Për Selinë e Shenjtë misteri dhe intrigat janë më se të natyrshme. Njerëzit përherë do të pyesin se, për çfarë po komplotojnë autoritetet fetare pas dyerve të mbyllura, çfarë thesaresh gjenden brenda kupolave të Vatikanit. Pavarësisht pretendimeve, se Papa zotëron prova për jashtokësorët dhe demonët, të strukura në katakombet e tij, e vërteta e arkivave sekrete është shumë më pranë reales.
Pikërisht kjo e bën të jetë gjithashtu shumë më interesante. Nga letrat e shkruara me dorë të personazheve historikë si Mbretëresha Meri e Skocisë dhe Abraham Linkolni te dekretet që shkishërojnë Martin Luterin, përmbajtja e arkivave mjafton për ta lënë studiuesin me gojëhapur. Megjithatë, po kjo natyrë e nivelit të lartë, që i bën përmbajtjet të duken kaq magjepsëse, njëherazi është ajo që i bën ato të ruhen kaq me fanatizëm. Në të vërtetë, nuk janë provat e alienëve që Vatikani rri larg syrit të publikut, por më shumë dokumentet që mund të provojnë se Kisha ishte bashkëpunëtore në terrorin e sponsorizuar nga pushteti i Musolinit dhe, ndoshta, edhe në masakrat antisemitiste të Hitlerit.
Archivum Secretum
E vërteta prapa arkivave sekrete buron nga përkthimi në mënyrën e gabuar nga latinishtja. Emri aktual i arkivave të Vatikanit është Apostolicum Vaticanum Archivum Secretum. “Secretum” në latinisht nuk do të thotë “sekret”, siç mund të hamendësojnë disa. Më saktësisht, mund të përkthehej në kuptimin “personale” ose “private”. Në fakt, arkivat përbëhen nga letra private dhe të dhënat historike të papëve të mëparshëm përgjatë katër shekujve. Arkivat u krijuan nga Papa Paul V. Papa e kishte të qartë domethënien e rëndësisë historike të letërkëmbimit papnor dhe e dinte që dokumente të tilla duheshin ruajtur. Sidoqoftë, shekulli i 17-të ishte absolutisht i mendimit që njerëzit e thjeshtë nuk duhet të ishin të vetëdijshëm për letërkëmbimet e mretërve dhe papëe. Kështu që arkivave iu vu dryni.
Hyrja në Arkivat Private
Studiuesit u lejuan të shikonin disa nga përmbajtjet e arkivave vetëm në 1881, me lejen e Papa Leo XIII. Sidoqoftë, nuk ishte aspak e lehtë që dikush të shihte dokumentet, për më tepër procedura nuk ka ndryshuar shumë gjatë 200 viteve të fundit. Para së gjithash, gazetarëve, studentëve dhe historianëve amatorë nuk u lejohet qasje. Sapo pala e interesuar të provojë, se ai ose ajo është një studiues mjaft serioz, i jepen letrat kredenciale që duhet të rinovohen çdo gjashtë muaj. Për të hyrë në arkiva, “studiuesit hyjnë përmes Porta Sant’Anna, kalojnë Rojet Zvicerane, ecin nëpër Oborrin e Belvederes dhe paraqesin letrat kredenciale”, (O’Loughlin, 2014).
Me t’u pranuar, studiuesit duhet të kërkojnë, se cilat dokumente specifike dëshirojnë të rishikojnë. Atyre u lejohet të kërkojnë vetëm tri në ditë. Pra, në vend që të shfletojnë përmbajtjen e arkivit, ata duhet të zgjedhin artikuj nga katalogët ku artikujt janë shkruar me dorë në italisht ose latinisht. Këta katalogë janë mjaft madhështorë, duke marrë parasysh se arkivat përmbajnë “50 milje [80km] rafte dhe dokumente që datojnë nga shekulli VIII” (Keyser, 2015).
“Nëse në vetëm disa minuta ata e kuptojnë se ajo që po kërkojnë nuk është në dosjet e kërkuara, ata janë të detyruar të mbledhin plaçkat për atë ditë – një sfidë për studiuesit që kanë afat ose ata që kanë udhëtuar në distanca të largëta” (O’Loughlin, 2014). Kompjuterët lejohen, por jo fotografimi, kështu që studiuesit e kalojnë shumicën e seancave në sallat e leximit duke mbajtur shënime.
Arkivat e Vatikanit përmbajnë perla me rëndësi historike
Nëse një person ka fatin të ketë qasje në Arkivat e Vatikanit, ai ose ajo do të jetë në gjendje të gjurmojë perla historike të tilla si:
– Rrotulla dorëshkrimi 60 metra të gjatë, që përmban minutat e gjykimit të Kalorësve Tempullarë, i cili zgjati për disa vjet, duke filluar në 1307.
– Inter caetera, dekretin e lëshuar nga Papa Aleksandri VI në 1493, që ndau botën midis spanjollëve dhe portugezëve.
– Një letër të Mikelanxhelos për Papën Julius II.
– Dekreti i vitit 1521 i Papa Leos X, që shkishëron Martin Luterin.
– Lutja që i dërgoi Henry VIII Papës Clement VII në vitin 1530, duke i kërkuar anulimin e martesës së mbretit me Katerinën e Aragonit, e cila përfshin nënshkrimet dhe vulat e mbi 80 lordëve dhe klerikëve anglezë (Papa refuzoi).
– Një letër drejtuar Papës Sixtus V nga Meri, Mbretëresha e Skocisë, që i lutet Kishës të ndërhyjë pak para ekzekutimit të saj.
– Shënime në lidhje me procesin e vitit 1633 kundër Galileut.
– Një letër për Papën Inocent X nga Perandoresha e Madhe Trashëgimtare Helena Wang e Kinës.
– Një letër nga Papa Klementi XII drejtuar Dalai Lamës së Shtatë, që kërkon mbrojtje për misionarët françeskanë në Tibet.
– Letra nga Abraham Linkolni dhe Xheferson Davis (të dyja të shkruara në 1863, asnjëri prej tyre katolik) në përpjekje që Papa Pius IX të jetë në favor të Unionit ose Konfederatës.
Papa Piu XII në ligë me nazistët?
David Kertzer, historiani nga universiteti “Brown”, qe në gjendje të shqyrtonte dokumente nga mbretërimi i Papa Piut XII (1922- 939) dhe arriti në përfundimin se Papa “bëri marrëveshje me Musolinin për të mbrojtur interesin e Kishës në këmbim të heshtjes ndaj antisemitizmit të sponsorizuar nga shteti, një përfundim që bie ndesh me deklaratat e Kishës” (O’Loughlin, 2014). Grupet i bënë presion Papa Françeskut, që të vinte në dispozicion të plotë përmbajtjen në lidhje me Papën Pius XII (1939-1958), në mënyrë që bota të njihej përfundimisht me siguri nëse ishte i përfshirë apo jo me nazistët./Konica.al
Ka zëra se ai e mbështeti Hitlerin, apo ngjashëm me mbështetjen e Kishës për Musolinin, mbase-mbase edhe më thellësisht. Apo, se Papa punoi kundër nazistëve dhe ndihmoi për të fshehur hebrenjtë dhe objektivat e tjerë të agresionit nazist. “Njerëzit flasin, studiuesit flasin. A ka gjëra që nuk po vihen në dispozicion, sepse ato shihen si të pahijshme nga kënvështrimi i Kishës?” – shprehet Kertzer. “Sërish Arkivat Sekrete janë të pajisur me profesionistë, pra ka një vlerësim të njohurive serioze historike”. (O’Loughlin, 2014)
Në mars të vitit 2020, Papa Françesku vuri në dispozicion të historianëve “dokumentacionin themelor të papnatit të Pius XII”, duke u shprehur se kisha “nuk ka frikë nga historia”. Kur studiuesit u mblodhën këtë vit në një webinar, për të diskutuar mbi vlerësimin e arkivave deri më tani, u shprehën: “Ka të ngjarë, të duhen vite për të vlerësuar materialin që Vatikani ka vënë në dispozicion”, – sipas National Catholic Reporter. […]
Arkiva, pak më pak “sekrete”?
Në vitin 2012, me rastin e 400-vjetorit të arkivave, u vunë në dispozicion të publikut 100 dokumente në ekspozitën “Lux në Arcana”. Megjithatë, tradita e dhënies së lejes vetëm për rreth 1000 studiues në vit, për të pasur akses në arkiva vazhdon.
Sipas Papa Françeskut, Arkivat e Vatikanit tashmë nuk janë “sekrete”, përkundrazi ato janë “apostolike”. Në 2019, ai vendosi ta ndryshojë emërtimin shekullor të Archivum Secretum Vaticanum, Arkivat Sekrete të Vatikanit në Arkivat Apostolike të Vatikanit, sepse “në latinisht si secretum (që do të thotë i veçuar, privat) dhe apostolicum (që i përkasin domnus apostolicus, vetëm Papës) i referohen të njëjtit realitet, madje edhe juridik”.
Papa e mori këtë vendim bazuar në nevojën për të përmbushur “ndjeshmëritë” moderne, që shpesh e lidhin fjalën sekretum me idetë e mistereve dhe artefakteve të fshehura të mbyllura në qemere.
Sidoqoftë, Arkivat e Vatikanit mbeten arkivat private të Papës – “varen vetëm prej tij dhe qeverisjes së tij ekskluzive”, – siç konstaton “Vatican News”. / Konica.al / KultPlus.com
Rita Ora ka publikuar ditë më parë këngën e saj më të re, që është bashkëpunim i saj me DJ-në e njohur britanik, Sigala.
Ndërkohë, të mërkurën, Rita ka bërë të ditur se këtë të premte do të publikohet edhe videoklipi i kësaj kënge.
Këngëtarja kosovare me famë botërore ka publikuar javë më parë fotografi nga xhirimet e klipit. Ashtu si ritmet verore të këngës, edhe pamjet në videoklip do të jenë tërësisht verore.
Kënga e fundit e artistes 30-vjeçare me videoklip ishte “Big” në bashkëpunim me Guna, si pjesë e mini-albumit “Bang” i cili përmban vetëm katër këngë. Klipi i kësaj këngë kishte bërë bujë të madhe në trojet shqiptare për shkak të shfaqjes në të me veshje tradicionale shqiptare të dizajnuara nga dizajneri kosovar, Valdrin Sahiti. / koha.net / KultPlus.com
Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku sot përmes një postimi në rrjetin social Facebook, ka bërë të ditur se Qeveria ka votuar themelimin e komisionit shtetëror për dokumentimin e shkatërrimit të trashëgimisë kulturore të Kosovës gjatë luftës më 98/99, përcjellë KultPlus.
“Ky është moment i rëndësishëm, pasi zyrtarisht e nisim procesin për të kërkuar llogari dhe dëmshpërblim nga Serbia për shkatërrimin e qëllimshëm të qindra monumenteve të Kosovës”, ka shkruar Çeku.
Tutje ai ka bërë të ditur se anëtarë të komisionit do të jenë profesionistë dhe përfaqësues të institucioneve shtetërore dhe profesionale, si dhe profesionistë ndërkombëtarë.
“Komisioni do të marr për bazë të gjitha dokumentimet që janë kryer deri sot, ndërsa do të ketë për detyrë hartimin e inventarit shtetëror me të gjitha monumentet e shkatërruara gjatë luftës në vitet 1998 dhe 1999. Mbi këtë dokument dhe në pajtim me standardet ndërkombëtare do të përpilohet edhe kërkesa për dëmshpërblim”, thuhet në njoftimin e tij. / KultPlus.com
A mund të kuptohet fati i një shoqërie përmes librave që botohen, që shpërndahen apo censurohen? A është e vërtetë, në një kuptim të caktuar se shkrimtarët janë në gjendje të kuptojnë zhvillimet që nuk kuptohen nga shumica e njerëzve? Pra me pak fjalë:A janë ata të aftë të shohin përtej së tashmes?
Nga Dario Ronzoni
“Linkiesta”
Gjithçka nis me një makinë të forcave të armatosura gjermane që ndalet pranë Universitetit të Tybingenit në fillim të vitit 2018. Sapo panë targën, kalimtarët e rastit u shqetësuan: qyteti dhe veçanërisht kampusi (me një prirje drejt së majtës) ishin të njohur për armiqësinë e tyre ndaj ushtrisë dhe organeve të sigurisë kombëtar.
Mbi të gjitha, në atë kohë kishte pasur protesta kundër ngritjes në qytet të një qendre kërkimore për inteligjencën artificiale. Do të ishte një nga më të mëdhatë në kontinent, por që do të përfshinte edhe prodhuesit e armëve në zonë. Gjë që ishte e papranueshme për popullatën studentore.
Por atë ditë zyrtarët e ushtrisë ishin atje për një arsye tjetër. Siç e shpjegon një artikull i gjatë dhe i pabesueshëm në “The Guardian”, atyre iu desh të përcaktonin detajet përfundimtare të projektit “Cassandra”, një nga nismat më të çuditshme të ndërmarra ndonjëherë kohët e fundit dhe pikërisht për këtë arsye, një nga më të guximshmet.
Ushtarakët donin të krijonin një urë bashkëpunimi me një grup profesorësh universitarë, në mënyrë që këta të fundit t’i ndihmonin ata me mjetet e tyre, që të parashikonin shpërthimin e trazirave dhe luftërave në nivel ndërkombëtar. Asgjë të re, përveç faktit se në vend se t’i drejtoheshin politologëve apo shkencëtarëve të Inteligjencës Artificiale, ushtarakët po bisedonin me profesorët e letërsisë.
Basti ishte pikërisht ky:A mund të kuptohet fati i një shoqërie përmes librave që botohen, që shpërndahen apo censurohen? A është e vërtetë, në një kuptim të caktuar se shkrimtarët janë në gjendje të kuptojnë zhvillimet që nuk kuptohen nga shumica e njerëzve? Pra me pak fjalë:A janë ata të aftë të shohin përtej së tashmes?
Loja e përputhjeve midis parashikimeve që përshkruhen në romane, shpesh trillime shkencore dhe ngjarjeve që ndodhën në vitet pasuese është shumë sugjestionuese. Për shembull,armët bërthamore u parashikuan nga Uells që në vitin 1914.
Apo rasti i shkrimtarit anglez Xhon Bruner që në librin e vitit 1968 “Të gjithë në Zanzibar”, flet për Bashkimin Evropian që u krijua më vonë, rënien e industrisë së makinave në Detroit të SHBA-së, rritjen e Kinës si një fuqi globale, dhe fitoren në Shtetet e Bashkuara të “presidentit Obomi”.
Edhe me rastin e pandemisë së Covid-19, u gjetën gjurmë dhe parashikime për mbylljen e vendeve në karantinë, për mbajtjen masive të maskave dhe për koronavirusë të arratisur nga laboratorët që kanë një siguri maksimale.
Llogaritja e rastësive – ndërthurja e papritur e fantazisë dhe realitetit – është argëtuese. Por a ka kuptim krijimi i një projekti serioz rreth së ashtuquajturës “ndjeshmëri”e një shkrimtari, përveç pagimit të parave të taksapaguesve? Me sa duket, për disa ushtarakë gjermanë përgjigjja është:po.
Pas takimit me ushtarakët, grupi i profesorëve i udhëhequr nga profesori i letërsisë krahasuese Jyrgen Verteimer, ishte i pavendosur nëse do ta bënte apo jo publik këtë bashkëpunim. Ata kishin frikë nga reagimi kundër i studentëve, të cilët kanë qenë gjithnjë shumë të ndjeshëm ndaj ndërhyrjeve të organeve qeveritare.
Dhe siç ishte logjike, ky projekt u prit nga një valë skepticizmi dhe me ironi. Por Verteimer mendoi të kundërtën. Ai ishte ndër të parët që e përqafoi idenë, gjithmonë i bindur se letërsia është “një sizmograf social”.
Në vitin 2014 ai i shkroi një letër Ursula Von der Lejen, asokohe Ministre e Mbrojtjes në Gjermani, duke i tregtuar se dhuna që shpërtheu në Nigeri për shkak të organizatës ekstremiste “Boko Haram” ishte parathënë nga një seri sulmesh ndaj librave, bibliotekave dhe shkollave.
“Studimi i fjalëve dhe letërsisë në përgjithësi,mund të bëjë të mundur parashikimin e konflikteve, dhe nëse është e nevojshme, parandalimin e tyre”-e përfundoi letrën ai.Von der Lejen nuk iu përgjigj kurrë Verteimer. Por profesori nuk u dorëzua:ai nisi të organizoje takime dhe diskutime për të përcaktuar një projekt të mundshëm bashkëpunimi.
Gjatë viteve 2015-2017 profesori pati takime me zyrtarë të Ministrisë së Mbrojtjes për të hartuar projektin “Cassandra”. Në verën e vitit 2017, kur gjërat dukej se po ecnin, ai krijoi një ekip ku bënte pjesë edhe Florian Roge, një doktorant mbi botimet anti-demokratike nga koha e Republikës së Vajmarit dhe koleges së tij Izabel Holc.
Rasti ishte unik. Në mungesë të precedentëve apo modeleve të referencës, ishte e nevojshme të shpikej nga e para metoda e hetimit dhe analizës. Leximi i të gjithë librave të botuar – mijëra dhe shpesh në gjuhë të panjohura prej tyre – ishte një mision i paimagjinueshëm.
Të menduarit mbi një sistem për katalogimin e evolucioneve leksikore (për të kuptuar shkallën më të madhe ose më të vogël të agresionit), ishte një punë shumë e madhe dhe e pamjaftueshme, pasi nuk do të kishte qenë në gjendje që të kuptonte metaforat dhe përdorimet e specializuara të gjuhës.
Në këto kushte, ekipi i projektit “Cassandra”u fokusua tek studimi i të ashtuquajturës “infrastrukturë letrare”. Kjo do të thotë, të kuptosh se çfarë ndodh rreth një libri, duke studiuar recencën mbi të dhe duke analizuar reagimet si në nivelin politik ashtu edhe në atë shoqëror.
Edhe këtu ishte e nevojshme të bëheshin kërkime. Rezultoi se zgjidhja ishte jo fokusimi tek leximi i romaneve, por i kritikës dhe protagonistëve të skenës letrare në zonën në fjalë, për të kuptuar reagimet dhe mendimet.
Uole Sojinka, shkrimtari nigerian, ishte shumë i entuziazmuar të ndihmonte grupin, duke siguruar kontakte me autorë të tjerë, dhe vlerësime në media mbi botime të caktuara. Shkrimtarë të tjerë ishin të gatshëm ta takonin ekipin në ambasadat e tyre përkatëse, apo në vendet neutrale si Paris dhe Madrid. Madje, shumë prej tyre paguan nga xhepat e tyre.
Rezultatet e para dolën brenda disa muajsh. Në një analizë retrospektive, rezultoi se situata e marrëdhënieve midis Serbisë dhe Kosovës ishte përkeqësuar që nga vitet 1980. Kjo u kuptua nga vëmendja e madhe që iu kushtua në atë kohë dramave të shkrimtarit serb Jovan Raduloviç, i cili në vitin 1983 kishte inskenuar një masakër të kryer kundër serbëve nga ustashët kroatë.
Ose fakti që 3 vjet më vonë u urdhërua dëbimi i të gjithë shkrimtarëve jo-serbë nga shoqatat kombëtare të vendit, ndërsa në dekadat në vijim nuk u botuan më romane me histori të miqësisë apo dashurisë midis personazheve serbë dhe shqiptarë, por ri-interpretime revizioniste të historisë të vendit.
Teza përfundimtare ishte e thjeshtë: konflikti i vitit 1998 ishte paraprirë dhe përgatitur në kohë edhe përmes një pune intensive kulturore dhe editoriale. Ministria gjermane e Mbrojtjes ishte e kënaqur me kërkimin. Metoda ishte premtuese.
Tani ekipi i Verteimer duhej të përqendrohej në një punë parashikuese, dhe jo më në rindërtimin e fakteve historike. Ai zgjodhi Algjerinë. Në vitin 2017, ky vend cilësohej i qëndrueshëm dhe i fortë, nuk ishte prekur nga Pranvera Arabe, dhe tregoi norma të ulëta të pjesëmarrjes në protesta.
Megjithatë bota letrare sugjeronte se diçka po lëvizte. Shenjat ishin të ndryshme:disa romane filluan të flasin për demonstrata të dhunshme të shpërndara më forcë nga policia, ribotimi i ditarit të Said Sadi, që mori pjesë në Rebelimin e Berberëve të vitit 1980bëri bujë, ndërsa romani i Bualem Sansal“2084” i botuar në vitin 2015, përshkruan një botë dystopike ku imponohet me forcë një diktaturë fetare.
Kjo e fundit ishte shumë domethënëse, pasi librat e Sansal janë ndaluar në Algjeri që nga viti 2006, por lexohen ende me shumë interes fshehurazi. Trazirat e vitit 2019, të cilat çuan në dorëheqjen e Buteflikës,provuan sërish se kjo metodë funksionon.
Parashikimet kishin rezultuar të sakta, por siç rrëfen vetë Verteimer, nuk kishte asnjë metodë për të përkthyer në një kod të qartë,një situatë që deri atëherë ishte thjesht një ndjenjë. U propozua një sistem matës nga 1 në 12, për të përcaktuar shkallën e rrezikut të elementëve të marrë në analizë.
Por ai ishte një klasifikim arbitrar, joshkencor, dhe në planin afatgjatë krejtësisht i padobishëm. Premisat ishin të mira, dhe ideja shumë magjepsëse. Por në një nivel operacional, kufijtë ishin të pakapërcyeshëm. Ndaj projekti “Cassandra” u pezullua në vitin 2020.
Nuk pati kurë një shpjegim zyrtar për këtë gjë. Sipas disa studiuesve, shkaqet duhet të gjenden tek shpërthimi i pandemisë së Covid-19, që shteroi fondet. Apo tek transferimi diku tjetër i disa prej zyrtarëve më entuziastë ndaj këtij projekti.
Por nuk mund të përjashtohet fakti që mund të ketë ndikuar mallkimi i emrit që mbart projekti:Kasandra. Siç dihet, në mitologjinë greke Kasandra ishte priftëresha e Apollonit e cila kishte fuqi parashikuese, por që më pas u dënua në mënyrë që të mos besohej më kurrë nga njerëzit. / bota.al / KultPlus.com
Tuti Sjediu, 19 vjeçarja nga Komuna e Gjilanit e cila së fundmi ka fituar titullin “Miss Universe Albania & Kosova”, pas shpalosjes se ajo në moshën 13-vjeçare është përdhunuar e trafikuar nga disa persona, ka reaguar aktorja dhe deputetja Adriana Matoshi duke theksuar se drejtësia do të vihet në vend, ndërsa ajo ka premtuar mbrojtje institucionale, përcjellë KultPlus.
Matoshi përmes një postimi në rrjetin social Facebook, ka shpërndarë një foto me Sejdiun dhe një mbishkrim ku përshkruhet historia e saj e dhimbshme.
”Një vajzë si Tuti i duhet Kosovës. E guximshme, e fortë, e dashur dhe shumë motivuese”, thotë ajo.
KultPlus ju sjell postimin e saj të plotë:
Një çikë e fortë, e cila në momentin që e fitoi titullin e më të bukurës në “Miss Univers Kosova” vendosi me e shpalosë historinë e saj te trishtë personale dhe familjare.
Qëllimi i saj nuk ishte titulli i më të bukurës, por sjellja e drejtësisë në vend!
Qysh si e mitur ajo ishte objekt i dhunës seksuale, por tani është në duar të sigurta. Duke iu falenderuar Ministrisë së Drejtësisë dhe njerëzëve të mirë që punojnë aty, drejtësia për Tutin do të arrihet.
Një vajzë si Tuti i duhet Kosovës. E guximshme, e fortë, e dashur dhe shumë motivuese. Vajzat e Kosovës do të kenë mbrojtje institucionale. Ato janë baza e një familje të shëndosh, rrjedhimisht edhe e një kombi të shëndosh. Ato do të jenë të sigurta. Ju premtoj! / KultPlus.com
Aktori i njohur, Leonardo di Caprio ka një kohë të gjatë që po lobon për ndërgjegjësimin e qytetarëve rreth ndryshimeve klimatike.
Di Caprio përmes një postimi në Instagram vë në theks problemet që mund t’i sjellin njerëzimit dhe gjallesave rritja e temperaturës globale, shkruan KultPlus.
Aktori ndan statistika ‘të frikshme’ që tregojnë se sa ndikon rritja e temperaturës nga 1.5 në 3-4 gradë Celsius në shkrirjen e akullnajave dhe thatësinë në vende të nxehta që rrezikon jetën e kafshëve në oaza dhe shkretëtira, si dhe rritjen e zonës së djegur nga zjarret gjatë verës në vendet mesdhetare.
Ky është postimi i plotë i tij:
“Diferenca midis ngrohjes globale mesatare 1.5 gradë celciuz, 2 celciuz ose 3-4 celciuz mund të tingëllojë margjinale. Në fakt, ato përfaqësojnë skenarë jashtëzakonisht të ndryshëm për të ardhmen e njerëzimit. Frekuenca e katastrofave, mbijetesa e bimëve dhe kafshëve, përhapja e sëmundjeve, qëndrueshmëria e sistemit tonë global të klimës dhe – në fund të fundit – mundësia që njerëzimi të mbijetojë në këtë planet varet nga këto pak gradë. Sot, ne ende kemi mundësinë për të përmbushur qëllimin 1.5 gradë celciuz të përmendur në Marrëveshjen e Parisit. Ne ende mund të mbrohemi nga ndikimet më të këqija të klimës dhe të fillojmë të formojmë një të ardhme më të shëndetshme. Por ne po afrohemi me shpejtësi në pikat e pakthyeshme Kjo është arsyeja pse konferenca për klimën # COP26 në nëntor është kaq e rëndësishme për luftën globale kundër ndryshimit të klimës. Vendet duhet të përfundojnë çështje të papaguara në lidhje me zbatimin e Marrëveshjes së Parisit dhe të hedhin terrenin për një dekadë transformuese të veprimit të klimës në vitin 2020”, shkruan Leonardo DiCaprio./KultPlus.com
Kënga e njohur “Pranvera në Prishtinë”, ka përcjellë gjenerata e gjenerata, por ende vazhdon të jetë këngë e preferuar e shumë njerëzve, shkruan KultPlus.
“Pranvera në Prishtinë” është këngë fituese e “Akordeve të Kosovës” në vitin 1981, këngë kjo që është realizuar me tekst të Milaim Berishës e me kompozim të Musa Piperkut.
Kënga “Pranvera në Prishtinë”, që i këndon kaq mjeshtërisht dashurisë, u krijua në një periudhë shumë të vështirë, ku Kosova kishte përjetuar demonstratat e vitit 81, që njihen edhe si demonstratat që bën kthesën për lirinë e Kosovës./ KultPlus.com
“Pranvera në Prishtinë” është këngë fituese e “Akordeve të Kosovës” në vitin 1981, këngë kjo që është realizuar me tekst të Milaim Berishës e me kompozim të Musa Piperkut.
Kënga “Pranvera në Prishtinë”, që i këndon kaq mjeshtërisht dashurisë, u krijua në një periudhë shumë të vështirë, ku Kosova kishte përjetuar demonstratat e vitit 81, që njihen edhe si demonstratat që bën kthesën për lirinë e Kosovës./ KultPlus.com
A t’kujtohet natë e parë, shi kur binte në Prishtinë? Unë e ti si dy këng’tarë pëshpëritnim për dashurinë!
Unë të doja, ti më doje lugut t’gjelbër të Gërmisë; Yj’t ne qiell na bënin roje e lisat gjelb’ronin prej lakmisë!
S’harrohet kjo ngrohtesi e parë kur pranvera ishte në Prishtinë! Unë e ti si dy këngëtarë thurnim vargje për ardhmërinë!
S’harrove dot ngrohtesin e parë Kur pranvera ishte ne Prishtinë. Un e ti si dy kengetar thurrnim vargje per ardhmerine.
A t’kujtohet natë e parë, Shi kur binte ne Prishtine. Un e ti si dy kengetar, pershperisnim per dashurin.
Un te doja ti me doje, lugut t’gjelber te germise, yjet n’qiell na benin roje, e lisa gjelbronin prej lakmise.
s’harrohet dot ngrohtesia e parë, kur pranvera ishte ne Prishtinë, Un e ti si dy kengetar thurrnim vargje per ardhmerine.
s’harrohet kjo ngrohtesi e parë kur pranvera ishte ne prishtine un e ti si dy kengetar thurrnim vargje per ardhmerin. 2x. Ne Prishtine
Vera Kokošević-Filipović, një grua e veçantë e karizmatike serbe, dikur këndonte në Radio Begrad këngë shqipe.
Para se të fillonte Lufta e dytë Botërore, Vera udhëtoi për në Kosovë e për në Shqipëri, vizitoi Shkodrën prej nga edhe morri meloditë më të bukura dhe i këndoi, e vetme, në radio.
Vera ishte edhe një studiuese e thuktë e muzikës. Për të, kishte një ngjashmëri midis këngëve shqiptare dhe atyre serbe. Ajo ishte e dhënë pas arijeve.
Fatkeqësisht, asnjë prej incizimeve të saj në Radio Beograd nuk janë gjetur asnjëherë. Etnomuzikologu serb Kosta Manojlovic i ka gjetur disa incizime ku ajo këndon në gjuhën shqipe, ndërsa ekzistojnë edhe incizime të Verës në Gjilan, në vitin 1930. Askush nuk dëshiron ta financojë digjitalizimin e këtyre incizimeve ekzistuese.
Madje, ka shumë pak incizime dhe asnjë në Youtube me emrin e Vera Kokosevic.
Në këto incizime që ekzistojnë, të cilat KultPlus i ka marrë nga Nikola Zekic, ajo dëgjohet duke kënduar “Karafilat qi m`ka Shkodra”, “Më ban zemra tik e tak” dhe këngë tjera shqipe.
Vera sot duket se është harruar, si në Kosovë e Shqipëri e poashtu edhe në Serbi, prej nga e ka pasur prejardhjen, ani pse mbetet një prej këngëtareve më të njohura të viteve 30-të në Serbi, bashkë me Jelena Vujanovic, Emilia Putnik, Uros Seferovic, Rasa Radenkovic, Dobric Grozdanovic, Drago Ckonjevic e këngëtarë tjerë, shkruan KultPlus.
Vera ka kënduar bukur edhe në gjuhën spanjolle, sidomos në vitin 1943 kur asaj iu dha hapësirë në Radio Beograd për të interpretuar shpesh në gjuhë të huaja. / KultPlus.com
(SHËNIM: Në foton e ballinës është Svetlana Kondiq dhe Gava Gavriloviq. Nuk ekziston një fotografi që ne mund ta gjenim të Vera Kokoseviq)
Mbramja asht larg e ti je atje mbi kodër të blerueme ku gurzit që bashin zhurmë i përpiu dheu.
Ti je atje me të bijën e heshtjes e me shoqe tjera e mendon për mue. Unë jam në detin e tingujve e ndër gjujt e mij ndieva peshen e tramit tue u ndalue me turr.
Mandej i lëshova vendin një të vjetri e mes tallazit të krahve thashë: mbramja ashtë larg e ti andej lumit.
Heshtja prek qiellin me dorë E ti atje mbi kodër të blerueme njeh gjurmët e diellit npër qiell. / KultPlus.com
Mbretëria e Bashkuar do të ndryshojë ligjin për të mundësuar ndalesa ndaj tifozëve që përfshihen në racizëm online, ka thënë kryeministri britanik, Boris Johnson të mërkurën.
Ky reagim vjen pas abuzimeve që janë parë në rrjetet sociale kundër tre lojtarëve anglezë, Marcus Rashford, Jadon Sancho dhe Bukayo Saka, pas humbjeve të penalltive në finalen e Kampionatit Evropian në futboll, të zhvilluar të dielën kundër Italisë.
Pasi i është përgjigjur pyetjes së një deputeti, Johnson ka falënderuar secilin sportist për atë që ka bërë, si dhe për fushatën që, sipas tij, ka prezantuar më të mirën e Mbretërisë së Bashkuar.
“E përsëris se, i dënoj ashpër komentet raciste që kemi parë të dielën mbrëma, prandaj ajo çfarë jemi duke bërë është se po marrim hapa praktikë për të siguruar se do të ndërrohet regjimi për ndalesa në futboll, prandaj nëse dikush është fajtor për bërje të komenteve raciste online ndaj futbollistëve, atëherë nuk do të jetë pjesë e ndeshjes, pa arsyetime”, ka thënë ai.
Në ndeshjen e finales, që është zhvilluar të dielën mbrëma në stadiumin Wembley në Londër, Italia ka mposhtur Anglinë me rezultat 3:2.
Ndeshja e rregullt 90-minutëshe ka mbaruar me rezultat 1:1 dhe loja pastaj ka vazhduar me kohën shtesë dhe me penallti.
Ekipi italian ka qëlluar tri nga pesë penalltitë, ndërsa ekipi anglez dy.
Italia ka fituar titullin evropian edhe më 1968.
Euro 2020 është dashur të mbahet vitin e kaluar, por është shtyrë për shkak të pandemisë së koronavirusit. / evropaelire.org / KultPlus.com
Nëna Tereza e Kalkutës, Shenjtorja e famshme me origjinë shqiptare, Gonxhe Bojaxhi, fituese e çmimit ‘Nobel’ për Paqen, në 1979-ën, e cila që nga viti 1969, nëpërmjet kanaleve diplomatike franceze dhe italiane, i kërkoi Tiranës zyrtare, që ajo të vinte në Shqipëri, në atdheun e saj, për të vizituar nënën, Roza Bojaxhi, që në atë kohë ishte në moshën 86-vjeçare dhe e sëmurë, si dhe motrën e saj, Age, të cilat banonin në Tiranë.
Nga Dashnor Kaloçi
I gjithë dokumentacioni i plotë (tashmë i deklasifikuar), i nxjerrë nga arkivat e shtetit shqiptar, bëhet publike për herë të parë nga Memorie.al, ku hidhet dritë mbi të gjithë aktivitetin bamirës të saj në ndihmë të të varfërve në të gjithë botën dhe dëshirën e saj të jashtëzakonëshme, për të ndihmuar bashkatdhetarët e saj në Shqipërinë komuniste, si dhe heshtjen totale të Tiranës zyrtare dhe udhëheqjes së lartë komuniste të asaj kohe, me në krye Ramiz Alinë dhe Nexhmije Hoxhën, të cilët, me pretekste të ndryshme, penguan ardhjen e saj në Shqipëri dhe e lejuan vetëm në vitin 1989, në sajë të presionit të madh ndërkomëtar!
Edhe pse në të gjithë botën ajo njihej si Nënë Tereza e Kalkutës, Shenjtorja e famshme Gonxhe Bojazhi, fituese e disa çmimeve ndërkombëtare dhe e çmimit ‘Nobel’ për Paqen në vitin 1979, nuk e fshehu kurrë origjinën e saj shqiptare, madje duke kërkuar që nga viti 1969, nëpërmjet kanaleve diplomatike franceze, italiane etj.,(ku u angazhuan krerët më të lartë të diplomacisë së këtyre dy shteteve), që të vizitonte nënën dhe motrën e saj që jetonin në Tiranë.
Por edhe pse lidhur me kërkesën e vazhdueshme për të vizituar atdheun e saj, asokohe dhe më pas u angazhuan disa prej diplomatëve kryesore të këtyre dy shteteve Perëndimore me të cilat Tirana zyrtare kishte marrëdhënie diplomatike, regjimi komunist i Enver Hoxhës, nuk e lejoi atë kurrsesi të vinte dhe të shikonte nënën e saj që ishte në momentet e fundit të jetës dhe Age Bojaxhi, u nda nga jeta me pengun e madh që s’mundi ta shihte edhe njëherë të bijën e saj, Gonxhen, të cilën s’e kishte pare, që kur ajo ishte fëmijë, kohë kur ajo ishte larguar nga shtëpia për t’u bërë murgeshë.
Por edhe pas kësaj, Nënë Tereza e Kalkutës, siç njihej ajo në të gjithë botën për shkak të misioneve të saj të bamirësisë në ndihmë të të varfërve dhe të vobektëve kudo që ata ndodheshin, në të gjitha skajet e globit, jo vetëm që nuk u zemërua me ata që nuk e lejuan të shihte nënën e saj, para se të ndërronte jetë, por përkundrazi, u lut për ta dhe vijoj të kërkonte pa u lodhur, për vite me radhë, që ajo të vinte një ditë në vendlindjen e të parëve të saj, qoftë dhe për të vënë një tufë me lule mbi varrin e nënës dhe motrës së saj, që tashmë ishin larguar nga jeta.
Por kërkesat e saj, për dy dekada (nga viti 1969, deri në 1989-ën), hidheshin poshtë me pretekste nga më absurdet nga ana e regjimit komunist të Enver Hoxhës dhe më pas, pasuesit të tij, Ramiz Alisë e Nexhmije Hoxhës, të cilët shikonin pas saj dhe njerëzve që e shoqëronin: një “agjente të Vatikanit”, etj.!
Lidhur me këto si dhe të gjithë kalvarin e saj prej më shumë se dy dekadash për të ardhur në Shqipëri, ku mendonte që të hapte Shtëpitë e Bamirësisë, siç kishte bërë në vende të ndryshme të botës, si dhe arsyen e vërtetë sepse Ramiz Alia dhe Nexhmije Hoxha, vendosën që ta pranonin atë në vitin 1989, kur dhe erdhi për herë të parë në atdheun e saj, bëhet fjalë në shumë dokumente arkivore, ku ndodhet një korespondencë ndërmjet Ministrisë së Punëve të Jashtme në Tiranë me Komitetin Qendror të PPSH-së dhe disa prej përfaqësive diplomatike shqiptare të akredituara në Perëndim, si Romë, Paris, etj., me telegrame, relacione, raporte, informacione, urdhëresa, nota diplomatike, ftesa, artikuj gazetash të shtypit botëror, revista, flet-palosje, fotografi, etj., etj., të cilat publikohen për herë të parë nga Memorie.al., në rubrikën historike dossier, duke filluar nga ky numër.
Letra e ambasadës shqiptare në Paris për Ministrinë e Punëve të Jashtme në Tiranë, më 29 gusht 1969
AMBASSADE DE LA REPUBLIQUE POPULAIRE D ALBANIE EN FRANCE
131 Rue de la Pompe 16
Nr.5/60 Prot.
E thjeshtë
Paris 29 gusht 1969
MINISTRISE SE PUNEVE TE JASHTME
Tiranë
Bashkangjitur po ju dërgojmë Aide – Memoire-n, datë 29 gusht 1969 që Ministria e Punëve të Jashtme Franceze, i dorëzoi të ngarkuarit me punë të kësaj ambasade përmbajtjen e së cilës jua kemi komunikuar më parë.
Mbi Roza e Agatha Bojaxhiun për të cilat, interesohet Ministria e Punëve të Jashtme franceze dhe vetë ministri Moris Schuman:
Të sipërmet kanë shtetësi shqiptare dhe banojnë në rrugën “Perlat Rexhepi” në Tiranë, në një apartament dy dhoma e një guzhinë. Roza është mbi 85 vjeç. Kohët e fundit është paralizuar dhe nuk lëviz fare nga shtrati. Ndërsa vajza e saj Agatha, është 54 vjeç, e pamartuar dhe punon rrobaqepëse private në shtëpi.
Kanë ardhur në vendin tonë nga Shkupi, në vitin 1930 dhe që në atë kohë, janë vendosur me banim në Tiranë. Bashkë me to ka ardhur dhe djali i Rozës, që ka qenë ish oficer i Zogut. Ky në vitin 1940, shkoi në Itali dhe nuk u kthye më në Shqipëri. Aktualisht punon farmacist në një qytet të Italisë.
Si gjatë luftës dhe tani, të dyja ato kanë mbajtur qëndrim indiferent dhe nuk janë përzier në politikë. Agatha, angazhohet në një farë mënyre në problemet e lagjes.
Në Shqipëri, nuk kanë ndonjë pjesëtar tjetër të familjes apo të afërm. Në lagje qëndron mirë dhe mban sjellje korrekte. Jetojnë me të hollat, që nxjerr Agatha nga puna si rrobaqepëse në shtëpi dhe me ndonjë ndihmë të vogël, që u dërgon i vëllai nga Italia, qoftë në emër të tij, qoftë në emër të motrës tjetër të tyre që është murgeshë në Indi.
Letra e Ministrisë së Punëve të Jashtme të Francës, dërguar ambasadës shqiptare në Paris, për Roza dhe Agatha Bojaxhiun
Tiranë më 16.4.1970
DREJTORIA E IV
LËNDA: Mbi kërkesën e MPJ të Francës, lidhur me Roza dhe Agatha Bojaxhiun.
AMBASADËS SË R.P. TË SHQIPËRISË
PARIS
Kërkesa që ka bërë MPJ e Francës, rreth Roza e Agatha Bojaxhiut që të vijnë në fillim aty si vizitore dhe më pas, të merren në ngarkim nga organizata “Caritas International” e të vendosen me banim të përhershëm në Vatikan, nuk mund të merret parasysh. Për këtë shoku, Nos Qosja, ka marrë takim në ministri, me drejtorin e çështjeve politike, që e ka trajtuar këtë problem dhe verbalisht me korrektësinë e duhur dhe t’i thotë se autoritetet kompetente shqiptare, shqyrtuan kërkesën e tyre dhe rezulton se ata nuk kanë marrë ndonjë kërkesë, nga të mësipërmet për të lënë Shqipërinë.
Dhe as që mendojnë që të shkojnë pranë vajzës së tyre në Indi. Shoku Nos, ti thotë gjithashtu se Roza është 86 vjeç dhe nuk mund të lëvizë nga shtrati. Në fund t’i thotë në taktin e duhur, se nga ana jonë janë marrë të gjitha masat e nevojshme si për të gjithë shtetasit e Republikë Popullore të Shqipërisë, që atyre të mos ju mungojë asgjë.
Mbasi të bëni takimin, na njoftoni lidhur me reagimin e tyre për këtë çështje.
MINISTRI
(Nesti Nase)
Telegrami sekret i ambasadës shqiptare në Paris për Ministrinë e Punëve të Jashtme në Tiranë, lidhur me interesin e shtetit francez për nënën dhe motrën e Gonxhe Bojaxhiut, që jetonin në Tiranë
D E SH I F R I M
Nga: Parisi
Nr. 348 Datë: 7.3.1970
MINISTRISË SE JASHTME
Në një takim që pati Nosi, në MPJ të Francës me nëndrejtorin për çështjet politike, Jurgenser, i komunikoi atij përgjigjen tonë lidhur me çështjen e motrave Bojaxhiu. Ai tha se do të njoftojë për këtë, Moris Schumanin. Dhe se beson që ministri, do të mbetet i kënaqur nga përgjigja. Pastaj Jurgenser e pyeti Nosin, për marrëdhëniet tona me Jugosllavinë si dhe për qëndrimin tonë lidhur me Konferencën e Sigurimit Evropian.
(vijon)
DESHIFRIM
Nga: Parisi
Nr. 349 Data: e dyta
Pasi Nosi, i shpjegoi qëndrimin tonë Jurgensen i tha se qëndrimi zyrtar francez, puqej me atë të qeverisë shqiptare. Franca, është kundër qëndrimit të ushtrive amerikane e sovjetike nëpër vendet e ndryshme të Evropës dhe të flotave të tyre në Mesdhe. Edhe Franca mendon se kjo konferencë nuk do të sjelli asgjë me rëndësi.
(vijon)
DESHIFRIM
Nga: Parisi
Nr. 350 Data: e treta
Por nisur nga fakti që shumë vende evropiane e duan këtë konferencë, mundet që të mos kundërshtohej mbajtja e saj. Edhe një gjë theksoi Jurgenseni: Vendimet që do të marri konferenca, do t’ju lënë rrugë të lirë shteteve të Paktit të Varshavës dhe Jugosllavisë, që në rast agresioni (si ai i Çekosllovakisë) të kërkojnë ndihmën e shteteve të tjera evropiane për vetëmbrojtje.
Relacioni i ambasadorit shqiptar në Romë, Dashnor Dervishi, për ministrin e Punëve të Jashtme në Tiranë, Reiz Malile, lidhur me interesimin e prof. arbëresh, Giuseppe Del Gaudio, i cili kërkonte të lejohej Nënë Tereza të vinte në Shqipëri, duke dhënë edhe biografinë e saj.
AMBASCIATA 00199 Roma 1.6.1989
DELLA REPUBBLICA SOCIALISTA D”ALBANIA VIA.ASMARA, 9
IN ITALIA TEL.83.80.725
MINISTRISE PUNEVE TE JASHTME
(Shokut Reis Malile)
Bashkangjitur, po ju përcjell një letër që me drejton prof. Giuseppe Del Gaudio, arbëresh nga Catanzaro, mik i vendit tonë, i cili parashtron dy kërkesa:
Me ftesë të Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë, të vijë në vendin tonë për një vizitë miqësore, gjatë muajit gusht, 20 vetë që marrin pjesë në Këshillin Drejtues të Lidhjes së Shkrimtarëve Arbëreshë, me makinën e tyre.
Shprehet dëshira e Madre Tereza, për të bërë një vizitë private në Shqipëri, “për të puthur tokën shqiptare përpara se të vdesë…”, shoqëruar nga vetë Giusepse Del Gaudio dhe miku e shoqëruesi i saj, Gjergj Gjergji Gashi.
Dëshira e Madre Tereza për të bërë këtë vizitë në Shqipëri, na ka dalë edhe herë të tjera, nëpërmjet njohjeve tona në rrethet arbëreshe. Si mbas tyre: Madre Tereza, gjatë gjithë veprimtarisë së saj asnjëherë nuk është shprehur kundër politikës dhe sistemit tonë në fuqi, përkundrazi, vazhdimisht ajo përmend me mburrje, faktin që është nga Shqipëria; ka kontribuar në mënyrë aktive, moralisht e materialisht, në mbështetje të çështjes së Kosovës; institucionit që drejton dhe vetë ajo disponon shuma të mëdha financiare, të cilat ajo i jep në shërbim të qendrave shëndetësore për fëmijë e pleq, në të gjithë botën, vizita e saj në Shqipëri, do të shërbente si barrier ndaj ndonjë fushate të mundshme propagandistike, kundër të drejtave të njeriut në Shqipëri, që mund të shfrytëzohet në dëm të vendit tonë, sidomos mbas vdekjes së saj, për mos plotësimin e kësaj dëshire.
Ambasadori
(Dashnor Dervishi)
DREJTORIA E TRETE
Viti 1989
I N F O R M A C I O N Dosja 1204
Prof. Giusepe Del Gaudio, arbëresh nga Katanzaro, mik i vendit tonë dhe kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve Arbëresh, në një letër që i dërgon ambasadorit tonë në Romë, parashtron dy kërkesa:
Gjatë muajit gusht, 20 vetë të Këshillit Drejtues të Lidhjes së Shkrimtarëve Arbëresh, të vijnë në vendin tonë për një vizitë miqësore, me ftesë të Lidhjes sonë të Shkrimtarëve dhe Artistëve. Kërkojnë të vijnë me makinën e tyre. Shprehet dëshira e Nënë Terezës (Gonxhe Bojaxhiut), për të bërë një vizitë private në Shqipëri, “për të puthur tokën tonë shqiptare përpara se të vdesë…”, e shoqëruar nga vetë Giusepe Del Gaudio dhe miku e shoqëruesi i saj, Gjergj Gjergji Gashi. Ambasada jonë në Romë sqaron se dëshira e G. Bojaxhiut për të bërë këtë vizitë në Shqipëri, ka dalë edhe herë të tjera nëpërmjet njohjeve në rrethet arbëreshe. Sipas tyre, ajo gjatë gjithë veprimtarisë së saj, asnjëherë nuk është shprehur kundër politikës dhe sistemit tonë në fuqi, përkundrazi, vazhdimisht ajo përmend me mburrje faktin që është nga Shqipëria, ka kontribuar në mënyrë aktive, moralisht e materialisht, në mbështetje të çështjes së Kosovës, institucioni që ajo drejton, disponon shuma të mëdha financiare, të cilat ajo i jep në shërbim të qendrave shëndetësore, për fëmijë e pleq, në të gjithë botën, vizita e saj në Shqipëri, do të shërbente si barrier ndaj ndonjë fush të mundshme propagandistike kundër të drejtave të njeriut në Shqipëri, që mund të shfrytëzohet në dëm të vendit tonë, sidomos mbas vdekjes së saj për mos plotësimin e kësaj dëshire.
Lidhur me vizitën e grupit të shkrimtarëve arbëreshë si të ftuar të Lidhjes së Shkrimtarëve, mendojmë të merret mendimi i Lidhjes dhe të ftohet kryetari prof. Del Gaudio, me 2-3 bashkëpunëtorë të afërt dhe jo 20 vetë. Ose të vijnë si grup turistik.
Për sa i përket kërkesës së Nënë Terezës, për vizitë private në Shqipëri, nisur edhe nga mendimi i ambasadës mendojmë të shikohet pozitivisht.
circa 1981: Albanian-born Catholic nun and missionary worker Mother Teresa of Calcutta (1910 – 1997) leaving Saint James’ Church in Piccadilly, London. (Photo by Ian Tyas/Keystone/Getty Images)
BIOGRAFIA E NËNË TEREZES
Viti 1989
(Anjezë Gonxhe Bojaxhi) Dosja 1204
Nënë Tereza, lindi më 27 gusht 1910-ën, qyteti maqedon të Shkupit, i cili atëherë ishte nën sundimin e Perandorisë Otomane. Ajo ishte e bija e një fshatari shqiptar dhe emrin vashëror e kishte Anjeze Gonxhe Bojaxhiu. E nxitur nga vizita misionare, që një prift katolik i qendrës misionare të Kalkutës, bëri në shkollën elementare të Shkupit, në vitin 1922, ajo vendosi që t’i përkushtohej ndihmës për të varfrit. Ajo zgjodhi Indinë, si fushë të punës së saj dhe nëpërmjet mësimit të gjuhës, u përgatit për veprimtarinë e saj të ardhshme.
Në vitin 1928, ajo hyri në manastirin “Motrat e Loretos” në Rathfarnham, pranë Dublinit. Pas disa muajsh, ajo u dërgua në Darjelin për të kryer arsimimin si murgeshë. Atje ajo mori njëkohësisht arsimin si mësuese e gjeografisë. Po atje, në të njëjtin vit, ajo bëri betimin fetar. Në vitin 1929, u dërgua në shkollën e mesme “Shën Maria” në Kalkutë, ku në fillim punoi si mësuese gjeografie dhe më pas si drejtoreshë. Pas ndarjes së nën kontinentit indian në dy shtete, Indi dhe Pakistan, në Kalkutë vërshuan kolonat e refugjatëve në Pakistani Lindor (sot Bangladeshi). Pikërisht në atë kohë, gjatë një udhëtimi me tren, për në Darjeling, ajo përjetoi atë, që ajo vetë e ka cilësuar si “përvojë e saj e Damaskut”.
Duke parë vuajtjet, para së gjithash, të fëmijëve, ajo i dërgoi një lutje Vatikanit, me anë të së cilës i kërkonte që, në vend që t’u jepet mësim vajzave të rritura, të mund të punonte në lagjet e varfra të Kalkutës. Miratimin e mori në vitin 1948 dhe nënë Tereza, vendoset në lagjen e varfër Tiljala, tek një familje me 7 pjesëtarë. Qëndrimi i saj i vrullshëm në këtë lagje, i nxiti banorët e saj që, pak ditë më vonë t’i dorëzonin nën Terezës, fëmijët e tyre për përkujdesje. Më 19 mars 1949, tek ajo u paraqit vajza e parë bengale dhe kërkoi të pranohej si ndihmëse vullnetare.
Më 7 tetor 1950, me miratimin e Vatikanit, ajo themeloi Urdhërin e “Misionarëve të dashurisë për tjetrin”, i cili sot numëron afro 1600 motra dhe më tepër se 300 vëllezër (këta të dytë i përkasin degës “Misionerët e dashurisë për tjetrin”, i krijuar në vitin 1963) si dhe më tepër se 120 000, ndihmës vullnetarë që u shërbejnë të sëmurëve me sëmundje shëruese dhe vdekje prurës. Përveç këtyre, ky urdhër ka krijuar gjithashtu 158 qendra në afro 15 vende: qendra mes të sëmurë që vuajnë nga sëmundje të pashërueshme, spitale kundër leprozës, spitale të ndryshme, çerdhe për fëmijë, shkolla – jashtë Indisë, sipas radhës, këto qendra u krijuan: në vitin 1965 në Karakas, në vitin 1968, në Tanzani dhe Romë, në vitin 1969 në Australia për aborigjente, me 1970 në Jordani dhe Londër, me 1971 në lagjet e zezakëve, në New York, në Belfast në një lagje të prekur nga lufta civile dhe në Bangladesh, një vatër për viktimat e akteve të dhunës, nga ushtarët pakistanezë, më 1973 një qendër kundër leprozës në Jemen, si dhe qendra në Rripin e Gazës në Izrael, në Etiopi dhe në Vietnam, më 1974 në Papua Guinea, Palermo dhe Kamboxhia, në vitin 1975 në Napoli, në 1976 krijoi qendra për të sëmurë me sëmundje vdekjeprurëse në Bombej dhe Dar es-Salaam, më 1977, hapi një mision në Romë, një spital për të sëmurët, pa shpresë në Manilë, qendra të tjera në Peru, në Tahiti, në vitin 1978, në Argjentinë Roterdam, në 1979 në Esen. Brenfa Indisë, nën drejtimin e drejtpërdrejtë të nënë Terezës, janë 65 qendra në 25 qytete.
Pjesëtarët e këtij urdhëri në Indi, veshin rroba të ngjashme me ato që mbante nënë Tereza, kur u vendos për herë të parë në Tiljala: sari i bardhë, si ato që mbajnë zakonisht fshatarët, me bordurë blu dhe me një kryq në shpatull. Vlerësimi i parë publik asaj ju bë në vitin 1971, kur Papa Pavli i 6-të i dha Çmimin e Paqes (15 milion lireta) në vitin 1972 India i dha asaj Çmimin, Nehru, në vitin 1973 ajo mori Çmimin e Institucionit Tempëllton (34 mijë stërlina), në vitin 1976, asaj iu dha tituli i Doktorit të Nderit të Universitetit të New Delhit dhe në mars të vitit 1979, asaj iu dha dekorata e Institucionit Balzan, për nxitjen e paqes dhe vëllazërisë midis kombeve (500 mijë franka zviceriane).
Të gjitha këto çmime, u motivuan “për shkak të aktivitetit të saj vetëmohues dhe plot sakrifica në dobi të të uriturve, të sëmurëve të zakonshëm dhe atyre pa shpresë”.
Ndër detyrat e Urdhërit, është ai që asnjëherë të mos punohet për para dhe për pasuri; skema e shërbimit është në thellb kudo e njëjta. Që me lindjen e diellit bëhen vizita në lagjen e të varfërve, mblidhen ata që po vdesin dhe foshnjat e braktisura, dërgohen të sëmurët në qendrat e leprozëve dhe shpërndahen ilaçe dhe ushqime, në vende të caktuara.
Motot e këtij urdhëri janë: “Mos lejo kurrë që të takohesh me dikë dhe pas takimit tënd ai të mos jetë më i lumtur”. “Sëmundja më e keqe nuk është leproza ose tuberkulozi, por ndjenja që askush nuk kujdeset për ty, askush nuk të do më dhe se të kanë braktisur të gjithë”. “Dashuria e zotit duhet të zëvendësohet nga veprim për tjetrin, nëpërmjet këtij veprimi, një hindu bëhet një hindu i mirë, budistit bëhet budistë i mirë, i krishteri bëhet i krishterë më i mirë”, “në vendet e pasura ekziston një varfëri e cila është shumë më e madhe, se sa varfëria që shohim në Afrikë: varfëria e vetmisë dhe e braktisjes”.
Një gazetar e pyeti atë nëse ja vlente të kujdesej për disa foshnje, në një kohë kur në Indi, ka një numër kaq të madh njerëzish. Ja si e komentoi ai përgjigjen e saj: “Për atë kjo ishte një pyetje e cila i kundërvihej kaq shumë këndvështrimit të saj për jetën, sa që ajo e kishte të vështirë ta kuptonte pyetjen. Mendimi se në rrethana të caktuara mund të kishte më shumë fëmijë, se sa duhej, ishte për të po aq i pakuptueshëm sikur t’i kishin thënë në pyje ka më tepër lulekëmborë, në qiell më tepër yje se sa duhet”. Malkom Magariç, ka shkruar për nënën Terezën: “Kjo ka pamjen e një shenjtoreje. Është një grua e jashtëzakonshme, që më ka mbetur në mendje që nga takimi im i parë me të.
Ashtu si të gjithë njerëzit e shenjtë, ajo i kupton hallet e kësaj bote, jashtëzakonisht mirë. Nuk sheh as television dhe as lexon gazeta, megjithatë ka një kuptim të shkëlqyer të atyre që ndodhin në botë. Ashtu si të gjithë njerëzit e shenjtë, ajo nuk do të ndryshojë kurrë dhe do të vazhdojë të jetë shumë e lumtur. Ajo asnjëherë nuk flet keq për dikë tjetër. Në qenien e saj nuk shihet asnjë gjurmë egoizmi”. /Memorie.al
Marrë nga botimi gjermano-perëndimor “Arkiv der gegenvard”. / Memorie.al / KultPlus.com
Regjistrimet kanë filluar, Eksploro Evropën gjatë studime, studio një semester në Evropë me të gjitha shpenzimet e mbuluara. Apliko këtu https://www.universum-ks.org/sq/apliko/
462 studentë të Kolegjit Universum deri tani kanë përfituar shkëmbim semestral në 26 shtete të BE-së. Kliko këtu, shiko fotot e studentëve përfitues të bursave.
Publikuar pak kohë më parë në “Facebook”, nga eksperti i krimeve të rënda, Gjon Junçaj, ky dokument vë në dukje se Noli, dikur, në vitin 1911, nuk ka pranuar të quhej turk.
Junçaj thekson më tej, se, siç paraqitet në pamjet e publikuara, personalitetin mjaft të dashur për shqiptarët, ka korrigjuar gjithashtu edhe dokumentet e paraqitura nga oficeri, teksa Noli po vizitonte Amerikën.
“Nga arkivat në SHBA.
Ardhja e regjistruar e Fan Nolit, për një vizitë në Shtetet e Bashkuara në datën 15-12-1911. Noli është regjistruar me këto detaje: 32 vjeç, 165 cm i gjatë, profesion – klerik, duke vizituar Faik Bej Konicën në Boston.
Kombësia? – Turkey (Turqi) Rasa etnike?- Ofiseri fillimisht shkrua “Turkey”.
Kjo fotografi tregon se, sigurisht, Fan Noli e korrigjon dhe thotë “Jo Turqi, ALBANIA “
Fan Noli – Shqiptar i vërtet,”- shkruan eksperti i krimeve. / Konica.al / KultPlus.com
Gratë e martuara vendosin unaza në gishtat e këmbëve
Në vendet perëndimore, unaza në gishtin e dorës së majtë do të thotë që je e martuar. E kundërta ndodh në Indi, unaza vendoset në dorën e djathtë pasi e majta konsiderohet “e papastër”. Por gjithashtu gratë indiane vendosin unaza në gishtat e dytë të këmbëve së tyre, të cilat njihen si “bicchiya” pasi besohet se sjellin përfitime shëndetësore si rregullimi i ciklit menstrual dhe parandalimi i sëmundjeve të mitrës. Zakonisht janë prej argjendi sepse besohet se ky metal largon negativitetin nga trupi.
2. Lopët trajtohen si njerëzit, ose edhe më mirë se ata
Lopa konsiderohet kafshë e shenjtë në Indi pasi besohet se përfaqëson Tokën Mëmë. Qumështi i saj është një produkt shumë i vlerësuar sepse ushqen njerëzit dhe kafshët. Për këtë arsye, lopët mund të shihen gjithandej në Indi, duke ecur lirshëm në rrugë, shpesh duke bllokuar trafikun dhe nuk mund ta lëvizësh, por duhet të presësh derisa të largohet ose t’i biesh rrotull. Ndalohet therja dhe eksportimi i lopëve, madje në 2007 lopët nisën të merrnin mjet identifikimi me foto që pengonte eksportimin e tyre.
3. Majmunët lahen në pishinë dhe fluturojnë balona
Kafshët jetojnë më lirshëm në Indi, por gjithashtu po zhvillojnë shqisa njerëzore, si për shembull, një majmun u shfaq në një video duke fluturuar një balonë nga maja e një ndërtese, ndërsa në Mumbai, një grup majmunësh po notonin në një pishinë.
4. India njeh një gjini të tretë
Hijras janë një grup njerëzish në Indi që nuk e klasifikojnë veten si femër ose mashkull, që prej vitit 2014. Ata vishen dhe grimohen me ngjyra të ndezura, kurse njerëzit besojnë se mund të të mallkojnë ose bekojnë. Në Indi, hijras enden në trafik duke trokitur në dritaret e makinave për të kërkuar monedha nbë shkëmbim të bekimeve. Disa shfaqen edhe në dasma për të kënduar në nder të çiftit të ri për t’i sjellë mbarësi.
5. Indianët mund të martohen me pemë ose kafshë
Kjo është një amrtesë pa të drejta ligjore,por që njihet në kulturë. Ajo zbatohet kur besohet se një njeri nuk ka fat në martesë për shkak të pozicionit të planetit Mars në grafikun astrologjik. Ndaj, për të thyer mallkimin dhe të mos sjellë fatkeqësi në shtëpinë e bashkëshortit, vajzat martohen me pemë bananeje ose fiku përpara martesës së vërtetë.
6. Fëmijëve të vegjël iu vendoset penel te sytë
Prindërit mund t’i lyejnë fëmijëve të tyre sytë me penel të zi, me lëndë që vijnë nga mineralet. Arsyeja e kësaj bazohet në besëtytninë e largimit të “syrit të keq” si dhe mbrojtja e syve nga sëmundjet, por kjo e fundit nuk mbështetet nga mjekët.
7.Pjesa më e madhe e indianëve nuk flasi Hindi
Ekzistojnë më shumë se 19.500 gjuhë dhe dialekte në Indi, por vetëm 121 fliten nga më shumë se 10.000 njerëz. India nuk ka një gjuhë zyrtare. Hindi është gjuha mëmë e 44% të njerëzve, ndërsa në vend të dytë është gjuha Bengali. Anglishtja është gjithashtu e përdorur nga më shumë se 129 milionë banorë, duke e bërë vendin e tretë me te madh anglishfolës në botë pas SHBA-së dhe Nigerisë. / Gazeta Express / KultPlus.com
Këngëtarja shqiptare, Dua Lipa në mars të vitit të kaluar publikoi albumin “Future Nostalgia”, e që është albumi i dytë në anglisht nga këngëtarja.
Albumi me 12 këngë, të publikuara edhe me klipe u prit mjaft mirë nga publiku në të gjithë botën, shkruan KultPlus.
Levitating vazhdon të jetë kënga më e pëlqyer nga ky album. Kjo këngë që është bashkëpunim i këngëtares me DaBaby, po vazhdon të jetë një hit. Kënga e cila numëron mbi 200 milionë klikime u rëndit e treta “Billboard Hot 100” duke lënë pas yje të muzikës si: Bruno Mars, Justin Bieber, Ariana Grande, The Weekend dhe Ed Sheeran./KultPlus.com
Këtë të premte, më 16 korrik 2021, Rrjeti i Grave të Kosovës organizon protestë para Qendrës për Punë Sociale (QPS) në Lipjan, për të kërkuar përgjegjësi dhe drejtësi për dhunimin dhe keqtrajtimin e shumëfishtë të së miturës 13-vjeçare nga Janjeva, rasti i së cilës u bë publik nga mediat në ditët e fundit.
Protesta para QPS-së vie si përgjigje ndaj neglizhimit që ky institucion i ka bërë rastit, pasiqe ka qenë e informuar, mirëpo nuk ka ndërmarrë hapat e nevojshëm, ashtu siç parashihet me ligj, për të parandaluar abuzimin zinxhiror që i është bërë së miturës.
Dhuna ndaj grave dhe vajzave në vendin tonë vazhdon të mbetet ndër shkeljet më të mëdha të të drejtave të njeriut, mirëpo megjithatë është ndër krimet më pak të ndëshkueshmë në vend.Të acaruara nga kjo situatë, këtë të premte, mblidhemi për të ngritur zërin ndaj dhunimit sistematik që gratë dhe vajzat në shoqërinë tonë përjetojnë çdo ditë, si dhe kundër neglizhencës institucionale që i bëhet kësaj dhune.
Kërkesat kryesore të kësaj proteste janë:Të shkarkohet menaxheri/ja i/e rastit, i/e cili ka qenë i/e informuar për faktin që e mitura ishte e pastrehë;Të merren të gjitha masat e nevojshme për të rehabilituar fizikisht, psikologjikisht e emocionalisht të miturën viktimë të këtij rsati, si dhe integrimin social të saj;Të rritet monitorimi në nivel komunal ndaj Qendrave për Punë Sociale (QPS), dhe të theksohet roli i Drejtorisë së Shëndetit dhe Mirëqenies Sociale në këtë aspekt- ashtu siç është e paraparë me Ligjin për Vetqeverisje Lokale dhe Ligjin për Shërbime Sociale dhe Familjare;Të bëhet trajnimi dhe certifikimi i vazhdueshëm i punonjësve të QPS-së, duke u fokusuar në dhunën me baza gjinore, dhe nje qasje te përmirësuar ndaj viktimave, duke shmangur çdo lloj te ri-traumatizimit;Të zbatohen sanksione dhe masa diciplinore ndaj QPS-ve dhe punëtorëve socialë të cilët nuk veprojnë konform Procedurave Standarde të Veprimit (PSV), Ligjit për Shërbime Sociale dhe Familjare apo Strategjisë Kombëtare për Mbrojtje nga Dhuna në Familje (SKMDHF);Të trajnohen dhe të edukohen punëtorët socialë, për zbatimin e Ligjit për Mbrojtjen e Fëmijëve, dhe përgjegjësitë e tyre në raport me këtë ligj, duke përfshirë këtu zbatimin e ndërhyrjeve dhe marrjen e masave për parandalimin dhe mbrojtjen e fëmijëve nga abuzimi, neglizhimi, keqtrajtimi dhe dhuna;Policia e Kosovës dhe Prokuroria, si dhe të gjitha institucionet përgjegjëse të drejtësisë të sigurojnë ndëshkimin e të gjithë abuzuesve të përfshirë në dhunimin e së miturës.**Rrjeti i Grave të Kosovës siguron transportin Prishtinë-Lipjan dhe anasjelltas, luten të gjithë të interesuarit që të na shkruajnë në faqen tonë të Facebookut ose përmes emailit në; [email protected]. *Protestueset/it duhet t’i respektojnë udhëzimet e IKShPK-së dhe Ministrisë së Shëndetësisë për parandalimin e përhapjes së virusit COVID-19.
Nisja bëhet në ora 11:00, para parkingut përballë RTV 21, PrishtinëProtesta në Lipjan fillon në ora 12:00, para Qendrës për Punë Sociale./ KultPlus.com
Dy balerinët e Baletit Kombëtar të Kosovës, Teuta Krasniqi dhe Sead Vuniqi do të prezantohen në 30-të vjetorin e Graz Tanz Festival të Austrisë, shkruan KultPlus.
Bëhet e ditur se paraqitja e balerinëve kosovarë do të bëhet më 18 korrik, dhe do të prezantohen nën koreografinë e Eno Peçit.
“Ne jemi plotësisht të ngazëllyer dhe mezi po presim që të performojmë me të gjithë të ftuarit nga e gjithë Evropa”, kanë bërë të ditur balerinët kosovarë, të cilët do të prezantohen para një audidence të madhe ndërkombëtare./ KultPlus.com
‘Friends: The Reunion’ u nominua në Emmy të martën, në katër kategori të ndryshme. Kategoria e fundit do të thotë që Cortney Cox më në fund mund të bashkohet me pesë kolegët e saj të tjerë, që më herët kanë qenë të nominuar në Emmy.
Cox është e vetmja nga gjashtë yjet kryesore të Friends që kurrë nuk u nominua në Emmy gjatë transmetimit të dhjetë sezoneve të këtij seriali përgjatë viteve 1994-2004.
Cox bashkë me Jennifer Aniston, David Schwimm Winston, krijuesit e miqve Kevin Bright, Kauffman dhe Crane Risollën një episod special të Friends, transmeton KultPlus.
Gjatë 236 episodeve, Friends mblodhën gjithsej 62 nominime për Emmy, duke përfshirë pesë për Aniston, gjashtë për Kudrow, tre për LeBlanc dhe një për Schwimmer dhe Perry./KultPlus.com
Kompania Swiss, duke ndjekur drejtimin e kompanisë së saj mëmë, Lufthansa, transportuesi kombëtar kombëtar po heq gjithashtu përshëndetjet e tij të vjetra “Zonja dhe zotërinj” dhe duke përdorur në vend të tyre “Të nderuar mysafirë” ndaj të dy gjinive”, transmeton albinfo.ch.
Vendimi rezultoi nga një diskutim i gjerë që përqendrohej në “vlerësimin e të gjithë pasagjerëve”.
“Nga ekuipazhet kërkohet të zgjedhin një formë të adresës që u drejtohet të gjithë pasagjerëve”, tha linja ajrore./ albinfo.ch/ KultPlus.com
Nga mollëzat e dalluara dhe sigurisht ato flokë me shkëlqim italian, Monica Bellucci me siguri e di rrugën për t’u dukur bukur pa u përpjekur.
Duke filluar karrierën e saj si modele, ajo më vonë u bë një aktore, duke luajtur në filma si The Passion of Christ dhe Spectre, në këtë të fundit atë e panë atë të bëhej vajza më e vjetër e Bond në moshën 50 vjeç.
Tani, në moshën 56 vjeç, bukuria e saj nuk njeh kufij dhe ndërsa Monica ka rritur flokët gjatë gjithë viteve, ajo rrallëherë ka gabuar në firmat e saj të make-up: lëkurë me shkëlqim, sy i tymosur dhe një buzë nudo. Këtu, British Vogue shfaq disa nga pamjet më të paharrueshme të bukurisë së Monica Bellucci./ KultPlus.com
Sot është e diel Sot për herë të parë më nxorën në diell, Dhe për herë të parë në jetën time U çudita se kaq larg prej meje qenkësh ky qiell. Kaq i gjerë Kaq i blujtë Qëndrova pa lëvizur Pastaj me respekt u ula në tokë, Dhe mbështeta shpinën në mur. Tani s’mendoj më as ahengjet Tani as lirinë, as gruan time të bukur, Toka, unë dhe dielli, jam i lumtur./ KultPlus.com
Të gjithë punonjësit e shëndetësisë në Francë duhet të jenë të vaksinuar kundër Covid deri në shtator, ose ndryshe rrezikojnë të mos paguhen. Presidenti Emmanuel Macron ka thënë gjithashtu se që nga muaji tjetër, do të duhet të shfaqen lejet e shëndetit për të hyrë në vende si dyqane, bare, kinema dhe udhëtime me tren në distanca të gjata në Francë.
“Unë jam i vetëdijshëm për atë që po kërkoj nga ju dhe e di që ju jeni gati për këtë angazhim, kjo është pjesë, në një farë mënyre, e ndjenjës tuaj të detyrës,” tha presidenti në një fjalim televiziv të hënën. Vaksinat e detyrueshme do të aplikohen për këdo që bie në kontakt me njerëz të pambrojtur dhe prandaj vlen për të gjithë ata që punojnë në spitale, klinika dhe institucione kujdesi, pavarësisht nga roli i tyre.
Lejet e shëndetit në Francë, janë përdorur tashmë për të hyrë në disa vende, të tilla si klube nate të cilat u rihapën për herë të parë në fundjavë. Sidoqoftë ato do të zgjerohen për të përfshirë më shumë vende duke përfshirë festivale, teatro dhe spitale nga 21 korriku, dhe do të zbatohen për çdo njeri mbi 12 vjeç.
Rastet po rriten në Francë, me variantin Delta që shkakton një rritje të shtrimeve në spital. Të premten, një panel shkencëtarësh që këshillojnë qeverinë franceze për çështjet shëndetësore paralajmëruan për një valë të katërt në muajt e ardhshëm dhe thanë se deri në 95% të njerëzve mund të kenë nevojë të vaksinohen për të kontrolluar përhapjen./ KultPlus.com
