Kryetari i Prishtinës, Përparim Rama, i ka dhënë figurën e Hyneshës në Fron, gazetarit Vaughan Smith, në shenjë falënderimi për raportimin e këtij të fundit gjatë luftës në Prekaz,shkruan KultPlus.
Falënderimi erdhi në rastin kur shënohet Epopeja e UÇK-së, derisa Rama njoftoi se me rastin e 11 qershorit për ditën e çlirimit të qytetit, Smith do të shpallet Qytetar Nderi i Prishtinës.
“Vaughan vetë u vu në sprovë prej vdekjes. Snajperisti sërb e shënjestroi, dhe plumbi e goditi Vaughan-in. Por, në zallamahinë e përgjithshme dhe në përqendrimin për t’u tërheqë i sigurt drejt veturës së ndodhur me kilometra larg, Vaughan as nuk e kuptoi se ishte goditë. E mori vesh veç kur u kthye në veturë dhe nxori nga çanta e lidhur rreth brezit shaminë ku kish mbështjellë pakon e cigareve, një tufë prej 3 mijë markash gjermane dhe telefonin mobil me të cilin donte me i telefonu gruas. Telefoni ishte kthy në një deng copash metali, e plumbi kish mbetë i ngulitur në baterinë e tij. Markat gjermane e kishin të gjitha nga një vrimë të rrumbullakët mespërmes. Kur Vaughan çoi këmishën, pa një mavijosje të madhe në bark, por asgjë më shumë. Të mos e kishte çantën rreth brezit, plumbin do ta kishte në bark.”, shkroi Rama.
I pari i Prishtinës përgëzoi Smithin për punën gjatë luftës, ku tha se asnjë kameraman tjetër, nuk ia doli të vijë aq afër sa bëri britaniku autoblindave të Serbisë gjatë aktiti të rrënimit të shtëpive.
“Si videogazetar i pavarur, Vaughan ka fitu – individualisht dhe si pjesëtar i ekipeve – 28 çmime lajmesh. Shumicën e këtyre i ka për filmin “Lugina”, në të cilin portreton luftën në Kosovë, e i cili mbetet njëri nga dokumentarët më të vlerësuar që të jetë shfaqë në televizionet britanike. Në vitin 2010, kur unë po punoja në projekt-propozimin për konservimin e shtëpive-muze të familjes Jashari, Vaughan më dha shumë bujarisht të drejta të plota me i përdorë filmimet e tij”, u tha mes tjerash në postimin e Ramës.
Më 11 qershor, Smith do ta vizitojë Kosovën përsëri, me ç ‘ rast do të shpallet edhe qytetar nderi. /KultPlus.com
Aktori Robert De Niro ka folur për pushtimin rus të Ukrainës kur u shfaq para studentëve në Universitetin e Kembrixhitpër të mbajtur një fjalim, përcjell KultPlus.
Ai foli për karrierën e tij të aktrimit, por kur u pyet për pikëpamjet e tij për Ukrainën, ai tha: “Duhet të ngrihesh dhe të thuash ‘nuk mund ta bësh këtë, është gabim’.
“Duhet të bëjmë diçka për të ndaluar këtë lloj agresioni. Është kaq e thjeshtë. Nuk ka të bëjë as me demokracinë, ka të bëjë me të drejtën dhe të gabuarën – të vërtetën”.
Aktori vuri në dyshim nëse sanksionet e vendosura ndaj Rusisë do të funksiononin.
“Sanksionet – nuk e di se si funksionon me të vërtetë, disi po, por nuk e di sa kafshim kanë, çfarë dhëmbësh kanë – kjo është me të vërtetë pyetja ime”, tha ai.
Ai gjithashtu përmendi edhe pjesën e armëve bërthamore dhe se sa të rrëzikshme janë ato.
“Dhe gjithashtu, kjo është një gjë e tmerrshme për të qenë të vetëdijshëm, se ne kemi armë bërthamore me të cilat njerëzit kërcënojnë… nëse i përdorni ato, asgjë s’do të jetë si më parë. Nuk mund ta imagjinoj këtë botë në atë gjendje”, tha ai.
Sot janë bërë 11 ditë që kur Ukraina është pushtuar nga Rusia. /KultPlus.com
Në shënimin e Epopesë së Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, krerët shtetëror kanë bërë homazhe te Kulla e Jasharajve, shkruan KultPlus.
Një vizitë të tillë e ka bërë edhe Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku, i cili ka thënë se ngjarja në Prekaz ndryshoi historinë e Kosovës.
“24 vite nga sakrifica dhe heroizmi i jashtëzakonshëm i familjes Jashari në Prekaz që ndryshoi historinë e Kosovës, rrugën tonë të gjatë që u kurorëzua me liri dhe pavarësi të vendit. Rezistenca dhe trimëria e tyre është frymëzim për ne dhe breza të tërë që do të vijnë pas nesh. Lavdi Adem Jasharit dhe gjithë familjes Jashari! Lavdi të gjithë dëshmorëve dhe martirëve të Kosovës!”, shkroi Çeku.
Epopeja e UÇK-së shënohet çdo vit nga 5, 6 dhe 7 marsi, atëherë kur edhe ndodhen sulmet në familjen Jashari. /KultPlus.com
Dokumentari i realizuar për Uta Ibrahimin po shfaqet nëpër festivale të ndryshme botërore, derisa shumë shpejt do të vijë edhe në Kosovë, shkruan KultPlus.
Përmes një postimi të bërë në rrjete sociale, është publikuar edhe një video e shkurtër e dokumentarit që përshkruan rrugëtimin e alpinistes, teksa kjo e fundit përpiqet të bëhet personi i parë nga Kosova që ngjitet në majën më të lartë në botë, Everest.
“Për ne si regjisorë, historia e Utës kapërcen aventurën dhe sportin. Jo vetëm sepse Uta vjen nga Kosova dhe u rrit gjatë një konflikti të ashpër etnik, por edhe sepse, si një grua nga Kosova, asaj i është dashur të luftojë për sponsorizim dhe njohje gjatë gjithë jetës së saj. Uta tani ka ngjitur gjashtë nga 14 majat e botës 8000 metra dhe qëllimi i saj është të ngjitet në pjesën tjetër. Askush, mbi të gjithë ne, nuk do të habitej nëse ajo e arrinte këtë më shpejt se sa vonë”, thuhet në njoftimin e regjisorëve.
Por ky film i shkurtër, i prodhuar nga Vest Media në bashkëpunim me Fondacionin Utalaya, ka të bëjë me ngjitjen e saj në Everest, atë që e vendosi atë në hartën brenda dhe jashtë vendit.
Duke përdorur pamjet që janë xhiruar me Utën, familjen dhe miqtë e saj në Kosovë, të kombinuara me pamjet personale të Utës të filmuara gjatë ekspeditës, mendohet që të jetë një histori që do të frymëzojë gratë dhe vajzat e reja anembanë botës. /KultPlus.com
Më 6 mars të vitit 1926 lindi njëra nga ikonat e Teatrit shqiptar, Violeta Manushi, e cila ka lënë një bagazh të madh artistik pas vetes, shkruan KultPlus.
Manushi e cila ka shkëlqyer në komedi e në dramë, numëron mbi 100 role në teatër dhe 16 në kinema.
Ish-punëtorja e tipografisë, vetëm 20 vjeçe u regjistrua në shkollën e parë dramatike, të hapur pranë Teatrit të Shqipërisë (sot TK), më 1946. U shqua menjëherë për vërtetësi, spontanitet e natyrshmëri të rrallë, por edhe disiplinë e vullnet të hekurt. Në dramën “Orët e Kremlinit” (1957) ajo luajti njëherësh tre role, duke shënuar kështu një rekord origjinal, ende në fuqi.
Më pas shkëlqeu në rolet protagoniste në komeditë “Gratë gazmore të Uindsorit” (1959) dhe “Morali i zonjës Dulska” (1958). Nga dramaturgjia kombëtare interpretoi me shumë sukses Olimbinë te “Karnavalet e Korçës” (1964), Zyhranë te “Fytyra e dytë” (1968), Nicën te “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” (1971), Ollgën te “Zonja nga qyteti” (1975) dhe teton te “Pallati 176” (1985), duke u transformuar tërësisht në secilin prej tyre.
Ka luajtur edhe në 16 filma, që nga “Tana” (1958) e deri tek “Rrethimi i vogël” (1989) dhe një teledramë “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” (1976). Për rolin e teto Ollgës tek “Zonja nga qyteti” fitoi Medaljonin e Festivalit të Filmit më 1977. / KultPlus.com
Lista e dhjetë letrave më romantike të dashurisë të shkruara nga meshkujt së bashku me disa pjesë të veçanta prej tyre.
Letra e Ernest Hemingway për Marlene Dietrich
“Nuk mund të ta them dot, sesa herë hidhja krahët e mi rreth teje ndihesha sikur isha në shtëpi”.
Letra e Napoleon Bonapartit për të dashurën e tij Josephine
“Qëkur të lashë, kam qenë vazhdimisht në depresion. Lumturia ime është të jem pranë teje…”.
Letra e Frida Kahlo për Diego Riverën
“Asgjë nuk krahasohet me duart e tua, me ngjyrën jëshile në të verdhë të syve të tu. Shpirti im plotësohet nga prania jote. Gishtat e mi prekin gjakun tënd…”.
Letra e Georgia O’Keeffe për Alfred Stieglitz
“I dashur, trupi im është çmendur duke të kërkuar ty. Nëse nuk vjen nesër, nuk e di se si do të mund të pres më tepër për ty. Pyes veten nëse trupi yt e dëshiron trupin tim, po aq sa unë e dëshiroj trupin tënd aq pranë, saqë lëndohem kur ti largohesh”.
Letra e Beethoven në shtratin e vdekjes për personat e dashur që ende jetonin të shëndetshëm
“Edhe pse në shtrat, mendimet e mia janë me ju, të dashurit e mi të pavdekshem. Vazhdoni të më doni, mos më gjykoni. Mos e gjykoni zemrën më besnike të të dashurit tuaj”.
Letra e George H. Bush për Barbara Bush
“Kjo duhet të jetë një letër e thjeshtë për t’u shkruar – fjalët duhet të vijnë vetë dhe shkurtimisht unë do ta kem të thjeshtë të të them se sa u lumturova, kur hapa letrën dhe pashë njoftimin e fejesës sonë, por çuditërisht nuk po mundem dot ta shkruaj çdo gjë në këtë letër. Të dua, e dashur, me gjithë zemrën time dhe të di që edhe ti më do, do të thotë shumë për mua. Kushedi sa herë e kam menduar lumturinë e pamatshme që do të jetë jona një ditë. Sa me fat do të jenë fëmijët tanë që do të kenë një nënë si ty”.
Letra e Ronald Reagan për Nancy Reagan
“Gjëja më e rëndësishme është se nuk dua të rri pa ty për 20, apo 40 vitet e ardhshme, apo për gjithë vitet e jetës që më kanë mbetur. Jam bërë i varur nga ndjesia e të qenurit i lumtur dhe të dua shumë ty”.
Letra e Oscar Wilde për Lord Alfred Douglas
“Çdokush është i nevrikosur me mua që erdha sërish tek ty, por ata nuk na kuptojnë ne. Unë ndihem sikur vetëm me ty mund të bëj gjithçka. Më ndihmo të sjell në vend jetën time të rrënuar dhe atëherë shoqëria dhe dashuria jonë do të marrin një tjetër kuptim në këtë botë”.
Letra e Henry VII për Anne Boleyn
“Por nëse ti më dhuron trupin dhe zemrën tënde, unë premtoj të jem shërbëtori yt, siç kam qenë përherë dhe vazhdoj të jem edhe tani”.
Letra e Vita Sackville për Virginia Woolf
“Por, e dashur, unë nuk mund të qëndroj dot i zgjuar apo serioz me ty. Të dua shumë për ta bërë këtë gjë. Të dua sinqerisht. Ti nuk e ke idenë sa serioz rri unë me njerëzit që nuk i dua, por ti i ke thyer gjithë barrierat e mia”./ KultPlus.com
Këngëtarja shqiptare me famë botërore, Dua Lipa, po vazhdon të jetë një idhull për shumë persona që e pëlqejnë muzikën e saj, përcjell KultPlus.
Së fundi, është publikuar një video ku shihet fansi i saj 80-vjeçar i cili emocionohet kur e takon Dua Lipën, me të cilën ëndërron ta bëjë një vallëzim.
Më poshtë, KulPlus ua sjell videon e cila është bërë virale në rrjete sociale./ KultPlus.com
Në adresimin e së dielës nga dritarja e tij, Papa Françesku ka thënë se Vatikani është i gatshëm të bëjë gjithçka që mundet për paqen në Ukrainë.
Françesku tha se ai ka dërguar dy kardinalë në Ukrainë për të ndihmuar në përpjekjet humanitare dhe këtë e ka bërë “jo vetëm si shenjë për të treguar prezencën e Papës, por për të gjithë ata njerëz që duan të thonë se ‘lufta është çmenduri, ju lutem ndaloni, shikoni këtë mizori!’”.
“Në Ukrainë po rrjedh një lum gjaku dhe lotësh. Nuk është vetëm një operacion luftarak, por një luftë që prodhon vdekje dhe shkatërrim”.
Papa falënderoi edhe gazetarët që “po rrezikojnë jetën” për të raportuar për këtë luftë.
“Faleminderit vëllezër dhe motra për këtë punë që po na mundëson neve të jemi afër dramës së njerëzve dhe që të shohim mizorinë e kësaj lufte”, i është drejtuar gazetarëve Papa./ KultPlus.com
Nëse për një çast Zoti do të harronte se jam një kukull lecke e do të më dhurojë paksa jetë, ka gjasa se nuk do të them gjithçka që mendoj, por patjetër do ta mendoj çdo gjë që do ta them.
Do t’iu jepja vlerë gjërave, jo për vlerën që kanë, por për kuptimin që kanë.
Do të flija pak, do të ëndërroja më shumë,
e kuptoj se për çdo minutë që i mbyllim sytë, humbim gjashtëdhjetë sekonda dritë.
Do të ecja përpara kur të tjerët do të ndaleshin, do të rrija zgjuar kur të tjerët do të flinin, do të dëgjoja kur të tjerët flasin dhe dhe sa do të shijoja një akullore të mirë çokolate!
Nëse Zoti do të më dhuronte paksa jetë, do të vishesha thjeshtë, do të shtrihesha në pishë të diellit duke lënë zbuluar jo vetëm trupin tim por edhe shpirtin tim.
Zoti im, nëse do të kisha një zemër, do ta shkruaja urrejtjen time në akull dhe dhe do të prisja që të shkrihej në diell.
Do të pikturoja me një ëndër të Van Gogut sipër yjeve një poemë të Benedettit dhe një këngë e Serratit do të ishte serenata që do t’ia kushtoja hënës.
Do t’i ujitja me lotët e mi trëndafilët, për ta ndjerë dhimbjen e gjembave të tyre dhe puthjen e mishtë të petaleve të tyre…
Zoti im, nëse do të kisha paksa jetë…
Nuk do të lija të kalonte qoftë një ditë të vetma pa iu thënë njerëzve se dua, se i dua. Do t’i bindja të gjithë burrat e grate se janë të parapëlqyerit e mi dhe do të jetoja i dashuruar nga dashuria.
Njerëzve do t’ua provoja sa gabojnë tek mendojnë të heqin dorë së dashuruari kur plaken, pa e ditur se plaken kur heqin dorë së dashuruari.
Një fëmije do t’i jepja flatra, por do ta lija ta merrte fluturimin vetë.
Të moshuarit do t’i mësoja se vdekja nuk vjen me pleqërinë por me harresën.
Kaq shumë gjëra kam mësuar nga ju, Njerëzit!
Ka mësuar se e gjithë bota adhuron të jetojë mbi majën e malit, pa e ditur se lumturia e vërtetë është në ngjitjen e shpatit. Kam mësuar se kur i sapolinduri shtrëngon me grushtin e tij të vogël, për herë të parë, gishtin e babait të tij, e mban shtrënguar për gjithmonë. Kam mësuar se një njeri ka të drejtë ta vështrojë një tjetër nga lart poshtë vetëm kur duhet ta ndihmojë për t’u ngritur.
Janë aq shumë gjëra që kam mundur të mësoj nga ju, por realisht, nuk do të më shërbejnë shumë, sepse kur do të m’i vendosin brenda asaj valixheje, palumturisht do të jem duke vdekur.
Ylli i “Lethal Weapon”, Mitchell Ryan ka ndërruar jetë në moshën 88-vjeçare.
I njohur për role të shumta, Ryan vdiq në shtëpinë e tij në Los Angeles të premten (4 mars).
Ai luajti një gjeneral në filmin e parë Lethal Weapon, një biznesmen të pamëshirshëm në TV Santa Barbara dhe pati role karakteresh në telenovelën “Dark Shadows” dhe serialin e viteve 1990 “Dharma & Greg”.
Karriera e tij zgjati më shumë se një gjysmë shekulli, duke filluar me një rol të pakredituar në filmin e vitit 1958 të Robert Mitchum “Thunder Road”.
Ai ishte një gjeneral i kthyer në kontrabandist i heroine në “Lethal Weapon”, oficer policie në “Magnum Force” dhe biznesmeni vrasës nga Las Vegas, Anthony Tonell në telenovelën televizive “Santa Barbara”.
Në vitet 1990, ai pati një rol të gjatë si babai i pasur, ekscentrik dhe i çuditshëm i Gregut në “Dharma & Greg”, shkruan DailyMail.
Ryan luajti Burke Devlin në telenovelën e viteve 1960, “Dark Shadows” për një sezon, por ai u pushua nga puna për shkak të alkoolizmit.
Ryan pranoi problemet e tij me alkoolin në autobiografinë e tij të vitit 2021, “Fall Of A Sparrow”.
“Jam i bekuar që, 30 vjet i dehur, kam arritur të jetoj jetën e një aktori të punës për t’u pasur zili. Dhe unë kam jetuar një pjesë të madhe të jetës reale ndërsa isha në të. Esëll për 30 vitet e ardhshme, më thonë se kam dalë nga e gjithë kjo një qenie njerëzore e mirë dhe e dobishme”, kishte thënë aktori.
Ryan pati role në shumë shfaqje televizive dhe në filma duke filluar nga “High Plains Drifter” me Clint Eastwood deri te “Halloween: The Curse of Michael Myers”./ KultPlus.com
Në pesë vjetorin e vdekjes së shkrimtarit Arif Demolli, Kult Plus ua sjell një fragment nga romani i tij “Gjarpri i shtëpisë’.
Në atë farë fshati ishte një shtëpi… Shtëpia ku isha lindur dhe ku po e kaloja fëmijërinë, bota e tërë që po e njihja në vitet e para të jetës sime. Ajo ishte goxha shtëpi, me një bodrum poshtë dhe me tri dhoma lart (në midis ishte dhoma e zjarrit, kurse në të dy krahët e saj ishin dhoma jonë e fjetjes dhe dhoma e xhaxhait). Para derës së shtëpisë shtrihej një copë oborr, i ngushtë dhe i pjerrët, që merrte fund me dyert e mëdha me deriçkën përngjitur me to. Një herë, derisa dyert ishin të hapura dhe zbrazëtinë e mbushte hija e dendur e arrave të xha Fejzës, nuk e di pse, oborri ynë më qe dukur si një gjuhë e nxjerrë jashtë nga vapa e një qeni gjigant, kurse dyert – si goja e tij. Ndoshta pse ua kisha frikën qenve, ndodhte që ndonjëherë të më bëhej se po mblidhej nën këmbët e mia ajo gjuha e stërmadhe dhe kështu po më fuste në gojën e vet ai farë qeni gjigant i përfytyruar. Skajit të oborrit rridhte vija e hollë e ujit, sikur të donte ta njomte përherë gjuhën e atij qeni dhe kështu ta zbuste egërsinë e tij. Në njërën anë shtriheshin vatha, pojata, çilari dhe oda, kurse në anën tjetër ishin kopshti, lëmi, hambari dhe plemja. Nën të gjitha këto zbriste fort pjerrtas Ara e Bregut, ku kishte rrezik t’i thyeje jo vetëm këmbët, por edhe qafën. Po t’i shikoje nga Shpati (ku dilja shpesh me gjy- shen për t’i kullotur qengjat), krejt këto krijonin një pa- mje laramane: shtëpia ishte e mbuluar me qeramidhe, pojata me dushk, hambari e çilari me kashtë, kurse oda, e ndërtuar vonë, – me tjegulla, të kuqe gjak. Aty i shtrinin kurorat e tyre dy arrat e mëdha, ngriheshin përpjetë disa dardha, sesi i ngatërronin degët disa mollë e disa kumbulla, përpiqej të grabiste sa më shumë tokë një ftua me shumë trungje nga të njëjtat rrënjë, sikur të mos donte të rronte i vetmuar në atë vend, ku çdo pemë e kishte së paku një shoqe të llojit të vet. Nga Shpati shihej gjysma e shtëpive të fshatit. Përpiqesha t’i krahasoja dhe më dilte se shtëpia jonë ishte ndër më të bukurat. IN MEMORIAM 28 – Gjyshe, kush e ka shtëpinë më të bukur? – pyetja. Ajo i numëronte katër-pesë shtëpi dhe ndër to ishte edhe shtëpia jonë. -Ne, pëllumbi i gjyshes, – më shpjegonte ajo, – i kemi pasur të gjitha të mirat: edhe shtëpinë e mirë, edhe në vend të mirë, edhe tokën më pjellore se të askujt… vetëm meshkujt nuk i kemi pasur të hajrit. Prandaj, na ka mbetur vetëm kjo shtëpi si dëshmi e asaj se kush kemi qenë dikur. Po edhe kjo e shkreta i ka hequr një mijë të zeza. Sa e mbaj mend unë – kush mund ta dijë se ç’ka pësuar më përpara? – deri tash e kanë djegur tri herë… – Kush e ka djegur, gjyshe?! – Së pari e kanë djegur zaptijet e turkut, pastaj xhandarët e Serbisë dhe, së fundi, italianët… Doja të pyetja se ç’ishin ata farë zaptijesh, xhandarësh e italianësh, po më vinte keq ta preja në gjysmë rrëfimin e gjyshes. -Dhe secilën herë, – vazhdonte gjyshja, – e kemi ngrehur më të fortë e më të bukur. Së pari ka qenë me kashtë të zakonshme, së dyti me kashtë thekre tërë renda-renda, së treti me shinra… të gjitha të gdhendura me durim për inat të armiqve… dhe tash, si e sheh, e mbuluam me qaramidhe… që ta kenë më vështirë kur ta djegin sërish… Ndonëse nuk më kishte rënë të shihja ndonjë shtëpi duke u djegur, përfytyrimet e mia ishin më se të llahtarshme. – E pse e kanë djegur kështu vazhdimisht shtëpinë tonë? -Pse, a? Sepse të zotët e saj kanë qenë gjithmonë dofarë kryengritësish, kaçakësh, gjakësorësh, vullnetarësh… e ku ta di unë çka jo, të cilët nuk i shtroheshin dot as pushtetit të fshatit, as pushtetit të shtetit. Secili prej tyre ishte më kokëfortë e më i papërkulur se tjetri… Të gjithë njësoj: e mira e tërë botës, e keqja e kokës dhe e shtëpisë së vet… Më tej rrëfimet e gjyshes merrnin ngjyra të tjera emocionale dhe nuk e dije më në i qortonte për së vdekuri e për së gjalli ata burra kryeneçë (babai e xhaxhai domosdo ishin dy prej tyre), apo mburrej me trimëritë e tyre. Dikur ajo kridhej me tërë shpirtin në botën e kujtimeve të saj të pazakonshme dhe tashmë fliste hapur me mburrje e me krenari për vjehrrin, për burrin dhe për djemtë e saj, kurse mua më kapte njëfarë shqetësimi. Në fytyrën e saj të ndezur nga krenaria më dukej se e shihja flakën e shtëpisë dhe zija të dridhesha nga frika se dikush mund të na e digjte sërish shtëpinë dhe të na linte në titërr të lënd- 29 inës. Ajo pothuaj harronte fare se më kishte pranë (lëre më të mundohej të hynte në shpirtin tim të vogël e plot shqetësime), ia ngjallte vetes kujtimet e kohëve të shkuara, prandaj e merrte si krejt të zakonshme djegien e herëpashershme të shtëpisë sonë dhe derisa e shikonte atë sikur mrekullohej dhe u thoshte në vetvete ndezësve të ardhshëm: “Do t’ia merrni të ligat shtëpisë sonë! Muret i ka prej guri, pullazin prej qeramidhesh, digjeni në mundshi!”. Për një çast trimërohesha edhe unë. Besoja se nuk mund ta digjnin po t’i lëshoheshin të gjithë ndezësit e botës, prandaj lirisht mund të bëhesha edhe unë kryengritës, kaçak, gjakësor, vullnetar e çkado që të më tekej. Dhe ia shihja vetes për të madhe pse isha shqetësuar e isha frikësuar kot së koti. Po mua më tepër ma nxitnin kureshtjen ata që fshihnin përbrenda të gjitha ato që i takonin shtëpisë dhe oborrit tonë, sesa t’ia shikoja ashtu për karshi dhe t’i dë- gjoja rrëfimet e gjyshes për kohët e djegësve të pamëshirshëm. Isha në një moshë kur nuk më rrihej në një vend, as nuk mund të kënaqesha dot me një të shikuar. Hyja e dilja prej një dhome në tjetrën nga disa herë në ditë. Zbritja me kënaqësi në bodrum me nënën dhe me gjyshen, kur shkonin ta milnin lopën. U shkoja pas në pojatë. Kisha dëshirë të ndukja edhe unë kashtë a sanë me kërrabë në pleme, t’i shihja zogjtë se si hynin e dilnin nëpër pallzina, t’i kërkoja e t’i gjeja çerdhet e tyre, me të cilat ishte plot kashta e pullazit. Edhe në çilar e në hambar mund të ndiente njeriu një kënaqësi të veçantë, sidomos po ta shikonte botën nëpërmjet pallzinave të tyre. Kështu, secila më dukej më tërheqëse se tjetra, kurse çdo herë që hyja në ndonjërën prej tyre më bëhej se zbuloja diçka të re, apo ato që i kisha parë tash më dukeshin disi më ndryshe. E sidomos bodrumi më tërhiqte me njëfarë fuqie magjike. Ashtu i errët, tërë pleh, ku gati ta zinte frymën duhma e shurrës dhe e bajgave që digjeshin, me vatrën e mbetur shkret (bodrumi kishte qenë dikur dhomë zjarri), me raftet anash saj dhe me dollapët në të gjitha muret, ku tash pulat i bënin furriqet – gjithnjë më dukej plot fshehtësi, plot b 30 rënë. Kishin mbetur vetëm gurët e zhvoshkur, kurse ndërmjet tyre i hapnin gojët vrimat e panumërta, formash dhe madhësish të ndryshme. Ashtu të shplarë edhe nga grimca e fundit e baltës së dikurshme ndërlidhëse, gurët dukej se kacavareshin apo se rrinin pezull fare dhe vetëm pritnin çastin të shembeshin. Hardhucat hynin e dilnin nëpër ato vrima si në shtëpi të vet. – Duhet të mbajmë sa më shumë pula, – thoshte gjyshja, – sepse, si na është bërë ky bodrumi ynë – sikur të mos kishim burrë në shtëpi – do të na mbysin gjarpërinjtë. Pulat, sikur vërtet ta kishin kuptuar këtë mendim dhe këtë frikë të gjyshes, shkonin e shpurthnin tërë ditën e lume pikërisht rrëzë mureve të bodrumit dhe përreth plehut, ku shpesh gjenim vezë gjarpërinjsh. Ato ishin më të mëdha se të vremçave dhe më të vogla se të pulave – ve të tjera nuk më kishte rënë të shihja – më dukeshin të bukura dhe më pëlqente të luaja me to. Prandaj, i kërkoja me ngulm dhe kjo dëshirë do të më mbetej përgjithmonë, derisa të rritesha, sikur nga një sosh të mos më dilte një gjarpër i vogël, i hollë, tërë lara… Ai filloi të zvarrisej tërë qejf, sikur mezi të kishte pritur ta çliroja nga gëzhoja e vezës së tij, duke e nxjerrë ritmikisht thimthin e tij të vocërr. Unë bërtita dhe as dita të ikja nga tmerri, gjarpri ikte lakadredhas, një pulë e vuri re dhe sakaq e goditi në kokë me sqepin e saj të sigurt, vdekjeprurës. Ja, nuk ishte e thënë që të rronte më gjatë, të bënte më tepër se një hap rrugë, as të shihte më shumë se një pleh, një fëmijë të trembur dhe një pulë vrastare, në e pastë parë fare, duke qenë i mrekulluar nga drita që po e shihte për herë të parë dhe nga sendet, të cilave ajo u jep shkëlqim dhe ngjyra. Nga kjo ditë nuk guxova të luaja dhe më me vezë gjarpërinjsh. Edhe murin e çaraveshur zura ta shikoja me frikë gjithnjë më të madhe. Tamam kur në shpirtin tim nisi të lëshonte rrënjë gjithnjë më të thella kjo frikë, në dhomën tonë të fjetjes, në pikë të ditës, e gjetëm një gjarpër të madh. Ishte shtrirë në tërë gjatësinë e shtrati, fare i qetë, thuajse ndodhej në shtrat të vet e jo në shtrat të botës. Nëna këlthiti. Mua, që po i shkoja bisht pas, nuk më doli as zëri nga frika. Gjyshja hyri me nxitim në dhomën tonë. Ajo sikur u qetësua nga ajo që pa në shtrat. 31 – Dil përjashta, – i tha nënës. – Jepi djalit ujë që t’i kalojë frika. Nëna më dha ujë dhe piu edhe vetë. Gjyshja mbeti të merrej vetëm me gjarprin. Nuk ka më trime se gjyshja, mendoja. Pa e prishur fare terezinë – kjo mbresë mund të fitohej nga zëri i saj – zuri t’i fliste gjarprit. Fjalët e saj ishin të qeta, të ëmbla, plot kujdes e perkëdheli. E luste të mos na bënte keq, të largohej nga shtrati ynë dhe të strukej në vrimën e vet. Herë pas here e vidhja me bisht të syrit se ç’bënte gjyshja e si ia dëgjonte fjalët gjarpri – uji vërtet më kishte qetësuar pak – dhe nuk mund t’u besoja as syve, as veshëve të mi. Gjarpri, sikur t’i thoshte gjyshes: “Ndonëse më pëlqen të prehem në këtë shtrat të pastër, që kundërmon erë sane të re, po iki, po ta bëj qejfin, pasi qenke kaq plakë e mirë e trime”, zbriti nga shtrati, e trupoi dhomën dhe u fut pak me përtesë në një vrimë të murit, skaj dyshemesë. – Pse nuk e thirre dikë nga burrat që ta mbyste?! – pothuaj e qortoi nëna. – Si të flemë tash në këtë dhomë, kur e dimë se në atë vrimë është strukur një gjarpër aq i madh?! Gjyshja e shikoi nënën më tepër me keqardhje e me habi, si të ishte e vogël fare, sesa me hidhërim. – Si të mbytet, moj, gjarpri i shtëpisë?! Je në vete ti? Ai është roja jonë… Nëna u skuq dhe e uli kokën. Ishte turp të flitje keq për të, apo të mos e njihje fare gjarprin e shtëpisë. Si të mos kishte ndodhur gjë fare, gjyshja u ul në stolin e saj pranë vatrës, e futi në shokë furkën tërë zbukurime, i dha hov boshtit gati të mbushur plot dhe pastaj filloi t’i fliste nënës, duke i mbajtur sytë në fundin e shtëllungës së leshit, prej nga dilte peri: -Si nuk e ditke, moj, se gjarpri i shtëpisë nuk të kafshon?! Ku më je rritur ti që nuk e paske mësuar?! – E di, e di, – u përgjigj nëna e turpëruar. – Ama sa vlen kjo, kur rrëqethem sapo ta kujtoj gjarprin, e lëre më edhe ta shoh në shtratin tim, ta di se e kam në dhomë, se mund të më futet nën jorgan, në gji të fëmijëve… -Edhe në u futtë, nuk u bën gjë, – fliste gjyshja me siguri të plotë. – E kam gjetur gjarprin unë edhe nën jorgan, edhe në djep të burrit tënd kur IN MEMORIAM 32 ka qenë foshnjë… I kam folur dhe ai më ka dëgjuar, është futur në vrimë të vet… Mbaje mend, se je e re ti, gjarpri është rojë e robëve të shtëpisë. Kur ne flemë, ai kalon mbi trupat tanë që të na mbrojë. Ku ka gjarpër, nuk ka të keqe… – E si na mbron, gjyshe? – pyeta, pasi nuk më bindën fjalët e saj. – Si?! – u zu ngushtë ajo. – Këtë nuk e di as unë… Gjarpri është fshehtësi e madhe… Ai ashtu na duket, por vetëm zoti e di se ç’fshihet nën lëkurën e tij… dhe sa është… sa fuqi ka… Gjarpri mund të jetë edhe njeri… Ta kam treguar atë përrallën për djalin gjarpër që martohet me çikën e mbretit? – Po, gjyshe. – Edhe ata kanë menduar se ajo është martuar me gjarpër, po ç’djalosh i bukur na ka qenë ai! Gishtat e thatë të gjyshes e nduknin dhe e ngjeshnin leshin me shpejtësi të pabesueshme, boshti sillej aq shpejt sa agërshaku gati nuk shihej fare. Gjyshja e ndër- prente pakëz rrëfimin sa për t’i pështyrë gishtat, kurse unë sakaq tretesha në përfytyrime të botës mahnitëse e plot befasi të asaj përrallës për djaloshin 33 Gjyshja vazhdoi të fliste, nëna gjeti një arsye dhe doli përjashta, kurse mua më kujtoheshin përralla e rrëfime të ndryshme për gjarpërinj e për bolla. Ishte rrëqethës sidomos rrëfimi për një bollë të gjatë sa një litar, me flokë të kuqe si një vajzë, e cila i mbyste njerëzit që hynin në livadhin ku rronte ajo. Më bëhej se e ndieja se si ma shtrëngonte trupin ajo bollë gjigante dhe pastaj sesi e fuste kokën e saj nën sqetullën time, që të ma shponte trupin dhe të ma hante zemrën… Dora më shkonte vetvetiu së pari nën sqetull, pastaj mbi zemër… Zemra ishte aty dhe rrahte pak më shpejt se zakonisht, duke treguar kështu jo vetëm se ishte aty, në vendin e vet, shëndoshë e mirë, por edhe shqetësimin tim. Pas kësaj ngjarjeje frika erdhi duke m’u shtuar me hov për çdo ditë e për çdo natë. Ditët i kaloja disi, ama netët donin të më çmendnin fare. Sapo fikej drita, më bëhej se më sulej një gjarpër në fytyrë. Bërtitja. – Ç›ke? – më afrohej nëna. – Po kam frikë, – mezi flitja. – Ih, edhe ti! Duke u rritur, duke u bërë më frikacak! E sheh se nuk ka gjë?! Fli tash! Ja, edhe llambën po ta lë të ndezur. Nëna e ndizte Ilambën, ia ulte fitilin që të mos shpenzonte shumë vajguri dhe shtrihej. – Ke frikë tash? – më pyeste. – Jo, – i thosha, duke ia ngulur sytë dritës së zbehtë të llambës, sikur prej saj të më vinte shpëtimi. Babai kishte filluar të gërhiste kaherë. Edhe nëna flinte. Unë përpiqesha të rrija zgjuar, duke e endur shi- kimin prej dritës së llambës nëpër trarët e tavanit dhe prej trarëve te drita, gjithnjë duke u përpjekur të mos e lëshoja shikimin poshtë te dyshemeja, në fund të murit, ku ishte vrima e atij gjarprit të tmerrshëm. S’e di sa rrija ashtu, po dikur qepallat më rëndoheshin dhe gjumi pa- pritmas më kapte në kurthin e vet. Ëndrrat më shfaqeshin secila më frikësuese se tjetra. Shembje dhe gjarpërinj. Përnjëherësh shembeshin muret e bodrumit, gurët merr- nin rrokullisjen teposhtë Arës së Bregut, kurse gjarpërinjtë dilnin grumbuj-grumbuj prej tyre dhe, duke bërë leqe me trupat e tyre të shkruar e duke i nxjerrë thimthat, vinin drejt meje, donin të më hidheshin sipër bashkë me tavanin, i cili tashmë kishte mbetur pezull pas shembjes së mureve. IN MEMORIAM 34 Këlthitja dhe ia nxirrja vetes gjumin me zërin tim, apo më tundnin e më zgjonin prindërit, nuk e kuptoja dot. Kur i hapja sytë, veten e shihja të ulur në cep të shtratit. Anash më qëndronin prindërit, të cilët nuk mund të ma gjenin çarenë. Llamba vazhdonte ta dridhte atë dritën e vogël e të dobët. Muret ishin të tëra e të bardha, si gjithmonë. Tavani – në vendin e vet, i nxirë dhe i bluar nga krimbat si mos më keq, i bërë blozhdë. – Ç›pate? – më pyetnin. – Ç›të trembi? Në sy ua shihja frikën, shqetësimin, dhembshurinë. I shikoja i hutuar, duke u dridhur, pa mundur të vija në vete, pa arritur të kthehesha plotësisht në botën e qetë të dhomës sonë. – Pse bërtite? – më pyetnin sërish. – Na trego… Ç’po të dëftohet? -Gjarpërinjtë… gjarpërinjtë dhe bodrumi… – mezi përgjigjesha dhe trupin ma përshkonin të rrëqethurat. – Ç›gjarpërinj?! Ç›bodrum?! -Bodrumi po shembet… gjarpërinjtë po dalin prej vrimave të veta… po më sulmojnë… Më shikonin me habi, me frikë, me shqetësim, me dhembshuri. -Ç›gjarpërinj? – babai përpiqej të më largonte nga ankthi i ëndrrave të mia. – E sheh, këtu nuk ka asgjë. Edhe ne jemi me ty. Edhe llambën po ta lëmë të nde- zur… Ndërkaq, bodrumi është i fortë… nuk mund ta rrëzojë as gjylja e topit… – Nesër duhet të shkosh te hoxha, – i pëshpëriste nëna babait. Ai sesi mëdyshej në vetvete e nuk thoshte gjë. Për çdo natë ëndrrat vinin duke m’u bërë më të tmerrshme. Nuk më ndihmonin gjë as prania e prindërve, as llamba e ndezur, as fjalët më të ëmbla të botës… Më sollën hajmali të shumë hoxhallarëve. M’i vunë ato në trup, nën jastëk, ku jo? Ma dhanë ta pija ujin e tyre dhe ujin e shehlereve, të cilat më kishin shkrirë plumb (nëna thoshte se plumbi tregonte shumë gjarpërinj të lidhur lëmsh). Edhe në tyrbe ma shpunë një rrobë trupi. Edhe baba shehu më përbiroi nëpër tespihet e tij të gjata, duke kënduar dua arabisht… Mirëpo, gurët dhe gjarpërinjtë e ëndrrave të mia sikur vetëm merrnin forma të reja nga çdo hajmali dhe nga çdo të yshtur. Gurët rro- kulliseshin gjithnjë 35 më marramendshëm teposhtë Arës së Bregut, gjarpërinjtë lakadredheshin e nxitonin gjithnjë e më shumë drejt meje, tavani më zbriste një pëllëmbë mbi kokë… Dhe do të binte e do të ma zinte frymën sikur të mos bërtitja me sa zë kisha dhe sikur prej zërit tim të mos trembeshin të gjithë, të mos e ndalnin hovin dhe të mos pendoheshin për atë që kishin dashur të bënin: gurët ktheheshin sërish në mure, gjarpërinjtë fshiheshin në biruca, tavani nderej mbi kokat tona dhe qëndronte më se i sigurt mbi të katër muret… Ja, papritur të gjitha shta- ngeshin në vend dhe të mbushej mendja se ashtu të ngrira kishin qenë gjithmonë. Vetëm nëna dhe babai viheshin në lëvizje: kërcenin të trembur nga shtrati, më jepnin të pija një gëllënkë ujë, përpiqeshin të më sillnin në vete më fjalët më të ëmbla. Me të mbaruar të të shirave babai na çoi te dajat. – Po të çoj më herët se viteve të tjera, – i tha babai nënës, – që djali ta ndërrojë pak vendin dhe që gjyshja e tij t’i kërkojë farë ilaçi për ato ëndrrat. Nëna mezi priste të shkonte në gjini. Edhe unë u gëzova shumë. Më kishte marrë malli për gjyshen. Për një çast i harrova edhe gurët e zhvoshkur të bodrumit, edhe gjarpërinjtë, edhe hajmalitë. Fshati i dajave ishte një botë krejt tjetër kundruall Murrizajës. Atje kishte vetëm pyje të mëdha ahu, ku nuk mund të hynte as drita e diellit, lëndina me fier dhe tek-tuk ndonjë arë. Kishte shumë lajthi, kumbulla dhe patate. Lajthi dhe kumbulla kishte edhe te ne, po patate nuk kishte. (Ndonëse e kishim tokën më të mirë në botë, thoshin se nuk i bënte patatet, prandaj nuk mbillte njeri). Unë i doja shumë patatet dhe vazhdimisht e përfytyroja gjyshen duke i nxjerrë nga prushi patatet e pjekura. Ahet i gjetëm ashtu madhështore e të errëta si edhe herat e tjera. Fierin të skuqur dhe aty-këtu të kositur (ua shtronin kafshëve dhe e hidhnin mbi kulme shtëpish). Lajthi dhe kumbulla mund të shihje edhe ndanë rrugës. Gjethet e patateve shiheshin në çdo arë, po ato vetë ishin fshehur thellë në dhe, sikur ta kishin kuptuar se ç’me- raklinj po u urdhëronin në fshat. E merrja me mend se atyre së para u pëlqente t’i hidhje në zjarr, t’i piqje dhe t’i haje pastaj. Edhe shtëpia e dajave ishte po ajo, mbase pak më e rrëzbitur: e zezë futë nga tymi (kishin qorroxhak), por disi e ngrohtë, e dashur. Nuk kishte bodrum dhe ende pa hyrë mirë në të e ndieja veten të sigurt. IN MEMORIAM 36 E vumë re edhe njeriun e parë, gjyshen. Ishte në lëmë. Ashtu e vogël, e hajthme dhe e gërmuçur, hidhte dy-tri tërplote në hava, pastaj e linte tërplotën menjanë që me fshesë ta lante grumbullin e drithit nga kashtëzat dhe nga kallëzat. Ajo punonte me nguti, që ta hidhte drithin para se të binte terri, prandaj as kishte kohë të shikonte anash. – Gjyshe! – e befasova. Ajo e hodhi fshesën, më shtrëngoi fort në parzmën e saj të ligësht, m’i përkëdheli flokët dhe më tha: – Qenke bërë burrë, lum gjyshja për ty! Në mbrëmje u mblodhën të gjithë rreth vatrës, pos dajës, i cili se ku ishte argat. Drita e fitilaçes ishte aq e dobët, sa nuk mund shihje as të haje, lëre më të punoje gjë (gratë domosdo duhej të thurnin diçka, sidomos nëna, që vetëm tash kishte kohë më shumë për çorapët, jelekët e dorezat tona dhe për pështjellakët e vet dhe të gjyshes). Babai u ngrit, e mori fitilaçen nga gozhda dhe pastaj, pak prej së larti e si zot shtëpie e jo si mysafir, i tha nuses së dajës: – Ma sill një gjilpërë! Ajo zuri të sillej si e ndërkryer nëpër mugëtirën e dhomës, duke gjëmuar sikur të kërkohej të bënte një gjë të pamundshme. Dikur mezi ia solli babait gjilpërën. -Merre, – i tha me zë të dridhur, – po mos ia ngrit shumë, se nuk bën, se prishet… – Këtë e di unë, – iu përgjigj prerë dhe me mospërfillje babai dhe ia rriti flakën derisa zuri të nxirrte tym. – Nuk do të fikeni për një natë, xhanëm. Nesër- mbrëma, pasi të kem ikur unë, po deshët mos e ndizni fare. -Të lumtë dora! – e uroi gjyshja me gjysmë zëri, nga frika se po e dëgjonte e reja. – Më verbuan para kohës. I ka bashkuar zoti… Në ato fjalë u hap dera. – Ç›e keni çuar aq shumë fitilin e fitilaçes?! – e dëgjuam më parë zërin e dajës sesa e pamë atë vetë. Kur na pa ne, e uli zërin, u përshëndet me mysafirët, po më dukej se syri i kishte mbetur te drita e fitilaçes. Rrija në një qoshe dhe ç’mendoja. 37 – Eja në prehrin tim të të dhuroj diçka. U ula në prehrin e ngrohtë të gjyshes dhe iu dorëzova dëshirës së saj posi një qengj i perkëdhelur. Ajo se ç’më vuri rreth qafës. E ndjeva vetëm se qe e ftohtë. – Sa i bukur! – tha nëna tërë kënaqësi. E shikova për së kithi: ishte një krahosh fort i bukur, me gjithfarë larash e me plot rrusha tërë lajle. – Ta bajë djali, që të mos i bjerë mësysh, – tha gjyshja. – Ma ka punuar për qejf një arnaute… Dajat i quanin kështu gratë e disa fshatrave fqinjë, të cilat vishnin dimi të leshta, dofarë rrobash të tjera të veçanta dhe punonin me rruaza gjithçka, me të cilat e stolisnin çdo pjesë të veshjes dhe të trupit. – Duart e arta i kanë këto arnautet! – i mburri gjyshja. – Ç’u sheh syri e punon dora. E shihni, e ka punuar gjarprin si të ishte i gjallë, me lara, me sy… – Gjarprin! – këlthita dhe brofa në këmbë i shastisur. Nëna, që ma dinte hallin, më kapi për krahësh. – Rruaza janë ato, rruaza… – më fliste ajo, pa e ditur se si të më sillte në vete. – Ja shikoji, preki! Ma hoqi krahoshin nga qafa dhe ma afroi ta prekja. Po unë u struka në një kënd të dhomës, pa guxuar as ta shikoja atë krahosh në formë gjarpri, i cili më dukej se ende po ma shtrëngonte fytin, kurse nga ftohtësia e tij më ngjethej trupi. Unë mbeta ashtu në kënd, kurse babai e nëna se ç’i shpjegonin diçka gjyshes me zë të ulët që të mos i dëgjoja unë. E qartë: flitnin për mua dhe për frikën time. – Si, more?! – foli gjyshja me zë pak më të lartë sa ta dëgjoja edhe unë. – Deri tash nuk më ka rënë të dëgjoj të jetë frikësuar fëmijë nga rruazat. I ç’brumi na qenka ky nipi im?! Më vinte shumë keq se pse ia kisha lënduar zemrën gjyshes sime të mirë, duke e refuzuar një dhuratë aq të bukur, po ç’të bëja, pasi frika ime, si çdo frikë tjetër, kishte shpërthyer krejt papritur dhe pa dëshirën time? As gjyshja nuk mund të vinte në vete pas kësaj ngjarjeje. Të nesërmen, sigurisht jo pa keqardhje, gjyshja e bëri copë-copë atë krahosh të mrekullueshëm. Rrethin në formë gjarpri e la për tezet e mia të IN MEMORIAM 38 vogla, që ta varnin në qafë pasi të ikja unë, kurse rrushat m’i vuri në jelek dhe në flokë, që të mos i shkonte krejt kot mundi asaj arnautes duarartë dhe që syri i keq të ikte sa më larg prej meje. Ndonëse te dajat e ndieja veten shumë më mirë, ndodhte që ndonjëherë të ëndërroja se si ngjallej ai gjarpri i krahoshit dhe zinte të ma shtrëngonte fytin… Kështu, krejt në ankth, më kaluan edhe vjeshta, dimri, gjysma e pranverës… Atëherë babai u kujtua t’i lyente me baltë faqet e jashtme të mureve të bodrumit dhe të më sillte dy gjarpërinj të mbytur. – Ja, – më tha, – murin e leva që të mos mund të hyjë në të as buburreci, kurse gjarpërinjtë i mbyta që të gjithë. Tash fli i qetë. Gjarpërinjtë me koka të çallamitura i vari në gardh. Po t’i prekje me thupër, trupat e tyre, e sidomos bishtat, lëviznin ende. – Baba, ata lëvizin! – thashë me shqetësim e me frikë, derisa fëmijët e tjerë i preknin për t’u argëtuar. – Do të ringjallen dhe… – Jo, jo, nuk do të ringjallen, – ma priti babai me një ton të zërit që të jepte siguri të plotë. – Sapo të perëndojë dielli, nuk do të lëvizin më. Në mure nuk kishte mbetur plasë as për të hyrë maja e briskut, e lëre më vrima për gjarpërinj. Plehu ishte hedhur i tëri në ara, vendi i tij ishte bërë tepsi. Gjarpërinjtë e mbytur u ngrinë, përgjithmonë, me të perënduar të diellit; kot i preknin me thupër, muskujt e tyre nuk do të lëviznin kurrë më për jetë të jetëve. E mora edhe unë një thupër. E preka të parin: ishte bërë koçan. E preka të dytin: po ashtu. Tash e ndjeva njëfarë sigurie të papandehur, njëfarë çlirimi të atypëratyshëm nga ankthi që më kishte mbajtur në kthetrat e veta aq muaj me radhë. Po nga ëndrrat e mia shembjet dhe gjarprinjtë u larguan shumë më ngadalë, me manovrime të papritura, me tërheqje taktike dhe me sulme të sërishme krejt të befasishme. Ndodhte kështu, sepse ishte e pamundshme që rreth e përreth të mos shihje gjarpërinj për çdo ditë e në çdo gjë. Gjarprin e skalitnin në arka të nuseve, në kërroqe, në dërrasa të 39 tavanit, në bisht të kosës, në kënata, në ibrigë e në kalanica, e qëndisnin në këmisha, e punonin për qafore e për byzylykë, e paraqitnin në qilima e në sixhade… Madje edhe ato vijat zigzag zbukuruese të ço- rapëve dhe të punëdoreve të tjera të kujtonin gjarprin, të thjeshtuar e të shndërruar tashmë në shprehje simbolike. Ndonëse nuk e kuptoja pse ndodhte kështu, gjithnjë e më tepër po bindesha se as plakat, as pleqtë, as burrat, as gratë, as vajzat nuk mund ta merrnin dot me mend pa ato figura të pafund e aq të larmishme të gjarpërinjve. Gjarprin e nderonin të gjithë dhe nuk ishte aspak në rregull t’ia kishe frikën, apo, ruajna zot, ta urreje. Dhe përpiqesha të mësohesha me të. Disa vjet më vonë, pasi kisha dëgjuar aq shumë përralla të reja për gjarprin, kisha parë aq shumë skalitje, qëndisje e endje të tij dhe pasi kisha parë shumë gjarpërinj të gjallë, sërish ma përshkuan trupin të dridhurat, kur në derën e oborrit të një bashkëfshatari, tek i cili babai më kishte dërguar të kërkoja diçka, e vura re se trakulloja vinte disi si gjarpër. Përnjëherësh më sulmuan të gjitha ato kujtime e ëndrra të ankthshme të dikurshme. E përmblodha veten, e ngrita dorën dhe trokita tri herë, me guxim, gjithnjë më fuqishëm se herën e mëparshme. Të trokiturat jehuan të qarta, të sigurta, të fuqi- shme… Ato sikur shprehnin ngadhënjimin tim përfun- dimtar mbi ankthin e frikës nga çfarëdo gjarpri, e jo vetëm prej atyre të shtëpisë, apo prej atyre gjarpërinjve të pajetë, të cilët qëndronin gjithmonë në të njëjtin vend dhe në të njëjtën pozitë nëpër arka, bishta kose, kërroqe, tavane, qilima, këmisha… Kur u rrita edhe ca, më hyri meraku të kisha një brisk. Ëndërroja se si do të punoja një mulli të vogël, me rrotë që do ta sillte uji i Gurrës, me gur të bërë nga një copë gërnaç, me dizhmë, me koshin e drithit, madje edhe me një çakallë sa grima… Doja të gdhendja edhe një shkop të bukur, ta thurja një shportë për gjyshen, t’i punoja disa drugëza ojmesh për Beharen… Xhaxhai vërtet ma plotësoi dëshirën. Brisku që më bleu në Prishtinë m’u duk më i bukur se asnjë brisk që kisha parë ndonjë herë. Nxitova në oborr që ta provoja në prente mirë, në i lakohej maja. Syri ma kapi një copë shkopi lajthie. Pa e kuptuar as vetë se ç’doja të punoja, zura ta skalitja në të figurën e gjarprit. Brisku ishte shumë i mprehtë, maja ishte IN MEMORIAM 40 e fortë dhe shumë e përshtatshme, prandaj as e hetoja se si ia gdhendja kokën, gojën e hapur, syrin, vijat dhe larat e trupit, bishtin e përdredhur, madje edhe thimthin e nxjerrë përjashta, pa më shkuar aspak ndër mend se ç’tmerr më kishin futur në shpirt dikur ato vija, ata sy, ai thimth… / KultPlus.com
Në sa mënyra të dashuroj? Lermë t’i numëroj. Të dashuroj deri në thellësinë, në gjerësinë dhe në lartësinë Që shpirti im mund të arrijë, kur merr pjesë i padukshëm Në qëllimet e Ekzistencës e të Faljes ideale.
Të dashuroj po aq sa nevoja më modeste E çdo dite, në diell dhe në dritën e qiririt. Të dashuroj bujarisht, si dikush që lufton për drejtësi. Të dashuroj me pastërti, si dikush që nga lutja kthehet.
Të dashuroj me pasionin që hidhja Në dhimbjet e mia të shkuara, e me besimin e fëmijërisë sime. Të dashuroj me një dashuri që e besoja të humbur, Së bashku me engjëjt e mi të humbur- të dashuroj me frymëmarrjen, Buzëqeshjet, lotët, e gjithë jetës sime! – e nëse Zoti do dojë, Do të të dashuroj akoma më shumë pas vdekjes. / KultPlus.com
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, ka bërë homazhe ne Kompleksin Memorial ne Prekaz në kujtim të Komandantitlegjendar Adem Jashari dhe gjithë familjes Jashari, përcjell KultPlus
“Homazhe në kujtim të Komandantit legjendar Adem Jashari dhe gjithë familjes Jashari. Sakrifica dhe trimëria e tyre do të mbesin dritë udhërrëfyese për breza të tërë.” – ka shkruar Osmani në postimin e saj në Facebook.
Bashkë me Osmanin në këtë vizitë ishin të pranishëm edhe kryeministri i vendit, Albin Kurti dhe kryeparlamentari, Glauk Konjufca./ KultPlus.com
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky tha se ai kishte folur me CEO-n e SpaceX, Elon Musk dhe njoftoi se vendi do të marrë më shumë nga terminalet e tij të internetit satelitor Starlink këtë javë.
“Kam biseduar me @elonmusk”, shkroi Zelensky në Twitter. “Unë i jam mirënjohës atij për mbështetjen e Ukrainës me fjalë dhe vepra. Javën e ardhshme do të marrim një grup tjetër sistemesh Starlink për qytetet e shkatërruara. Diskutuam projektet e mundshme hapësinore. Por unë do të flas për këtë pas luftës”.
Starlink ofron internet me shpejtësi të lartë nga hapësira me satelitët që fluturojnë në orbitën e ulët të Tokës. Musk tha të enjten se sistemi ishte i vetmi sistem komunikimi jo-rus që ende punon në disa pjesë të Ukrainës pas pushtimit rus raporton “BBC”.
Ndërkohë, në një fjalim drejtuar popullit ukrainas të shtunën mbrëma, Zelensky u bëri thirrje qytetarëve në zonat e pushtuara ruse të vendit që të luftojnë kundër ushtrisë së Vladimir Putin.
“Ukrainas! Në të gjitha qytetet tona, ku armiku pushtoi, shkoni në ofensivë. Dilni në rrugë. Ne duhet të luftojmë sa herë që kemi një mundësi,” tha ai. / abcnews.al/ KultPlus.com
Libri i autores Zyrafete Berisha-Lushaj “Çast për tu rrëfyer”është i ndarë në tri pjesë. Këtë libër ia kushton Nënës. Që në fillim ka një kushtim, falënderim por edhe një hyrje për procesin krijues të një vepre. Në “Përkushtim” shkruan: “Ajo është nana ime, Galibishja (1944-2020). Kujtimit të paharrueshëm të saj. Shpirtit të saj të mirë, të pastër, shumë të pastër. Një femër fisnike, e cila jetoi duke dhënë shembullin e përkryer të një vajze, nane dhe një gruaje që zgjodhi veç mirësi për tu përballur me sfidat e jetës. E sfidat ishin të shumta…”
Autorja e quan këtë libër histori familjare, me këshillën e Nanës “Jeto për të lënë gjurmë”, një titull që më pas del i zgjeruar.
Autorja thotë se “jetën e përbëjnë imtësitë”. Tërë faqet e librit janë përshkrime me porosi e këshillë të qartë për breza të të gjitha moshave. Është siç thotë studiuesi i letërsisë, shkrimtari Petrit Palushi “libër i shkruar më shumë dashni e mirënjohje, më plot përkushtim”.
Autorja ka ruajtur dhe ka vënë në vargje trashëgiminë e harruar. Janë disa vargje imitim i moshës së fëmijërisë. Gjithashtu janë ruajtur këngë të cilat lexohen për herë të parë. Mbamendja rifreskohet me një lexim që rrjedhë me një thjeshtësi e dëlirësi të mahnitshme. Edhe skicat rrëfenjës janë një univers në vete. Autorja sikur e rindez jo vetëm si një kujtim i përjetuar por edhe si një këshillë për ardhmëri. Imazhe vërtetësie me një thjeshtësi rrëfimi.
“Çast” është prolog poetik me vetëm tri vargje: “Vazhdimisht/ Kam jetuar?/ Çastet e shkruara për jetën e saj.”
Derisa në pjesën e parë kemi përshkrime që kap hapësira e dukuri të prekshme, siç e titullon autorja “Jeto për të lënë gjurmë” në pjesën e dytë sikur “Kujtimet nuk lexohen vetëm” prandaj “Fjalët burojnë nga zemra”. Në pjesën e tretë, i titulluar “Pjesa e fundit” vijnë fragmente të tjera nga jeta në kohë “të largët”, në moshën e studimeve.
Në përgjithësi, janë fragmentet nga jeta, dromcat nga shoqëria, imtësitë nga familja që e bëjnë këtë libër kaq të afërt.
(e. s. m.)
(Libri i Zyrafete Berisha-Lushaj “Çast për tu rrëfyer” do të promovohet në Deçan me 8 mars 2022)./ KultPlus.com
Dua të të rrëfej se çfarë më shtyu të krijoj, përse nuk kam ndjerë asnjëherë lodhje, të të rrëfej momentet kur kam qenë gati duke u shembur, dhe si jam ringritur në këmbë. Dua të ndaj me ty zjarrin që ende digjet në gjoksin tim, sepse më ka mbetur vetëm zëri për ta bërë të digjet. Sepse unë jam ende një skulptor. Unë jam zjarri
Kam arritur deri aty sa ta mendoj si Leonardo Da Vinçi, edhe pse nuk kemi rënë kurrë dakord, për asgjë. I pacipë dhe grindavec siç ishte, një ditë deklaroi në praninë time, se skulptura ishte punë për punëtorë të mermerit dhe muratorë, një praktikë mediokre dhe e papëlqyeshme, e mirë vetëm për të të mbushur me pluhur dhe lodhur gjymtyrët, ndërkohë që piktura, ajo po, është një zanat fisnik, që mjafton të lëvizësh penelin mbi një tryezë, për t’i dhënë jetë një kryevepre. Ndoshta nuk e kishte gabim …
Nuk do ta besosh, po nuk është hera e parë që mendoj të hedh tutje gjithçka. Të marr gdhendësit e mi e t’i hedh në Tevere. Të mbledh veglat e t’i hedh në rrymat e lumit, në ishullin Tiberina. Të djeg gjithë skicat, sepse e di që tashmë nuk më mbetet më kohë dhe forca për të bërë skulptura.
Kam arritur deri aty sa ta mendoj si Leonardo Da Vinçi, edhe pse nuk kemi rënë kurrë dakord, për asgjë. I pacipë dhe grindavec siç ishte, një ditë deklaroi në praninë time, se skulptura ishte punë për punëtorë të mermerit dhe muratorë, një praktikë mediokre dhe e papëlqyeshme, e mirë vetëm për të të mbushur me pluhur dhe lodhur gjymtyrët, ndërkohë që piktura, ajo po, është një zanat fisnik, që mjafton të lëvizësh penelin mbi një tryezë, për t’i dhënë jetë një kryevepre.
Ndoshta nuk e kishte gabim.
Tani që kam mbërritur në të nëntëdhjetat, trupi im nuk i përgjigjet më shpërthimeve të mendjes. Kam kaq shumë ide të reja për t’i transformuar në statuja, por arrij t’i jap vetëm ndonjë goditje me çekiç asaj Pietà-së, që mbaj këtu në shtëpi në Romë, prej më shumë se dhjetë vitesh. Më ka hipur dëshira që ta rimarr dhe ta përfundoj. Nëse vjen të më takosh do të ta tregoj, edhe pse ende nuk ka përfunduar. Do të kuptosh se Maria nuk ka nevojë të mbajë trupin e Jezusit mbi këmbë, sepse biri është pothuaj pjesë e saj. I vdekur, rikthehet brenda barkut të nënës, i përthithur prej dashurisë së saj të pafund. Eshtë ajo që do të doja të më ndodhte mua, kur Zoti të më thërrasë. Në atë moment do të mundem më në fund të ndihem i mbrojtur, si një fëmijë që lëshohet në krahët e nënës. Një ndjesi që me zor e kujtoj. Nëna ime, gjyshja jote, Francesca di Neri – Zoti i dhëntë lavdi – vdiq kur unë isha vetëm 6 vjeç.
Dhe ndoshta jam i shtyrë pikërisht prej saj, që ndjej ende energjinë për të punuar nga agimi, deri natën vonë, me atë copë mermeri. Siç kam bërë për një jetë të tërë, do të isha i gatshëm të vishja sërish atë kapelë ku vendosja një qiri, për të bërë atë pakëz dritë të domosdoshme, që të më tregonte pikën e saktë ku të vendosja daltën dhe të modeloja figurat. Por më kot, pas pak minuutash më duhet të heq dorë dhe të lejoj që çdo gjest të mbetet i bllokuar në duart e mia, ndërkohë që sytë e shohin veprën të përfunduar, dhe koka shpërthen prej detajeve që duhet ët nxjerë përjashtë.
Eshtë irrituese.
Po të isha duke u marrë me një pikturë, do të mund të rrija ulur, me një tryezë të vockël në anë dhe një penel në dorë. Do të më duhej vetëm të merrja bojërat e përgatitura tashmë nga nxënësi im Antonio e do të punoja ashtu si di unë. Do të kënaqesha të punoja aq sa do të më lejonte drita e ditës, dhe me të rënë muzgu, do të mund të mbyllja studion të lija pas derën me aromë terpentinë dhe të lija pushim sytë. Por, është trupi që vendos se kur duhet të ndalem, sepse gishtërinjtë nuk përgjigjen më si do të doja, dhe ndjej çdo goditje çekiçi ë më kthehet mbi shpinë, a thua jam unë mermeri që duhet të punohet. Pluhuri që vdisja ta largoja nga hunda, me frymënxjerrje të forta që më dilnin nga gjoksi, tani zë vend në gojë dhe nuk çlirohem dot prej tij. Kollitem, kollitem dhe ai qëndron aty për orë të tëra, deri kur arrij ta kapërdij. Pas kësaj marr takëmet dhe godas sërish mermerin, por ndjej që lufta është e pabarabartë: tashmë, ai është më i fortë se unë.
Dje natën, i befasuar prej pagjumësisë që më parë e mbushja me punë, ndjeva nevojën që të kthehesha e të shihja Pietà-në time, që ndodhet në Shën Pjetër. Doja të prekja atë mermer, të butë e të ndriçuar, që kisha mundur ta zbus si një teshë, dhe poroz si lëkura. Një punë që zgjati me muaj, kur lënda ishte vënë në shërbimin tim. Por atëherë nuk kisha mbushur as 25 vjeç dhe nuk kishte gjë, që të më dukej e pamundur. Nuk kishte asnjë dallim mes trupit dhe mendjes: isha një rrjedhë energjie e pandalshme.
Pasi dola nga Macel de’ Corvi, u nisa drejt Ponte Sant’Angelo. Ajri ishte i lagësht dhe bënte ftohtë, siç ndodh gjithmonë këtu në shkurt. Nuk ishte nata më e mirë për të ecur nëpër rrugët e Romës. Drita e Hënës më lejonte të dalloja në çdo qoshe pallatesh, statujat e Virgjëreshës që më tregonin rrugën për të mbërritur në bazilikë. Herë pas here, drita e pishtarit të atyre që ktheheshin nga një dëfrim Karnevalesh më jepte zemër. Vija një këmbë pas tjetrës, duke bërë kudjes të mos ngecja.
Edhe pak dhe do të mbërrija në Shën Pjetër, nëse shiu nuk do të më kishte zënë në befasi. Kërkova strehë nën kolonat e Palazzo Massimo. Uji më depërtoi deri në kocka, flokët dhe mjekrra ishin bërë qullë. Ah, unë dhe vesi im i të mos marrit kurrë një kapelë, as edhe në dimër!
Krejt papritur, pashë të më afrohej një hije. “Mjeshtër, çfarë bën këtu? Eshtë natë, bie shi, ku po shkoni”? Ishte Tommaso Calcagni, një prej dishepujve të mi. “Dikush ju njohu dhe erdhi të më njoftojë. Po përse nuk më zgjuat? Eja, kthehemi në shtëpi”.
Nuk i dhashë shpjegime. “Tommaso, po nuk e di që unë nuk jam mirë në asnjë vend?” I humbur, u mbështeta në supin e tij dhe u ktheva me të, por me ritmin e hapave të mia. Kur u kthyem në shtëpi, e lashë të më thante dhe u ktheva në shtrat.
Nëse do i kisha thënë se çfarë më shtyu të dilja, nuk do të më kish kuptuar. “Përse nuk pritët mëngjesin? Do të kishim shkuar bashkë”, do të më kish thënë.
Por unë në jetë nuk kam pritur asnjëherë momentin më të përshtatshëm për të bërë diçka, nuk kam ditur kurrë të gjej kohën e duhur, duke riskuar gjithmonë që të dukem i rrëmbyer dhe i pangopur. Nuk e kam vrarë kurrë mendjen për opinionin që sjellja ime mund të nxiste tek të tjerët, kështu që më kanë marrë si sherrxhi, ziliqar, koprrac, oportunist, rebel… një përbindësh nën veshjen e një gjeniu.
Pas episodit të natës së kaluar, kam dëshirë vetëm të djeg gjithçka: skicat, letrat, mermerët që ende nuk kam përfunduar. Nëse nuk arrij të eci përpara me skulpturën, më mirë të shkatërroj gjithçka.
Leonardo, nipi im i dashur, kam nevojë që ti të vish në Romë sa më shpejt, sepse mund të mos përgjigjem dot për veten time. Duhet të përdor atë pak kohë që më ka mbetur për të gjetur kthjelltësi, përpara se zemërimi të më shtyjë të shkatërroj çdo gjurmë të veprës sime. Përveç trashëgimisë sime, dua të të bëj ruajtës të kujtimeve të mia. Dua të të rrëfej se çfarë më shtyu të krijoj, përse nuk kam ndjerë asnjëherë lodhje, të të rrëfej momentet kur kam qenë gati duke u shembur, dhe si jam ringritur në këmbë. Dua të ndaj me ty zjarrin që ende digjet në gjoksin tim, sepse më ka mbetur vetëm zëri për ta bërë të digjet. Sepse unë jam ende një skulptor. Unë jam zjarri.
(Pjesë është shkëputur nga libri: “Mikelanxhelo: unë jam zjarri”) / KultPlus.com
Gabriel Garcia Marquez (Gabriel Garsia Markez i njohur edhe si Gabo), shkrimtari i njohur kolumbian lindi më 6 mars të vitit 1927 në Aracataca, një fshat i vogël pranë maleve të Karaibeve kolumbiane dhe vdiq më 17 prill 2014. Ai ishte djali i Gabriel Eligio García dhe Luisa Santiaga Márquez Iguarán.
Në atë periudhë dështoi shoqëria United Fruit, që deri në atë kohë kishte mbajtur ekonominë në rajon në një nivel mjaft të mirë nëpërmjet kultivimit të bananes. Si në çdo familje të asaj krahine edhe në atë Márquez gjendja financiare ishte në përkeqësim të vazhdueshëm, kështu që Gabrile së bashku me prindërit u transferua në shtëpinë e gjyshërve të tij në Riohacha.
Tetë vjetët e para të jetës së Markezit kaluan qetësisht, të mbushura me historitë magjike të gjyshes Tranquilina Iguarán dhe tregimet epike të gjyshit Nicolás Ricardo Márquez Mehija, në shtëpinë e të cilit dëgjoi historinë e masakrës së plantacioneve të bananes, ku u vranë mbi 100 njerëz, që më pas u varrosën në një varr masiv. Nga goja e gjyshit dëgjoi bëmat e jashtëzakonshme të gjeneralit Rafael Uribe Uribe, protagonist absolut i Luftës Njëmijë Ditore (1899-1902), një nga ngjarjet më të rënda dhe më të përgjakshme në historinë e Kolumbisë.
Ne vitin 1935 humbi gjyshin dhe kjo ngjarje ndikoi shumë në gjendjen shpirtërore të 12 vjeçarit Márquez, i cili një vit me pas shkon në Barrankija për të studiuar në shkollën San Hosé. Më 1942 u transferua në Zipaquirá për të përfunduar gjimnazin. Ne moshën 20 vjeçare fitoi të drejtën e studimit në Universitetin e Bogotá, dega drejtësi. I mërzitur nga jeta e përshpejtuar e kryeqytetit kolumbian dhe nga i ftohti i krahinës se Andeve, Gabriel mbyllej në dhomën e tij ku lexonte kryeveprat e autorëve me të mëdhenj latinë dhe spanjisht-folës. I mahnitur nga letërsia, filloi të shkruante duke braktisur studimet.
Megjithë pasionin e madh për librat, Márquez ishte një nga ata që vuanin situatën e Kolumbisë që po kalonte një periudhë ku dhuna ishte gjithnjë e pranishme. Me 9 prill 1948, filloi e famshmja El Bogotazo, e njohur si treditëshi i dhunës në kryeqytet, që përfundoi me vdekjen e drejtuesit liberal Jorge Eliecer Gaitán. Gjatë atyre ditëve të përgjakshme disa njerëz hynë në apartamentin e tij dhe dogjën gjithçka. Márquez vendosi të shkonte në Kartagjenë ku gjeti punë si redaktor e më pas si reporter për gazetën “El Universal”.
Në vitin 1949 vendosi të rikthehej në Barrankija, ku filloi të punonte si gazetar dhe u bashkua me “El Gruppo de Barranquilla”, që përbehej nga të rinj që kishin pasion letërsinë. Një vit më pas publikoi në faqet e gazetës “El Espectador” të Santa Fésë një tregim me titull “La tercera resignación”. Në vitin 1952, mbaroi së shkruari romanin e tij të parë, “La hojarasca” (përkthyer shqip si Gjethurinat) dorëshkrimin e të cilit e dërgoi në Argjentinë. Pas tre javësh në përgjigjen që i erdhi shkruhej që mund të merrej me çdo gjë përveç se me letërsi.
Në vitin 1955 fitoi çmimin e parë në një konkurs, ku konkurroi me tregimin “Un día después del sábado” (Dita pas së shtunës). Falë dhuntive të tij narrative, García Márquez në një hark kohor mjaft të shkurtër u bë një nga emrat më të rëndësishëm të gazetarisë kolumbiane. Intervistat, artikujt dhe opinionet e tij ishin të mirëpritura në çdo redaksi. Te gjitha punimet e tij deri në 1956, u publikuan si një libër i vetëm me titull “Relato de un náufrago”, që trazoi skenën politike në vend pasi aty trajtoheshin trafiqet e drogës nëpërmjet detit. Qëndrimi i Markezit ndaj këtij fenomeni gjeti aprovimin e popullit, por provokoi keqas politikanët. Në nëntor të vitit 1956 drejtori i gazetës “El Espectador”, për të cilën punonte Markez, mori urdhër nga disa qeveritarë që të pushonte nga puna shkrimtarin. Nga miqësia e ngushtë dhe respekti i madh, drejtori vendosi ta dërgonte në Zvicër, ku do të punonte si reporter për gazetën e tij. Edhe pas falimentimit që ndodhi një vit me pas, Markez vendosi të qëndronte në Zvicër. Gjatë jetës në Evrope, ai vizitoi shumë qytete të famshme të kontinentit të vjetër së bashku me mikun Plinio Apuleyo Mendoza. Udhëtimi në fjalë shërbeu si frymëzim për të shkruar “90 días en la cortina de hierro”. Më 1958, pas një qëndrimi në Londër, García Márquez u kthye në Amerikë, për t’u vendosur më pas në Venezuelë.
Në Barrankija, u martua me Mercedes Barca, me të cilën pati dy fëmijë, Rodrigo (lindur në Bogotá në 1959) dhe Gonzalo (lindi në Meksiko në 1962). Më 1961 u transferua në New York ku filloi punën si korrespondent i Prensa Latina. Kërcënimet e vazhdueshme nga ana e CIA-s dhe kubanëve e shtynë të transferohej në Meksikë. Më 1967 realizoi kryeveprën e krijimtarisë se tij “Cien años de soledad“ (përkthyer shqip si Njëqind vjet vetmi), një libër që shënon kulmin e të ashtuquajturit realizëm magjik. Më 1974 dolën në treg “Ojos de perro azul” dhe “El otono del patriarca” (Vjeshta e patriarkut), dy veprat më komplekse të krijimtarisë së tij, një metaforë e gjerë mbi vetminë, mjerimin si pasojë e pasurimit.
Nga viti 1975, Márquez jetoi midis Meksikës dhe Kartagjenës, Havanës e Parisit. Më 1982, u vlerësua me çmimin Nobel për Letërsinë. Më 2002 publikoi vëllimin e parë të Vivir para contarla (Të jetosh për të treguar), ndërsa dy vjet më pas veprën e tij të fundit, të paktën deri tani Memorias de mis putas tristes(përkthyer në shqip nga Mira Meksi me titull Kujtim kurvash të trishta). Ndër veprat e tij me të mëdha përmenden Dashuri në kohërat e kolerës, Kronikë e një vdekjeje të paralajmëruar dhe “Njëqind vjet vetmi” e cila është përkthyer në shqip nga i madhi Robert Shvarc, Gjenerali në labirintin e tij, Erendira etj. Veprat e Markezit në shqip i kanë përkthyer Ramiz Kelmendi, Veton Surroi, Aurel Plasari, Mira Meksi e Robert Shvarc. /KultPlus.com
Marsin e vitit 2017 ndërroi jetë gazetari e shkrimtari Arif Demolli.
I njohur për tregimet e tij të veçanta për botën e fëmijëve, Demolli do të largohej nga kjo jetë papritur, duke lënë si trashëgimi një letërsi të veçantë për shqiptarët.
Tregimet e tij janë përfshirë në antologji të ndryshme të prozatorëve shqiptarë. Librat ‘Ballkonet e një qyteze’ dhe ‘Pëllumbat e kujtimeve’ i janë ribotuar edhe në Tiranë. Më 1981 u burgos dhe u dënua me dy vjet burg, kurse deri më 1990 mbeti pa punë dhe pa të drejtë botimi të veprave të tij.
Në vitin 2015-të, Demolli morri Çmimin Kombëtar për Vepër Jetësore “Azem Shkreli”.
Në mesin e veprave letrare të Demollit numërojmë “Vdekja e Akanit”, “Njeriu i blertë”, “Ante portas”, “Farët Magjike” dhe libra e vepra të tjera.
Ai ka lindur në Gllogovicë të Prishtinës. Ka përkthyer madje edhe një vepër të nobelistit Bertrand Russell. / KultPlus.com
Fotografitë e publikuara nga mediat ndërkombëtare prej stacionit kryesor hekurudhor në kryeqytetin ukrainas, Kiev, tregojnë që qytetarët po ikin masivisht si pasojë e agresionit rus, i cili pritet të avancojë.
Sipas Agjencisë së Kombeve të Bashkuara për Refugjatë (UNHCR), deri në fund të kësaj jave, rreth 1.5 milion refugjatë do të kenë ikur nga Ukraina.
Kjo është kriza më e madhe e refugjatëve në Evropë nga fundi i Luftës së Dytë Botërore”, ka thënë kreu i UNHCR-së, Filippo Grandi për agjencinë Reuters, trasnmeton Gazeta Express.
Sipas UNHCR-së, deri tani Ukrainën e kanë lëshuar rreth 1.36 milionë refugjatë dhe më shumë se gjysma e tyre, rreth 760 mijë, kanë shkuar në Poloni, ndërkaq 157 mijë në Poloni./ KultPlus.com
Eshtë e vështirë të thuash me fjalët e një biri, atij të cilit në zemër fare pak i ngjasoj. Ti je e vetmja në botë që din, për zemrën time, atë që ish ngahera, përpara secilës tjetër dashuri.
Prandaj duhet të t’them çfarë është e tmerrshme të njohësh: është brënda hirësisë tënde që lind pikëllimi im. Je e pa-ndërrueshme, prandaj është e dënuar me vetmi jeta që më ke dhuruar. Dhe s’dua të jem vetëm. Kam një uri të pasosur dashurie, të dashurive prej trupave të pashpirt. Ngaqë shpirti është në ty, je ti, por ti je nëna ime dhe dashuria jote është skllavëria ime: kam kaluar një fëmijëri skllav i kësaj ndjenje të madhe e pa-shpëtueshme, të një detyrimi të pasosur. Ishte e vetmja mënyrë për të ndjerë jetën, e vetmja ngjyrë, e vetmja formë: tani ka mbaruar.
Mbijetojmë: dhe është çrregullsia e një jete të rilindur jashtë arsyes. / KultPlus.com
Teatri i Madridit tha të premten se ka anuluar shfaqjet e Baletit prestigjioz Bolshoi të planifikuar në maj për shkak të pushtimit të Ukrainës nga Rusia, transmeton KultPlus.
Mijëra njerëz besohet se janë vrarë ose plagosur dhe më shumë se 1 milion refugjatë janë larguar nga Ukraina që nga 24 shkurti, kur presidenti rus Vladimir Putin urdhëroi sulmin më të madh në një shtet evropian që nga Lufta e Dytë Botërore.
“Teatrit tw Real Madrid i vjen keq që nuk mund të llogarisë në këtë kompani prestigjioze, drejtori i së cilës, Vladimir Urin, është shprehur publikisht në favor të Ukrainës dhe kundër luftës”, thuhet në deklaratë.
Shtëpia e operës ka treguar tashmë mbështetjen e saj për Ukrainën më 27 shkurt, kur në një shfaqje të “Muzgut të perëndive”, kufoma e Siegfried u mbështjell me flamurin ukrainas.
Pushtimi ka bërë që dhjetëra kompani private si dhe një gamë e gjerë institucionesh të ndalojnë së vepruari në Rusi ose të ndërpresin lidhjet me homologët rusë.
Teatri i Madridit tha se do të rimbursojë biletat që kishte shitur tashmë./ KultPlus.com
Muharrem Qena është njëri prej themeluesve të skenës teatrore dhe të këngës argëtuese shqiptare. Ai punoi si regjisor, producent, këngëtar, dhe skenarist. Muharremi lindi në Mitrovicë më 1930 në një familje që kontribuoj shumë për artin kosovar. Gjimnazin e kreu në Prishtinë, kurse shkollën e filmit në Beograd. Ai shkriu talentin e tij prej regjisori, aktori, shkrimtari dhe këngëtari. Ishte regjisor i më se 200 shfaqjeve teatrale.
Shpërblimet e shumta lokale e ndërkombëtare e radhisin në krijuesin më të mirënjohur kosovar. Me ”Ervehenë” e autorit Ahmet Qirezi(1932), e cila mori 5 shpërblime kryesore në Festivalin e Steries – Novi Sad (1967), ngriti skenën teatrore të Kosovës në piedestal. Regjisor i shumë dramave, e filmave dokumentarë e televizivë. Muharremi ishte nismëtar i punës së teatrove në Prizren, Gjakovë, dhe Gjilan. Ai krijoi dhe këndoi një sërë këngësh argëtuese në frymën bashkëkohore, të cilat frymëzuan dhe u falën kënaqësi shumë brezave.
Sonte, KultPlus ua sjell videon dhe tekstin e këngës ‘Lamtumirë’:
Lamtumirë ti o e bukra vashë unë do t’vet tash o hije n’vend të largët.
Më vjen keq vasho që nuk u pamë dhe pa m`dhanë besë vashë na duhet me u nda, por besoj se netët nuk na janë harru t`përqafum që i kemi kalu.
Lamtumirë oj syzezja e ime s`ta harroj do t`ma jesh në kujtime
por besoj, se netët nuk na janë harru t`përqafum që i kemi kalu
Lamtumirë ti o e bukura vashë une do t’vet tash o hije n’vend të largët./KultPlus.com
Ministrja e Kulturës, Elva Margariti kujtoi aktorin e madh Kadri Roshi, në kuadër të muajit të Teatrit.
“Mirënjohje për aktorin e madh Kadri Roshi, pa të cilin skena dhe ekrani shqiptar nuk do të ishin të njëjtët”, shprehet Margariti.
Kadri Roshi lindi më 4 janar 1924 dhe u nda nga jeta më 6 shkurt 2007 në Tiranë. Përfundoi studimet e larta në Pragë në vitin 1951. Ai e filloi karrierën e tij si aktor në Teatrin Popullor në moshën 21-vjeçare duke qenë një ndër krijuesit e këtij teatri. Që nga ajo kohë ai numëron rreth 180 role në skenë dhe kinematografi.
Nga shumëkush është konsideruar si legjendë e skenës dhe ekranit shqiptar. Ai ka qenë një aktor brilant me një talent të lindur. Në vitin 1995 është nderuar me Çmimin e Karrierës në Festivalin e Filmit Artistik, në vitin 1997 me Çmimin e Madh të Nderit.
Ai është “Nderi i Kombit” nga viti 1999. Emri i Kadri Roshit do të kujtohet gjithnjë si kolos për filmin dhe teatrin shqiptar, ku ai luajti role dhe figura të spikatura, që nuk do të harrohen kurrë./atsh/ KultPlus.com
