si raport ndaj së Bukurës nuk është as vëlim e as gjallëri e thjesht » e gjendjes estetike. Nietzche në një fragment tjetër e bën edhe më të qartë se çka mendon me të Bukurën si diçka e denjë për t’u adhuruar (çmuar) si e tillë : « Është fjala për forcën (e një individi apo të një populli) e cila e di se në ç’mënyrë dhe ku është i aplikueshëm gjykimi « për tê bukurên. »(f.107)Heideggeri saktëson se Nietzsche me « forcë » nuk nënkupton forcën thjesht fizike e aq më pak brutalitetin « por aftësinë e ekzistencës historiale e cila është në gjendje të kapë dhe të përmbushë destinimin më të lartë të esencës së tij. » Dehja për të cilën e ka fjalën Nietzsche ka të bëjë « me forcën krijuese ». Ndërkaq, me termin « historial » Heideggeri në dallim nga mendon, thënë shkurtazi, momentet më të çmueshme e më të begatshme në historinë e njerëzimit.(f.108)Të përmendim, sê fundi, një gjashmëri dhe një pikëtakim tjetër të Nietzsches me Kantin, këtë herë në fushën e çështjeve etike.
Në një artikull, të botuar më heret në këto faqe të kulturës, kemi shkruar për këtë pikëtakim, krahas dallimeve të theksuara midis tyre. Duke sqaruar domethënien e një veprimi të mirëfillt etik, Kanti shpjegonte se ky veprim duhet të prodhohet në saje të parimeve që kanë një vlerë njerëzore, e cila kapërcen kalkulimet dhe interesat vetjake të individit. Ndërkaq, ky tip i dytë i veprimeve ka të bëjë me imperativat hipotetike : kur veprojmë sipas kêtyre, vlera e veprimit nuk është brenda vet atij veprimi por por ështê jasht, te një qëllim a interes tjetër.
Tedi Papavrami lindi në Tiranë në 1971. Ai u lidh me violinën që në moshën katërvjeçare. Më pas studioi violinë me të atin, profesorin e njohur Robert Papavrami, i cili ka ndikuar mjaft në të ardhmen e tij artistike, shkruan KultPlus.
Në moshën 8 vjeçare, interpreton “Arie Bohemienne të Sarasate me orkestrën Filarmonike të Tiranës dhe tre vjet më vonë Koncertin e parë për violinë të Paganini-t. Ai ishte shume i talentuar dhe i ati besonte shume te talenti i tij. Ky i fundit ishte i vendosur qe Tedi te behej dikush ne jete Në shtator 1982, falë flautistit Alain Marion, qeveria franceze i ofron një bursë studimi në Francë ku studion pranë Conservatoire National Superieur de Musique në Paris, nën drejtimin e Pierre Amoyal.
Në vitin 1985 fiton konkursin “Rodolfo Lipitzer” në Gorizia, në 1986 fiton me unanimitet “Çmimin e parë të Konservatorit të Parisit, në vitin 1987 merr diplomën e Konservatorit të Losanës. Më pas ndjek studimet muzikore nën drejtimin e Zino Francescati e Viktori Mullova. Në vitin 1992 vlerësohet nga Sacem me çmimin “George Enescu” dhe në 1993 fiton çmimin e parë dhe çmimin special të publikut në konkursin ndërkombëtar “Sarasate “ në Pamplona.
Tedi krahas karrieres se tij si violinist ka perkthyer veprat e Ismail Kadarese pas vdekjes se Jusuf Vrionit ne vitin 2002 dhe luan personazhin kryesor ne filmin Kronike provinciale. Ai ka interpretuar në Evropë, Afrikën e Jugut, Turqi, Japoni, Izrael, me orkestra të njohura si Orchestra di Bologna, Bamberger Symphoniker,etj. Ka interpretuar nën drejtmin e dirigjentëve të njohur si K.Sanderling, C.Hogwood, A. Pappano, L.Langree, G. Varga, Z.Macal, J.C.Casadesus, etj. Në stinët 2000-2001 ka interpretuar me Orchestre Philarmonique de Nice, Orquesta Sinfonica de Galica, Orchestre Philarmonique de Liege, etj si dhe ka zhvilluar disa turne në Japoni me “24 capricci” të Paganinit dhe është ndër të paktët violinistë që interpreton integrale. Artisti i gjithanshëm Tedi Papavrami interpreton rregullisht repertorin e muzikës së dhomës së bashku me P.Bianconi, H.Sermet, M.Rubackyte, P.Meyer, E.Lesage, R.Oleg, G.Hoffman, etj. /KultPlus.com
