Trajneri Driton Kuka, e ka prezantuar edhe një herë përpara publikut xhudisten Erza Muminoviqi, ku edhe ka shkruar për sukseset që kjo e fundit ka arritur, shkruan KultPlus.
Përmes një postimi në llogarinë zyrtare, Kuka, shkroi se Muminoviq është sportistja që ka fituar çdo medalje me rëndësi për garueset e reja.
“Po shpresojmë që Erza të ndjej përkrahjen e shtetit amë, të Shqipërisë, për pajisje me pasaportë shqiptare”, shkroi Kuka.
Postimi i tij i plotë:
“Për një ditë të mbarë … Erza Muminoviqi sportistja që ka fituar çdo medalje me rëndësi për garueset e reja! Kampione Evropiane U18 Medaliste Botërore e Evropiane U21 Medaliste Olimpike U18 Një garuese me perspektivë e cila nese dëgjon këshillat që të garoj 48 kg do arrij Normën Olimpike jam i sigurt … Sivjet Botërori U21 por edhe gara tjera mbahen në shtete që se njohin Kosovën dhe po shpresojmë që Erza të ndjej përkrahjen e shtetit amë për pajisje me pasaportë Shqiptare!”. /KultPlus.com
Poezi e shkruar nga William Butler Yeats. Përktheu: Orjela Apolloni.
Zemrën askujt mos ia fal krejt se grave pasionante dashnia u duket e lehtë, e padenjë për kujdes, kur për të siguri kanë dhe ato s’ândrrojn’, n’mend s’e mbajn’ se prej puthjes n’puthje atë e kap nji dobësi; çdo gjâ e bukur âsht veç nji knaqësi ândrruese, e kândshme, që kalon përherë. Oh, zemrën kurrë mos e jep përnjiherë se, pavarsisht çka buza e âmbël nxjerr, zemrat si zaret n’lojë i kanë hedhë. Dhe si mundet vallë n’lojë me fitu’ ndonjâ që shurdh, memec e qorr dashnia e ka bâ? Kush e ka provu’ e di cili asht çmimi dhe mundi sepse e fali gjithë zemrën dhe humbi.
Aleksandër Moisiu ose Alexander, Alessandro Moissi ose Moisi, lindi më 2 prill të vitit 1879 në Triestë të Italisë. Ai ishte aktor i njohur austriak me origjinë shqiptare, shkruan KultPlus.
Moisiu lindi në Triest të Italisë. I ati ishte shqiptar nga Kavaja dhe e ëma ishte arbëreshe. Në moshën 19 vjeçare shkon në Vjenë, ku me ndihmën e Jozef Kainc iu përkushtua aktrimit. Më 1898 e nisi karrierën e vet si kompars (aktorë që luajnë rol të vogël) në Burgtheatër. Pastaj vijuan angazhime në teatër në Pragë dhe Berlin. Në Berlin Aleksandër Moisiu u pranua në seminarin e Max Reinhardt me të cilin shkoi në turne në Petersburg (1911). Atje u dallua për rolin e Edipit. Pas këtij suksesi ai u angazhua në shumë vende të Evropës dhe Amerikës Veriore.
Fusha e veprimit të Moisiut përmblidhte të gjithë spektrin e literaturës evropiane të teatrit, duke filluar që nga tragjedia antike greke e deri te koha moderne. Shumë të njohura u bënë interpretimet e tij të Hamletit, të Edipit, të Jedermann dhe të Fedja në veprën e Leon Tolstoit “Kufoma e gjallë”. Ai luajti po ashtu edhe rolet kryesore në premierat e pjesëve teatrale të Hauptmann-it (“Der ëeiße Heiland“), të Ëedekind-it (“Frühlings Erëachen”) dhe të Hofmannsthal-it (“Jedermann”).
Në vitin 1920 ishte i pari që në Lojërat Festive të Salzburgut (Salzburger Festspiele) luajti rolin kryesor në “Jedermann”.
Moisiu vlerësohej shumë nga publiku i tij për shkak të zërit të tij të bukur si dhe për angazhimin e tij emocional. Ai llogaritej sidomos në vitet para fillimit të Lufta e Parë Botërore si një nga aktorët më të mëdhenj në hapësirën gjermanofolëse. Në periudhën mes dy luftërave ishte shumë kohë në turne. Në Berlin aktronte në këtë kohë vetëm si mysafir. Stili i tij i aktrimit llogaritej këtu si i vjetëruar dhe nuk mund të matej më me zhvillimet teatrore si ai i ekspresionizmit, apo teatri politik i Brecht-it apo i Piscator-it.
Prej vitit 1910 e deri më 1935 mori pjesë në 10 produksione të filmave, 8 prej tyre ishin filma pa zë.
Në vitin 1935, pak kohë para vdekjes së tij, Moisiu kërkoi shtetësinë e Shqipërisë si dhe atë të Italisë. Shqipëria refuzoi këtë kërkesë, kurse Italia ia dha shtetësinë Moisiut, kur ai ishte i shtrirë në shtratin e vdekjes.
Ai vdiq më 23 mars të vitit 1935 në Vjenë. Ai është i varrosur në varrezat e komunës së Morcote-së, pranë qytetit Lugano në kantonin e Tessin-it në Zvicër.
Moisiu sot adhurohet dhe respektohet sidomos në Shqipëri si një ndër aktorët më të mëdhenj të vendit, edhe pse ai që nga rinia e tij më nuk e vizitoi Shqipërinë. Shkolla e aktrimit në Tiranë, Universiteti i Durrësit, Shkolla e mesme e përgjithshme në Kavajë dhe teatri i Durrësit e mbajnë emrin e tij.
Gruaja e tij Maria Moisiu ishte nga Vjena. Aleksander Moisiu është stërgjyshi i aktorit Gedeon Burkhard (ndër të tjera i njohur me rolin e tij kryesor në serinë “ Komisar Rex”), shkruan voal.
Aleksandër Moisiu vdiq më 23 mars të vitit 1935 në Vjenë. /KultPlus.com
Këngëtarja nga Prishtina, Blertina Shabani edhe pse ishte e pranishme në skenën muzikore për një kohë të shkurtë, la disa këngë të cilat edhe sot e kësaj dite dëgjohen nga adhuruesit e muzikës së saj, dhe jo vetëm, shkruan KultPlus.
Ajo tashmë prej vitesh është shpërngulur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku ka filluar një karrierë të re prej disenjatoreje.
”1000 pranvera” është ndër këngët më të njohura të këngëtares. E cila me një emocion e zërin e saj të fuqishëm i dha jetë tekstit të kësaj këngë.
Sot, KultPlus e sjell pikërisht këtë këngë, e cila do të mbetet gjatë në kujtesën e të gjithëve.
Bashkangjitur gjeni videon dhe tekstin e këngës.
Si rrugicat bregdetare bukur nuk ka sikur miku erdh korriku, dorë për dore na pa është Dhërmija e Ulqini, s`ka rëndësi kur takohen e dorëzohen dy shpirta të ri. Puthja e parë e imja u bë e tija e blertë sikur pranverë e dyta shkoi zjarr e diell si verë.
REF: 1000 pranvera e vera e vera e vera ia fala (2X) Por çdo moment në këtë jetë, shkrihet sikur bora e majit shpejtë sa shpejtë.. 1000 pranvera e vera e vera e vera ia fala (4X)
Në rrugicat bregdetare gushti vajtojë egoiste është vera, shkoi e udhëtoi E në njërën anë të botës unë me vetminë Larg prej syve, larg prej zemrës thonë për dashurinë.
REF: 1000 pranvera e vera e vera e vera ia fala (2X) Por çdo moment në këtë jetë, shkrihet sikur bora e majit shpresa…shpresë… 1000 pranvera e vera e vera e vera ia fala (4X) (sa vera..sa vera..sa vera 4X)
Sikur i pastrehi që ëndërron shtëpinë sikur çdo lypsarë që ëndërroka pasuri sikur luftëtarë që ëndërron lirinë mu ashtu çdo vashë enderroka dashurinë!
REF: 1000 pranvera e vera e vera e vera ja fala. / KultPlus.com
Lasgush Poradeci, shkroi vargje që depërtuan aq thellë në shpirtin e shqiptarëve saqë ata vendosën, pa u marrë vesh me njëri-tjetrin, që një qytet të tërë ta quajnë: “Pogradeci i Lasgushit”.
Përveç poezive, Lagushi ka lënë si testament edhe këshilla për poetët.
Maria Poradeci, vajza e Lasgushit, pati ndarë dikur me ndjekësit e saj në rrjetin social Facebook një pjesë ku Lagushi flet për poezinë dhe poetët.
“Poezia është hyjnore. Prandaj kur shkruan poezi, duhet ta kesh shpirtin të shenjtëruar. Çdo poezi, duhet të jetë një xhevahir dhe xhevahir duhet të jetë çdo varg i saj dhe çdo fjalë e saj. Prandaj poezi mund të shkruash vetëm pak, se ku t’i gjesh gjithë ata xhevahirë?
Mos ki frikë se ke shkrojtur gjatë jetës tënde vetëm dhjetë poezi. Frikë të kesh po të kesh shkrojtur njëqind poezi.”
një poezi është një qytet plot rrugë dhe puseta plot me shenjtë, heronj, lypësa, të marrë, plot me banalitet dhe me gjëra për t’u pirë, plot me shi dhe bubullimë dhe me periudha thatësire, një poezi është një qytet në luftë, një poezi është një qytet që pyet një lavjerrës pse, një poezi është një qytet që digjet, një poezi është një qytet nën bombardime sallat e saj të berberëve plot me sarhoshë cinikë, një poezi është një qytet ku Zoti kalëron nëpër rrugët si Lady Godiva, ku qentë angullijnë natën, e bëjnë flamurin t’ia mbathë; një poezi është një qytet me poetë, për me tepër shumë të ngjashëm mes tyre e lakmiqarë dhe plot me ankime… një poezi është ky qytet tani, 50 mile nga asgjëja, 9, 09 e mëngjesit, shija e pijes dhe e cigareve, as policë as të dashuruar që enden rrugëve, kjo poezi, ky qytet, që kyç dyert e veta, i barrikaduar, pothuaj bosh, i përzishëm pa lotë, i plakur pa mëshirë, me malet plot shkëmbinj të ashpër, me oqeanin si një flakë trumze, një hënë e privuar nga madhështia, një muzikë e lehtë dritaresh të thyera…/ Kultplus.com
Një vit pas ndarjes nga jeta komuniteti arbëresh në San Demetri Corone ka inauguruar ditën e djeshme sheshin Pino Cacozza. Një homazh për veprën dhe artistin arbëresh.
Vendosja e pllakës përkujtimore në kujtim të Pino Cacozza-s me u realizua me iniciativën e Administratës Komunale të Komunës San Demetrio Corone.
Në ceremoninë solemne ishte i pranishëm kryetari i bashkisë San Demetrio Corone Dr. Ernesto Madeo dhe Këshilltari me delegacionin e Kulturës Avv Emanuele D’Amico, Papas don Andrea Quartarolo, profesor. Alfonso Costanza (Drejtor i shkollës Ezio Aletti Instituti i Trebisacce), vajza e artistit, Dr. Nicoletta Cacozza dhe shumë të ftuar të tjerë. / KultPlus.com
Këngëtarja me origjinë shqiptare, Eleni Foureira ka qenë e përzgjedhura për të hapur koncertin e këngëtarit kolumbian, Malumës, në Greqi.
Përveç të pranishmëve në koncert, Eleni ka rrëmbyer dhe vëmendjen e mediave të cilat kanë përshkruar performancën e saj, duke e cilësuar si “shpërthyese”.
“Ajo bëri hapjen e koncertit në OAKA të mbushur plot të premten mbrëma, duke argëtuar të pranishmit në mënyrën e saj unike. Ndonëse i ftohti ishte i hidhur, Foureira ishte një zjarr përmes veshjes transpartente dhe plot kristale me të cilën zgjodhi që të ngjitej në skenë,” shkruan Protothema. / KultPlus.com
Ish-presidentja e Kosovës, Atifete Jahjaga, ka njoftuar se ka vizituar sot artisten ukrainase e cila jeton që 11 vite në Kosovë, përcjell KultPlus.
Jahjaga thotë se Elena po e kalon frikën e dhimbjen për më të dashurit e saj, të cilët ndodhen në Ukrainë, duke punuar aksesorë të ndryshëm punëdore nga argjila.
KultPlus ua sjell postimin e plotë të saj:
Në agjendën time sot vendosa ta vizitoj një artiste nga Ukraina e cila jeton dhe vepron në Kosovë që 11 vite.
Ajo frikën e dhimbjen për më të dashurit e saj, të cilët ndodhen në Ukrainë, po e kalon duke punuar aksesorë të ndryshëm punëdore nga argjila.
Elena e diplomuar në dizajn grafik, ka vendosur që kreativitetin e saj ta shfaqë në këtë mënyrë duke i ofruar tregut të Kosovës qafore, broshë e aksesorë të tjerë tejet unik e të bukur.
Gratë gjithmonë gjejnë forcën të depërtojnë e të arrijnë aty ku duan. Elena nuk preferon zonën komforte, prandaj, përveç angazhimeve të saja tjera, ajo ka vendosur që të sjellë edhe këto produkte të cilat mund t’i shihni në @elenalushakuacessories./ KultPlus.com
Në afreskun e gjerë e të larmishëm të poezisë arbëreshe, imazhi i Shqipërisë ka zënë gjithmonë një vend qendror. Ky është vizioni i atdheut, të cilin arbëreshët e ikur e morën me vete në dhe të huaj dhe e ruajtën, jo vetëm në kujtesën historike, po e pasqyruan dhe në letërsinë e tyre. Nga kjo pikëpamje, folklori u bë shprehja më autentike e prejardhjes së bashkësisë arbëreshe.
Në poezinë popullore arbëreshe, atdheu stërgjyshor njihet me emrin Arbëri, ashtu siç thirrej në kohën kur arbëreshët morën rrugët e mërgimit. Arbëria mbeti për ta ngaherë vendi tek lind dielli, trojet e përjetshme të të parëve, atdheu i Skënderbeut, më i bukur vis i dheut. Ky vizion poetik i Arbërisë, duke qëndruar në kufijtë e historisë e të legjendës, do të shtegtojë nëpër kohë. Atë do të përcjellin nga një brez në tjetrin këngët e baladat, ritet dhe zakonet. Kështu, folklori ndihmoi drejtpërdrejt në qëndresën arbëreshe.
Mbi traditën e lashtë popullore, që kish në themel imazhin e atdheut të të parëve, u ngrit letërsia e kultivuar arbëreshe. Në spektrin e këtij imazhi të fuqishëm hodhi shtat pastaj poezia madhore e Rilindjes, e cila brendinë e saj e lidhi me historinë dhe kujtimet e lashta të Arbërisë. Në Arbëri poetët kërkonin ngjarjet dhe konfliktet, nxorën heronjtë e tyre. Por vizioni i saj, i krijuar nga De Rada, Santori e Serembe ishte kryesisht fryt i imagjinatës dhe intuitës artistike. Asnjëri prej tyre nuk mundi ta shohë nga afër atdheun e origjinës. Prandaj, ata dhanë një Arbëri të imagjinuar, duke ecur në vazhdën e traditës popullore. Dhanë Arbërinë e Motit të Madh, figurën zotëruese të Skënderbeut, atmosferën e shoqërisë feudale të kohës. Dhe të gjitha këto, nëpërmjet një vizioni të përgjithshëm, me ngjyrime idilike e idealizuese, me tipare konvencionale. Këtë koncept pasqyrimi e përcaktonte dhe vetë metoda e romantizmit, me të cilën krijuan poetët arbëreshë të Rilindjes. Kështu Arbëria u ngushtua e u identifikua kryesisht me epokën e Motit të Madh.
Mirëpo, me kohë, u ndie nevoja e kapërcimit të këtyre kufijve të ngushtë, në mënyrë që letërsia ta jepte në mënyrë më reale imazhin e atdheut. Afrimi në kohë ishte dhe afrim në hapësirë. Jehona e luftës çlirimtare në Shqipëri shtronte para poetëve arbëreshë që, pa harruar historinë, ta drejtonin vëmendjen nga aktualiteti bashkëkohor.
Zef Serembe është i pari që e bëri këtë. E la Arbrinë e Motit të Madh dhe iu kthye Shqipërisë së moteve të reja. Konceptimi romantik ia la vendin një përfytyrimi poetik më afër së vërtetës. Megjithëse mungon imazhi real dhe njohja e drejtpërdrejt e atdheut, prapë ndihet koha, shqetësimet e ditës. Poeti e afron Shqipërinë sa asnjëherë, e sjell prapa detit, për t’u rikujtuar bashkatdhetarëve të tij se ajo, jo vetëm nuk është zhdukur, por qëndron e lufton si ngaherë.
Në këtë rrugë të re u përpoq të ecë më pas poezia e fundit e shekullit dhe ajo në mes dy luftërave. Kryengritjet e fuqishme në Shqipëri, shpallja e Pavarësisë, rreziqet e vazhdueshme që i kanoseshin vendit e bënë më konkret e më të afërt për arbëreshët atdheun e origjinës. Kjo ndikoi dhe u pasqyrua dhe në poezinë e tyre, si te A.Ribeko, K.Serembe, F.Krispi, Gllaviano, T.Guidera, S.Braile, Kadikamo, O.Kapareli etj, e veçanërisht në krijimtarinë e Zef Skiroit. Në disa vepra gjejnë jehonë ngjarje e figura të ditës, u ndie tërthorazi gjendja e Shqipërisë. Por s’mund të themi se u arrit të jepet fizionomia dhe relievi i atdheut stërgjyshor.
Rrethanat e vështira të kohës, jo vetëm i mbajtën larg arbëreshët nga Shqipëria, por krijuan dhe situata të ndërlikuara. Politika antishqiptare e disa rretheve të borgjezisë italiane, demagogjia dhe manovrat djallëzore të fashizmit përftuan një klimë të ftohtë, për të mos thënë mbytëse dhe për letërsinë arbëreshe. Për dekada të tjera ajo do të bjerë në fashë dhe sado që bashkësia arbëreshe do të shqetësohej për fatin e Shqipërisë, zëri i poetëve do t’i humbiste tonet madhore. Por kjo ishte çështje kohe, sepse burimet e letërsisë arbëreshe nuk do të shteren e, për më tepër, imazhi i atdheut nuk do të humbasë asnjëherë.
E munduar dhe e ligur, letërsia arbëreshe do t’i afrohet gjysmës së dytë të shekullit të njëzetë me forca krijuese të pakta dhe pa ndonjë lëvizje të vërtetë letrare. Vendin e saj do ta zinte rishtazi folklori, si ngaherë do të vazhdonin të këndonin bardët e katundeve. Muza e poetëve, e goditur rëndë nga fashizmi dhe lufta imperialiste, nuk do të ndihej për vite me radhë. Bashkësisë arbëreshe i duhej të përballonte, veç të tjerash probleme jetike në viset e prapambetura të Italisë së Jugut e të Siçilisë.
Objektivisht kish nisur një periudhë e re në rrethanat e pasluftës. Por letërsisë arbëreshe iu deshën afro tri dekada që të mblidhte forcat, të dilte në jetën shoqërore dhe të luante rolin që i takonte. Shprehja e saj kryesore do të ishte përsëri poezia, një poezi me identitet të qartë e të përcaktuar, bazë e së cilës do të mbetej imazhi i Shqipërisë, atdheu i lashtë, kjo duket që në përmbledhjen e parë poetike të letërsisë arbëreshe të pasluftës, në “Burbuqet e egra” (1946) të Dushko Vetmosa. Ajo hapej me vjershën “Atdheu”, ku përmes një apostrofi të fuqishëm, drejtuar Shqipërisë dhe me tone solemne shpërtheu idea se nga ekzistenca e saj merr kuptim jeta dhe lind qëllimi i madh për çdo arbëresh.
Fjalët e poetit tingëllojnë si një betim kur thotë:
“Për ty na, o mëmë, jetën po dhurojmë,
Për ty te lufta nder, lule, madhëri,
kërkojmë, o mëmë e dashur Shqipëri,
E prapë për ty çdo ditë na rrojmë.”
Evokimi i atdheut të lashtë kthehet në një kredo, jo vetëm për krijimtarinë e poetit, por për mbarë poezinë arbëreshe që nis rishtaz jetën e saj në rrethana të reja historike e shoqërore. Këtë vazhdë do të ndjekë krijimtaria më e mirë e poetëve arbëreshë që vijnë më pas. Imazhi i Shqipërisë do të mbetet gjithnjë i pranishëm.
Te poetët e brezit të parë të pasluftës, si Dushko Vetmo, Lluka Perone etj, ky imazh do të përtërihet me frymën dhe traditën e poezisë së Rilindjes, po njëkohësisht, do të gjallërohet, kthjellohet nga këndvështrime të reja. Përsëri është ndjenja e fuqishme e atdhedashurisë, që përfton vizionin Shqipërisë, është malli i fortë dhe dëshira e zjarrtë për të kërkuar rrënjët, krenaria e prejardhjes dhe emocionet e gjuhës amtare, të cilat do të bëjnë të ndihet në poezinë arbëreshe figura atdheut të lashtë. Një figurë kjo kryesisht simbolike, ku mungon përvijimi konkret dhe vendin e tij e zënë dhe të sotme. Tipike për këtë është poezia e Lluka Perones. Ai përfaqëson ata poetë arbëreshë që shkruan për Shqipërinë pa e njohur atë drejtpërdrejt. Përfytyrimin e saj, ata e nxorrën nga kujtesa legjendare e popullit, nga vizionet tradicionale arbëreshe. Ajo përfytyrohet si një mëmë e lashtë, që s’i ka harruar asnjëherë bijtë e mërguar dhe, këtë të fundit, megjithëse nuk e kanë parë, ndjejnë thellë dhe e mbajnë përherë në zemër. Këto gjendje shpirtërore rreh të na japë në poezinë e tij Perone. Arbëria në përfytyrimin e frymëzuar të poetit merr variacione nga më të bukurat; herë paraqitet si një dru i lashtë që kurrë s’u tha e mbetet përherë i blertë, herë si një vend me diell, me vasha e trima, me lule e zogj, si toka ku rri i gjallë kujtimi i pamort i Skënderbeut. Malli i poetit është aq i fortë sa, kur i mbërthen sytë nga deti, i krijohen mirazhe poetike;
“një burbuqe e kaltër u çel
në horizontin ka Arbëria”
(“Moj mëma Arbëri”)
Megjithëse, në përgjithësi, te Perone atdheu i të parëve vijon të jepet në një tis idilik, me nota malli e me thekse trishtimi, gjithnjë në largësi, prapë, në vjershat më të mira, ndihet se Shqipëria e sotme ndryshon nga ajo e djeshmja dhe hedh dritë e optimizëm në poezinë e tij.
Imazhi i Shqipërisë në poezitë arbëreshe do të vijë duke evoluar e ndryshuar. Në qoftë se atdheu stërgjyshor, për breza të tërë poetësh mbeti një dëshirë e paplotësuar dhe u pasqyrua në krijimtarinë e tyre me forcën e imagjinatës e të fantazisë, në këto dy dekadat e fundit gjendja ndryshoi. Takimet e poetëve arbëreshë me Shqipërinë realizuan njohjen konkrete, njohjen racionale dhe emocionale, dhe përftuan raporte të reja krijuese. Shqipëria u kthye nga një ëndërr në një të vërtetë të gjallë, nga një dëshirë në një mundësi të pakufishme përjetimi e frymëzimi, nga një përfytyrim i përgjithshëm në një realitet social-historik. Të gjitha këto s’kish si të mos sillnin nga disa pikëpamje një situatë të re në poezinë arbëreshe. Duke zgjuar frymëzimin disa prej poetëve të saj më të talentuar, duke u vënë emocionalisht përballë tokës së të parëve dhe realitetit shqiptar, krijuan një varg veprash poetike kushtuar Shqipërisë. U shkruan vjersha e këngë, cikle poetike deri dhe vëllime të posaçme me këtë temë. Le të përmendim Vorea Ujkon me librat “Këngë arbëreshe” e “Burimi” etj, Xhuzepe Skiro di Maxhion me “Përtej maleve, prapa kodrës”, Xhuzepe del Gaudion me “Zemër arbëreshe”, Xhuzepe di Modikën me “Segmenti” dhe “Përshtypje”, Karmen Kandrevën me “Shpirti i arbërit rron”, Paskal Renden me “Shtegu” apo krijime të veçanta të poetëve si F.Altimari, A.Xhordano, K.Cukara, A.Belush, V.Belmonto, M.Ferraro etj. Tërë kjo krijimtari e pasur, do të thoshim se përbën një udhëtim kolektiv të poezisë arbëreshe në atdheun e origjinës. Me këtë ngjarje merr fund një nga dilemat e kësaj letërsie shekullore, që ishte në kërkim të rrënjëve të veta. Sepse, siç thotë poeti Mario Beliçi:
“Rrënjët e jetës
në mos i gjej
si do të bëj
që unë rroj?
Si mund të rroj pa rrënjë?”
(“Kristla”)
Poetët arbëreshë që shkelën në Shqipëri vijnë nga vatra të ndryshme të diasporës së tyre, kanë formim e nivele të ndryshme, siç e kanë të ndryshme shkallën e njohjes e të përvojës, por kanë një emërues të përbashkët ideoemocional; dashurinë e sinqertë për Shqipërinë, etjen e pashuar për ta njohur e gëzuar nga afër, dëshirën e zjarrtë për t’u çmallur, kërkesën e brendshme për t’i kërkuar e për të hyrë në dialog me të. Takimi i drejtpërdrejtë me Shqipërinë, bën që imazhi i saj të mos jetë më çështje përfytyrimi, qasje ndenjësore, apostrofim i përgjithshëm, po kontakt ballor e njohje e gjithanshme me vendin dhe njerëzit. Kjo ka sjellë që atdheu të rroket në dimensione reale e të jepet portreti i tij i gjallë. Në konceptin dhe imazhin e poetëve të sotëm arbëreshë, Shqipëria përbën një realitet konkret, të shkrirë në hapësirë e në kohë. Ajo është tokë e rrënjëve të lashta dhe trualli i një historie të lavdishme, vatër por dhe si vend i lirë e i pavarur, simbol qëndrese. Për poetin arbëresh një atdhe i tillë s’është vetëm burim emocionesh e krenarie, po dhe kusht i domosdoshëm për ekzistencën burrërore të bashkësisë së tij etnike në dhe të huaj. Me këtë platformë patriotike, poezia arbëreshe nga një anë e ka konkretizuar e zgjeruar vizionin e saj mbi Shqipërinë, duke vendosur koordinata të reja në mes vetes dhe realitetit të atdheut e, nga ana tjetër, ka pasuruar tematikën dhe gamën e mendimeve të veta, ka sjellë emocione të fuqishme dhe këndvështrime të reja. Kjo ka bërë që ajo t’i shmanget shablloneve dhe skematizimit, retorikës poetike dhe himnizimeve të përgjithshme të jetës në tërësinë e vet një këngë origjinale, e sinqertë dhe e freskët. Poezia e sotme arbëreshe me temën e Shqipërisë është ngritur përgjithësisht mbi bazën e përshtypjeve, të emocioneve, të përjetimeve dhe situatave psikologjike. Në vështrim të parë, ajo është poezi e befasive të fuqishme, e ndjenjave të papërmbajtur, e gjendjeve shpirtërore tronditëse, e hutimeve të këndshme. Duke parë më thellë, kjo poezi varion në një kuadër më të gjerë, kur përfshin pjesë nga realiteti shqiptar, kur përvijon me ngjyra të gëzuara copëza jete dhe profile njerëzish. Ajo ngrihet dhe mbi ngjarje të kohës, pa harruar asnjëherë historinë e, në radhë të parë, Motin e Madh të Skënderbeut. Është në natyrën e kësaj poezie që, duke i kënduar Shqipërisë, ajo sjell përherë mesazhin e dashurisë e të mallit arbëresh për vëllezërit e një gjaku.
Poeti që kthehet në atdhe është intelektuali i kohës së vet, po edhe fshatari arbëresh me rrënjë shekullore, të cilat shkrihen në një kur është fjala për të kënduar e për të rrëfyer për Shqipërinë. Nga këto pozita, ai e trajton atdheun e të parëve dhe hyn në dialog me të, dialog ky sa i dhimbshëm aq dhe i gëzuar, që rrok një histori 500-vjeçare.
Poezia për Shqipërinë ka në thelb motivin e katundit, si një atdhe në miniaturë, shtrirë në kufijtë e gjuhës e të jetës zakonore, por që, duke iu drejtuar tani atdheut, rritet në përmasa të mëdha, fiton brendi të thellë e mundësi përgjithësimesh historike e shoqërore. Prej këtej kanë lindur dhe një varg motivesh, me të cilat poezia e sotme arbëreshe krijon dhe përcjell tek lexuesi imazhin e Shqipërisë.
Motivi më i përhapur është ai i emocioneve dhe mbresave të papërsëritshme që lë kontakti i parë me Shqipërinë. Dheu i Arbërit, nga një përfytyrim abstrakt, kthehet në një realitet konkret. Ndihet menjëherë kontrasti në mes dheut tonë e dheut të huaj. Kufiri bëhet real dhe përftohet qartë imazhi i Shqipërisë. Para kësaj situate, arbëreshi i tronditur ndihet fëmijë, një fëmijë që vjen te nëna pas qindra vjetësh largimi dhe s’di si t’i gëzohet këtij çasti sublim. “Biri lashtë kthehet te nëna gjithnjë e re,-thotë Di Maxhio,-ulet në prehrin e saj, lëkundet në djepin e shekujve, për këngët e kujtimeve dhe i sjell nënës karafilin e zemrës”. Për V.Ujkon ardhja në Shqipëri është kthimi i të birit shkapërdarë te vatra e vjetër. Ai ka ecur 500 vjet dhe më në fund e ka gjetur burimin, “dheun e lisave e të erërave”, ku ndihet “vëlla i fshatarëve e punëtorëve”, “Tashti,-thotë poeti,-kaloi ajo kohë, koha e pulëbardhave në det”. Në vend të pulëbardhave vijnë vet arbëreshët. Del Gaudios “tek shkel në tokën amtare, ndien se mallin e vjetër sot e ka plotësuar”, se “zemra i dridhet nga gazi” dhe “frymë merr lirisht”. Ai vjen si “lajmëtar i dashurisë”, i atyre që janë shpërndarë nëpër botë. Për Kandrevën, arbëreshi sapo zbret në Shqipëri, “merr një grusht dhe nga dheu i stërgjyshërve tanë, mbushur me gjak, me djersë, me lotë”. Kurse Di Modika, i tjetërsuar nga emocionet e forta thërret: “një mijë këngë të pakënduara…më kanë plasur në kraharor për ty, tokë e dashur”.
Poetët i drejtohen Shqipërisë me gjithë ç’kanë të shtrenjtë, e quajnë zakonisht mëmë, po dhe diell e vatër, truall i papërsëritshëm e i patjetërsueshëm, tokë e shenjtë, burim tek zë fill jeta dhe historia e tyre. Motivi i takimit të parë paraqitet me një gamë ndjenjash dhe variacionesh psikologjike, me vargje të çiltra e plot spontanitet. Gëzimi i takimit është i ndërsjelltë, i djalit për nënën dhe i nënës për të birin. Veçanërisht nënvizohet përtëritja shpirtërore që sjell kthimi në atdheun e lashtë. Vlerat e poezisë arbëreshe rriten po të kemi parasysh se ajo nuk ka mbetur në kufijtë e emocioneve dhe mbresave të para. Poetët e saj më të mirë janë përpjekur të depërtojnë më thellë, të rrokin Shqipërinë në tërësi, të japin vizionin e saj. Në këtë vështrim, ky vizion i ngjan një mozaiku pamjesh, portretesh, vizatimesh, pikëzimesh poetike e kontrastesh. Shqipëria shfaqet para poetit arbëresh si një binom i pandarë i së shkuarës e së tashmes, vazhdim logjik i njëra-tjetrës. Kështu “e shkuara, e sotmja, e ardhmja, -thotë Ujko,-bashkohen me emrin e lavdisë”. (“ Çerdhja”) ose:
“Koloviten ullinjtë
Mbi heronjt’ e varrosur
E unë dëgjoj fanfarat e Shqipërisë së re”
(“Era e historisë”)
“nga toka tërë e lashtë
dolli vrulli tërë i ri”
(“Butrinti”)
Di Maxhio arrin të përtërijë në vargjet e veta një çast epik nga koha e Skënderbeut. Sheh zjarre të ndezura në kështjellat e luftës së heroit, në Krujë e në Lezhë, në Berat e në Petrelë, shkëlqejnë malet e Shqipërisë nga zjarret për të dhënë sihariqin se arbëreshi mbërriti në atdhe: “Mirë se ju gjeta! Ai që nuk u nda kurrë, u kthye!”-pohon poeti (“Udhëtimi i parë”). Tek përjeton Shqipërinë e sotme, Del Gaudios i vjen vetvetiu të evokojë të kaluarën dhe këto të dyja i bashkon në një kur thërret:
“O Shqipëri, se njëherë ti qe
Mbrojtëse e Evropës dhe lavdia,
kështu të shohë dhe sot”
(“O Shqipëri”)
Njohja nga afër me Shqipërinë, kontaktet me njerëzit, përjetimi i atmosferës së atdheut kanë zgjuar frymëzimin e poetëve arbëreshë dhe kanë krijuar poezi të ndjera. Këto janë copëza nga jeta shqiptare, profile të tokës së përtërirë, akuarele me ngjyrat e natyrës arbërore. Një vizion plot dritë, me tone të gëzuara i atdheut të rigjetur, është vendi ku, sipas V.Ujkos, “Nata iku nga krismat, nga cilindrat e furrnaltave…nga varvashkat e ndezura prej njerëzve të lirisë…(“Nata iku”) Motivi i dritës përshkon poezinë dhe vetë shpirtin e poetëve kur është fjala për Shqipërinë. Tabloja e saj bëhet më e qartë dhe i afrohet më shumë syve të malluar të arbëreshëve sa herë vizatohen njerëzit e punës. Di Maxhio ndihet aq i lidhur me ta, sa e sheh veten në sytë e punëtorëve dhe të fshatarëve. Tek puna ndërtimtare poeti sheh “festën e Shqipërisë” dhe dëshirën të jetë punëtor në mes të punëtorëve të saj. I ngarkuar plot e përplot me emocione nga të gjithë sa përjeton në atdhe, ai thërret:
“shpatën e etërve më jep
që dhe unë
me të dy duar të të mbrojë,
sepse unë arbëresh
të dua të begatshme,
të lumtur të dua
midis kombeve krenare
e ne krenarë për ty,
mëmëdheu i lashtë”.
(“Udhëtimi i parë”)
Poeti arbëresh shëtit lirisht kodrave dhe fushave, afër detit e sipër maleve dhe mahnitet nga bukuritë shqiptare. Ai kupton se, “në këtë vend, bukuria më e madhe është populli, që di të luftojë, të punojë, të dashurojë si askush në botë” (Del Gaudio “E bukur je, Shqipëri”). Kurse K. Kandreva e vështron Shqipërinë si një vend “ku mbijnë lule lirie” dhe si kantier pune dhe ndihet krenar që është bir i saj:
“njerëz në lëvizje
plot përmendore lirie në lëvizje”
Poezia e sotme arbëreshe ngërthen çaste interesante meditimi, situata psikologjike domethënëse, gjendje shpirtërore që kanë zgjuar te poetët qëndrimi në Shqipëri. Mund të jenë këto gëzime e mallëngjime të përditshme, po dhe momente solemmne të papërsëritshme, përgjërime të thella, premtime e betime drejtuar atdheut të rigjetur. Tonet e kësaj poezie lëviznin në varësi nga rrethanat dhe impulset krijuese, gjithnjë me prirje për të afirmuar jetën dhe historinë shqiptare.
Kështu, Shqipëria i zgjon aq dashuri poetit sa ai ndihet i pafuqishëm ta marrë të gjithën me vete. Atij i dyfishohen shqisat kur mëmëdheu e mbështjell me frymën e tij dhe ai është i gëzuar që gjendet brenda tij. Herë të tjera, është aq i lumtur në mes shqiptarëve sa i vjen të ulërijë, por hesht: “Oh, sa ulërinte ajo heshtje plot mirazhe dashurie.” (Di Maxhio)
Poeti gdhend fytyrat e vëllezërve e i merr me vete dhe zemrën e lënduar e le në Shqipëri. (Di Modika)
Mjaft nga vjershat e Del Gaudios me këtë motiv tingëllojnë si rrëfime të çiltra, plot shpërthime ndjenjash e mendimesh. Ai nuk di të fshehë asgjë, e hap zemrën kat e kat dhe nuk druhet të pohojë se jetën ia ka kushtuar atdheut të lashtë. Si një lajtmotiv përsëritet nga një poezi në tjetrën mendimi: “Arbëri më e fortë më e zjarrta e më e forta dashuri!” Poetin e karakterizon vazhdimisht një ndjeshmëri e lartë.
S’është për t’u çuditur që te disa poetë arbëreshë kontaktet e gjalla me Shqipërinë krijojnë në raste të caktuara gjendje shpirtërore madhore. Kuptimplotë është betimi i tyre se janë gati të bëjnë dhe sakrificën më sublime për atdheun: “Për ty, Shqipëri, jap dhe jetën” (V.Ujko)” Dhe unë, biri yt për ty dua të vdes” (Del Gaudio), “Tani mund të vdisja që e pashë Arbërinë” (E.Matrangolo) etj.
Lidhjet e poetit me Shqipërinë e sotme nuk janë të karakterit romantik e aq më tepër ekzotike. Duke e njohur atdheun e rilindur nga afër, duke e përjetuar këtë realitet, ai e sheh me sy realist, entuziazmohet dhe krenohet me dinjitetin e Shqipërisë. Kjo është arsyeja që poeti i jep asaj fjalën se do t’i qëndrojë besnik, se do ta ruajë besën për ty, Shqipëri. (V.Ujko). Bile aq shumë ndihet i lidhur me atdheun e lashtë, sa e tundon dëshira që të mbetet këtu:
“që të rrënohen të gjitha urat
që të mos kish mundësi të kthehesh prapa
dhe që asnjë engjull
të mos më merrte mbi krah
e trenat, anijet, aeroplanët:
koha të kish vite vonesë”.
(V.Ujko “Këtu me ju”)
Ndërsa Di Maxhio ka për nder të bëhet punëtor për ndërtimin e Shqipërisë, Di Modika i premton atdheut se “Në mbrojtje arbëreshët i ke ushtarë”.
Te poetët e sotëm arbëreshë Shqipëria, disa herë, arrin të jepet përmes konceptesh politike të përparuara bashkëkohore. Kjo do të thotë që poezia e tyre frymëzohet jo vetëm nga motive patriotike, po dhe nga ideale të larta humane. Për ta, ky vend është sa atdheu i prejardhjes, aq edhe vendi i punës . (Di Modika, Di Maxhio, Rende, Kandreva, Matrangolo etj).
Është një fenomen i ri në poezinë arbëreshe të viteve ’70-’80 fakti që po trajtohen motive nga vetë jeta shqiptare, që janë tipike nga disa pikëpamje, ose të përafërta me ato të poezisë të sotme shqiptare.Nga kjo pikëpamje, motive më i përparuar është ai i dëshmorëve të Luftës Nacionalçlirimtare, por nuk mungojnë, nga ana tjetër, dhe vjersha për heroizmin partizan, për punën ndërtimtare, për figura e ngjarje historike, parë nga koha e sotme etj. Kontributi i poetëve arbëreshë, në këtë rast, është trajtimi origjinal i këtyre motive, këndvështrimi vetiak, fryma e thellë lirike.
Imazhi i Shqipërisë në poezinë arbëreshe nuk do të dilte aq i qartë dhe komunikues, në qoftë se nuk do të jepej në gjuhën letrare bashkëkohore. Përpjekjet e poetëve më të talentuar në këtë drejtim janë plot fryte. Gjuha letrare i ka zgjeruar mundësitë shprehëse të poezisë, i ka rritur vlerat e saj stilistike dhe ka ndihmuar për një integrim të saj në rrjedhat e poezisë shqipe. Trajtimi i gjerë i temës shqiptare, e në radhë të parë, i imazhit të Shqipërisë, nuk e ka penguar zhvillimin e lirshëm të individualiteteve artistike në poezinë e sotme arbëreshe. Përkundrazi, një praktikë e tillë ka çelur horizonte të reja krijuese dhe hapësira tematike, ka sensibilizuar poezinë dhe ka sjellë freski mendimi dhe shprehjeje. Bilanci në këtë drejtim është mjaft domethënës. Në qoftë se poezia e V.Ujkos, në përgjithësi, karakterizohet nga nota dramatike për vetë pozitën dhe problemet shqetësuese të bashkësisë arbëreshe, poezitë për Shqipërinë janë të mbushura plot me optimizëm, ndihet risia shpirtërore që ka pësuar autori dhe qartësia e mendimit. Talenti i Di Maxhios, që, në tërësinë e vet, nuk mund të kuptohet pa ironinë dhe frymën sarkastike, në trajtimin e temës së Shqipërisë ka fituar cilësi të reja. Aty ai është bërë më lirik, më human e më i vetvetishëm. Në vend të tonit polemik e ironik kemi hove ndjenjash e mbresa të holla, qëndrime poetike afirmative. Shpirti i tij prej artisti sikur gjen një shtrat të ri krijues në të cilin ai mbetet si gjithnjë poeti i sintezës dhe ideve të guximshme.
Del Gaudio, duke e bërë Shqipërinë temë qendrore në poezinë e tij të viteve të fundit, e ka rritur më tej frymën e mendimit shoqëror e patriotik dhe i është shmangur notave të trishtimit dhe mbylljes në vetvete. Tradita e rapsodive arbëreshe, që ndihet aq shumë në poezinë e K. Kandrevës, me trajtimin e temës së Shqipërisë merr thekse të një poezie qytetare dhe shquhet për thjeshtësi e sinqeritet. Te Di Modika, poezia për atdheun e të parëve ka bërë të mundur gërshetimin e motiveve patriotike me ato shoqërore-politike dhe kjo ka lejuar të përcjellë mendime të avancuara të kohës.
Poezia arbëreshe me imazhin e Shqipërisë paraqitet kryesisht si poezi lirike dhe zakonisht në kuadrin e një lirike të shkurtër. Ndihen në to dhe nota e thekse epike, si jehonë e historisë dhe jetës së sotme shqiptare. Por, në përgjithësi, ajo është poezi e mbresave të forta, e shpërthimeve shpirtërore, e mendimeve të menjëhershme. Megjithëse na prezantohet në lloje të ndryshme, si lirikë patriotike-politike, meditative, tregimtare apo peizazhi, në tërësi, kjo poezi i ngjan një monologu lirik, ku poeti dhe heroi plotësojnë e përfaqësojnë njëri-tjetrin. Një rol të veçantë në këtë mes luan detaji, që zakonisht është i gjetur e i natyrshëm, i larmishëm e mbi të gjitha me ngarkesë të fortë ideoemocionale. Lirika arbëreshe me temën e atdheut karakterizohet nga një vështrim i detajuar dhe metaforik i realitetit shqiptar dhe kjo ka sjellë jo vetëm informacion të gjallë jetësor, po dhe perceptime të goditura figurative. Nga ana tjetër, lënda poetike është derdhur në trajta të hijshme e të freskëta. Për këtë kanë shërbyer vargu i lirë, sistemi i gjallë metrik, gërshetimi i traditës poetike me poezinë moderne, tonalitete origjinale, laryshia e ritmeve e shprehja konçize.
S’ka dyshim se me trajtimin e temës shqiptare, cilësive të njohura të poezisë arbëreshe i janë shtuar cilësi të reja ideo-artistike. Në radhë të parë, ato duhen vështruar në brendinë e saj. Nga kjo pikëpamje, mund të themi se imazhi i Shqipërisë ka përforcuar identitetin e poezisë arbëreshe, si shprehje e thelbit të bashkësisë etnike e njëkohësisht ka krijuar mundësi të reja për të përcjellë në atdhe mesazhin e dashurisë, të besimit e të mallit të bijve të mërguar për tokën e të parëve. / KultPlus.com
Mediat afgane dhe gazetarët po përballen me një goditje të talebanëve të nxitur si nga një paralajmërim verbal për të ndaluar transmetimin e telenovelave të huaja.
Komiteti për Sigurinë e Gazetarëve Afgan (AJSC) deklaroi se talebanët kishin arrestuar gati një duzinë punonjës të medias dhe gazetarë gjatë tre ditëve të fundit. Ai tha se tetë arrestime u bënë të mërkurën dhe tre të tjerë të enjten.
Arrestimi i tre punonjësve të TOLO TV, stacionit më të madh televiziv në Afganistan, shkaktoi shqetësim të gjerë kombëtar dhe ndërkombëtar.
Khpalwak Sapai, një nga të arrestuarit dhe drejtor i stacionit TOLOnews, deklaroi se të gjithë kolegët e tij u liruan pas një ndalimi të shkurtër.
Sapai tha se arrestimi i tyre u nxit nga një raport mbi ndalimin e të gjitha telenovelave të huaja që kishte “tronditur” anëtarët e partisë në pushtet. / KultPlus.com
Aktori i njohur hollywoodian, Jared Leto, mendon se filmat e bazuar në librat komik “Marvel” po i mbajnë gjallë kinematë.
Ylli i filmit “Morbius” i cili e përshkruan veten si person paksa “snob” kur bëhet fjalë për projektet kinematografike, e pranon se është i shqetësuar për faktin se sa shumë mbështetet industria në filmat e superheronjve me buxhet të lartë, veçanërisht në kohë të pandemisë.
“Po të mos ishin filmat e Marvelit, nuk jam i sigurt nëse kinematë do të ekzistonin. Nuk duket se ka vend për të gjithë në këtë industri, prandaj kjo është shndërruar në një situatë paksa zemërthyese”, deklaroi Leto për revistën “Variety”.
Projektet e tilla si, “Spider-Man: No Way Home” dhe “Venom: Let There Be Carnage”, kanë rezultuar të jenë lansime të suksesshme gjatë pandemisë dhe këngëtari i shndërruar në aktor, është mirënjohës që prodhimet e këtilla po i mbajnë në funksion kinematë në një kohë kur platformat digjitale e kanë pushtuar tregun.
“Po ashtu jam falënderues ndaj këtyre filmave, për faktin se po i mbajnë kinematë në funksion”, shtoi Leto.
Vokalisti i grupit “Thirty Seconds to Mars”, duke qenë një adhurues i madh i kinematografisë dhe vizitor i rregullt i kinemave, tutje shpjegoi se si shikimi i filmave ia ka ndryshuar jetën.
“E di sa e rëndësishme ishte për mua si fëmijë, që të ikja nga realiteti përmes filmave. Ajo eksperiencë kulturore ishte goxha informative dhe me ndikim. Në kinema kam parë filma të cilët me të vërtetë ma kanë ndryshuar jetën”.
Aktori i shpërblyer me çmimin “Oscar” shumë shpejt vjen në rolin e Dr. Michael Morbius, një biokimist, i cili provon ta shërojë veten nga një sëmundje e rrallë e gjakut dhe shndërrohet në diçka të errët dhe të frikshme, në filmin e ri të studios “Marvel”. Ai tregoi se është tërhequr nga ky personazh për faktin se nuk është një superhero i zakonshëm. / KultPlus.com
Brazili ka ndaluar përdorimin e aplikacionit të mesazheve Telegram në kuadër të luftës kundër “lajmeve të rreme”.
Gjykata e Lartë ndaloi përdorimin e aplikacionit të mesazheve pasi Telegram nuk zbatoi urdhrin e gjykatës për mbylljen e profileve të përdoruesve që përhapnin lajme të rreme.
Kreu i gjykatës, Alexandre de Moraes tha se Telegram nuk ka zbatuar vendimet e gjykatës dhe se kjo përbënte një shkelje e ligjeve të Brazilit.
Moraes tha se platformat që nuk respektojnë urdhrin e gjykatës do të gjobiten me 20 mijë dollarë në ditë.
Mbyllja e Telegram pritet të ndikojë negativisht tek presidenti Jair Bolsonaro i cili ka mbi 1 milion ndjekës dhe përmes së cilës zhvillon një pjesë të rëndësishme të fushatës së tij zgjedhore.
Bolsonaro e ka konsideruar të papranueshëm vendimin e gjykatës duke pretenduar se nëpërmjet Telegram bëhen njoftime të rëndësishme lidhur me çështjet kombëtare.
Zgjedhjet presidenciale në Brazil pritet të mbahen në tetor. / KultPlus.com
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti kujtoi sot aktorin e njohur Llazi Sërbo, në kuadër të “Muajit të Teatrit”.
“Kujtojmë sot aktorin elegant, Llazi Sërbo, që qëndroi jashtë kornizave deri në fund”, tha Margariti.
Aktori dhe regjisori Sërbo lindi në qytetin e Korçës më 9 mars 1945 ku edhe mori arsimin bazë. Më pas ai ndoqi studimet në Institutin e Lartë të Arteve në degën e dramës dhe diplomohet me nota të larta falë talentit të rrallë dhe punës së palodhur.
Pasi përfundoj studimet për aktor, Serbo emërohet pranë trupës profesioniste të teatrit të Korçës ku dhe punoi dhe ushtroi profesionet e aktorit dhe regjisorit për rreth 40 vjet. Në teatrin A. Z. Çajupi të Korçës, Serbo debutoi me dramën “Njolla të Murrme” nga Minush Jeros në 1969, një vepër që u dënua rëndë nga Pleniumi i IV i Komitetit Qendror çka ngjalli një terror në rrethin e artistëve. Ai interpretoi sërish në një tjetër vepër të Jeros “Të pamposhturit” dhe “Mosha e bardhë” e D. Agollit të dyja të kritikuara rëndë dhe të ndaluara nga regjimi komunist dhe për këtë arsye aktorit iu desh të tërhiqej nga skena për disa vite.
Rikthimi i tij më pas qe një sukses i madh i cili vazhdoi. Disa nga interpretimet më të spikatura të Serbos janë “Nusja dhe shtetrrethimi” 1978, “Shembja e idhujve” 1977, “I treti” 1978, “Gracka” 1983, “Kush vdes në këmbë” 1984, “Dasma e shtyrë” 1984, “Tre njerëz me guna” 1985, “Asgjë nuk harrohet” 1985 dhe shumë role të tjera si në skenë ashtu edhe në kinematografi.
Në vitin 1991 Llazi Sërbo vlerësohet me titullin “Artist i Merituar” dhe në 2009 “Qytetar nderi i Korçës”.
Llazi Sërbo për një kohë të gjatë vuante nga depresioni kronik dhe kjo sëmundje u bë shkak që kreu vetëvrasjen më 12 shtator 2010 në moshën 65-vjeçare. Pranë trupit të tij u gjet edhe shkrimi “Dua të vdes si Bekim Fehmiu”, të cilin e kishte shkruar para aktit të vetëvrasjes. / KultPlus.com
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti uroi sot Ditën Botërore të Poezisë me një fotografi të rrallë të poetëve të njohur shqiptarë.
“Me këtë fotografi të rrallë, që bën bashkë majat poezisë shqipe: Poradeci, Koliqi, Fishta e Asdreni, ju uroj: Gëzuar Ditën Botërore të Poezisë”, tha Margariti.
Që nga viti 1999, 21 marsi përkujtohet si Dita Botërore e Poezisë, hyjneshës së fjalës. Qëllimi kryesor i Ditës Ndërkombëtare të Poezisë ishte të vinte në pah rëndësinë e madhe që letërsia luan në jetën kulturore.
E praktikuar gjatë historisë – në çdo kulturë dhe në çdo kontinent – poezia flet për njerëzimin tonë të përbashkët dhe vlerat tona të përbashkëta, duke e shndërruar poezinë më të thjeshtë në një katalizator të fuqishëm për dialogun dhe paqen.
UNESCO miratoi për herë të parë 21 Marsin si Ditën Botërore të Poezisë gjatë Konferencës së saj të Përgjithshme të 30-të në Paris në vitin 1999, me synimin për të mbështetur diversitetin gjuhësor përmes shprehjes poetike dhe për të rritur mundësinë që gjuhët e rrezikuara të dëgjohen.
Dita Botërore e Poezisë është rasti për të nderuar poetët, për të promovuar leximin, shkrimin dhe mësimin e poezisë, për të nxitur konvergjencën midis poezisë dhe arteve të tjera si teatri, vallëzimi, muzika dhe piktura. Ndërsa poezia vazhdon të bashkojë njerëzit nëpër kontinente, të gjithë janë të ftuar të bashkohen.
“E renditur me fjalë, e ngjyrosur me imazhe, e goditur me metër të duhur, fuqia e poezisë nuk ka asnjë ndeshje. Si një formë intime e të shprehurit që u hap dyert të tjerëve, poezia pasuron dialogun që katalizon gjithë përparimin njerëzor dhe është më i nevojshëm se ndonjëherë në kohë të turbullta”, ka thënë Audrey Azoulay, drejtoreshë e Përgjithshme e UNESCO-s, me rastin e Ditës Botërore të Poezisë 2022.
Para caktimit të 21 marsit, si dita botërore e poezisë, ishte 15 tetori që kremtohej në të gjithë botën me aktivitete të larmishme letrare, pasi përkonte me datëlindjen e poetit epik romak, Virgjil. Në disa vende kjo traditë e të festuarit në muajin tetor vazhdon të ruhet ende. / KultPlus.com
Piktura më e famshme në botë. Buzëqeshja më misterioze…
Tani, në Marsejë, një ekspozitë gjithëpërfshirëse plotësisht dixhitale u ofron artdashësve mundësinë të shikojnë me detaje këtë pikturë të jashtëzakonshme, për të parë botën e Mona Lizës dhe për të zbuluar misteret e saj.
Në sallën 600 m2 të “Palais de la Bourse”, e njohur, si vendndodhja e Dhomës së Tregtisë dhe Industrisë, një udhëtim nëpër gjashtë faza ju jep mundësinë, që të eksploroni aspekte të ndryshme të kryeveprës, së Leonardo da Vinçit.
Ekspozita është “një mundësi për t’iu afruar pikturës, për të zbuluar të gjitha detajet e saj”, – thotë Vincent Delieuvin, kuratori kryesor i pikturës, italiane të shekullit XVI në Muzeun e Luvrit.
Pse është kaq e famshme Mona Liza?
Mona Liza u pikturua diku midis viteve 1503 dhe 1519, kur Leonardo jetonte në Firence. Sot, kjo pikturë gjendet në Muzeun e Luvrit në Paris.
Tema e buzëqeshjes misterioze të këtij portreti dhe identiteti i pavërtetuar i Mona Lizës, e kanë bërë këtë pikturë një burim investigimesh dhe magjepsjeje të vazhdueshme.
Kjo ekspozitë interaktive synon të eksplorojë historinë dhe trashëgiminë e kësaj kryevepre, si dhe na ndihmon të kuptojmë arsyen pse ajo u bë kaq e famshme.
Nga origjina e mitit të Mona Lizës e deri te pasardhësit e saj, duke përfshirë edhe vjedhjen e pikturës në vitin 1911, që e bëri atë të famshme, çdo fazë e rrugëtimit të kësaj vepre është subjekt i një filmi të projektuar në një format të madh dixhital.
Rrëfimi vizual shoqërohet me ekrane më të vogla ndërvepruese, që shërbejnë për të eksploruar më gjerësisht temën e trajtuar: ato “i japin mundësi publikut të jetë vërtet një aktor në vizitën e tij, të mësojë, të luajë, të zbulojë”.
“Për bashkëkohësit e Leonardo da Vinçit, kjo ishte piktura e parë ku përfaqësohej jeta fizike dhe psikologjike”, shpjegon Delieuvin.
Kjo jetë ka marrë një kuptim të ri falë këtij mediumi dixhital, të zhvilluar nga kompania Artisans d’idées me qendër në Marsejë.
Ekspozita, e çelur prej 10 marst, vijon deri më 21 gusht 2022. / KultPlus.com
U lind në Tiranë më 18 prill 1921, e bija e Halit bej Zarshatit dhe Belkize hanëmit, i ati ishte ushtarak kurse e ëma ishte e bija e Myvedet h. Vlorës, fëmija i madh i Ismail Qemalit. Mësimet e para i mori në Institutin Kirias në Kamzë dhe më pas vazhdoi në Institutin “Nana Mbretneshë” në Tiranë.
Në moshë mjaft te re (17 vjeçe), njohu oficerin italian Enzo Falaschi me të cilin u martua dhe para ardhjes se komunistëve në pushtet, ajo u largua me bashkëshortin për në Itali.
Nermin Vlora filloi të meret me shkrime dhe përkthime që në bankat e shkollës së mesme, kur përkthente poezi nga gjuha frënge dhe italiane, për Radion e Tiranës. Në Itali, ajo studioi shkencat juridike në dhe kështu u pajis me dituri të gjera.
Fliste disa gjuhë dhe kjo qe një pasuri tejet e vlefshme që i ndihmoi sidomos në gjurmimet e saj njëzet- vjeçare mbi çështjen etruske, me deshifrime-përkthime të kësaj gjuhe nëpërmjet të idiomave të gjuhës shqipe, duke pohuar se kjo gjuhë, mund të shpjegohet vetëm nëpërmjet tyre. Kjo çështje u bë temë e rrahur nga shumë shkencëtarë të kesaj fuhe, nga të cilët, një pjesë pajtohej me zonjën Nermin, disa shprehnin bindje të tyre pa anuar, për ose kundër dhe të tjerë disa e hidhnin poshtë plotësisht tezën e parashtruar të “përkthimit shqip”.
Puna dhe interesimi i saj zgjerohet me shume sukses në letërsi, arkeologji, histori, gjuhësi dhe antropologjisë (Rëndësia e figurës së gruas në Iliri” dhe “Profili i grave shqiptare në histori”). Shkruan në shqip dhe italisht dhe përkthen përpos nga italishtja (Ismail Bej Vlora) edhe nga anglishtja (Kujtime (Ismail Qemali).
Ndër veprat më të njohura përmenden (sipas vitit të botimit):
1967 “Zotëruesi i kohës”
1973 “Nga gjysëmhëna tek hëna”
1979 “Momente kolombiane”
1971 “Enesërmja e Kohës”
1972 “Kina”
1979 “Konsiderime mbi civilizimin Çibça”
1984 “Pellazgët, Ilirët, Etruskët, Shqiptarët”
1989 “Etruskishtja gjuhë e gjallë” etj.
Nermin Vlora Fallaschi u nda nga jeta në San Salvador, më 28 nëntor 2004, duke lënë një pasuri shkrimesh me vlera të jashtëzakonshme. / KultPlus.com
Një ide interesante për të kremtuar ditën ndërkombëtare të poezisë në Itali. Pesë poet, interpretojnë mes trenave dhe stacioneve poezitë e tyre. Një simbolikë domethënëse për njerëzimin, ikja, ardhja, zhvendosja në kohë dhe hapësirë, një udhëtim i përhershëm që poezia e bën pa kohë dhe në çdo kohë, e në një tjetër dimenison.
Mes pesë poetëve të përzgjedhur është edhe autorja shqiptare Denata Ndreca e cila ka lexuar vargjet e poezisë së saj në gjuhë n italiane “La carezza” (Përkëdhelja).
***
Që prej vitit 1505 Dita e Poezisë ka qenë e pranishme për të gjthë ata që e duan pranë. Por UNESCO në vitin 1999 më 21 Mars ndërmori një iniciative për t’i dhënë gjallëri, vlerësim dhe shtysë lëvizjeve poetike kombëtare, rajonale dhe ndërkombëtare.
Vendimi i marrë në kongresin e 30-të të kësaj agjencie, zhvilluar në Paris, ka si objektiv kryesor mbështetjen e diversitetit linguistik përmes shprehjes poetike. Në të njëjtën kohë, caktimi i një dite ndërkombëtare për poezinë bëhet edhe me qëllimin për ti kthyer kësaj gjinie të letërsisë funksionin e saj të parë, traditën gojore.
Në Greqi poemat e Homerit mësoheshin përmendësh dhe recitoheshin kryesisht në ambiente publike. Në këtë mënyrë UNESCO kërkon që përmes recitaleve të ndryshme, përmes takimeve poetike dhe mbrëmjeve artistike të krijojë një urë lidhëse mes poezisë dhe formave të tjera të artit.
Para caktimit të 21 marsit, si dita botërore e poezisë, ishte 15 tetori që kremtohej në të gjithë botën, pasi ai përkonte me ditëlindjen e poetit epik romak, Virgjil. Në disa vende kjo traditë e të festuarit në muajin tetor vazhdon të ruhet ende.
Megjithëse shumë prej nesh e pëlqejnë poezinë, ose më mirë parapëlqejnë ta përdorin atë sidomos në komunikimin me personin e zemrës, poezia në ditët tona nuk lexohet më aq shumë sa vite më parë.
Poezia “Në mundësh”, ndryshe e quajtur psalm i shenjt i vullnetit, qarkullon ende për të mbetur përjetësisht në kujtesën e gjeneratave si një shkreptimë e vezullimtë drite./ KultPlus.com
Përmes fuqisë së tij interpretuese, e teksteve të kompozitorëve më të njohur të vendit, Sabri Fejzullahu ka arritur të ngjallë emocione përmes këngëve të tij.
Sytë e tij të mbyllur, e duart në lëvizje janë karakteristikë e përjetimit të veçantë artistik të këngëtarit, shkruan KultPlus.
Këngët e vjetra të Sabri Fejzullahut depërtojnë edhe sot me të njëjtën fuqi artistike tek publiku, madje ato dëgjohen më shumë nostalgji.
Kësisoj sot po sjellim këngën “Pranvera në Prishtinë”, këngë kjo e cila vazhdon të dëgjohet me ëndje nga fansat e Fejzullahut, edhe pse ka shumë kohë nga publikimi i saj.
A t’kujtohet natë e parë, shi kur binte në Prishtinë? Unë e ti si dy këng’tarë pëshpëritnim për dashurinë!
Unë të doja, ti më doje lugut t’gjelbër të Gërmisë; Yj’t ne qiell na bënin roje e lisat gjelb’ronin prej lakmisë!
S’harrohet kjo ngrohtesi e parë kur pranvera ishte në Prishtinë! Unë e ti si dy këngëtarë thurnim vargje për ardhmërinë!
S’harrove dot ngrohtesin e parë Kur pranvera ishte ne Prishtinë. Un e ti si dy kengetar thurrnim vargje per ardhmerine.
A t’kujtohet natë e parë, Shi kur binte ne Prishtine. Un e ti si dy kengetar, pershperisnim per dashurin.
Un te doja ti me doje, lugut t’gjelber te germise, yjet n’qiell na benin roje, e lisa gjelbronin prej lakmise.
s’harrohet dot ngrohtesia e parë, kur pranvera ishte ne Prishtinë, Un e ti si dy kengetar thurrnim vargje per ardhmerine.
s’harrohet kjo ngrohtesi e parë kur pranvera ishte ne prishtine un e ti si dy kengetar thurrnim vargje per ardhmerin. 2x. Ne Prishtinë/ KultPlus.com
Aktorët e njohur të Hollywoodit, Mila Kunis dhe Ashton Kutcher, kanë arritur t’i mbledhin më shumë se 30 milionë dollarë për refugjatët ukrainas, të cilët po largohen nga vendlindja si pasojë e pushtimit të vazhdueshëm rus, raporton CNN-i të hënën.
Përmes një videoje të postuar më herët në rrjetet sociale, ata i falënderuan të gjithë përkrahësit për donacionet e tyre.
“Më shumë se 65 mijë njerëz kanë dhuruar për këtë kauzë. Jemi shumë mirënjohës për gjithë këtë përkrahje. Tani me ndihmën tuaj e kemi arritur shumën e synuar prej 30 milionë dollarësh”, deklaroi Kunis.
Tutje, aktorja tha që pavarësisht se ky donacion nuk e zgjidh krizën e shkaktuar nga lufta në Ukrainë, “përpjekja jonë kolektive e lehtëson procesin e zhvendosjes së kaq shumë njerëzve, të cilët gjenden në një situatë të vështirë dhe të cilët po i pret një e ardhme e pasigurt. Puna jonë nuk ka përfunduar ende. Do të bëjmë gjithçka që mundemi për t’u siguruar që gjithë kjo dashuri që erdhi si pjesë e kësaj fushate, ta gjejë ndikimin maksimal tek personat në nevojë”.
Çifti i famshëm i showbizit, në fillim të muajit mars bëri të ditur se i ka dhuruar 3 milionë dollarë për bashkatdhetarët e Kunisit, e cila ka lindur në Ukrainë.
Të hollat e mbledhura do të dhurohen për strehimin e refugjatëve ukrainas. / KultPlus.com
Actress Mila Kunis, left, and actor Ashton Kutcher, right, sit courtside together at the NBA basketball game between the Phoenix Suns and Los Angeles Lakers on Tuesday, February 12, 2013, in Los Angeles. (AP Photo/Danny Moloshok)
“Kah pranvera” është kënga të cilën e kanë interpretuar bashkë Nexhmije Pagarusha, Bilbili i Kosovës dhe Jordan Nikolic, i cili përgjatë karrierës së tij ka kënduar këngë të vjetra serbe, shkruan KultPlus.
Në këtë këngë, të dy paraqiten në gjuhë shqipe dhe është një këngë e realizuar vetëm në audio.
Jordan Nikolic në vitin 1976 kishte përfaqësuar ish Jugosllavinë në Eurovizion. KultPlus ju sjellë këtë format të bashkëpunimit. / KultPlus.com
“E kam birësuar djalin tim Gabriele, kur ishte vetëm 10 vjeç. Kisha aq shumë frikë ditën e parë që e takova. Isha e terrorizuar. Kur e pashë për herë të parë foton e tij, i thashë vetes: “Po çfarëdo bëj nëse nuk jam e aftë të jem një nënë e mirë?”. Kam kuptuar se asnjë nuk lind nënë, mësohet dhe aftësohet me kohën. Zgjedhja për të birësuar një djalë ka qenë gjëja më e mirë qëmund të kisha bërë. Nuk ka rëndësi nëse fëmija është biologjik apo i birësuar, një fëmijë është një fëmijë. Pikë”.
Milazim Krasniqi njihet për kontributin e tij si profesor, ligjërues gazetarie e letërsie, si kolumnist, poet, romansier, dramaturg, publicist e komentues politik. Krasniqi, autor i shumë librave, së fundmi ka botuar vëllimin poetik Kujtimet luajnë me mua, që përbëhet nga katër cikle: “Bari i gjallë mbi varre”, “Njerëz, aktorë, maskarenj”, “Fëmijët e revolucionit” dhe “Peizazhet e barbarisë”. Poezi këto, ku dominante janë shpirtërorja, vetmia, koha, vdekja, bota e amshueshme e përjetësia si besim e ideal ekskluziv i poetit. Poezitë e Milazim Krasniqit janë derivuese të një shumësie përsiatjesh mbi lindjen, jetën e vdekjen, kujtimet e së kaluarës e botës së re që vjen.
Katër ciklet poetike të veprës
Autori poezitë e tij i ndanë në katër cikle, pra kemi numrin katër si simbolikë e katër stinëve, ndërsa katër stinët si metaforë e fazave jetësore: fëmijërisë, rinisë, pjekurisë dhe pleqërisë. Kur lexojmë poezitë e këtyre katër cikleve duhet pasur parasysh kontekstin kohor kur janë shkruar. Është koha e pandemisë dhe e karantinimit, kur autori largohet nga qyteti e kthehet në vendlindje, ku kthimi në vendlindje përveç ndërrim hapësinor konkretisht për poetin, është edhe ndërrim kohor imagjinativ pasi autori përmes kujtimeve kthehet në kohë, kujton lojërat e fëmijërisë dhe njerëzit e tij të dashur që s’janë më. Pra, lexuesi përballet me një tranzicon shpirtëror të poetit dhe përpjekjes së tij për ta evokuar tashmë inekzistenten/ të kaluarën si parcialitet të periudhës së lumtur të jetës përmes reminishencave, sugjeruar qysh në titull.
Cikli i parë
Në ciklin e parë poetik të titulluar “Bari i gjallë mbi varre”, menjëherë goditës është vetë emërtimi i cili qëndron si oksimoron e paradoks në vetvete, pasi e kemi ballafaqimin e dy të kundërtave. Është e gjalla dhe e vdekura, e gjalla mbi të vdekurën, ku e para është jashtë, kurse e dyta brenda. Aq sa titulli, goditëse janë edhe poezitë e këtij cikli, ku përcjellëse është fryma se gjithçka në këtë botë i nënshtrohet një procesi evolutiv që lind, rritet e vdes. Poezitë janë të ndryshme, janë mahnitje të poetit me mrekullitë e krijimtarisë së Zotit, janë poezi atdhetare, janë poezi-kujtim siç janë dy poezitë e para kushtuar profesorit Basri Çapriqi. Poezitë e Milazim Krasniqit janë testament poetik siç pohon edhe ai vetë në vargun e tij Jeta e ka kuptue që në këtë botë mbetet vetëm rrëfimi. Në poezinë “Bari i gjallë mbi varre” jepet eksluzivisht kuptimi i qëllimit të jetës si zbulim i misterit, ku zbuluesit e këtij misteri dëshirë të vetme e kanë të kthehen edhe njëherë në këtë botë tashmë duke e ditur se çdo gjë është krijim i Zotit. Në poezinë tjetër “Përse poetët vuajnë” kemi tipare të theksuara atdhetare, ku poeti fatin e tij e ka të lidhur ngushtë me atdheun, ku e merr shembull Boris Pasternakun, i cili e fitoi Çmimin Nobel për Letërsi në vitin 1958, por sipas Krasniqit poetëve Kush s’u ka faj që bëhen kumbonë , këtu kumbona del si metaforë e prijësit, prijatarit, udhëheqësit të tufës, i cili përveçse prijatar është edhe më i zëshmi. Pra, ky është poeti.
Poezitë e këtij cikli janë edhe poezi aktuale që ndërlidhen me konkreten siç është poezia “Kur i mbështetemi perëndisë”, ku autori e shpërfaq veten si ikanak nga pandemia Covid-19 që kishte kapluar botën. Këtu autori përmes ikjes së vet e shenjon të përgjithshmen, pra nëpërmjet metonimisë ku pjesa tregon tërësinë, se e gjithë bota ishin në ikje nga virusi Covid-19. Gjithashtu edhe tema është ambige, në sensin se sado që është konkrete në rastin tonë, përsëri universalizohet pasi bota ka pasur gjithnjë pandemi. Autori këtu megjithëse e quan veten ikanak, ai nuk i frikësohet pandemisë pasi është besimtar dhe beson se sëmundja dhe vdekja janë predestinim nga Zoti.
Autori në këto poezi i thur vargje fshatit dhe bukurive të tij (poezia: Këtu në botën e gjelbër), i thur vargje njeriut dhe jetës së tij si proces siç është rasti tek poezia “Vetmi e mirë”, ku ipet divergjimi i njeriut karshi botës që s’divergjon edhe aq, gjersa njeriu rritet e evoluon në pikëpamje. Është ky transformim i tij shkak i konceptimit të botës ndryshe, jo që divergjon kjo e dyta në vetvete, por divergjon në sytë e njeriut që ndërron pikëpamje për shkak të moshës e pjekurisë ndër vite.
Një poezi tjetër e cila është sa therëse, po aq kritike për të kaluarën, është poezia “Gardhi”. Kjo poezi godet një rast që ishte shndërruar thuajse në fenomen famëkeq me përhapje të madhe tek shqiptarët e që tregonte prapambeturi. Nisur prej titullit Gardhi, vërejmë një figurë e cila është shndërruar thuajse në figurë të patriarkatit, ku tregohet izolimi e fshehja që burrat donin t’ua bënin grave. Në këtë poezi janë dy antipode që sjellin konflikt.
Ajo ishte një luftë e gjatë në të cilën gardhi e sytë e udhës bënin fli shqiptarët.
Pra, është gardhi dhe sytë e udhës. Gardhi si konotacion i një kodi zakonor të prapambetur patriarkal, kurse sytë e udhës që nënkupton njerëzit që shikojnë matanë gardhit nga rruga.
Një poezi tjetër e cila është e pasur me biografema, si shumë të tjera të Krasniqit në këtë vepër, është poezia Kujtimet luajnë me mua. Tek kjo poezi autori shfaqet i mallëngjyer kur kujton shokët e fëmijërisë që dikur luanin me të, ndërsa sot kur të gjithë kanë ikur në amshim janë kujtimet të cilat i kanë zëvendësuar shokët dhe në vend të tyre luajnë me autorin. Në këto poezi rol kyç luan konteksti kur janë shkruar, rrethanat e karantinës, mosha e autorit ku kthehet e i shikon gjërat në retrospektivë, gjendja emocionale e tij, ku në bazë të këtyre elementeve e kemi edhe poezinë si reagim të tij.
Cikli i dytë
Në ciklin e dytë të veprës poetike “Kujtimet luajnë me mua” autori trajton figura të ndryshme e të shumta në poezi, duke i dhënë asaj natyrë përkushtuese si: Xhingis Kani, Abdurrahman Abdi Arnaut Pasha, Leka Zogu, Njutoni, Homeri, Paridi, Priami, Hektori, Akili, Odiseu, Neroni, Agripia, Oktavia, Ismail Qemal Vlora, Esat Pasha, Branko Merxhani, Skënderbeu, Viktor Emanueli, etj. Pjesë e këtyre poezive janë myslimanët e katolikët, janë enveristët, zogistët, ballistët, socialdemokratët, liberalët, madje edhe të parët tanë shqiptarë, ilirët. Pra, kryesisht këtu autori trajton njerëz e grupe njerëzish, vlerëson përmes poezisë e kritikon nëpërmjet saj.
Një poezi krejt e veçantë dhe unike është poezia “Hakmarrja në sytë e Homerit”, ku autori përmes poezisë e shpërfaq veten si lexues model dhe pikërisht nëpërmjet poezisë i bën analizë karaktereve të epit homerik: Paridi ishte i vërbuar nga pasioni/Priami nga patriarfilia/Hektori nga egoizmi/Agamemnoni nga ambicia e sëmurë/Akili nga urrejtja/Odiseu nga ligësia. Po kaq unike e interesante janë edhe poezitë e tjera, p.sh tek poezia “Epitaf për Esat Pashën” autori e shfaq fatin e tradhtarit përmes figurës së Esatit, ose tek poezia “Taksisti japonez” autori jep mesazhin se njerëzit pavarësisht racës janë të njëjtë, bëjnë gjërat e njëjta, priren për të fituar pavarësisht mjeteve që përdorin pasi mbizotëruese tek kjo racë është egoja.
Poezi tjetër interesante e këtij cikli është edhe “Intervista e pabotuar me Leka Zogun”, ku autori e kishte intervistuar Leka Zogun për mundësinë që ai të kthehej në fron, kurse përgjigjia e tij është epike pasi ai nuk donte të vinte në fron sepse do të shkaktonte gjakderdhje dhe i tillë froni do shndërrohej në ferr. Është kjo përgjigje madhështore e cila e shtyen autorin të shkruaj poezi për të dhe ta vlerësojë atë si mbret pa pushtet, por me dinjitet.
Cikli i tretë
Në ciklin e tretë të veprës që emërtohet “Fëmijët e revolucionit” autori shpërfaq sistemin komunist, sidomos atë titist, të cilin për një kohë të gjatë e kishte jetuar edhe vetë Krasniqi. Aty në pah del fytyra represive e sistemit duke piketuar situata: siç është burgosja e autorëve nga sistemi përmes redaktorëve të revolucionit e mësuesit e këtij sistemi që punësoheshin me dekret të partisë si mësimdhënës. Autori në këtë pjesë luan edhe me maksimen e famshme se revolucioni i ha bijtë e vet, duke thënë se nëse revolucioni nuk mund t’i hajë gjithë fëmijët e tij, janë ata që ia hajnë kokën revolucionit. Një poezi mjaft interesante në këtë cikël është edhe poezia “Publiku ishte aktor në teatrin popullor”, ku bëhet edhe shpërfaqja tipike e modelit inverz që prodhonte totalitarizmi titist, pasi në teatrin popullor nuk ishin aktorë ata që jepnin shfaqjen, por aktorët e vërtetë ishin publiku në sallë, ata aktronin me buzëqeshje, duartrokitje, shtirje të pafundme siç ndodh rëndom në sisteme të tilla autoritare. Publiku ishte aktor në teatrin popullor , janë vargjet në të cilat shpërfaqet lakuriq nënshtrimi i popullit, frika e tij, gjendja kulturore në sisteme të tilla e formalitetet mbytëse. Për Krasniqin aktrimi i popullit ishte arti i vërtetë që kishte prodhuar revolucioni komunist, ku poezia shumë lehtë mund të universalizohet dhe të shihet në kuptimin global se si populli shtiret se i do diktatorët e pushtetet e tyre me hierarki diktatoriale.
Cikli i katërt
Edhe në këtë cikël kemi poezi autobiografike siç është udhëtimi i autorit me tren nëpër Serbi, ose tek poezia “Çika Gjolle”, ku shqiptarët s’mund të hynin nga sigurimi serb në hotel Bozhur, por shoku i Krasniqit, Faruku, e gjen formulën duke i thënë Zdravo, Çika Gjolle, ku ai krenar që po e dëgjon emrin e tij i lejon të hyjë. Pra, kemi edhe poezi të tilla ku autori ironizon e parodizon me këtë sistem dhe me njerëzit e këtij sistemi. Në këtë cikël kemi edhe poezi nga lufta e fundit në Kosovë, ku paraqiten vuajtjet e autorit e të popullit, ikjet për në Bllacë e tmerrin që e pësuan nga agresori serb. Kurse, poezia e fundit është për shpërdoruesit e lirisë, ku trajton gjendjen e pasluftës, sistemin politik e shoqëror që ishte formuar, punët e këqija që bëheshin e korrupsionin e madh që ishte shndërruar në fenomen.
Filozofia religjioze: impakti i saj në përfytyrimet poetike universale
Në poezinë e Milazim Krasniqit zë vend të veçantë edhe religjioni, kultura e trashëgimia islame, ku pjesë të poetikës së tij bëhen Krijuesi i gjithësisë (Allahu Mëshirëplotë), qyteti i shenjtë islam Meka, Dita e Kiametit, thirrja e ezanit e xhamia. Poezitë e tilla si: “Mizoria”, “Prashitësit e lumtur”, “Je humbës, kur nuk fiton aq sa mundesh” janë tipike meditative, ku poeti përsiat mbi ajetet kuranore dhe relevancën e tyre në arritjen e kënaqësisë shpirtërore. Në to autori nxjerr në sfond kalueshmërinë e kohës dhe përkohshmërinë e njeriut si qenie inferiore karshi predestinimeve hyjnore. Besimi në hyjnoren del si sinjifikim për besimin në diçka që ndodhet përtej njeriut, pra besim në një fuqi imanente që paraekziston e që në parabola letrare del edhe si vetë shpresë për gjetjen e paqes shpirtërore të qenies.
Në këto poezi autori kthehet në një kohë të largët për të na dhënë tabllonë e dashurisë së portretizur si diçka sublime, që motivon e madhështon të brendshmen në njeriun dhe për konsekuencë derivon edhe modelin e njeriut fisnik që çmon pasuritë e jetës në instancë. Në poezitë e këtij tipi filozofia religjioze merr përmasa të moralitetit universal sipas së cilit duhet të funksionojë njeriu, apo humanja si kategori që ndërvepron në ruajtjen e harmonisë midis njerëzve dhe botës rrjedhimisht.
Stili në veprën poetike “Kujtimet luajnë me mua”
Autori Milazim Krasniqi shumë nga këto poezi i shkruan në katrenë, duke i rimuar me vargje të puthura, por gjithashtu kemi edhe sonete e forma të tjera të lira. Poezitë e tij janë plot figurë, ku mbizotëruese është figura e metaforës dhe metonimisë. Tek metafora kemi shembuj të shumtë: psh Poetët bëhen kumbonë , ku kumbona është metaforë e prijësit, udhëheqësit, e atij që ngre zërin i pari për probleme e çështje të caktuara. Metaforë tipike kemi edhe tek poezia “Ata ishin bandë barbarësh”, ku Krasniqi flet për shkrimtarët serbë që shtireshin si shkrimtarë, por në të vërtetë ishin paramilitarë: romanet t’i kthente në thika e shpata/mikrofonin ta kthente në snajper , këtu shprehjet thika, shpata e snajper janë vetëm metaforë që nënkuptojnë dhunën që e përmbajnë dhe e përçojnë romanet e tyre. Ndërsa, figurën e metonimisë e hasim për shembull në poezinë “Gardhi”, tek vargu Sytë e udhës ishin tinëzarë , ku sytë e udhës dalin si metonimi pasi janë vetëm pjesa që nënkupton tërësinë, pjesa që nënkupton njeriun dhe njerëzit matanë udhës. Në këto poezi e kemi edhe figurën e përsëritjes, ku përsëritja ka rol përforcues në vargje:
Pra, autori përmes përsëritjes e thekson idenë e vargut, në rastin kur thotë lotë, lotë, lotë, aty nënkuptojmë dendurinë e madhe të lotëve, vuajtjen e madhe të popullit që e kishte gjatë luftës. Dmth, përsëritja në këto vargje e masivizon tejmase gjendjen e keqe.
Autori në poezitë e tij krijon edhe fjalë të reja të cilat nuk i hasim në fjalorin shqip siç është fjala kotësipunë , që nënkupton punën e kotë dhe të pa vlerë që bëhet, ose fjalën tjetër plastmasë.
Pra, vepra “Kujtimet luajnë me mua” përbëhet nga një larushi e shumësi temash e motivesh, gjë që e pasurojnë edhe më shumë veprën. Në të kemi motivin e vdekjes, të vetmisë, motivin religjioz e të tjera. Kemi tema të shumta si tema e luftës, e vdekjes, revolucionit, sistemit, etj. Në të hasim figura të shumta publike e private (private në sensin se nuk janë njerëz të njohur për masën), kemi stil të rrjedhshëm e me figura të shumta stilistike. Vepra në këtë sens është unike dhe sjell risi në letërsinë tonë shqipe të pasluftës.
Shënim: Punimi është paraqitur në lëndën “Letërsi aktuale”, tek Prof. Dr. Sali Bashota, në studimet e nivelit master, dega e Letërsisë Shqipe, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë.
Hapja e ekspozitës së dytë të këtij viti në galerinë e Bludencit allerArt filloi në mënyrë mbresëlënëse. U prezantua një seri fotografish shqetësuese të artistit dhe fotoreporterit kosovar Hazir Reka me titullin “Before and after the war”. Vizitorët u lutën në fillim të hapjes që të mbajnë qetësi. Tingëlloi një pjesë e operës Siegfried të Richard Wagner. “Në këtë operë shkrihen elemente të trishtimit, vuajtjes, reflektimit dhe dhimbjes. Daullet në këtë pjesë kujtojnë njoftimin për një marsh vdekjeje”, tha manfred Egender, kurator i galerisë.
Fotograf i njohur ndërkombëtarisht
“Ekspozitën e Hazir Rekës e patëm planifikuar para një viti e gjysmë”, tha Wolfgang Maurer, udhëheqës i shoqatës kulturore allerArt. “Atëherë patëm menduar se me këtë ekspozitë do të mund të nxisim një diskurs lidhur me atë që do të mund të bëhej për t’i shëruar plagët e luftës. Për shkak të luftës pushtuese të forcave ushtarake ruse në Ukrainë, kjo ekspozitë fitoi aktualitet të cilin nuk do ta dëshironim.” Pas disa shëtitjeve në art objekti dhe art konceptual, fokusi i kuratorit deri tani ishte kryesisht në pikturë. Në ekspozitën aktuale me fotografitë e Hazir Rekës, i lindur në 1961 në qytetin jugor kosovar Ferizaj, në plan të parë del aspekti i jashtëzakonshëm i fotografisë dokumentare. Fotografi ka jetuar mbi 30 vite në Prishtinë, kryeqytetin e Republikës së Kosovës. Aty gjatë kësaj periudhe ka përcjellur praktikisht të gjitha demonstratat, pradat, marshet paqësore, si dhe jetën e përditshme. Lufta e Kosovës zgjati prej 28 shkurtit 1998 deri më 10 qershor 1999. Ajo është muri ndarës për periudhën para dhe pas të historisë krijuese të fotografive të Rekës, të cilat mund të shihen në Bludenc.
Simbolikë shprehëse
Hazir Reka filloi karrierën e tij si fotograf profesional para 38 vitesh me angazhimin në “Botën e re”. Pastaj fotografitë e tij u botuan në revista të tjera të rëndësishme jugosllave, por edhe në revista e gazeta presitgjoze perëndimore, si “New York Times” ose “Times Magazine”. Prej 1998 punoi për agjencinë e lajmeve Reuters përmes së cilës fotografitë e tij u shpërndanë në tërë botën, kështu edhe në “Spiegel”, “die Presse” ose “Frankfurter Allgemeine Zeitung”. Reka dokumentoi tërë konfliktin e Kosovës dhe luftën e Irakut. Ekspozita të veçanta të fotografive të tij janë organizuar në atdheun e tij, në Zvicër, Francë, Spanjë, Arabi Saudite, si dhe në Bregenz ku tërhoqi vëmendjen e Manfred Egender.
Në shkrepjet e fotografit të jashtëzakonshëm reflektohet në mënyrë subtile gjendja e një popullsie të përvuajtur, por pa ndikuar si vojariste. “Fotografitë nuk janë të inskenuara por komente të fuqishme fotografike të një bote agresive, të dalë nga binarët”, tha Manfred Egender. “Motivet në fotografinë e luftës janë të shkëmbyeshme. Me kornizën tematike “para dhe pas” mund të ndodhë përpunimi dhe analiza. Reka me fotografitë e tij fokusohet pikërisht te ato momente në të cilat dëshmia historike depërtohet nga ndjenja e tejkalimit të kufijve dhe nacionaliteteve – dmth. nga humaniteti.
për pajisje me pasaportë Shqiptare!”. /KultPlus.com
