Ilirët kanë bërë vendin e tyre edhe në Hollivud. Ndonëse të përmendur pakrahasimisht më pak sesa thrakët, regjisorë e skenaristë të ndryshëm kanë zgjedhur t’i bëjnë protagonistë paraardhësit e shqiptarëve.
Kështu, në filmin “The Scorpion King 2: Rise of a Warrior” (2008) të regjisorit australian Russell Mulcahy, ilirët zënë një vend jo të vogël në plotin e filmit.
Personazhi Polluks, i luajtur nga aktori gjerman Andreas Wisniewski, në film portretohet si prijësi i një çete luftëtarësh ilirë. Bashkë me luftëtarin akadian, Mathayus, ata ndërmarrin një udhëtim fantastik në botën e përtejme në kërkim të gjetjes së shpatës së Damokleut.
”Burra, nderi ilir na thërret”, janë fjalët e prijësit ilir teksa përballet me të papriturat tmerruese të botës së përtejshme.
Edhe në filmin për Lekën e Madh ‘Alexander the Great’ (2004) të regjisorit Oliver Stone, bota ilire tipizohet përmes personazhit të Glaukut, një luftëtar ilir.
Ky karakter, i luajtur nga aktori irlandez Tadhg Murphy, sjell një nga momentet më drithëruese të filmit. Në agoninë e jetës pas plagëve vdekjeprurëse të marra në luftimet me indianët, Glauku nga Iliria ka një dialog fjalëpak, por domethënës me Lekën e Madh (Colin Farrel):
Glauku: Madhëria juaj. Leka i Madh: Ti je trim. Si të quajnë? Glauku: Glauk, mbreti im. Leka i Madh: Dhe nga je? Glauku: Iliria. / KultPlus.com
E hëna ishte dita e fundit kur të gjithë nxënësit e klasave 6-9 të Komunës së Prishtinës dhe prindërit e tyre është dashur të kyçen në platformën online e-shkollori. Me këtë platformë, Drejtoria e Arsimit në Prishtinë synon ta realizojë vlerësimin e nxënësve në distancë, të ofrojë testim online, por edhe të mundësojë komunikimin digjital mësimdhënës-prindër.
E nga shtatori, Komuna planifikon që e-shkollori të jetë i gatshëm edhe për klasat 1-5.
Drejtoresha e Arsimit në Prishtinë, Shpresa Shala, tha se brenda një muaji i kanë trajnuar të gjithë mësimdhënësit për përdorimin e kësaj platforme.
Për prindërit, ndërkaq, ajo ka shtuar se platforma nuk do të jetë aspak ngarkesë, por vetëm do t’u mundësojë të kenë pasqyrë të saktë për angazhimet dhe suksesin e fëmijëve të tyre.
Por, disa prindër prapa kamerave janë ankuar se platforma është e komplikuar dhe nuk është koha e duhur të fillohet me të. Disa të tjerë madje e konsiderojnë shumë të nevojshme dhe presin që secili prind ta kuptojë rëndësinë e digjitalizimit të shkollave.
Nga ana tjetër, Rinor Qehaja nga Instituti “Edguard” vlerëson se prezantimi i platformave të mësimit në fund të vitit shkollor shkaktojnë hamendësim te prindërit dhe nxënësit dhe nuk ndikojnë pozitivisht.
Pas pezullimit të mësimit për shkak të pandemisë, nga 23 marsi procesi mësimor po realizohet në distancë. Koha.net / KultPlus.com
Koronavirusi u ka marrë jetën mbi 244 mijë vetëve në shkallë globale deri tani. Ndër viktimat e tjera të epidemisë numërohen edhe aktivitete globale, kombëtare e lokale të pezulluara, aktiviteti ekonomik i pezulluar në shkallë botërore.
Specialistët thonë se një tjetër viktimë e virusit do të jetë një traditë që ka zgjatur prej shekujsh – shtrëngimi i duarve që përcjell respekt, mirëdashje e besim mes miqve e të panjohurve. Por ky akt përcjell edhe mikro-organizme të rrezikshme dhe ka ardhur koha për të gjetur një mënyrë tjetër përshëndetjeje, thonë ekspertët e shëndetit publik.
Shtrëngimi i duarve e ka zanafillën si simbol paqeje, si dëshmi se personi që zgjat dorën, nuk ka armë të fshehur pas shpine. Në rrjedhën e shekujve është bërë një simbol respekti e besimi.
“Mendoj nga që kultura të ndryshme dallojmë kaq shumë nga njëra-tjetra, shtrëngimi i duarve shërben si urë lidhëse që bashkon dy individë dhe ia bën të qartë personit tjetër se nuk ia do të keqen. Në disa kultura kjo realizohet jo me kontakte fizike, por me gjeste të tjera, me një përkulje, një përshëndetje,” thotë antropologu Craig Stanford.
Në kohët moderne, politika është e paimagjinueshme pa shtrëngimin e duarve:
“Shtrëngimi i duarve shihet si një përshëndetje burrërore, ndryshe nga gjeste të tjera që mund të kenë nuanca më femërore, ndryshe nga përkulja franceze, apo përkulja që bëjnë shumë kultura aziatike. Shtrëngimi i duarve shihet si shenjë force e vitaliteti. Kur Presidenti Trump u takua me Presidentin francez, Emmanuel Macron shtrëngimi i duarve mori përmasat e një ndeshjeje fizike, kush do të zgjaste më shumë, kush do të shtrëngonte më fort,” thotë Dorothy Noyes, profesore e folklorit në Universitetin Shtetëror të Ohajos.
Në botën e sotme të shkëmbimeve dixhitale shtrëngimi i duarve është bërë mishërim i akteve që ndodhin prapa skenave apo jashtë shkëmbimeve fizike:
“Fotografët kapin momentin e shtrëngimit të duarve kur arrihet një marrëveshje. Pra shtrëngimi i duarve është simboli fizik i arritjes së diçkaje të rendësishme, është aspekti vizual i përgjegjësisë dhe rëndësisë së një akti,” thotë Profesore Noyes.
Problemi është se përveç simbolikës, shtrëngimi i duarve përcjell mikroorganizma të rrezikshme, thotë mikrobiologu Charles Gerba.
“Një ndër problemet që shoqërohen me shtrëngimin e duarve është transferimi i mikroorganizmave. Sa herë kollitesh apo teshtin, sa herë shkon në banjo, mendoni pak se çfarë mikrobesh mbajnë duart. Në çdo moment njeriu mbledh mikrobe, sa herë prek një objekt, mbledh me duar rreth 50% të mikrobeve të sipërfaqes që prek,” thotë mikrobiologu Charles Gerba.
“Viruset që transferohen me shtrëngimin e duarve përhapen shumë shpejt. Mendoj se kjo është një mënyrë më e shpejtë për përhapjen e sëmundjeve se sa teshtima,” – thotë mikrobiologu Gerba.
Në fakt, sa herë shkencëtarët analizojnë se çfarë përmbajnë duart e njeriut, gjejnë një larmi bakteriesh e virusesh, shumë prej të cilave të rrezikshme. Higjena personale e individit është shumë më e mangët se ç’e mendojmë, thonë mikrobiologët. Për këtë arsye, në kushtet e koronavirusit, duket se shtrëngimit të duarve i ka ardhur fundi. Tani njerëzimi duhet të vendosë se me çfarë do ta zëvendësojë:
“Në thelb ky është një gjest simbolik, pra nuk ka rendësi nëse shtrëngon duart, përplas grushtet, apo bën diçka tjetër që ka të njëjtin kuptim. Na mbetet të biem dakord se çfarë gjesti të ri do të zgjedhim për të simbolizuar atë që përfaqësonte shtrëngimi i duarve. Nuk ka rëndësi gjesti, por mesazhi që ai përcjell,” thotë antropologu Tok Thompson.
Nuk do të jetë e lehtë të thyhet një zakon i krijuar prej shekujsh. Pak minuta pasi u bëri thirrje hollandezëve të ndalin shtrëngimin e duarve për të luftuar coronavirusin, Kryeministri Mark Rutte gjithë entuziazëm i shtrëngoi dorën kreut të Qendrës Holandeze për Kontrollin e Sëmundjeve. /voa/ KultPlus.com
“Religjioni është i bazuar kryesisht mbi frikën. Pjesërisht është terrori nga e panjohura dhe pjesërisht është dëshira për ndjenjën se e keni një vëlla më të vjetër i cili do i’u qëndrojë pranë sa herë që keni telashe dhe grindje. Frika nga e mistershmja, frika nga mposhtja, frika nga vdekja. Frika është nëna e mizorisë, prandaj nuk është qudi nëse mizoria dhe religjioni ecin dorë për dore. Kjo ndodh sepse frika është bazamenti i këtyre dyjave.
Në këtë botë, ne mund të fillojm ti kuptojnë gjërat ngapak, e ngapak edhe ti zotërojmë me ndihmën e shkencës, e cila rrugën e vetë e ka hapur hap pas hapi, përkundër kundërshtive nga përceptimet e vjetra. Shkenca mund të na ndihmojë ta kapërcejmë këtë frikë me të cilën kanë jetuar shumë gjenerata të njerëzimit. Shkenca mund të na mësojë, dhe mendojë që edhe zemrat tona mund të na mësojnë.
Të mos shikojmë më përreth për mbështetje imagjinare, të mos shpikim më aleat qiellor, por më shumë të orientohemi tek përpjekjet tona këtu posht, ta bëjmë këtë botë një vend të përshtatshëm për të jetuar dhe jo një vend të tillë siç e kanë bërë Kishat përgjatë gjithë këtyre shekujve.”
– Bertrand Russell, “Përse nuk jam një i krishter?”
Ministria e Kulturës e ka pagëzuar majin si “Muaji i Muzeve”. Ministrja Elva Margariti shprehet se muzetë janë pjesë e kujtesës, na rrëfejnë prej nga vijmë e ku duhet të shkojmë.
Sipas ministres së Kulturës për të qenë sa më pranë publikut edhe ky muaj u pagëzua, si “Muaji i Muzeve”. “Me shpresën se shumë shpejt do të mund të rikthehemi për të vizituar fizikisht muzetë, por edhe duke dashur të jemi sa më pranë publikut virtualisht, menduam të pagëzojmë majin si “Muajin e Muzeve”.
Ju ftoj të na ndiqni në rrjete sociale për të zbuluar copëza nga thesaret, shpërndarë në muzetë tanë, ture virtuale që do të na japin mundësinë të udhëtojmë në të gjithë muzetë e botës, si edhe kuriozitete e guida të përshtatura për më të vegjlit në kuadër të programit “Edukimi përmes kulturës””, shkruan ministrja Margariti në profilin e saj. Gjatë këtyre ditëve muzetë e vendit po vazhdojnë që të prezantojnë objektet e tyre në mënyrë virtuale për publikun. Jo vetëm muzetë në Tiranë, por dhe në rrethe prej disa ditësh po prezantojnë objektet e tyre në mënyrë virtuale. Muzeu Historik Kombëtar si më i rëndësishmi në vend, këtë tur virtual e quan si një udhëtim në thesaret e tij, po ashtu dhe Muzeu Arkeologjik i Apollonisë ka vijuar me prezantimin e objekteve, gjithashtu dhe Muzeu Kombëtar i Fotografisë “Marubi” dhe të tjerë institucione muzeore kombëtare janë bërë bashkë në këtë nismë të Ministrisë së Kulturës. Në vijim me udhëtimin në thesaret e Muzeut Historik Kombëtar, institucioni publikoi edhe reliev me figurën e Nikes, gjysma e dytë e shekullit V para Krishtit Vrinë, Butrint.
Artefakti që mbart figurën e perëndeshës së fitores u gjet në bregun pranë derdhjes së kanalit të Vivarit në Vrinë, Butrint, në fund të viteve ‘20 të shekullit të kaluar. Stili, punimi dhe lloji i veçantë i mermerit dëshmojnë për prejardhjen e relievit, që datohet në gjysmën e dytë të shekullit V para Krishtit. Relievi paraqet Niken, perëndeshën e fitores me qëndrim triumfal dhe me flatra të hapura. Dora e majtë e saj mbështetet mbi tropajon, shenjë e fitores, formuar nga parzmore armike vendosur mbi shkëmb./sot/ KultPlus.com
Juan de Valdés Leal ishte një piktor i shquar Sevilian, i cili shquhej për teknikën dhe stilin e tij shumë individual. Kjo e largoi atë nga artistët e tjerë në Andaluzi. Stili i tij u zhvillua shpejt nga pikturat e hershme, pothuajse të papërpunuara, deri te veprat më të pjekura që shfaqen midis viteve 1654 dhe 1658. Këto pikturat shfaqin një përdorim të fortë dhe të guximshëm të ngjyrës, si dhe një gjallëri dhe natyrshmëri, që nuk shihet në pikturat e tij të mëvonshme. Shqetësimi i tij kryesor ishte gjithnjë për të arritur një efekt maksimal dramatik, duke mos u larguar nga aspektet më të tmerrshme dhe të dhunshme të Biblës ose të jetës së shenjtorëve.
Valdés Leal u lind në Sevilje më 4 maj 1622. Valdés Leal ishte gjysma portugeze, djali i një argjendari të quajtur Fernando de Nisa, por ai mori emrin e nënës së tij, i cili ishte nga Andaluzia. Jetoi me gruan e tij, Isabella Carasquilla, djalin e tij Lucas Valdes dhe dy vajzat, (të cilat u bënë të gjithë piktorë) në famullinë e San Andrés.
Puna e tij e hershme nga periudha e tij Kordoban, karakterizohet nga një paletë e errët dhe ngurtësi ndaj figurave, në përputhje me pikturën në qytet në atë kohë. Me mbërritjen e tij në Seville megjithatë ai ishte ndikuar fuqimisht nga puna e Francisco de Herrera (Plaku) dhe Bartolomé Esteban Murillo (i cili ishte pesë më i madh se ai), siç u demonstrua në pikturën “Vdekja e Shën Clare”, e firmosur dhe e datuar më 1653. Pikturuar si e fundit e një serie skenash që ilustrojnë jetën e Shenjtit për manastirin Françeskan në Carmona, e cila rrjedh nga një kompozim i Murillo (tani në Gemäldegalerie, Dresden), por në trajtimi është më shumë borxh ndaj punës së Herrera. Valdés Leal u kthye në Kordoba më 1654, ku vitin e ardhshëm ai u ngarkua të pikturojë altarin e lartë të kishës së Karmelitas Descalzas, e vetmja retablo e tij që mbeti ende në mjedisin e saj origjinal sot.
Ai besohet se ka vizituar Madridin në përgatitje të kësaj porosi, dhe përthithja e tij e veprës së Ticianit, Tintoretto, Rubens dhe piktorëve kryesorë spanjollë, çojnë në zhvillimin e stilit të pjekur të artistit, i dukshëm në pikturimin e tij të qendrës kanavacë e retablo, që përfaqëson Ngjitjen e Elijas.
Në vitin 1656 artisti rikthyer në Sevilje ku kryesisht do të qëndronte për pjesën e mbetur të jetës së tij. Ai ishte një nga anëtarët themelues të akademisë së vizatimit në Sevilje dhe u bë kryetari i saj më 1665, pasi ishte zgjedhur drejtues i S. Juan më 1660. Ndoshta veprat e tij më të mira janë Allegoritë, të pikturuara për spitalin Caridad në Sevilje.
Padyshim që piktura e Valdés Leal kishte shumë aspekte të tjera, veçanërisht të lidhura me temën fetare, por fama e jashtëzakonshme e Murillo-it e zhvendosi pjesën e mbetur të artistëve të Seviljes në sfond, me përjashtim të këtyre veprave shumë unike të Valdés Leal, të cilat për këtë arsye ata e kanë ruajtur rëndësinë e tyre ndër shekuj.
Valdés Leal ishte një piktor i kohës së tij, merrej me lëvizjen dhe pasurinë e ngjyrës, megjithëse cilësitë e tij piktoreske kërkonin një përpjekje të vazhdueshme për të shkëlqyer, derisa ai arriti pjekurinë e plotë të stilit të tij më të mirë, i cili në shumë raste ishte me të vërtetë i dëmtuar. Kjo periudhë ishte kohë kur ai la pas dore ekzekutimin e shumë pikturave të tij, ishte i interesuar vetëm për t’i mbaruar ato shpejt, në mënyrë që të mund t’i mblidhte të ardhura dhe kështu të përballonte situatën ekonomike. Ai ishte gjithnjë me nxitim për shkak të jo gjithnjë të ardhurave, por sepse ai kishte një klientelë të ngathët dhe pesë fëmijëve për tu ushqyer.
Sidoqoftë, në veprat e tij më të mira ai pikturon me pasion, duke kërkuar tension të plotë, për të cilin ai nuk pati kurrfarë aftësie për shtrembërimin e realitetit, derisa pikturoi trazimin, duke rritur kështu thellësinë e ndjenjave që ai dëshironte të përçonte, të gjitha aspektet, në të cilat ai kishte shumë çfarë të shohë, temperamentin e fortë dhe gjeniun tek ai, mbizotërues dhe krenar.
Ishte viti 1672 kur puna e tij filloi të bjerë, me sa duket për shkak të goditjes që ai kishte pësuar, dhe ka të ngjarë që djali i tij filloi ta ndihmojë atë pas kësaj kohe. Stili i tij unik dhe individual e veçon atë nga kanuni kryesor i artit spanjoll të shekullit të 17-të. / KultPlus.com
Akullorja e së ardhmes është këtu dhe shërbehet me gypa të gjatë plastike përmes një vrimë në një mur pleksiglasi.
Nga ana tjetër e tubave, Paolo Costantini ka veshur një helmetë mbrojtëse, doreza plastike dhe një maskë.
“Ju mund të harroni se si ishte më parë Covid-19. Ne duhet të rikrijojmë plotësisht zanatin tonë”, thotë pastiçeri specialist për akulloret.
Blerësit kanë matur temperaturat e tyre përmes një skaneri termik në derë dhe shirita të zinj dhe të verdhë në dysheme tregojnë distancën e kërkuar që duhet të mbajnë nga të tjerët.
Italia është krenare për traditën e saj të akullores.
Në kohë normale, sapo ngrohet moti, njerëzit grumbullohen në këto dyqane. Por, në ditët e sotme, me të gjithë materialin mbrojtës, kjo traditë ka filluar të duket më shumë si një vizitë në spital.
“Ne përpiqemi të mbrojmë sa më shumë stafin dhe klientët tanë”, thotë Costantini.
Duke filluar nga sot italianët kanë rigjetur një masë lirie. Tani ata mund të shkojnë në shëtitje ose të stërviten jashtë, ndërsa baret, restorantet dhe dyqanet e akulloreve janë rihapur. /atsh/ KultPlus.com
Protesta e vitit 1998 shënon një ngjarje të madhe historike të Kosovës.
Këtu mund të shihni disa pamje nga protestat e studentëve, që janë organizuar nga kampusi i atëhershëm i Universitetit të Prishtinës, duke u shkaktuar kështu edhe përleshje me policinë serbe, shkruan KultPlus.
Në këto protesta u vranë 20-të protestues kosovarë. / KultPlus.com
Kryetari i Prishtinës Shpend Ahmeti ka thënë se zbutja e masave ka shkaktuar qarkullim shumë të madh të kerreve dhe njerëzve në kryeqytet.
Ai ka kërkuar nga qytetarët që të tregojnë kujdes dhe të mos dalin pa nevojë, për shkak se rreziku nga koronavirusi akoma nuk ka kaluar.
“Qarkullim shumë i madh i kerreve dhe njerëzve në qytet. Përveç që masat nuk janë largu, do të ishte shumë keq në qoftë se këto ditë ndodh ndonjë shpërthim i ndonjë vale të re të infeksionit. Ju lutem të keni kujdes. Ju lutem mos dilni pa nevojë. #rriNshpi”, ka shkruar Ahmeti në Facebook.
Këngëtarja Keri Hilson po rikthehet në skenën muzikore, pas një pauze disa vjeçare.
Ylli i hitit “Knock You Down”, Hilson tashmë ka filluar të punojë në realizimin e muzikës së re, transmeton KultPlus. Ajo së fundmi e ka publikuar një bashkëpunim me artistin Stonebwoy, të quajtur ‘’Nominate’’.
Në një intervistë për portalin “The Shade Room”, Hilson ka treguar se si ka ardhur deri te bashkëpunimi me këngëtarin nga Ghana.
“Në fakt ne nuk është se ishim duke e kërkuar njëri-tjetrin. Gjatë një fluturimi, unë e takova një djalë me emrin Dosty i cili ishte mik me Stonebwoyn, dhe faktikisht ai na lidhi ne të dy. Ne ishim duke punuar në solo projektet tona, por ai kishte plane të vinte në Atlanta pas një jave, kështu që unë i thash të vinte në studion time. Unë po punoja me Andre Harrisin dhe ai veçse i kishte përfunduar disa projekte të muzikës afrikane dhe reggae, kështu që nga fillimi e dija se ai do t’i pëlqente. Me vete, Stonebway e solli edhe një tekst shkrues të quajtur Selasi. Kështu që të gjithë punuam së bashku pa e pasur në mendje ndonjë projekt në veçanti, dhe kënga ‘’Nominate’’ ishte ideja jonë e parë”, citohet të ketë thënë këngëtarja.
Pavarësisht se Hilson është rikthyer me një stil të ri të muzikës, duke kaluar nga R&B në muzikë me tinguj afrikan, ajo premton se do t’i sjell më të mirat e te dyja zhanreve. Ndër të tjera, këngëtarja i ka paralajmëruar fansat se gjatë vitit 2020, planifikon t’i publikojë disa projekte të reja të shoqëruara edhe me videoklipe.
Kënga e fundit të cilën Hilson e kishte lansuar në YouTube mban titullin, “Lose Control”, dhe i numëron më shume se 40 milionë klikime. / KultPlus.com
Nxënësit e vitit të fundit në shkollat e mesme të qytetit kinez, Wuhan, ku u zbulua përhapja e koronavirusit për herë të parë në dhjetorin e kaluar, do të kthehen në shkollë këtë të mërkurë.
Më 6 maj, të gjithë nxënësit e klasave më të larta do të kthehen në shkolla, gjë që shënon një fillim të ri për planin arsimor për këtë vit”, tha Xia Chunyin nga zyra e arsimit e Wuhanit.
Ata do të kthehen në shkollë për t’u përgatitur për Gao Kao, provimin universitar të Kinës, i cili është shtyrë për një muaj, deri në korrik.
Xia tha se zyrtarët e shkollës kanë zbatuar një plan trehapësh për të ndihmuar nxënësit të përshtaten në klasë, përfshirë ndihmën psikologjike për të ndihmuar kalimin nga mësimi në internet, raporton CNN, transmeton Klan Kosova.
Tani për tani, vetëm nxënësit e vitit të fundit do të lejohen të kthehen në shkollë.
Byroja e arsimit atje tha se pjesa tjetër e nxënësve ngadalë do të kthehen në shkollë në disa faza, por ende nuk është përcaktuar një kornizë kohore për kthimin e tyre.
WUHAN, CHINA – APRIL 30: Students in grade three of Hubei Wuchang Experimental High School have their blood taken for nucleic acid and serum antibody tests on April 30, 2020 in Wuhan, Hubei Province of China. A total of 584 third-grade students of the school received nucleic acid and serum antibody tests on Thursday in preparation of classes resumption. (Photo by Zhang Chang/China News Service via Getty Images)
Ylli botëror i muzikës, Dua Lipa, ishte ndjerë shumë e emocionuar pas përfundimit të këngës së krijuar për qëllime bamirëse, “Times Like These”.
Këngëtarja 24-vjeçare me prejardhje nga Kosova së bashku me disa yje të tjerë të muzikës, e kishte huazuar zërin për realizimin e versionit të ri të hitit të njohur nga bendi “Foo Fighters”, dhe pas përfundimit të tij, Lipa thotë se ndihet shumë krenare që ky projekt ka arritur të pozicionohet në maje të toplistës zyrtare të këngëve më të mira në Britani të Madhe, transmeton Koha.
Lipa e cila e interpreton pjesën hyrëse të këngës dhe është pjesë e refrenit të saj, për kanalin BBC citohet të ketë thënë: “U emocionova tek mase kur e pash videon finale të këtij projekti ku përfshiheshin të gjithë artistët pjesëmarrës. Jam shumë e lumtur që kemi arritur të bëhemi bashkë për të provuar ta japim ndihmën tonë për një kauzë kaq të mirë dhe të rëndësishme.”
Ylli i hitit “Physical”, Dua Lipa, vokalisti i bendit “Coldplay”, Chris Martin dhe këngëtarja e hitit “Lonely Together”, Rita Ora, ishin në mesin e këngëtarëve të cilët e incizuan version e ri të hitit “Times Like These” nga bendi “Foo Fighters”. Në mesin e yjeve të tjerë pjesë e këtij projekti ishin: Yungblud, “5 Seconds of Summer”, AJ Tracey, Anne-Marie, “Bastille”, Biffy Clyro, Celeste, Dermot Kennedy, Ellie Goulding, Grace Carter, Hailee Steinfeld, Jess Glynne, Mabel, Paloma Faith, Rag’n’Bone Man, “Royal Blood”, Sam Fender, Sean Paul dhe Sigrid.
Rincizimi i këngës ishte iniciativë e kompanisë “BBC” dhe kishte për qëllim të mbledhë të holla për fondacionet e bamirësisë, “Children in Need” dhe “Comic Relief”, si dhe gjithë personat e prekur nga COVID-19.
Edhe vokalisti i bendit “Foo Fighters”, Dave Grohl, së fundmi ia kishte dërguar një email stafit të BBC-së, të cilët i ka falënderuar që ia kanë mundësuar të jetë pjesë e një projekti kaq të madh dhe të rëndësishëm.
Version i ri i këngës “Times Like These” u incizua si pjesë e segmentit “Stay Home Live Lounge” të “BBC Radio 1”, dhe përveç se u lansua si këngë, asaj iu realizua edhe një videoklip i cili e shënoi premierën në ngjarjen bamirëse të organizuar nga “BBC One”, me titull “The Big Night In”. Ky transmetim zuri vend të enjten më 23 prill, dhe kishte për qëllim ta disponojë publikun në këtë kohë pandemie, si dhe të mbledhë fonde për dy fondacionet në fjalë. / KultPlus.com
Në këtë zymtësi kohërash kur e tashmja pikëtakohet me të shkuarën dhe historia përsëritë vetëvetën, të ulesh të shkruash është ngushëllimi luksoz dhe i pashmangshëm që mund t’i bësh vetës. Ndoshta jam pak vonë por kuptomëni…
Të veçantën e këtij artikulli, që e kisha botuar në një moshë të hershme, e gjeta tek dërgimi i mjekëve dhe infermierëve për të ndihmuar Italinë në këtë kohë sëmundje pandemike që po ridimensionon botëkuptimin tonë për të tashmen dhe të ardhmen, që do sjelli ndryshime që as nuk i kishim menduar ndonjëherë e jo zbatuar. Shqipëria sot dërgon krah ndihme në Itali, por “pa dashje” Italia në vitet e Luftës së Dytë Botërore por dhe pas saj për disa vite të mira, na kishte lënë në Shqipëri kuadrot mjekësore për të rimëkëmbur Shqipërinë e pasluftës, këta mjekë të mbetur në Shqipëri shërbyen jo një muaj apo dy, por me vite deri që u riatdhesuan. Ngjashmëria e së djeshmës me të sotmen nuk janë në unitet sepse rrethanat ishin të ndryshme por le të jetë ky një artikull kujtese dhe mirënjohje të ndërsjelltë.
Pra disa vite më parë kisha botuar në shtypin shqiptar një artikull të shkurtër rreth librit “Dal Po all’Albania (1943-1949), Un medico mantovano tra guerra e prigionia” me autore Maria Rita Bruschin. E pashë të arsyeshme ta risjellja artikullin në një formë më të plotë dhe të zgjeruar. Pasi ndjej një detyrë morale të sjelli ndërmend që solidariteti ndaj Italisë sot ishte një detyrim për shumë e shumë arsye të tjera, dhe një ndër këto arsye është historia e doktor Bruschit dhe shumë doktorve të tjerë si ai…
Libri në pamje të parë ngjanë më tepër personal dhe familjar, por i kalon këto kufij pasi përfshihen ngjarje historike që i përkasin sa Shqipërisë dhe Italisë, në një kohë të vështirë siç ishin vitet e Luftës së Dytë Botërore dhe ato të pas luftës.
Personazhi kryesor është doktori Vittorio Bruschi dhe jeta e tij në Shqipëri, në hyrje të librit është shkëputur fraza pikante nga letërkëmbimet e tij “Cosa mi riserva l’avvenire, non so e forse per questo l’uomo vive. Ora poi ho imparato piu che mai a non chiedere troppo alla vita (Vittorio Bruschi Peshkopi, 27 gennaio 1946). Doktor Vittorio ka lindur në Carbonara di Po ( Mantova) me 21 janar 1916.
Përmes letërkëmbimeve të tij ne arrijmë të njohim realitetin komunist, realitetin e një populli të tërë që të rraskapitur nga Lufta e Dytë Botërore, e tashmë përballeshin jo vetëm me pasojat e pasluftës por dhe fillimin e një lufte të panjohur për ta, persekucionin
komunist, luftën e klasave. Bëhet fjalë për 276 letra të dr.Vittorios dhe 125 letra të Rosita Casarit të periudhës 1943-1949. Libri ka dhe dokumente arkivore, fotografi ilustruese, raporte dhe kujtime të të tjerve, dhe artikuj gazetash.
“Dal Po all’ Albania”. “Spero di vivere per pottere vedere come questa cosa si concludera”. (Shpresoj që të jetoj për të pasur mundësi të shoh se si do të përfundojë kjo gjë). Kështu titullohet libri që u botua në 2013 dhe gjendet në librarit e Italisë, por që për lexuesin shqiptar është i panjohur. Autorja Maria Rita Bruschi me përkushtim ka hedhur në këtë libër, copëza nga historia e të atit, duke mbajtur gjallë kujtimin e tij por dhe për të sjell para nesh jetën e tij plotë peripeci në Shqipëri. Autorja është diplomuar për Letërsi në Universitetin e Padoves, dhe ka qenë mësuese për shumë vite në shkolla të mesme. Ka qenë bashkëpunëtore në libra të karakterit didaktik. Jeton në Ostiglia.
Si nëntitull librin do e quaja “Një mjek italian që shëronte plagët e fashizmit në Shqipëri”, një monografi sa tërheqëse aq dhe impresionuese ku ngjarjet, rrëfimet, përshkrimet i ngjajnë atyre të filmave aventuresk, një aventurë e rrezikshme mes luftës dhe burgut. Paradoksi që trajtohet në vepër është i tillë sepse një mjek italian shëron plagët e atyre shqiptarëve dhe Shqipërisë që fashizmi italian la pas pa ndrojtje, duke mos kërkuar as sot falje, por në një formë apo në një tjetër ishte një mjek italian që me veprat e tij po kërkonte falje për Kombin nga i cili vinte, shpëtimi i jetëve ishte primar, dhe këtë e bënte me pasion, me humanizmin më të madh duke përçuar mesazhin kumbues se; “Pavarësisht se çfarë shkaktojnë luftrat apo kush është shkaktari i tyre, humanizmi duhet të triumfojë mbi gjithçka”. Me parathënie të Prof. Maurizio Bartolottit, ndërsa në përmbajtje trajtohet hollësishëm nisja për në Shqipëri e Dr. Vittorios, më pas përshkruhen ngjarjet në të cilat po kalonte Shqipëria ku i vë titullin “L’8 settembre 1943 e la Guerra partigiana: il peso di una scelta (8 Shtatori i 1943 e luftës partizane: Pesha e një zgjidhje). Ndjekur nga pritja e gjatë për 6 vite e të fejuarës Rositës, që jepet me letërkëmbimin që mbajnë gjallë dashurinë e tyre, dhe më pas kthimi i shumëpritur në atdhe. Në këtë libër nuk njohim vetëm doktorin, por dhe njeriun, që pasion kishte dhe muziken klasike, ai luante violinen dhe fizarmoniken.
VEPRIMTARIA E DR. BRUSCHIT
Dr. Bruschi, me guximin, gjakftohtësinë, vetëpërmbajtjen, mjek i aftë dhe i përkushtuar në profesionin e tij, ku armë të vetme kishte heshtjen dhe kryerjen e detyrës me përgjegjshmëri duke shpëtuar jetë njerëzish. Dr. Bruschi e fillon aventurën e tij si mjek pranë divizionit Parma në vitin 1943, ku punoi në Spitalin Ushtarak të Vlorës e Sarandës. Me ankth priste që rënia e Musolinit të sillte kthimin në atdhe, por kjo nuk ndodhi për të. Pushtimi gjerman do të ishte i menjëhershëm dhe e vetmja mundësi për Dr. Vittorion ishte bashkimi me partizanët shqiptarë. Megjithëse pas fitores së kampit antifashist, Dr. Bruschi cilësohej si fashist nga komunistët e ardhur në pushtet, ai e vazhdoi detyrën si mjek duke qenë se Shqipëria kishte nevoja imediate për profesionistë në fusha të ndryshme. Doktori aventurën e tij e vazhdoi në Durrës, Tiranë, Peshkopi, Berat, Krujë dhe së fundmi në Pukë, ku qëndroi për një kohë të gjatë dy vjeçare.
Në këtë libër paraqitet këndvështrimi i ngjarjeve të para nga një italian që rrjedhat e luftës do përcaktojnë dhe fatin e tij, që për 6 vite do të jetë i detyruar të qendroi në Shqipëri. Ai ishte aty ku e thërriste nevoja, nga qyteti në qytet, nga fshati në fshat megjithë peripecitë sepse ndodhej në një vend të panjohur, ai u ambientua duke mësuar dhe gjuhën shqipe. Qëndrimi i tij në Pukë ishte më i gjati dhe ndoshta më i vështiri sepse ndodhej në një qytet ku atij i duhej të përballej me vështirësi të panumërta si mungesa e rrugëve, lëvizjet nëpër fshatra të thellë, duke qenë se ishte i vetmi mjek i përgjithshëm në Pukë. Në Pukë punoi nga mesi i vitit 1947 deri në Mars të 1949 së bashku me infermier Halit Laçin dhe dentistin Halil Burazeroviç, që ishin jo vetëm kolegë pune, por dhe miq të ngushtë.
Pas më shumë se 60 vitesh, për t’i dhënë formën finale librit autorja Maria Rita sëbashku me të shoqin Corradon dhe të motrën Luçian ndërmarrin udhëtimin për në Shqipëri, që të rrëmojnë në të kaluarën e të atit, por dhe takohen me mikun e të atit infermierin që kishte punuar me të, z. Halit Laçin (gjyshin tim, dhe isha deshmitare e këtij takimi). Ky ishte një takim shumë emocionues mes tyre që i ktheu pas në kohë dhe shërbeu për ta plotësuar librin. Autorja i kushtoi një temë të veçantë këtij takimi që u realizua nga një çift shqiptarësh me banim në Itali, Endri dhe Teuta.
Historia e dr. Vittorio Bruschit na mëson se si të mos ushqejmë urrejtjen, sesa e rëndësishme është dashuria, sesi ajo mund të mbijetoi pavarësisht distancës. / KultPlus.com
Këngëtarja amerikane e zhanrit kauntri, Cady Groves, ka vdekur në moshën 30 vjeçare nga “shkaqet natyrore” pasi kishte pasur problem shëndetësore më herët gjatë këtij viti.
Lajmin e dha vëllai i saj, Cody, duke shkruar në media sociale se ajo e “ka lënë këtë botë”.
Ai po ashtu ka njoftuar se detajet janë të kufizuara për momentin, dhe se familja po mundohet që t’i marrë ato dhe t’i mbajë njerëzit të informuar.
Këngëtarja së fundi kishte nderuar dy vëllezërit e saj, Casey dhe Kelly, që kishin vdekur më 2007 respektivisht më 2014, që të dy në moshë 28 vjeçare. / KultPlus.com
Do t’ju tregojmë sot për një nga kryeqytetet më ekzotike dhe tërheqëse europiane, shkruan Cristina Fernandez Gonzalez e revistës së njohur spanjolle të udhëtimeve, traveler.es.
”Tirana është rishfaqur fuqishëm pas dekadave vuajtje nga diktatura paranojake e Enver Hoxhës. Ajo që e la Shqipërinë plotësisht të izoluar nga bota dhe që, në një farë mënyre, i jep asaj këtë rol misterioz, atë të thesarit për ta zbuluar, që sot na pëshpërit në vesh këngë sirenash.
Tirana ka diçka që të fut në kurth. Kjo ju befason dhe ju fton ta ”zhvishni” atë dalëngadalë deri sa të zbuloni se cili është thelbi i saj i vërtetë. Dhe ne jemi të gatshëm ta ”zhveshim”. Për 48 orë, jo më pak.
Dita e parë
Ora 09:30. Pas një mëngjesi të bollshëm, i denjë për kampionë, për ditën turistike që na pret, vendosëm itinerarin apo pikënisjen e çdo rruge nëpër qytet: Sheshin ”Skënderbej” dhe 40 000 metra katroret e tij që na presin.
Nga kjo hapësirë e jashtëzakonshme, nderohet heroi kombëtar, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, i cili u vu në krye të luftës kundër osmanëve në shekullin XV. Statuja e tij ekuestriane dominon mbi gjithçka. Por, ky shesh është gjithashtu vendi i përsosur për të ndjerë pulsin e qytetit.
Por, gjithashtu, është vendi i përsosur për të matur pulsin e qytetit: i përshtatur për këmbësorë që nga viti 2017, nëse ndalojmë të shikojmë lëvizjen e jetës, do të shohim zotërinj të moshuar që shëtisin në kohën e lirë, të rinj me biçikletë rrugës për në vendet e tyre të punës dhe turistë të rastit duke masakruar me klikime aparatesh fotografike muralen e madhe që kurorëzon Muzeun Historik Kombëtar. Titulli i tij? Shqiptarët.
Ora 10:00. Sapo muzeu hap dyert e tij, ne jemi atje për të zbuluar dhe për të mësuar historinë e Shqipërisë. Vizita e plotë atje mund të zgjasë një jetë dhe prapë se prapë diçka do të na mungojë.
Ne bëjmë një udhëtim të shkurtër kohor që na çon nga Parahistoria në të kaluarën e tij ilire; nga pushtimi osman deri në Luftën e Dytë Botërore; nga shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë te, natyrisht, vitet e diktaturës së errët. Një orë e gjysmë ku pamë xhevahire si koka e Apolonit nga shekulli IV para Krishtit dhe deri te mozaiku i parë i zbuluar në Shqipëri: Bukuroshja e Durrësit.
Ora 11:30 Përsëri në shesh po hedhim një vështrim nga Banka Kombëtare, Hotel Tirana Internacional dhe Pallatin e Kulturës, me Operën në krye: ndërtesat e thjeshta, por monumentale në një stil racionalist vazhdojnë të flasin për kohët e shkuara dhe kontrastin me ato modernet, rrokaqiejt që ngrihen atje, në distancë, në sfond. Përpara nesh, Xhamia historike e Et’hem Beut nga shekulli XVIII, një nga ndërtesat më të vjetra në Tiranë. Të dy afresket e saj të jashtme dhe pikturat e brendshme janë një kënaqësi absolute.
Por, ne mund të gjejmë pamjen panoramike të sheshit edhe nga maja e Kullës së Sahatit, një tjetër nga reliket arkitektonike të qytetit, megjithëse kjo vështirë se përfshin ngjitjen në shkallët e pjerrëta dhe të ngushta në 35 metra lartësi.
Ora 12:00 Rrethinat e sheshit ”Skënderbej” vazhdojnë të na mbushin me histori të vjetra: ne hasim nëpër ato rrugë që ishin dhe akoma janë, Toptanasit, një nga familjet fisnike më të rëndësishme dhe më të pasura në Shqipëri, dhe ndërtesat e tyre të bukura.
Deri tani kemi kuptuar se Tirana është një qytet që më shumë ndihet sesa duket. Një qytet që na kërkon fort që ne ta ”gërvishtim” thellë nga brenda. Dhe për ta bërë këtë, asgjë nuk vlen më shumë sesa të vizitosh një nga mijëra bunkerët që Hoxha urdhëroi të ndërtonte në të gjithë vendin, e gjithë kjo nga frika e tij e jashtëzakonshme nga një sulm bërthamor nga armiqtë e tij.
Tirana ka dy që janë thelbësore. Për të vizituar Bunk´Art 1 do të jetë e nevojshme të kaloni disa orë, pasi ai ndodhet në periferi të qendrës historike: një kompleks i tërë, që përfshin zyra dhe dhoma gjumi për zyrtarët qeveritarë, apartamente për liderët politikë, madje edhe një kantinë, gjithsej 106 dhoma. Për afërsi dhe prakticitet, vendosim për Bunk´Art 2, ngjitur me sheshin ”Skënderbej”, që lidhej me korridore nëntokësore me Ministrinë e Brendshme, që do të kishin shërbyer në rast të ndonjë sulmi.
Përgjatë korridoreve të tij, në këtë bodrum të qytetit, fshihen deri në 24 ambiente të zymta, të shpërndara mes dhomave të marrjes në pyetje, qelitë për të arrestuarit, një dhomë dekontaminimi, një apartament luksoz për ministrin e Brendshëm dhe madje disa instalime artistike moderne.
Pamë panele informative dhe video me dëshmi, që jo vetëm na mësojnë shumë për historinë politike të Shqipërisë, por që edhe na ngritën qimet e kokës përpjetë.
Ora 14:00 Kur kuptojmë se stomaku po na kërkon ”karburant” dhe mendja diçka më të lehtë, çfarë të hamë? Ne zgjodhëm bulevardin me pemë ”Murat Toptani”, vetëm disa hapa larg, ku ndodhen edhe Teatri Kombëtar, Kinema “Millenium”, kopshte rastësore dhe tarraca të ndryshme. Në këtë zonë të qytetit, jeta rrjedh me një ritëm të ngadaltë, boritë e makinave janë larg. Më të afërtat janë cicërimat e zogjve, që rrinë pezull rreth tryezave, në pritje për të marrë çdo thërrime. Një mjedis i qetë dhe i përsosur për të ngrënë një vakt të lehtë, para se të vazhdoni rrugën.
Ora 15:30 Tani është radha e artit. Dhe rezulton se jemi pranë Galerisë Kombëtare të Arteve, një monument i vërtetë i trashëgimisë kulturore dhe një botë tjetër për të eksploruar përsëri historinë e Shqipërisë, këtë herë bazuar në krijimtarinë e artistëve të saj.
Në muret e saj shpaloset një festival i tërë pikturash dhe punimesh, me të cilat mund të zbulohet realizmi socialist, deri tek mostrat shumë interesante të propagandës komuniste. Paradoksalisht, ishte pikërisht këtë herë, kur censura ishte më e rëndë, që arti njohu rritjen më të shpejtë në vend.
Çdo devijim nga arti i promovuar socialist ishte rreptësisht i ndaluar. Veprat artistike duhej të idealizonin Enver Hoxhën. Ata që guxuan të anashkalonin rregullat u ndëshkuan rëndë. Për fatin tonë të mirë, pikturat dhe skulpturat për të tani janë shfaqur në muze.
Një shënim i fundit? ”Cloud” vepra artistike shumë origjinale e arkitektit japonez Sou Fujimoto që dekoron kopshtin në natyrë që prej vitit 2016, është një nga qoshet më të mrekullueshme dhe të paharrueshme në të gjithë Tiranën.
Ora 17:30 Ne zbresim rrugën drejt një prej ikonave të kryeqytetit, por jo përpara se të kalojmë pranë kalasë së vjetër të Tiranës, pronë e familjes Toptani, që vendosi ta rimodelojë atë dhe ta hapë së fundmi. Aty gjenden restorantet bashkëkohore të kuzhinës – pastat që përgatisin te ”Luga e Argjendtë” janë spektakolare, me dyqane origjinale, të përqendruara në delikatesat kombëtare, ashtu sikurse vajrat e ullirit të prodhuar në Vorë dhe sendet origjinale artizanale.
Ora 18:30 Dhe tani, po: pas një shëtitje të shkurtër që na çon përtej lumit Lana, shkojmë te ndërtesa e Piramidës. Piramida, një sulm autentik ndaj estetikës, e realizuar nga vetë vajza e Enver Hoxhës. Ndërtimi, që gjithashtu nuk kalon pa u vënë re, u krijua për të strehuar një mauzole në nder të babait të saj, megjithatë, gjatë luftës së Kosovës, funksionoi edhe si një qendër konferencash dhe seli e NATO-s.
Sot është krejtësisht e braktisur, pa roje. Jo pak njerëz guxojnë të ngjiten në muret e saj të pjerrëta deri në majë, me gjithë rrezikun që sjell aventura. Sigurisht, ka nga ata që thonë se soditja e perëndimit të diellit nga lart është gjëja më e mirë për të bërë në Tiranë.
Ora 19:30 Dhe më në fund arritëm në lagjen në modë, Blloku, lagje ku një pjesë e madhe e nomenklatura komuniste – përfshirë edhe vetë Hoxhën – banonin gjatë viteve të diktaturës.
Ajo ishte e mbyllur për njerëzit e zakonshëm për katër dekada. Kur mbaroi diktatura dhe tiranasit më në fund ishin në gjendje të përshkonin rrugët e saj, ata gjetën shtëpi që nuk kishin asnjë lidhje me ndërtesat e stilit komunist të pjesës tjetër të qytetit.
Sot, shumica e atyre shtëpive janë shndërruar në restorante, bare, kafene të lezetshme dhe klube. Shëtisim nëpër rrugët e saj dhe shijojmë si atmosferën e gjallë, ashtu edhe tezgat e librave.
Në kohën e darkës, ne zgjodhëm ”Salt”, në rrugën ”Pjetër Bogdani”, një restorant me një stil avangard, elegant dhe të rafinuar, dizajni i të cilit në format dupleks na bën të dashurohemi.
Specializuar në kuzhinën mesdhetare, ushqim deti dhe sushi, ajo gjithashtu ka edhe një ambient për koktej. Aty gjendet edhe ”Choko” që bashkon tradicionalen me modernen në të njëjtën pjatë.
Për një pije pas darke, ”Nunu Club” ka tavolina të larta dhe një zonë tarracë ku mund të shijoni me kënaqësi cilindo nga koktejet e shijshme në menunë tuaj.
Dita e dytë
Ora 10:00 Pas një dite të parë intensive, destinacioni i radhës ishte Pazari i Ri, megjithëse në realitet origjina e tij daton nga 1939.
Kjo hapësirë ku mëngjeset janë të mbushura me atmosferë u rimodelua në fund të vitit 2018 për t’u bërë një treg më në përputhje me ato europiane. Kjo është arsyeja pse, nga mesdita, dyqanet mbyllen, por restorantet hapen aty ku ne mund të kënaqemi me të gjitha llojet e shijeve. Gjithashtu, shpesh organizohen ngjarje kulturore si festivale, koncerte dhe panaire artizan ale.
Ora 12:00 Shkojmë për shëtitje me një itinerar shumë origjinal: ai që na çon të zbulojmë të gjitha ato fasada, që ishin pjesë e një projekti karakteristik të promovuar nga ish-kryetari i bashkisë së qytetit, Edi Rama, tani kryeministër i vendit. Që nga viti 2000, ai kërkoi t’i jepte një pamje të re të gjitha ndërtesave gri të kohës së komunizmit, të shpërndara në të gjithë qytetin. Si? Duke pikturuar fasadat e tyre me ngjyra dhe figura të ndritshme.
Guidat me rrugën e shënuar janë falas dhe mund të merren në Zyrën e Turizmit pranë sheshit ”Skënderbej”. Ka edhe itinerare të arkitekturës komuniste, historisë dhe temave të tjera dhe përfshin një mori fasadash më befasuese, të shpërndara përreth qendrës historike të Tiranës.
Artistë kombëtarë dhe të huaj kanë marrë pjesë në projekt si Ann Edholm nga Stokholmi, Franz Ackermann nga Berlini ose Tala Madani, nga Irani – të cilët vazhdojnë, edhe sot, duke reflektuar krijimtarinë e tyre përmes vizatimeve origjinale dhe muraleve mbi ndërtesat.
Qëllimi? Shndërrimi i Tiranës në një galeri të vërtetë të hapur arti.
Ora 14:30 Jemi duke provuar kuzhinën tradicionale shqiptare në restorant ”Oda”, një restorant komod i vendosur në një shtëpi të vjetër, kuzhina e të cilit kombinon receta antike me propozime të tjera më moderne.
Mjedisi? Autentik. Aq shumë, sa besojmë se po drekojmë në shtëpinë e një tirani: tavolina të ulëta prej druri, dekorim disi të veçantë dhe vëmendja më e kujdesshme sigurojnë një përvojë të shkëlqyer. Në pjatë, të gjitha llojet e propozimeve me një aromë Shqipërie: Qengji i pjekur, byrek me spinaq dhe patëllxhanë të mbushur.
Ora 16:30 Është e domosdoshme të shihni Shtëpinë e Gjetheve. Ky muze, i hapur në vitin 2017, zë ndërtesën e vjetër nga epoka komuniste që shërbeu si bazë për Sigurimin, policinë sekrete shqiptare.
Në dhomat e saj tregohet gjithçka që mund të imagjinohet për procedurat dhe sistemet e spiunazhit: pajisje fotografike, sisteme regjistrimi, mikrofonë, video, intervista…
Një univers paralel që tregon, edhe një herë, që ndonjëherë realiteti tejkalon trillimet.
Ora 18:30 Vendi ideal për t’i thënë lamtumirën Tiranës, këtij qyteti që na ka treguar kaq shumë fytyra të ndryshme, është mushkëria e gjelbër e kryeqytetit: 289 hektarët e Parkut të Madh janë vendi ideal ku të shëtisësh, të merresh me sport, të peshkosh në liqenin e tij artificial ose të pushosh, i shtrirë në lëndinë, pas një ditë të ngarkuar.
Në këtë pikë, një gjë është e qartë për ne, Tirana po ndryshon me hapa të mëdha, duke u munduar të kompensojë kohën e humbur, por pa hequr dorë nga e kaluara e saj, thelbësore për të kuptuar se cila është bërë sot.
Dhe për ta zbuluar atë, bëni mirë të nxitoni, sepse kur erërat e reja të Europës ta pushtojnë, ka për të qenë vonë. / KultPlus.com
“Një herë, kur isha 7 a 8 vjeç nëna më tha, ndërsa uleshim në vendin e parafundit në autobus për në klinikë a në dyqanin e këpucëve, se megjithëse ishte e vërtetë që librat mund të ndryshonin me kalimin e viteve, po aq sa njerëzit, dallimi ishte se, ndërsa njerëzit gjithmonë të lënë kur vjen një kohë që nuk marrin më nga ti asnjë përfitim ose kënaqësi ose interes, ose të paktën një ndjenjë të mirë; një libër nuk të braktis kurrë. Natyrisht, ndonjëherë ti i lë, mbase për disa vjet ose madje madje përgjithnjë. Por ata, dhe sikur t’i tradhtosh nuk të kthejnë kurrë shpinën: ata vazhdojnë të presin për ty në heshtje dhe me përulje në raft. Ata presin edhe për 10 vjet. Nuk ankohen. Deri kur një natë, kur papritmas ke nevojë për një libër edhe në 3 të mëngjesit, edhe sikur të ishte një libër që ti e ke braktisur dhe fshirë nga zemra për vite e vite, nuk do të të zhgënjejë kurrë, do të zbriste nga rafti dhe do të të bënte shoqëri në çastin tënd të nevojës. Nuk do të përpiqej të ta kthente apo të nxirrte justifikime, apo të pyeste veten nëse ia vlente, apo nëse ti e meritoje, apo nëse ishit ende për njëri-tjetrin. Do të zbriste sapo ti ta thërrisje. Një libër nuk të lë kurrë në baltë.”
– AMOS OZ
(Pjesë nga romani “Rrëfim për dashurinë dhe errësirën”, përkthyer nga Etleva Pushi & Sokol Bega, botimet Skanderbeg Books)
Më 4 maj 1939 lindi shkrimtari izraelit Amos Oz (4 maj 1939 – 28 dhjetor 2018). Autor i 19 veprave, qindra eseve dhe artikujve për Izraelin modern, për një kohë të gjatë ai ishte në rrethin e ngushtë të kandidatëve për Çmimin Nobel për Letërsi. Ai është fitues i çmimit izraelit për letërsi (1998), i çmimit Goethe të qytetit të Frankfurtit (2005), çmim prestigjioz ku më parë e kanë fituar Sigmund Freud dhe Thomas Mann. / KultPlus.com
Gorillaz e kanë nderuar legjendën dhe pionerin e Afrobeat, Tony Allen, përmes një kënge të re në bashkëpunim me Allen dhe reperin Skepta.
“How Far” quhet projekti i tyre më i ri që ishte incizuar para karantinës, dhe është publikuar menjëherë në nderim të Tony Allen, sipas deklaratës së bendit.
Allen i cili ishte bateristi i kahershëm i muzikantit Fela Kuti, vdiq të entjen në moshën 97 vjeçare.
“Nuk ka fund. Dua që të kujdesem për të rinjtë – ata kanë mesazhe dhe dua që ato t’i sjell në ritmin tim”, kishte thënë Allen në një deklaratë të shpërndarë nga Gorillaz. / KultPlus.com
Në këtë kohë pandemie, të gjithë po mundohen të japin kontributin e tyre për ta bërë sa më të lehtë situatën. Shumë artistë kanë ndarë shumë të mëdha për t’i dalë në ndihmë njerëzve që po përballen me Covid-19. Kështu, autorja e librave të magjistarit më të famshëm në botë, Harry Potter, J.K. Rowling do të dhurojë një milionë funte për dy organizata bamirësie.
Rowling tha se paratë do të ndaheshin në mënyrë të barabartë për shoqatën “Crisis” që ndihmon të pastrehët dhe “Refuge” që mbështet njerëzit që kanë pësuar dhunë në familje.
Përmes një postimi në Twitter ajo shkruan se “po mendon për njerëzit që ndodhen jashtë duke bërë punën e tyre për të mbrojtur mënyrën tonë të jetesës”. / KultPlus.com
Publikohet historia e panjohur se si u bë e mundur botimi i veprës “Andrra e Pretashit”, e At Anton Harapit, të cilën autori e kishte botuar fillimisht në “Hylli i Dritës” me titullin: “Urti e burrni, ndër malsor të Dukagjinit” dhe më pas me “Valë mbi valë ndër banor t’Cemit”, të cilat në vitin 1941 i’a kërkoi Instituti i Studimeve Shqiptare në Tiranë (ku Harapi ishte një nga drejtuesit kryesorë) për t’ia botur në një libër të vetëm dhe pasi ai e rishkroi veprën, duke e titulluar “Andrra e Pretashit”, ajo u dërgua për botim në Romë pranë Shtëpisë Botuese, “Vallechi”, por për shkak të ngjarjeve që solli lufta, ajo vepër nuk u botua, por bocat e saj mundi t’i merrte nga shtypshkronja miku i ngushtë i tij, At Zef Valentini, që më pas i’ia dha në ruajtje Ernest Koliqit.
Në vitin 1958, Koliqi ua dorzoi ato një grupi françeskanësh shqiptarë me në krye At Daniel Gjeçaj, i cili është njohur ndryshe edhe me emrat letrar, Pal Dukagjini apo Gjin Duka dhe ai bëri të mundur botimin e saj në Romë. Në mes të tjerash në atë vepër, Harapi ka përshkruar edhe epideminë e rëndë të kolerës që preku banorët e fshatrave të Dukagjinit ku ai shërbente si meshtar në vitin 1916-të, nga e cila për një periudhë 5-6 mujore, vdiqën 575 veta.
Plot 62 vjet më parë një grup klerikësh françeskanë shqiptarë të mërgatës politike u mblodhën në Romë dhe morrën përsipër përgatitjen e botimin e një prej veprave më të mira të Padër Anton Harapit, patriotit, publicistit, politikanit, shkrimtarit dhe klerikut të famshëm katolik, i cili ishte pushkatuar nga regjimi komunist i Enver Hoxhës që në vitin 1946. Nën kujdesin e Padër Daniel Gjeçajt, apo siç njihet ndryshme me emrin e artit, si Pal Dukagjini dhe Gjin Duka, disa prej ish-kolegëve dhe nxënëseve të Harapit, përgatitën dhe botuan në gjuhën shqipe veprën e tij, “Andrra e Pretashit”, e cila fillimisht ishte botuar pjesë pjesë në revistën “Hylli i Dritës”, vite të shkuara. Në atë vepër me karakter historik, At Antoni ka gdhendër e skalitur me mjeshtëri të rrallë, grimca nga jeta dhe luftrat e malësorëve të Veriut të Shqipërisë, kryesisht të Malësisë së Dukagjinit, ku ai kishte kaluar një pjesë të jetës së tij, duke shërbyer si meshtar.
Në hyrje të atij libri, Padër Daniel Gjeçaj është ndalur dhe ka përshkruar me hollësi një nga pjesët më kryesore të jetës dhe veprës së At Anton Harapit, i cili krahas At Shtjefën Gjeçovit e Padër Gjergj Fishtës, është konsideruar si një nga përfaqësusit më në zë, jo vetëm i letrave shqipe, por edhe i patriotizmës shqiptare. Disa pjesë nga parathënia e këtij libri, redaksia e Memorie.al i ka përzgjedhur dhe po i botojmë në këtë shkrim, ashtu siç janë nga origjinali, duke iu përmbajtur dialektit gegërisht, si i ka shkruar autori.
Parathënie e At Daniel Gjeçaj: Njeriu (Portret i Patër Antonit)
E njofta në fshatin tim kur ishim fshatarë i vogël. E desha më vonë akur ai m’ofroi ngjat vedit dhe më xëvëndësoi babën. E çmova përherë e ma tepër, sa ma fort t’uj u rrit me moshë, ma kjartë e kuptova. E nderova me bindje sa qe gjallë dhe sot e qaj përmallshëm në vorr pa kryq fejet, as gur kujtimi. Në jet të vet paraqiti fytyrën viz-preme të Fratit të spikatun, shëmbullin tërheqës t’eduktaorit të çmushëm, punëtorin e palodhur plot përvujtni e guxim, shkrimtarin e prehtë dhe Apostullin e flaktë të Fes së Kombit. Në dekë përvehtësoi heroizmin burrnuer të Martirëve të parë. Deri sa foli tha: Njerin e ban shpirti dhe ndërgjegjia, e paraqet sjellja, e vlerëson puna: Apostullin e rrit ideali, qëndresa dhe guximi: Bamirësin e krijon zemën-gjanësia e vetëmohimi.
Para plumbit që rrëzoi përdhe, shqiptoi paza: ‘Lumnin e ep deka, kunorën e vën vorri’. Trup jo i naltë sa i lidhun. I hajshëm i drejtë si shtiza druforta të lundrave, që xevendëson djepin e fëminis. I lëvizshëm si njalat që argtohen si të vogël. I zbridhët si qefulli q’i fshati i tij gzon brigjet. Ma fort i rremt si i bardhë. Lëkurën si të pjekun nga dielli që rrah agim dhe muzg Shirokën. Kryet e bashëm, por jo jasht mase. Ballin e gjanë dhe të thyeshëm, ma fort katruer. Tamthat si të shtypun me xigom t’theksuem. Syt gac si n’grop, nën hijen e vetullave të trasha. Hyndën paksa të thyeme në kodër, me maj fletëzë të ndjeshme.
Mollzat e faqeve të zhdukunadhe të preme nga rrudhat e njeriut të pa mish. As rrethanat dhe as mosha, nuk ia thërmuan këto viza. S’shtoi vëllim kur bota i tha: “I lumi ti ku mbrrijte”. S’dënoi peshë kur miqtë i’u ankuen: “I mjeri ti shka po të takon të vuejsh”! “Thancan” e quejtën banorët e maleve veriore. “Shirokas” tipik e emnuen të vetët që i’a ditën rrajën. S’mohoi në fshatin që e lindi: muer pak në qytet që e rriti. Mbet banuer i shpatit të djegun të Taraboshit.
Dashunoi malin dhe ujin që i qenë lympeni. (Horizonti) i parë i jetës. Këto viza trupore të jashtëme, e paraqitën. Në të parë të pame, ma fort të vrazhëdët se të amël. Gaspëri, se kështu e qyejtën në fëmini-djali i një peshkatarit, u ba At Antoni. Sa serioz në veprim, aq i gëzueshëm në argëtim. Shoqënia në te përsërite fuqitë dhe hapte zëmrën. Ktu At Antoni harronte kush ishte. Kthente pa kujtue, te fshati i vet, dhe i qeshte ftyra, hije e randë porsi bashkëvëndasit të lumtur nga era e qefullit në tullë dhe boça e rakis në rrogostë, mbi sofrabeztën e kuq, shtrue me djath Kraje, putarga të thata e spece Zadrime, të pjekun mbi prush.
Frati
Hini i vogël në Kolegjin Françeskan mbasi shijoi atë të Jezuitëve, ku la të vëllnë e vet, Markun, të cilin aq fort e deshti. S’e tërhoqën nishanat, qi për zotsi mësimesh, i zbukuruen jelekun nën hijen e Shën Saverit. Desht ma fort përvujtnin e Fratit pa nam pa zhurmë. Nuk iu dhimtën brakeshat e bardha, ma t’bardha se shkumbët e liqenit, as caruqet e kuqe, as fesi i purput me tufë që i mbulote shpatullat e vogla.
La këto dhe veshi zhgunin e vrazhdë, ngjeshi litarin, pranoi kambën zdath. Moshatarët, kolegët të ri, pritën sa të rasi me emën të ligjimit. S’ndigjuën t’i sjellin as me emën të dytë të frenimit. E quejtenë përherë “Shirokë”. Ndoq këndimet n’atdhe nën drejtimin e Fishtës, nga i cili thithi dashunin për provincën, për popull dhe komb.
Pajisi mënden dhe fisniknoi zemnën me kulturën meshtarake nën udhëheqjen e fretënve austriakë të Tirolit, qi përherë çmuen shqiptarët dhe i përkrahën si vllazën. Atje në Salcburg eh Thchaëaz “Shiroka”, muer dijeni, fitoi përpikmënin gjermane, qëndresën dhe shpirtin françeskan. Kthei meshtar i shortueshëm me vrullin e shqiptarit dhe pshimin nordik. N’ë trollin fretnuer të Shkodrës u ndeshën dy rrymë: Grupi i parë me edukatë boshnjake me Fishtën, Bardh e Gjeçov, Grupi i Dytë me kulturë austriaket, me Prendush, Harap, Rrotë e Gjokë. S’u përpinë ndër vedi si e kanë duke lumenjtë e rrëmbyeshëm të cilëve ju gjasuen në veprim.
U përzihen përkueshëm ndër tallaze t’ë përbashkëta veprimtariet si valët e kthellta të Cemit me ujin e Moraçës në liqenin e Shkodrës. Vjetin 1910-të, Gaspri i Lorës e i Çiles, asht At Anton, Shiroka Frat, Frati Apostull, i lëshojnë në dorë rininë françeskane. U ep mësim fëmijëve të qytetit të Shkodrës. Rrethimi i Shkodrës, (tetor, 1912-prill 1913), e zen në Kuvendin e Arrës së Madhe, m’ane të qytetit.
Banesa fretnore kthehet në strehim qytetarësh dhe sofër nevojtarësh. Uja ngushton banorët Këlkazat mbarohen. Zhduket burdullaku arravet, purrinjtë e gjarpërit dhe tharbcat bahen ushqim i kërkuem. Pak kush i del të turbullojë ujët e vlueme me krunde. Në gjashtë muej qëndrese mishi i kualëve, kthyet në servina nga topat malazezë dhe heroizmi Hasan Rizaja, kërkohet si meze. Fretnët m’ë këtë rast e m’ta At Antoni, diftohen çmos kurrë, fretnën, Aleksandër Mazoni në romanin e vet “Të fejuemët”, shprehet: “Françesëkajt janë si deti, q’i merr ujë prej lumënjeve dhe të njajtin uj, ia kthen”
Shqiptar i përvujtun
Do të ishte mohim i së vërtetës po ta kundrofshim Harapin si idealin e theksuem të shqiptarizmës. E mishnoi këtë ideal nën heshtnin e përvuajtuni frençeskane. Nisi veprimtarinë e vet si krahë i djatht i Fishtës, i Gjeçovit, i Bardhit, i Dodës, i Prenushit, me të cilën kalli furrën e atdhedashunisë. U msheh në hije të tyne i lum se prijshin ata dhe ky i ndiqte. Bashëkpunoi ngushtaz me Gurakuqin, të cilin e pat shoq dhe veparimi.
Qe der të parët qi bani të tingrojë “Ora e Maleve” dhe të agojë “Hylli i Dritës”, mbi Shqipni në terr. Ai vetë zgjodhi qetësinë e terrin për të qenë ma i lirë në punë të fillueme. Sot jetshkrimi i Harapit bjen ngushtë. Në fletët e shumta të letrave arbnore, gjen pak mbi të. Kujtimet e gjalla, n’atdhe, heshtojnë në katakombe, ku kalbet kadalë t’gjukueme të zhduken. Gjithnjë kalesa e të mëdhanjëve lën gjurmët e veta të pashlyeshme. Në këto gjurmë dallohen njerzit. Qe vjeti 1918 kur Veriu përshpëriti një emën e përgojum për të mirë, përse në ditët e ngushta të pasluftës bani mirë. S’qiti pushkë e as zbrazi top.
Rreth vetes bashkoi pushkatërët e malësisë e ktyne ju tha: “Ushëtimën e barutit e shuajnë shkambinjtë e malit”, ndër ta kumbimin e protestës e ndigjojnë dhomat e të fuqishëmvet, drejtuesa e pleq të sharteve të popujve. Hoti kreshnik, Traboini trim, Gruda e urtë dhe Triepshi guximtar, u derdhën në Shkodër me At Anton Harapin në krye. Kërkojnë Shqipninë e lirë e në Shqipni tre bajrakët e vet, tronditën ndërtesat e qytetit të Gentit nga kanga “Majekrahit”, e lekëvet legjendarë: “Hot e Grud ishin betue o pa gjak malet mos me i lëshue”. Dridhet gjenerali francez i Shkodrës ke s’dinte shka asht ndera e armëve shqiptare. Zani i Harapit msheh nën flumrat e malësorëve, ujdisën nga dora e mësueme e Gurakuqit dhe Fishtës, jehon në Ëashington e Londër, Paris e Romë. “Posta e Shqypnis”, mbyllet tuj shqyptue për të mbramen herë emnin e Harapit.
Oratori
At Anton Harapi, sa qe gjallë, u njeh ndër gojtarët ma të mirë e Shkodrës. S’leu i tillë: U ba me squdin e qëndresës mbas nji përvoje të gjatë. I munguen shume veti të jashtëme qi ligjiruesit e bajnë tërhjeqës e të kandshëm në paraqitje. I plotësoi këto zbrashtësi të tij me shpirtin e vet psikolg e me zemër, me fjalën e pshueshme, qartësi e kthelltësi mendimi, me lidhje të shtërnguet arsyetimi e forcë shprehijesh. Ai e njofti në pak shpirtin e shqiptarit dhe atë e kundroi picak në duart e veta, sa herë q’i foli dhe e bani të dihaste si desht vetë përputhaz e zana marrë me zemrën e vet. Gojtaria e tij u zhvillue, me të shumtën, në kathedrën e meshtarit në predikatore të kishës. Këtë e mbushi m’ ndigjuesa gjithsaherë foli.
Qyteti i Shkodrës ia përpini fjalët e malet e vështruen me ande, kurdo bisedoi nga lteri a logje kuvendesh. Gojtaria e At Anonit s’qe e that, më të shumtën në kathedrën e meshatrit në predikatore të kishës. Këtë e mbushi me ndigjuesi gjithsaherë foli. Qyteti i Shkodrës i’a përpini fjalën e malet e vështruen me ande, kudo bisedoi nga lteri a logje kuvendesh. Gojtaria e At Antonit s’qe e that, mund të dalë një mësim filozofie mbi një ambient të papjekur. Ai diti t’ë ruej në predke që bani e, kto qenë të shumta e përherë të ndryshme shtërngimin e arsyetimit, q’i s’e len të lujsh, me përshtatjen mjeshtërore të parimeve në jetën praktike. Ndoshta këtu ma tepër se njeti, duhet kërkues mshehtësia e oratoris-harapjane. Këndej edhe fjala i duel praktike dhe tërheqëse. S’e lodhi kurrë ndigjuesin.
Shkrimtari
Harapi se mbajti veten shkrimtar. Nevoja, ndoshta ma e fortë se tjetër, e nxiti të rrokë pendën për pa pasë dalë letrar. S’shkrou kurrë vetëm për të kënaqë veshin e lexuesit, as vetëm për t’u argëtue. Shkrou me qëllim shumë ma të naltë, për të rindërtue. Vrojtuesi i len ndjenjave shpirtnore, shqyrtoi me peshimin e mbartun të psikologut të preht shpirtin e Shqiptarit dhe aty gjer thalbin e njaj qytetnije të vjetër bashkë me të mbetat e kohës. U vu prandaj të shkruej për të trajtue shpirtin e shqiptarit dhe për t’i nxitë bashkëvendasit kah nji ideal kombtarë mjes rrymëvet të reja, qi, Shqiptarin, në të ziem, e tërheqshin kah nji oqean idesh pa mujt ta dallojë fner pështetje dhe lima pushtimi të sigurtë.
Ky qe qëllimi i shkrimeve të Harapit (shif “Shkrimtarët shqiptarë”, Botimi i Ministrisë së Arsimit, Tiranë 1941, pjesa e II-të, fq. 389, Anton Harapi). Shkrou përnjëherë në prozë me një stil të kadalshëm, të pashuem, të rrjedhshëm. Të thjeshtë. Mjerisht mungesa e dorëshkrimeve të Harapit si shumë artikuj të tijë të botuem në “Postën e Shqynisë”, e n’ë “Orën e Maleve”, e ma vonë në “Zanin e Shnandout”, nuk na lejon të bajmë një analizë të përshtatëshme mbi prodhimet e tija letrare.
Dëshmori
Armët e ushtarëve trima plasshin ndër duer nga vapa e të shtimeve, vetimë, mbas pesë vjet qëndrese. Gjermanët buerën luftën. U thyen para botës në kambë për të shue tiranin hitleriane. Tërhiqshin nga Ballkani tuj përshkue vendin tanë, të cilin deshtën ta kenë mik, por jo pronë fiti. Shqipëria provonte anarkinë përftueme nga premtimet e rrejshëme të fituesavet, nga nxitja e armiqëvet, nga lufta vëllavrasëse, nga bijt e gënjyem dashas e pa dashas, nga luftëtarët e dejën prej gjakut, që lypshin nganjëdhimin e yllit të huej, e jo fitimin e Shqipes së vet, nga tradhëtarët e vetëdijshëm, qi falshin pa të drejtë shpërblimi pjesën më të madhe të vëndit, për të zanë karriket e sundimit servil.
Në anarki luhatet përherë pasiguria e fatit, kërcnohet rreziku i jetës. Harapin e këshillojnë të hikë. I venë në dispozicjon mjetet. Miq e të njoftshëm, dashamirë e të afërm, mundohen ta thejnë. Ai qëndron. Kam punue për Shqipnin e ballafaqas. Nuk pres shpërblim, por as dënimi nuk ka pse më pret. Bashkatdhetarët e dijn se se kurrë s’i tradhëtova. Me ta vuajta, për ta punova, me ta u gzova. Me ta edhe do vdes. “Eshtnat e mij në tokën e t’ë Parvet”, të jenë testamenti jem. Tërhiqet nga qëndra ku gërmadhat e luftës e rrethojnë, i largohet stuhis si ai që struk kryet në lis pa shique se rrfeja shkrep ma udobisht aty. Kërkohen strehim ndër male të Veriut, bri Dragobisë së Currit. S’merr armë krah, as bomba doret për t’i dal zot vetit. Len strajcë e kuletë të cilat kurr s’i fryni. S’pranoi kërkënd me vedi.
Ekzekutohet më 14 shkurt 1946
Kalon gati një vit ndër shpella e pyje, në shoqni me uq e dhi t’ë egra, tuj prit të zhdavarosej stuhia. Përkundrazi, stuhia shtohej përditë më tjetër ma tepër. Vampirët me hyll në ball e të etun për gjaku në zëmër, kërkojnë kufoma njerzish. S’kursejnë as vorret e shenjtë, të cilat çdo komb në botë i nderon. Lypin gjakun e amblë të fratit. Kërkojnë At Anton Harapin. E gjejnë. Ulurojnë partizanët e kuq rreth tij. Dhe kërcejnë plot gëzim dhe në kolle sllave posi uqit e uritun Siberian rreth “trojkave”, të paarmatosura. E ulin në Shkodër që tashnmë ishte kthye në liqe gjaku.
E dërgojnë në Tiranë para Neronave të ri, për ta për ta paraqitë me shokë n’ë arenën e Martirëve të Kombit. Jemi në fillimin e shkurtit 1946. Harapi ishte në gjyq. Nga banka e t’ë akuzuemëve i’u flet shqiptarëve e jo gjykatores së paligjëshme, për herën e fundit aq sa u lejojn: “Në qe se me u ndigjue ligjeve hyjnore e Atdheut, me edukue rininë dhe popullin kah idealet e nalta të së Vërtetës me i nxit kah e Mira: në qe se me vouejt për popull e me popull dhe me luftue për Fe dhe Atme, asht punë e dobët e tradhëti, atëbotë jo veç unë, por mbarë Françeskanjtë e Shqipnis jemi me dejë me dëkë”. Dita 14 shkurt erret me gjak. Harapin e barin në një vënd të panjoftun. Njashtu ban bisha me trupin e grabitun nga tufa e të zot. Një batare plumbash e rrzoi përdhe.
At Anton Harapi çdo ditë mes malësorëve që jepnin shpirt
Në parathënien e librit të At Anton Harapit, “Andrra e Pretashit”, midis të tjerash, At Daniel Gjeçaj (apo siç njihet ndryshe me emrin e tij letrar, Gjin Duka), ka përshkruar edhe kontributin e madh të At Antonit në vitin 1916, në ndihmë të malësorëve të Dukagjinit të prekur nga sëmundja e kolerës. Lidhur me këtë, në librin në fjalë, midis të tjerash shkruhet: “Në pranverë të vjetit 1916, malet e Veriut, e sidomos Bjeshkët e Dukagjinit i shkreton kolera. Këputen halat legjendare të kullave vigaj. Shuhen familje dhe dalin fare troje nën vnerin lëngatës së përbotëshme.
Armët e banorëve malor, janë shkreh nën kuja dhe gratë fisnike në xhubleta i vjerrin, tepricën ndër rrema të that të lisave mizor. Uja shtjer sytë e njom të fëmijve dhe logjet e burrave e oborret e kullave e mrizat e gurravet mbulohen me të dekun. Vetëm regjistri i Kishës së Shalës, shënon nga prilli deri në vjeshtën, 575 të vdekun prej koleret. At Antoni, në ma të mirën moshë të jetës, hin vullnetarisht ndër të kolerum. Harron se lëngata asht ngjitëse dhe se kjo hapet porsi helmi i gjarpnit në trupin e njom të atij që e xen. Shpërvjel zhgunin dhe s’topitet t’ju çoj të mbramin ngushëllim të fes atyne, të cilët njerzimi, e deri të vetët i përbuznin. Nuk i trembet dekës dhe as e frigon flija e bashkvallaut të Urdhnit.
At Rrok Vatajt që rrëxohet, 31 vjetësh në shërbim të koleruemëve (Kelmend, 4 gusht 1916) Theth, Ndërhysaj, Kaprrae, Gimaj, Lekaj, e Curraj, asht lama e veprimit veruer të Harapit. Vetëm kush i njeh këta vënde mund të gjykoj se sa e mundëshme dhe e hapët qe fusha e apostullimit. Ai vetë kallxon: “Çoheshim me nat. Nga qela e Thethit ndiqnim planin e paracaktuem të t’udhtimit. Trokllojshëm ndër dyer, gjys të çeluna, të kullave, të klasolleve të gjis prej kah dilte nji taft trupnash në zhgatërrim, jetësh në rregtim. Gjamët e hove e hove, si të ardhuna nga nëndheu, më grishin të hijshim mbrenda. Rop e shpish ende të paprekun nga sëmundja, përkundtazi më bërtitshin: “Zotni, për hatër të zotit, mos e kalo prakun e derës, se po përlyhesh”. S’vështrojshim shka më thonin ata. Zoti më kishte tretë çdo frigë.
Nji gëzim q’i s’mund të shprehet, por q’i në të tilla raste provohet, më gufonte në zëmër. Buzët që mezi luejshin, zaje qi mezi ndigjoheshin, krahë të mbytuna në proçka vneri, drejtoheshin kah un: “I Bekue mir se t’ka pru zoti. Dëshrojmë që të pajtohemi me Lumnin dhe të pajtojmë shpirtin”. Shpesh pak mbrapmë përpiqshin ndër dorë të lum e të qet. Çë ngushllim?! Dy muaj shërbimi më kaluan si era, plot mund e plot ngushjëllime, gëzim. Rrallë ktheheshim te qela qëndër Theth për të pushue. Trupi njëmënd s’lodhej, por zëmra më tërhiqte te të sëmundët. Kjo qe koha ma e bukur e jetës sime – përfundonte kallzimin Frati”.
At Zef Valentini dhe Ernest Koliqi ruajtën bocat e librit të Harapit
Sipas At Daniel Gjeçajt, në vitin 1941, Instituti i Studimeve Shqiptare, ku At Anton Harapi ishte një prej drejtuesëve kryesorë, morri vendimin për të botuar një sërë veprash origjinale të autorëve të ndryshëm shqiptarë, që kishin të bënin me dokumente historike, studime folklorike si dhe letërsi shqipe. Ndër këto vepra ishte planifikuar për botim edhe libri i Patër Anton Harapit “Andrra e Pretashit”, të cilit i’u kërkua ta rishkruante dhe ta bënte gati për ta dorëzuar në shtyp.
Me atë rast, At Antoni e rishikoi vepër e tij, e cila ishte botuar fillimisht vite të shkuara në “Hylli i Dritës”, me titull “Urti e burrni, ndër malsor të Dukagjinit” si dhe më pas me titullin “Valë mbi valë, ndër banorë të Cemit”. Këto dy vepra, Harapi i përpunoi dhe nga ato doli libri “Andrra e Pretashit”, të cilin Instituti I Studimeve Shqiptare (me dorëshkrimet origjinale të Harapit), e dërgoi për botim pranë Shtëpisë Botuese “Vallechi” të Firences në Itali. Por ndërsa libri ishte gati për të dalë nga shtypi, ngjarjet e luftës bënë që të ndërpritej puna në at ent botues dhe vepra e patër Anton Harapit nuk e pa dritën e botimit. Të gjitha bocat që mbetën në Shtëpinë Botuese, u ruajtën nga studjuesi dhe albanologu i famshëm, At Zef Valentini, i cili më pas i’a dha në ruajtje Ernest Koliqit, njërit prej miqve më të ngushtë të Harapit. Mbas 15 vjetësh, Koliqi i’a dorëzoi ato At Daniel Gjeçajt, i cili në krye të një grupi françseskanësh shqiptarë në mërgim, morri përsipër dhe botoi në Romë librin, “Andrra e Pretashit”. /Memorie.al / KultPlus.com
Beteja e parë e Sfetigradit u zhvillua në vitin 1448. Ajo ishte një nga betejat kryesore të ushtrisë shqiptare, e komanduar nga Skënderbeu, kundër ushtrisë osmane.
Kjo betejë u zhvillua prej 14 majit deri në fund të korrikut. Ushtria osmane komandohej nga vetë Sulltan Murati II. Më 14 maj pararoja e saj arriti në Dibrën e Poshtme dhe rrethoi Sfetigradin.
Skënderbeu, për të lehtësuar mbrojtjen e kështjellës, tërhoqi në grykën e Rovikut pararojën turke dhe e shpartalloi. Kur ushtria osmane mbërriti në Stefigrad, Skënderbeu e afroi gjithë ushtrinë disa milje larg kampit të saj. Murati II kërkoi dorëzimin e kështjellës, e bombardoi, por dështoi.
Ndërkohë Skënderbeu e godiste kampin osman ditën dhe natën dhe bashkë me mbrojtësit e kështjellës e vunë armikun midis dy zjarreve. Trupat osmane, që ruanin shpinën e forcave të tyre kryesore, patën shumë të vrarë e të plagosur, midis të cilëve edhe komandantin e tyre, Firuz Pashën.
Natën e 22 qershorit, shqiptarët sulmuan dhe hynë thellë brenda në kampin turk. Vetëm kur osmanët gjetën ujësjellësin e kështjellës dhe i prenë asaj ujin, mbrojtësit u detyruan të dorëzohen, me kusht që të dilnin të lirë e të largoheshin të armatosur prej saj./ atsh / KultPlus.com
Modelja e njohur shqiptare, Adrola Dushi, ka shënuar një tjetër sukses në karrierën e saj. Ajo është zgjedhur si një nga imazhet e fushatës së re të produkteve kozmetike të “Mac”.
“Mac”, kompania lider në fushën e produkteve të bukurisë në botë, ka zgjedhur vajzën shqiptare për të prezantuar produktet e reja.
Kujtojmë që Adrola Dushi po e zhvillon karrierën e saj si modele në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe me sa duket bukuria, por edhe puna e saj po shpërblehet me arritje dhe suksese. / KultPlus.com
Në këtë periudhë të vështirë që po kalon vendi ynë dhe mbarë bota, Helena Kadare, gjen rastin të vlerësojë punën vetëmohuese të ekipit të mjekëve dhe infermierëve, në spitalin infektiv, të cilët po përballen në vijën e parë të frontit në betejën me koronavirusin.
“Sapo të kem mundësi, dua të shkoj e t’i përulem atyre grave, mes të cilave pashë një heroizëm që nuk e gjen gjëkundi. Dëgjova dhe pashë që shefja e spiralit infektiv, Najada Çomo, rrinte 20 orë në spital pa pushim, me një përkushtim të admirueshëm. Përshëndes ekipin e bluzave të bardha dhe kryesisht gratë, sepse gratë shqiptare janë kurdoherë më të përkushtuarat që kam njohur në jetën time.”
Shkrimtarja e dashur për publikun tregoi se si nën masa të rrepta sigurie, po e kalon kohën në Paris, në këtë periudhë pandemie, si dhe pamundësinë për të shijuar rrugicat dhe lagjet e bukura të Parisit, larg nipërve të saj.
“Kemi respektuar me rigorozitet rregullat, por në këto 4 ditët e fundit kam dale nga pak. Notre Dame ishte tjetërsuar, uji i turbullt i lumit Sena ishte kthyer në një blu të mrekullueshme, një bukuri e jashtëzakonshme që të bënte të mendoheshe ‘ku fshihet ky virus’.
Nuk mungoi edhe një mesazh për te gjithë qytetarët shqiptarë:
“Kam dëgjuar që qytetarët i kanë respektuar rregullat aty, por ka pasur edhe nga ata të disi të papërgjegjshëm. Dëgjova një zonjë, e cila, thoshte ‘nuk kam frikë’, por kjo nuk është punë frike, duhet të mendojmë për të tjerët, të mos bëhemi rrezik për njerëzit e dashur.” / Konica.al / KultPlus.com
Valdés Leal u lind në Sevilje më 4 maj 1622. Valdés Leal ishte gjysma portugeze, djali i një argjendari të quajtur Fernando de Nisa, por ai mori emrin e nënës së tij, i cili ishte nga Andaluzia. Jetoi me gruan e tij, Isabella Carasquilla, djalin e tij Lucas Valdes dhe dy vajzat, (të cilat u bënë të gjithë piktorë) në famullinë e San Andrés.
Ai besohet se ka vizituar Madridin në përgatitje të kësaj porosi, dhe përthithja e tij e veprës së Ticianit, Tintoretto, Rubens dhe piktorëve kryesorë spanjollë, çojnë në zhvillimin e stilit të pjekur të artistit, i dukshëm në pikturimin e tij të qendrës kanavacë e retablo, që përfaqëson Ngjitjen e Elijas.
Padyshim që piktura e Valdés Leal kishte shumë aspekte të tjera, veçanërisht të lidhura me temën fetare, por fama e jashtëzakonshme e Murillo-it e zhvendosi pjesën e mbetur të artistëve të Seviljes në sfond, me përjashtim të këtyre veprave shumë unike të Valdés Leal, të cilat për këtë arsye ata e kanë ruajtur rëndësinë e tyre ndër shekuj.
