Kompozitorja, këngëtarja dhe gazetarja e njohur Violeta Rexhepagiqi, ishte një prej këngëtareve më të famshme të viteve 80-të e 90-të, një artiste avangarde dhe shumë e veçantë për nga stili i saj, shkruan KultPlus.
Violeta Rexhepagiqi u largua nga kjo botë më 16 prill të vitit të kaluar, por krijimtaria e saj dhe kontributi i madh që e ka dhënë në fushën e gazetarisë dhe informimit tek populli shqiptar për ngjarjet dhe torturat e burgosjet që ndodhnin në Kosovën e para luftës, nuk do të harrohen kurrë.
Violeta Rexhepagiqi u lind në Prishtinë me 16 Shkurt të vitit 1965.
Mësimet e para të përgjithshme i ndoqi në shkollën e qytetit “Faik Konica”. Pas suksesit me këngë dhe si spikere për programe të fëmijëve në “Radio Prishtinë” filloj të ndjekë mësimet edhe në shkollën e ultë të muzikës. Si rrjedhë e angazhimit të saj pasojnë edhe mirënjohjet në festivalin e fëmijëve “Akordet e Kosovës“. Njëkohësisht, Violeta interpreton më se 40 këngë për fëmijë, dhe luanë zërin e personazheve në radio-dramat për fëmijë. Në ndërkohë, Violeta nga adhuruesit e vegjël adhurohet dhe shikohet si shembull i rebelimit artistik.
Violeta për publikun e gjerë shqiptar u bë e njohur me paraqitjet e saja në grupin e muzikës moderne të kohës “Vivien” rreth vitit 1984. Gjatë kësaj kohe, ajo përfaqëson për dy herë Kosovën në përzgjedhjen e përfaqësueses së Jugosllavisë për “Këngën e Eurovizionit”. Që më parë Violeta, ishte e angazhuar në Radio Televizionin e Prishtinës dhe aty punoj deri në uzurpimin e kësaj qendre nga forcat e armatosura serbe. Gjatë kësaj kohe ajo përgatiti programin artistik me të cilin merr pjesë në festivalin e Radio Televizionit Jugosllav. Pas okupimit të RTP-së ajo mbeti e pa angazhuar deri pranoj ftesën si reportere lufte pranë disa agjencive dhe televizioneve të huaja, si “News Network”, “WTN”, “Sky NEWS” etj. Për këtë qëllim ajo raportoji nga shumë vatra të luftës. Gjatë udhëtimeve të saja, ajo pësoj një aksident në komunikacion dhe si pasojë për mëse dy vite e gjysmë nuk mund të lëvizte gjymtyrët e trupit.
Nga viti 1995 në bashkëpunim me produksionin muzikorë “Labia” bëri incizimin e një disku. Gjatë luftës në Kosovë, si pasojë e lëndimeve të saja nuk ishte në gjendje të raportonte në mënyrë aktive edhe pse kohën e luftës e kaloj në Prishtinë. Në ndërkohë (2010), Violeta punonte pranë Radio Televizionit publik të Kosovës “RTK”, shkruante tekste këngësh dhe kompozon për këngëtarë të vijës së saj artistike. Gjatë punës së saj në RTK, ka përgatitur disa emisione dokumentare, si “Loja e heshtjes”,” Azizia”, “Linda”, “Joliria në liri”, etj. Ajo punoni në RTK deri në fund të jetës dhe në kohë të lirë shkruante tekste dhe kompononte këngë për të tjerët. / KultPlus.com
I humba të gjitha, po lypës s’u ktheva, S’ia zgjata dorën askujt dhe veten e mbajta. C’u bënë vajzat më të bukura Drita, Maria dhe Eva? Atyre dorën me gaz mund t’ua mbaja.
Po të gjitha ato u plaken si unë Dhe bukurinë e dikurshme s’e kanë, Megjithatë drejt tyre synoj nganjëherë më shumë Sesa drejt guhakerve me qyrk e famë.
I humba të gjitha, më mbetën vetëm kujtimet dhe kockat, Më mbeti lekura dhe bebja e syrit tok me shkëndijat. Tani perballe shtëpise sime këndojnë bretkosat, Gëzohem se janë të gjitha të mijat./ KultPlus.com
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti ka kërkuar ndihmën e Portugalisë për njohjen nga Spanja, duke thënë se Madridi nuk është si Beogradi e as Spanja si Serbia.
Kurti këtë kërkesë e bëri gjatë një intervistë të tij për televizionin publik portugez, ku tha se Kosova e konsideron Portugalinë si aleate dhe partnere.
“Mendoj se Portugalia mund të na ndihmojë me shtetet që s’na kanë njohur, ndoshta veçanërisht me Spanjën e po ashtu edhe me 4 shtete jo njohëse në NATO. Ne e konsiderojmë Portugalinë aleate dhe partnere dhe nuk kemi asnjë çështje të hapur mes dy shteteve. Në skenarin më të keq edhe nëse Spanja do të vërente ngjashmëri mes Kosovës dhe shteteve baske apo Katalunisë, ajo s’do të duhej asnjëherë ta krahasojnë veten me Serbinë. Madridi, nuk duhet ta krahasojë veten me Beogradin.”, tha Kurti.
Tutje ai shtoi se më e pakta që mund të bëjnë Spanja është njohja e pasaportave tona dhe hapjen e zyrave të tyre ndërlidhëse në Prishtinë.
“Minimumi që mund të bëjnë tani është të njohin pasaportat tona dhe të hapin zyrën e tyre ndërlidhëse në Prishtinë. S’ka paralele ndërmjet intervenimit të NATO-s 23 vjet më parë dhe tani, çfarë shohim në Ukrainë. Atëherë, forcat serbe zhvendosën jashtë Kosovës 860 mijë njerëz. 80% e popullatës ishte dëbuar nga shtëpitë e tyre, 12 mijë civilë të paarmatosur ishin vrarë, 10% e tyre fëmijë, 20 mijë gra janë dhunuar dhe 120 mijë shtëpi ishin shkatërruar apo djegur. Pra, kishte një gjenocid dhe NATO kishte ndërhyrë për ta ndalur”, shtoi Kurti./ KultPlus.com
On @rtppt I said that 🇵🇹 is our friend & ally who can help us w/ non-recognizers, especially Spain. 🇽🇰 strong economic performance in our 1st year of governance & the historic mandate of 🇵🇹 newly elected govt are the hope for social-democrats everywhere. https://t.co/WIkOv62vGl
Në kuadër të projektit dhe fushatës sonë të shoqëruar me një film dokumentar “Edukimi i Hershëm” si dhe “Forumi II”, temat: Drama/Teatri si pjesë e integruar në edukimin e hershëm & edukimin prindëror, ne si MUTE Foundation vazhdojmë perpjekjet tona në bashkëpunim me institucionet qendrore dhe lokale në avancimin e edukimit teatror jo vetem si një aktivitet ekstra-kurrikular, prandaj:
Për të ndërtuar një ekosistem të shëndetshëm kulturor dhe për të avancuar standardin etik e moral, mendoj se mënyra më e mirë është të fillohet nga edukimi i hershëm përmes teatrit i cili nuk është vetëm një event siperfaqesor, por është vetë morali i një shoqërie.
Si një vend laik i cili mbështetet në mos shkaktimin e vuajtjeve të të tjerëve dhe përkushtimin ndaj të vërtetës dhe dhembshurisë, edukimi i hershem përmes teatrit është tempulli ideal i ushtrimit të virtyteve të njeriut dhe luan një rol kyç në skalitjen e pikëpamjeve njerëzore.
Përtej feve dhe ideologjive, teatri është paradigmë ideale në ndërtimin e një identiteti kulturor, si art komplementar!
Është e mirëqenë botërisht tashmë, se edukimi i hershëm dhe edukimi përmes lojës dhe teatrit si proces konsistent, afekton direkt dhe indirekt ngritjen intelektuale dhe kulturore të fëmijëve duke u bërë kështu një mbështetje e qëndrueshme në rritjen personale dhe profesionale të tyre në të ardhmen dhe të mësuarit e ushtrimit të kontrollimit të një partiture të gjerë emocionale per ta.
Ne teatër fëmijët mësojnë letërsinë, poezinë, historinë, historinë e kostumeve, dizajnin, ndriçimin etj. Të gjitha këto ata i mësojnë në kontekstin shkollor. Teatri i mirëfilltë i çon fëmijët në një dimension tjetër, i bën ata ta përjetojnë magjinë qe u jep teatri, i bën më të afërt dhe më të dashur me njëri-tjetrin, ata mësojnë të dëgjojnë tjetrin, e fusin veten në rolet e protagonistëve në skenë , u krijon vetëbesim duke parë që shqetësimet e tyre të moshës i kanë edhe fëmijët e tjerë dhe kur ato zgjidhen ne skenë me një mësim të mesuar, edhe fëmijët në audiencë e ndjejnë të njëjtën gjë. Teatri është terapi kunder stresit të fëmijeve.
Prandaj teatri/drama nuk ka nevojë të presë për t’u integruar në kurrikulë si lëndë standarde, sepse kjo kërkon një kohë dhe është një proces pak me i gjatë, e që mund të ndodhë në një fazë të mëpastajshme, por ai mund të përjetohet dhe ne këtë po mundohemi ta bejme, që fëmijët të shkojnë në teatër!
Përmes teatrit ne bashkë me partnerët tanë synojmë të bëjmë ndryshime të vogla në rritje, duke e bërë atë të qasshëm për fëmijët! Mute Foundation ka një plan të vetëdijshëm se si të bëhet kjo në një afat optimal, sigurisht që në plan të parë duhet të ketë një vullnet politik e besoj se per këtë kemi indicje reale.
Nga organizata prestigjioze ndërkombëtare si Forumi Ekonomik Boteror(ËEF), është cilësuar se nëse fëmijet tanë në të ardhmën pretendojnë të gjejnë një vend pune, ata duhet të stimulohen të orientohen nga arti dhe teknologjia, si opozite e njëra-tjetrës.
Sot femijët e kanë shumë të lehtë qasjen në teknologji ose qind për qind, ndërsa qasjen në teatër e kanë pothuajse zero për qind. Është e vërtetë se teatri i mirëfilltë është i kushtueshëm sepse çdo shfaqje ndodhë në kohë reale, por këtu fshihen edhe benefitet qe ai sjellë te fëmijët, ai ju jep një standard të patejkalueshëm: prezencën në kohë reale me shumë fëmijë, me aktorë qe ju flasin direkt atyre, e ju falin emocion, buzëqeshje, pikëllim, lotë, kujdes, dashuri e qindra ngjyra emocionesh që mund t’i perjetosh ndoshta vetëm në teatër.
Teatri i bën fëmijët të bukur! Prandaj le të mos ua mohojmë, këtë të drejtë!
Claudia Cardinale, ambasadore e Unesco, për të promovuar barazinë gjinore, ka treguar përvojën e saj të tmerrshme kur ishte gjashtëmbëdhjetë vjeç.
Kjo dhunë më paralizoi për një kohë të gjatë, duke më penguar që të martohesha dhe t’i jepesha plotësisht një burri”. Claudia Cardinale në një intervistë ka treguar se çfarë i ndodhi shumë kohë më parë, sot ajo është 80 vjeç, gjithmonë feministe dhe shumë e përkushtuar në punën e saj. Ajo ishte gjashtëmbëdhjetë vjeç kur u përdhunua, por e mbajti djalin e saj.
“Sulmuesi vazhdoi të më përndjekë”, thotë ajo, “dhe donte që unë të ndërprisja shtatzëninë, por unë nuk do të hiqja dorë nga krijesa ime për asgjë në botë.”Kur i komunikova vendimin prindërve dhe motrës sime Blanche, ata ishin padyshim krah meje”.
Aktorja e madhe mbetet e shqetësuar përpara asaj që vazhdon të ndodhë: Një numër shumë i lartë i grave të vrara dhe të dhunuara. “Është absurde që në vitin 2018 burrat vazhdojnë të tërbohen kundër grave – thotë Claudia Cardinale. Dhe gjëja më e keqe është se shumica e vrasjeve janë kryer nga burrat, të dashurit, të dashuruarit, domethënë, njerëzit që duhet ta duan dhe ta mbrojnë më shumë një grua”.
Cardinale është ambasadore e UNESCO-s dhe promovon barazinë gjinore në botë, të drejtën për arsim, respektin për gratë, të cilat nëse gjenden përballë dhunës “duhet të raportojnë menjëherë pa hezitim apo frikë”. Dhe shton:
“Meshkujt kurrë nuk do të vlejnë më shumë se ne që japim jetë, nuk kanë mësuar ende të pranojnë emancipimin tonë, të drejtën për pavarësi që kemi fituar falë betejave të shumta. Kur vendosni të lini një partner, ai shpesh reagon në një mënyrë të pakontrolluar që e shtyn atë të vrasë për të ushtruar fuqinë e tij: ai nuk ju fal, sepse ju doni të mos i përkisni më atij “.
Njëqind e dhjetë vjet më parë, ndodhi një nga katastrofat më të famshme dhe më vdekjeprurëse të kohëve moderne.
Në orën 02:20 të mëngjesit të 15 prillit 1912, ajo që vlerësohej si një nga anijet më luksoze dhe të sigurta të ndërtuara ndonjëherë, u përplas me një ajsberg dhe u mbyt në brigjet e Njufaundlendit, duke i marrë jetën më shumë se 1.500 njerëzve.
Anija më e madhe e pasagjerëve në botë deri në atë kohë, ishte në udhëtimin e saj të parë zyrtar, duke udhëtuar nga porti anglez i Sauthemptonit për në Nju Jork të SHBA-së. Reliket e saj do të zbuloheshin pas 73 vjetësh, më 1 shtator 1985 nga Robert Balard dhe Zhan-Lui Mishel. Ndërsa tragjedia ka frymëzuar shumë filma, libra dhe artikuj, anija dhe pasagjerët e saj, bartin ende mbajnë sekrete dhe fakte pak të njohura, që mund t’ju habisin. Ja cilat janë disa prej tyre:
Aktorja amerikane e filmave pa zë Doroti Gibson, ishte një nga afro 700 të mbijetuarit e aksidentit. Ajo luajti në një film të quajtur “E mbijetuara nga Titaniku”, që u shfaq në kinema vetëm 1 muaj pas tragjedisë. Xhirimet për filmin nisën menjëherë pasi ajo mbërriti në Nju Jork. Në film, Gibson mbante veshur të njëjtat rroba, që kishte gjatë fundosjes së Titanikut.
700 pasagjerët e klasës së tretë, duhej të ndanin dy banjo gjithsej. Kjo u pasqyrua me vërtetësi edhe në filmin “Titanik” të vitit 1997 me regjinë e Xhejms Kameron.
Një nga muzikantët e anijes, Rozhe Briku, ishte vetëm 21-vjeç kur vdiq në atë tragjedi. Por ai nuk u shpall zyrtarisht i vdekur deri në vitin 2000. Madje ushtria franceze e quajti atë një dezertor, kur ai nuk u paraqit për të shërbyer në Luftën e Parë Botërore. Shoqata Franceze e Titanikut, u përpoq për vite me radhë të pastronte figurën e tij, por e ariti këtë vetëm 88 vjet pas fundosjes së Titanikut.
Pak para përplasjes, ekuipazhi i anijes ishte detyruar të vëzhgonte me sy të lirë rrugën përpara. Për këtë arsye oficerët e turnit Frederik Flit dhe Rexhinald Li, nuk mund të shihnin shumë larg. Oficeri i dytë i anijes u zëvendësua në minutën e fundit, dhe harroi t’u dorëzonte çelësin e dollapit ku ndodheshin dylbitë. Çelësi u nxorr në ankand në vitin 2010, dhe u shit për 130 mijë dollarë.
Sipas të dhënave zyrtare të hetimit që u krye po atë vit, ekuipazhi pati vetëm 37 sekonda kohë nga identifikimi i ajsbergut, në dhënien e alarmit, dhe vendosjes së çfarë duhej bërë.
Titaniku u karakterizua që në origjinë nga tragjeditë. Tetë punëtorë vdiqën vetëm gjatë ndërtimit të anijes, por vetëm 5 prej tyre janë të njohur:Samuel Skot, Xhon Kelli, Uilliam Klark, Xhejms Dobin dhe Robert Mërfi. Një pllakatë përkujtimore, u zbulua në ndërtim të tyre në Belfast në vitin 2012.
Njeriu më i pasur në bordin e Titanikut ishte Xhon Astor IV, që besohej gjerësisht se ishte njeriu më i pasur në botë në kohën e vdekjes. Pasuria e tij ishte rreth 150 milionë dollarë, ose 3.5 miliardë dollarë me kursin e sotëm. Ai po kthehej nga muaji i mjaltit me gruan e tij të re, Madlein Fors, 28 vjeçe më e vogël se ai. Trupi i Astor, ishte një nga të paktët që u gjet në ujërat e oqeanit Atlantik. Me vete iu gjetën 2.440 dollarë, ose afro 60 mijë dollarë më kursin e sotëm.
Thuhet se disa burra u maskuan si gra, për të gjetur një vend në varkat e shpëtimit, të cilat ishin vetëm për gratë dhe fëmijët. Madje këto zëra shkaktuan divorcin mes Dikinson dhe Helen Bishop në vitin 1916, që të 2 të mbijetuar nga Titaniku. Edhe të mbijetuarit J.Brus Ismei, Uilliam Karter dhe Uilliam T.Sloper, u përndoqën gjatë gjithë jetës nga të njëjtat aludime.
Të 25 inxhinierët e anijes u mbytën, teksa u përpoqën që të mbanin sa më gjatë anijen mbi ujë. Ata arritën të garantonin funksionimin e energjisë elektrike dhe pompave të shkarkimit, deri kur anija u fundos. Falë tyre, anija transmetoi sinjalin SOS përmes radios deri disa minuta para fundosjes së anijes.
Vëllezërit Edmond dhe Mishel Navratil, ishin 2 dhe 4 vjeç kur u fundos Titaniku. Ata ndodheshin në anije me të atin e tyre, Mishel Sr., që i kishte rrëmbyer nga e ëma. Ai vendosi t’i çonte në Amerikë, me shpresën që gruaja e tij do ta ndiqte, dhe ata mund të nisnin në SHBA një jetë të re.
Babai i tyre, i hipi të miturit në një varkë shpëtimi, dhe nuk u pa më i gjallë. Asnjeri nga fëmijët nuk fliste anglisht. Ata u ndihmuan nga francezja e mbijetuar, Margaret Heis, derisa autoritetet e gjetën nënën e tyre 1 muaj pas katastrofës, falë fotot së tyre të botuar në të gjithë gazetat e botës.
Të paktën 15 dëshmitarë, u betuan se e kishin parë Titanikun të ndahej më dysh, para se të fundosej. Por pretendimi u injorua, dhe hetimi zyrtar nga autoritetet amerikane, arriti në përfundimin se anija u mbyt si një e tërë. Në fakt 73 vjet më vonë kur u gjetën rënojat, u vërtetua se dëshimtarët kishin patur të drejtë:anija ishte e ndarë më dysh.
Shkencëtarët, mendojnë se për shkak të baktereve që e rrethojnë, reliket e anijes mund të zhduken tërësisht brenda vitit 2030.
Njëri nga kuzhinierët e anijes, Çarls Xhauglin, mbijetoi shumë më gjatë në ujë të ftohtë se të tjerët, për shkak të sasive të mëdha të uiskit që kishte pirë. Raportohet se ai i mbijetoi ujërave të akullta të Atlantikut të Veriut për të paktën 2 orë, ndërsa shumica vdiqën nga hipotermia brenda 15 minutave.
Nga mbi 1.500 njerëz që vdiqën, vetëm 4 prej tyre ishin gra nga klasi i parë. Njëra prej tyre ishte Ana Isham, e cila vdiq pasi nuk pranoi ta braktiste qenin e saj. Thuhet se ajo u hodh nga një varkë shpëtimi, kur e kuptoi se nuk mund të merrte më vete qenin e saj. Më pas u spekulua se një grua u gjet e pajetë në ujë duke shtërnguar qenin e saj, edhe pse është e pamundur të dihet me siguri nëse ishte pikërisht ajo.
Nga mbi 1500 viktimat, u gjetën vetëm trupat e 300 prej tyre. Një nga trupat e gjetur u quajt “fëmija i panjohur”. Ai u identifikua gati 100 vjet më vonë si Sidnej Guduin.
Një nga të mbijetuarat më të famshme ishte Molli Braun. Ajo kandidoi më vonë për në Senatin e SHBA, edhe pse nuk fitoi. Braun ishte një aktiviste e të drejtës së grave për të votuar, dhe punoi me Kryqin e Kuq gjatë Luftës së Parë Botërore.
Katastrofës i shpëtuan jo pak njerëz të famshëm. Ata kishin blerë biletat e udhëtimit, por për arsye të ndryshme nuk hipën në të. Mes tyre ishin biznesmenët e njohur Milton Hershej, J.P Morgan, dhe shpikësi italian i radios Gulielmo Markoni.
“Titaniku” i Xhejms Kameron, nuk është filmi i vetëm në lidhje me këtë ngjarje. Nazistët realizuan në vitet 1930 një film propagandistik, që i përshkruan ngjarjet nga një “këndvështrim” gjerman. Filmi u përpoq të fajësojë britanikët për fundosjen e Titanikut. Pretendohej se ata e nxitën anijen të udhëtonte me shpejtësi të plotë, pavarësisht nga paralajmërimet e një zyrtari (imagjinar) gjerman, që gjoja ishte i vetmi person në bord që u shqetësua për jetën e njerëzve.
Skandali i prapaskenave të këtij filmi, është gati i pabesueshëm. Pak para se të vritej në burg se kishte folur kundër regjimit nazist, regjisori i atij filmi kërkoi nga autoritetet një anije me madhësinë e Titanikut, që të mund ta xhironte filmin. Nazistët i siguruan transoqeanikun luksoz gjerman SS Cap Arcona. Por kjo anije u përdorur më vonë si një kamp përqendrimi lundrues, dhe u fundos nga aleatët, duke shkaktuar 2.750 të vdekur./bota/ KultPlus.com
Këshilli i Kosovës për Trashëgimi Kulturore për nder të shënimit të Ditës Botërore të Monumenteve dhe Lokaliteteve organizoi aktivitetin “Ekspozitë me fotografi të aseteve të trashëgimisë kulturore në mbrojtje të përhershme në Republikën e Kosovës”.
Në kuadër të ekspozitës u paraqitën 23 asetet e trashëgimisë kulturore në mbrojtje të përhershme.
Nga këto, nëntë të trashëgimisë arkeologjike: Kalaja e Prizrenit, Fusha e Madhe dhe Tuma, Kalaja e Harilaqit, Kalaja e Veletinit me minierat antike, Kalaja e vjetër, Kështjella antike e Keqekollës, Lokaliteti arkeologjik i Dresnikut, Municipium Ulpiana-Justiniana Secunda, Kalaja e Korishës, si dhe katërmbëdhjetë sish nga trashëgimia arkitekturale: Hamami i Gazi Mehmed Pashës, Hidroelektrana – Muzeu i Elektroekonomisë, Kisha dhe shkolla fillore në gjuhën shqipe në Stubëll të epërme, Kisha e Shën Premtës “Kisha e Levishës”, Kompleksi i banimit “Emin Gjiku”, Kulla e Haxhi Zekës në Leshan, Manastiri i Deçanit, Manastiri i Graçanicës, Shtëpi banimi – IKMM, Patrikana e Pejës, Shtëpi banimi (ish Akademia e Shkencave dhe Arteve), Xhamia e Hadum Agës, Xhamia e Mbretit dhe Xhamia e Sinan Pashës.
Aktiviteti mblodhi profesionistë të fushave të trashëgimisë kulturore nga institucionet e Kosovës, MKRS, përfaqësues të Ambasadave si dhe nga Universiteti i Prishtinës.
Kryetarja e Bordit të Këshillit për Trashëgimi Kulturore, znj. Zanita Halimi, falenderoj të gjithë pjesëmarrësit dhe theksoj se “kjo ditë është një përpjekje për të ndihmuar në vazhdimin e edukimit të të rinjëve për rëndësinë e trashëgimisë kulturore dhe krenarisë që duhet të kemi për të.
Është shumë e rëndësishme që në këtë ditë të reflektojmë, e të mos jetë vetëm një ditë për të nderuar trashëgiminë kulturore, por një thirrje për angazhim të përditshëm për ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë”.
Aktivitetin e përshëndeti, z.Ardian Gola, kryetar i Komisionit parlamentar për Arsim, Shkencë, Teknologji, Inovacion, Kulturë, Rini dhe Sport
Z. Gola, theksoi se trashëgimia kosovare i tregon dy gjëra: për praninë e vazhdueshme historike të shoqërisë dhe këtij populli në këto treva dhe për diversitetin e saj. Z.Gola tha se nga kisha, manastire e xhamia deri te kalaja dhe kështjella të ndryshme, tregojnë për një diversitet të skajshëm kulturor të një historie të bujshme.
Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, z.Hajrulla Çeku tha se bashkërisht me ndihmën që vjen nga Komisioni Parlamentar, KKTK dhe puna e gjithë profesionistëve që janë pjesë e këtij sistemi unik të mbrojtjes së trashëgimisë kulturore do t’ia dalim mbanë dhe nuk do të flasim më për trashëgiminë në rrezik por për mënyrën se si do ta shfrytëzojmë më së miri potencialin ekonomik që ofrojnë këto asete të trashëgimisë kulturore.
Në fund të ekspozitës KKTK ndau Mirënjohje për z. Arben Llapashtica për kontributin e tij jo vetëm në sigurimin e shumë prej fotografive të aseteve të trashëgimisë kulturore, por dhe për promovimin e trashëgimisë kulturore të Republikës së Kosovës.
Ekspozita do të mbetet e hapur deri më 21.04.2022 në ambientet e Institutit të Kosovës për Mbrojtjen e Monumenteve, Prishtinë./ KultPlus.com
Leonardo da Vinçi ka lindur në Itali, mendja e tij ishte shumë e ndryshme nga ajo e njerëzve të zakonshëm, ai na ka dhënë shumë. Sot do t’ju tregojmë disa gjëra të veçanta për Leonardo da Vinçin, të cilat vështirë se i dini, ndaj le të dime, transmeton KultPlus.
Leonardo da Vinci ishte një njeri që shpjegoi arsyen e saktë pse qielli ishte blu. Kjo ndodh sepse era shpërndan dritën që vjen nga dielli. Dhe ngjyra blu ka një aftësi më të lartë për t’u përhapur se ngjyrat e tjera. Për shkak të kësaj, ne shohim qiellin blu gjatë ditës. Leonardo da Vinçi mund të shkruante me njërën dorë në të njëjtën kohë dhe të vizatonte me dorën tjetër. Lentet e kontaktit u sugjeruan për herë të parë nga Leonardo da Vinci në 1508. Ishte Leonardo da Vinci ai që shpiku atë tërheqëse. Ai blinte kafshë të mbyllura në kafaz nga tregu që të liroheshin. Leonardo da Vinci ishte një vegjetarian shumë i prerë. Sepse ata kishin shumë dashuri dhe dashuri për kafshët. Leonardo da Vinci ishte fëmija i paligjshëm i një avokati të pasur. Bill Gates bleu librin e Leonardo da Vinçit The Codex Leicester në 1994 për 30 milionë dollarë. Disa nga faqet e të cilave u përdorën gjithashtu si mbrojtëse ekrani në Windows 95.
Leonardo da Vinci u arsimua në shtëpi. Sepse mungonte arsimi formal në greqisht dhe latinisht. Leonardo da Vinçi mund të shkruante shumë lehtë çdo fjalë në rend të kundërt. Siç e shohim të shkruar në pasqyrë. Ai e shkruante këtë kur ka një gjë të fshehtë për t’u shkruar. Sipas Librit Botëror të Rekordeve Guinness, piktura e Monalisa, e krijuar nga Leonardo da Vinci, është piktura me vlerën më të lartë të sigurimit në histori.
Ajo u bë fotografia më e famshme pasi u vodh nga Muzeu Lobre në Paris në vitin 1911. Vlera ishte 780 milionë dollarë në vitin 2015. Sipas komunikimit me fytyrë, Mona Lisa e pikturës së Leonardo da Vinçit është 83% e lumtur, 9% e maskuar, 6 për qind të frikësuar dhe 2 për qind të zemëruar. Leonardo da Vinci gjithashtu nënshkroi irisin e djathtë të Mona Lizës. E cila është e vështirë të besohet, por disa gjëra u shpikën nga Leonardo da Vinci në fund të viteve 1400 ose në fillim të viteve 1500./ KultPlus.com
Veprimtaria e gjerë diturake e prof. Jup Kastratit në fushën e studimeve gjuhësore, letrare, bibliografike dhe në historinë e kulturës kombëtare shqiptare, i përngjan një ajsbergu në detin e pafundmë të dijes. Themi “ajsberg”, pasi një pjesë e rëndësishme e veprave të tij kanë mbetur në dorëshkrim, ende të pazbuluara nga lexuesit, ndërsa pjesa e veprave të botuara, përkatësisht rreth 40 libra me studime janë ende të pahulumtuara sa duhet nga studiuesit e specializuar. Indiferentizmi ndaj vlerave dhe dijes është një “plagë e re” e tranzicionit shqiptar, e cila ka zënë rrënjë në çdo fushë të veprimtarisë shoqërore e shpirtërore dhe që pavarësisht kohës së mjaftë, sërish nuk po fashitet.
Me rastin e 96-vjetorit të lindjes së prof. Jup Kastratit, këtij personaliteti të shkencave albanologjike, po paraqesim një sintezë të rezultateve të punës studimore, duke cekur gjurmëve të individualitetit të tij si krijues, hulumtues dhe si përkthyes.
Ai lindi me 15 prill të vitit 1924 dhe u nda nga jeta me 22 shtator të vitit 2003. Deri në frymën e fundit, pavarësisht sëmundjes që e mundoi për dy vite radhazi, ai nuk e ndërpreu punën shkencore.
Nga 79 vjet jetë, 62 prej tyre, i pati punë të pandërprerë. I udhëhequr nga një mision prej titani, të cilin e përmbushi më së miri, na trashëgoi rreth 40 vepra shkencore; 1000 artikuj e studime, që zënë rreth 20 mijë faqe të botuara në periodikët publicistikë dhe shkencorë; 5 mijë faqe epistolar, me shkrimtarë e dijetarë vendas e të huaj dhe gjashtë vepra të tjera që pritet të botohen së shpejti.
Një ndër themeluesit kryesorë të Institutit të Lartë Pedagogjik dhe i Universitetit “Luigj Gurakuqi”, Shkodër; themelues i tre organeve shkencore dhe drejtues i dhjetëra të tjerave si kryetar ose anëtar bordi; pedagog me aftësi të spikatura didaktike, me kulturë të gjerë e të thellë, profesor Jup Kastrati përbën një nga emrat më të rëndësishëm që naltuan traditën e arsimit të lartë vendas dhe që me veprën e vet, çeli udhë të pashkelura më parë në fushën e kërkimeve shkencore.
Ai lindi në pranverën e vitit 1924 në Shkodër në një familje fisnike shkodrane. Qysh në moshë të njomë, shprehu një kureshti dhe dashuri të madhe për dijen. Veç kureshtjes, ai spikati si një njeri vullnetfortë dhe durimshumë, tipare që e shoqëruan gjithë jetën dhe i garantuan suksesin e padiskutueshëm në fushën e shkencës.
Qysh në shkollën fillore u përveçua si nxënës i shkëlqyer. Shkollën fillore pesëklasëshe (1930- 1935), gjimnaz klasik (1936-1940) dhe licé real (1941-1944), i ka bërë në qytetin e lindjes. Pak kohë (gusht-nëntor 1942) ka qenë edhe në Liceo scientifico “Galileo Ferraris”, Convitto Nazionale “Umberto I”, në Torino. Gjatë pushtimit italian, si antifashist, ka qenë i persekutuar, i burgosur, i internuar në Campo concentramento (Fushë përqëndrimi), Comando Z, në Kodrat e Tepes, Shkodër, ostaggio (peng) në Kosovë, në burgun famëkeq të Prizrenit (korrik-shtator 1943). Ka kryer Fakultetin e Filologjisë të Universitetit Shtetëror të Tiranës. Ishte ndër brezat e parë të të diplomuarve në Universitetin e Tiranës, në Fakultetin e Filologjisë. Temë diplome ka pasur: Kontribute për studimin e Ndre Mjedës (1958), me relator Prof. Mahir Domi. Ndoqi aspiranturën apo kualifikimin shkencor pasuniversitar, për gradën: Kandidat i shkencave filologjike me studimin monografik dialektologjik: E folmja e Thethit (1962). Udhëheqës shkencor: Prof. Eqrem Çabej.
Pas shqipes, italishtja ishte gjuha e tij e zemrës. Ai njihte në trajtë të përthelluar edhe latinishten e frëngjishten, gjë që ndikoi shumë në pasurimin dhe plotësimin e profilit të tij intelektual.
Për 47 vjet ka shërbyer në arsim, nga të cilat 37 në arsimin universitar. Ishte një nga themeluesit e Institutit të Lartë Pedagogjik të Shkodrës (me 2 shtator 1957). Ka luftuar shumë për ta kthyer Institutin e Lartë Pedagogjik në Universitetin e Shkodrës, me anë promemoriesh dhe kërkesash në autoritetet më të larta shtetërore dhe në shtyp, si dhe në tubime të ndryshme. Edhe emërtimi i këtij Ateneu “Luigj Gurakuqi”, është konceptuar e hartuar prej tij. Ka qenë shef (përgjegjës) i Katedrës së gjuhës shqipe në Institutin e Lartë Pedagogjik të Shkodrës (1973-1990). Ordinar i lëndës së Historisë së albanologjisë, lëndë e futur për herë të parë nga ai në kurrikulat e Universitetit.
Ka qenë bashkëpunëtor shkencor i jashtëm 50 vjet pa ndërprerje, Përgjegjës i Rrethit letrar të Shtëpisë së Kulturës, Shkodër (1947-1957). Kryetar i Këshillit të Bibliotekës së qytetit të Shkodrës (1948 – 1990). Kryetar i Këshillit të Bibliotekës së Institutit të Lartë Pedagogjik dhe i Universitetit “Luigj Gurakuqi” (dhjetor 1957 – janar 1993). Kryetar i Këshillit të Emërtimeve, në Shkodër. Anëtar i Këshillit shkencor të rrethit të Shkodrës (1988). Kryetar i Komitetit të Kulturës dhe Arteve, Shkodër (1989)”. Ndër themeluesit dhe drejtuesit e revistave shkencore “Buletini i Shkodrës”, “Shkodra”, “Almanaku i Shkodrës” etj. Shumë interesante e kuptimplotë është letra e ngazëllyer që Prof. Kastrati i shkruan Profesor Eqrem Çabejt me rastin e themelimit nga ana e tij të revistës shkencore “Buletin shkencor”, organ i Institutit të Lartë Pedagogjik Shkodër: “Mbas dy vjetësh kërkesash dhe promemoriesh së ndryshme, ia arrita që Shkodra e Zef Jubanit, Vaso Pashës, Fishtës, Mjedës, Gurakuqit, Xanonit, Gjeçovit, Migjenit dhe e sa shkrimtarëve të shquem, Shkodra që patë gjatë 85 vjetësh (1879-1963) plotë shtatëdhjetë organe të ndryshme (revista, gazeta, almanakë), Shkodra e poezisë dhe e pushkës, e legjendës dhe e historisë, të ketë një buletin të vetin që do të trajtojë çashtje të shkencave gjuhësore, letrare, folkloristike, etnografike, historike etj”. (Letër e Jup Kastratit, 19. 7. 1963, f. 4-5.). Për kujtimin e sotshëm, besoj është me rëndësi edhe arsyetimi që ia bënte Profesor Çabejt, në ftesën për bashkëpunim: “Në emër të redaksisë së porsakrijueme të këtij periodiku, që do të vazhdoj traditat e mira të “Hyllit” dhe të “Lekës” (Shkodër, më 19. 7. 1963, f. 5).
Për merita të veprimtarisë arsimore dhe shkencore, është nderuar me: Arsimtar i dalluar (1954), Medalja e Punës (1959), Urdhëri “Naim Frashëri”, kl. II (1970), Mësues i merituar (1979), Mësues i Popullit (Me rastin e 100 – vjetorit të shkollës së parë shqipe në Korçë, me 7 mars 1987), Drejtues kërkimesh (1995). Ka qenë shef (përgjegjës) i Katedrës së gjuhës shqipe në Institutin e Lartë Pedagogjik të Shkodrës (1973 – 1990). Pjesëmarrës në thuajse të gjitha ngjarjet më të rëndësishme studimore e kulturore të vendit. Po kaq, ka qenë i thirrur të mbajë ligjërata problemore, universitare e pasuniversitare, në Atenetë brenda dhe jashtë Shqipërsië, si në Universitetetin e Tiranës, Prishtinës, Shkupit, Tetovës, Kalabrisë, Napolit, Salernos, Peruxhias, Nju Jorkut, si edhe kumtesa në sesione e simpoziume shkencore jashtë Shqipërisë.
Jeta e tij shtillej rreth librave, herë duke i lexuar, herë duke i sistemuar e herë të tjera, duke shkruar. Është ndër intelektualët që ngriti një nga bibliotekat më të pasura, me libra të vyer nga fusha e albanologjisë e më gjerë. Gjithë investimi dhe pasuria e jetës së tij ishin librat. Aty gjendej forca dhe dobësia e tij. Aty gjendej bota e tij, e cila ndryhej brenda kabinetit të punës, duke sakrifikuar orët e gjumit, të qetësisë, e mbi të gjitha, të qëndrimit me familjen dhe miqtë e afërt. Ai i kishte shumë të kufizuara lëvizjet fizike jashtë kabinetit, vetëm për raste të domosdoshme, sepse ai e maste njësinë e kohës me shkallën e lartë të produktivitetit në punë. E dashuronte punën, shkencën dhe dijen. Sa herë merrte vesh që ndonjë koleg a mik i tij do të dilte jashtë Shqipërisë, ai nuk linte rast pa porositur libra.
I përkorë në sjellje, në mënyrën e të jetuarit dhe në fjalët që nxirrte nga goja, por i pakursyer për blerjen e librave. Ai me forcën e një vullneti të jashtëzakonshme, të pamundurën do ta bënte të mundur. Shkruante e daktilografonte një për një materialet që krijonte. Ishte koha kur studiuesit nuk kishin lehtësitë e sotme metodike që të ofron teknologjia. Vetëm për punimet bibliografike, ishte një proces i shumëfishtë, ku gjithçka shkruhej me dorë, duke u sistemuar me skeda sipas rendit alfabetik e më pas, i shkruante sërish në makinë shkrimi. Ai zhytej me guxim e vetëmohim në mbretërinë e pafundme të shkronjave e të librave. Një punë prej murgu, tepër e mundimshme, në një kohë kur mendimi shkencor në Shqipëri nuk i kishte krijuar ende bazat e mirëfillta.
Ai arriti të krijonte një numër veprash monumentale si “Histori e gramatologjisë shqiptare: 1635- 1944” (Prishtinë 1980); “Historia e Albanologjisë” e konceptuar në tre vëllime, ku deri më tani ka parë dritën e botimit vetëm vëllimi i parë “Historia e albanologjisë (1497-1997)” (Tiranë 2000); “Bibliografi e Skënderbeut” (bashkëautor), monografi për autorë të ndryshëm si mbi Ndre Mjedën, Zef Jubanin, Faik Konicën, mes të cilëve spikat kontributi i tij prej disa dekadash mbi Jeronim De Radën. Vepra më e plotë e prof. Kastratit mbi figurën e De Radës, u botua në Neë York (2003) me titullin: “Studime për De Radën”. Kjo figurë u bë zulmëmadhe në Shqipëri dhe mori rëndësinë e merituar vetëm pas botimit të biografisë dhe studimeve shteruese për të nga prof. Jup Kastrati.
Profesor Jup Kastrati nisi të botonte që në moshën 17-vjeçare. Fillimisht e nisi veprimtarinë e vet me përkthime. Ai përktheu nga italishtja “Zambakët” të autorit A. Kronin, të cilën e botoi në shtypin e shkruar të kohës. Ashtu si zambaku, kjo lule fletëgjerë, u përhap edhe vrulli i tij për punën në disa drejtime. Nga studimet për autorët e vjetër deri tek ato të bashkëkohësisë, nga kontributi studimor për autorët brenda Shqipërisë shtetërore deri tek areali i panjohur i Arbëreshëve të Italisë, një kohë-hapësirë e pamatë ishte opusi i kërkimeve të tij.
Nëse do të përvijonin interesat e tij shkencore kryesore, do të ndaleshim, kryesisht, në këto fusha të dijes, në të cilat ai pati një kontribut të jashtëzakonshëm:
1) Në studimet gjuhësore, posaçërisht në historinë e gjuhësisë shqiptare dhe të albanologjisë.
2) Në studimet e historisë së letërsisë shqiptare, kryesisht të traditës.
3) Në studimet e kulturës së arbëreshëve të Italisë, veçanërisht të Jeronim de Radës.
4) Në studimet e bibliografisë shqiptare.
5) Në studimet e historisë së shkollës shqipe, të mendimit pedagogjik dhe të qytetërimit shqiptar.
Në secilën prej këtyre fushave ka sjellë disa libra studimorë, të cilat meritojnë të analizohen në një dritëvështrim më të thelluar nga specialistët e fushave përkatëse. Mjaft dorëshkrime të tij, vepra voluminoze, fryt i punës së një jete, presin dritën e botimit, si “Studime historiko-filologjike të De Radës”, “Studime arbëreshe” etj.
Ai nuk i pëlqente fryrjet dhe ekzaltimet, ishte gjithnjë dyshimtar në rrugën e kërkimit të së vërtetës shkencore për të shteruar objektin studimor. Këto pikëpamje i kanë dhënë veprës së tij një gjuhë të latuar e të stërholluar dhe një analizë të thelluar, deri shteruese. Emri i tij është në panteonin e figurave kombëtare për kontributin në disa prej fushave më madhore të albanologjisë, siç janë: bibliografia, filologjia, hartimi i teksteve për shkollën e lartë, gjuhësia, analiza kritike letrare dhe përkthimi. /KultPlus.com
Opera e parë shqiptare “Mrika “e kompozitorit të shquar shqiptar Prenk Jakova merr jetë kësaj here nga klasa e operas nënë drejtimin e Suzana Turkut me regji Rozi Kostanit.
“Është e vërtetë që kjo opera nuk është vënë në skenë që para viteve 90. Pas 32 vitesh kjo pjesë merr zë nga artistët e rinj, studentët e klasës së operas të cilët e këndonin shumë bukur dhe i japin ngjyra.”
Dirigjentja e cilëson një domosdoshmëri dhënies zë të veprave shqiptare për brezin e ri.
“Është e rëndësishme që artistët e rinj të njihen dhe të interpretojnë vepra shqipe, ato nuk duhet të flenë në sirtare”. Do jete akti i parë i operas” Mrika” , ku nuk do të mungojë as kostumet dhe as skenat e menduara me shumë kujdes nga regjisorja Rozi Kostani. Ky është një produksion i cili vjen nga brezi i ri, jo vetëm në vokal , por edhe kostumet dhe skenografia janë realizuar nga studentët e artit pamor.”
Holli i Universitetit të Arteve do të jetë skena , ku do të vihet akti i parë i Mrikës. Turku thotë se përmes këtyre personaliteteve femërore të prezantuara në fotografive jepet edhe historiku i kësaj vepre të rëndësishme shpjegon Turku.
Shfaqja do të jetë të shtunën dhe të dielën në kuadër të festimeve të 60 vjetorit të fakultetit të muzikës. /abcnews.al/ KultPlus.com
Dance Gavin Dance, një nga grupet më të shquara të rock-ut që doli nga Sacramento, njoftoi se basisti Tim Feerick vdiq papritur të mërkurën. Ai ishte 34 vjeç, transmeton KultPlus.
“Ne jemi absolutisht të shkatërruar kur ndajmë lajmin se miku ynë dhe basisti, Tim Feerick, ndërroi jetë mbrëmë”, shkroi grupi në postimet në mediat sociale të enjten.
“Ne kërkojmë që ju të respektoni privatësinë tonë dhe atë të familjes së Tim-it, ndërkohë që ne përballemi me këtë humbje zemërthyese dhe të parakohshme.”
Grupi nuk njoftoi shkakun e vdekjes së Feerick ose vendin ku vdiq./ KultPlus.com
Pas anulimit të koncerteve për shkak të pandemisë së COVID-19, bendi anglez “The Who” po rikthehet sërish për fansat e tyre të shumtë, me turneun “THE WHO HITS BACK!”.
Këngëtari i bendit Roger Daltrey në një deklaratë për media me këtë rast ka thënë se më në fund do ta fillojnë turneun, të cilin u detyrun ta anulojnë për shkak të pandemisë së COVID-19.
Daltrey dhe Pete Townshend janë anëtarët e vetëm nga bendi origjinal i cili u formua në vitet e 60-ta në Londër. Baterist ishte Kith Mun e basisti Xhon Entvisell.
Bendi “The Who” ka shitur më shumë se 100 milion incizime rreth botës. Ata veçohen për hitet si “Tommy”, “Won’t Get Fooled Again” dhe “I Can See For Miles”.
Tani, Daltrey dhe Taunshens, bashkë me gjashtë anëtarë të tjerë të bendit dhe orkestrën, do të fillojnë turneun në Amerikën Veriore me 22 prill. Ata do të intepretojnë, në Hollivud, Floridë, ndërkaq do ta përmbyllin në Las Vegas muajin nëntor./ KultPlus.com
Francisco José de Goya (30 Mars 1746- 16 Prill 1828) piktor, i fundit i Mjeshtërve të Vjetër dhe i parë i pikturës moderne. Klithma që gris syprinën e gjërave ku shikimi i verbër ngul sytë, kumtimi i nevojës për t’u tejpërtejë në thelb gjërave dhe gjëndjeve, për ta shikuar dhe kumtuar botën, realitetin dhe marrëdhëniet me të, ashtu siç ata janë. Alegoriku më ngjethës i historisë së pikturës.
Francisco Goya ziente nga energjia në dukej e një fshatari; me dell zjarmues dhe temperament flakatar, me muskuj të çeliktë, me fytyrë të errët, e me sy të zhytur thella në gropa të përqarkuara nga vetulla të degëzuara. Ai i binte kitarës dhe vallëzonte bukur. Ishte i shkathët në mbrojtje dhe pëlqente të gjitha lojërat popullore sportive – kryesisht garën tradicionale të demave. Mbi të gjitha, tek Goja dallohej magnetizmi i tij, ishte i mrekullueshëm dhe ambicioz, nuk mbështetej në fraksione politike, prandaj kishte shokë nga të gjitha kategoritë. Ishte energjik dhe kur pikturonte vepronte si një tornado në pëlhurë, sa të lente përshtypje se ndonjë furtunë ia shtynte dorën e tij.
Francisco Goya erdhi për të mbetur në historinë e pikturës një emër i një vepre monumentale. Puna me zjarr, fantazi dhe fuqi shprehëse e vendosin atë në shkulmet më të ndërsyera të kumtimit romantik. Dritëhija, drita kafshuese, terri therës, alegoria ngjethëse, trajtat shprehësi estetike dhe e mundshmja e një shpirti që ngulmon të zgjojë britmat dhe heshtjen duke e kumtuar gjithëkëtë ngulm në tablonë që jepet ethshëm ndryshesash tematike dhe trajtesash. Vjen me një qartësi natyrale duke shfletuar historinë e memorizuar në tablo që zë rend me portretet dhe profilet, për t’u ngurtësuar, ngjeshur dhe garrametur te alegoria, te mëtimi filozofik, te e amshta e historisë, së cilës ai i jep gjithçmos, duke u përpjekur ta ruaj të paprekur dhe rrëfyese. Nga tiparet dalluese të këtij vigani të tablosë veçohet liria dhe kuraja me të cilën ai jetësoi në punët e tij gjithëçfarë përbën ngulmin e një shpirti të paepur, një zemre dhe një zëri që kishte si udhëprijës idealet e larta të dëshmuesit dhe ngadhnjyesit. Edhe pse ishte i detyruar të punonte në një mjedis ku pak e vlerësonin, ai nuk reshti së skalituri me gërma zjarri gjeniun.
Gdhendjet grafike të Goyas janë shpikje teknike, stilistike e tematike, që e bëjnë piktorin e parë modern. Goya kërkon që e vërteta “të shfaqet…e t’u tregohet të tjerëve; përfshirë ata që nuk duan ta shohin…Sepse i verbëri në shpirt ngul sytë në aspektin e jashtëm të gjërave, prandaj këto aspekte të dukshme duhen deformuar e nxjerrë vendit derisa të klithin për atë që përpiqen të thonë!”
Francisco José de Goya (30 Mars 1746- 16 Prill 1828) piktor, i fundit i Mjeshtërve të Vjetër dhe i parë i pikturës moderne. Klithma që gris syprinën e gjërave ku shikimi i verbër ngul sytë, kumtimi i nevojës për t’u tejpërtejë në thelb gjërave dhe gjendjeve, për ta shikuar dhe kumtuar botën, realitetin dhe marrëdhëniet me të ashtu siç ata janë. Alegoriku më ngjethës.
Piktori i shquar spanjoll, Francisco Goya, për nga fatkeqësia e shurdhimit, për nga lufta kundër pushtuesit francez dhe për nga idetë përkrahëse të Revolucionit Francez është binjak me kompozitorin Ludvig van Bethoven. Ai pikturoi kryesisht në pallatin e mbretit spanjoll në Madrid. Në pikturat e tij, Goja merr elemente të artit italian dhe francez, dhe ishte i ndikuar nga piktorët Tiepolo Batista dhe Diego Velaskezi. Pa dyshim që Goja me artin e tij karakteristik është një piktor i jashtëzakonshëm, që tregon edhe përfshirjen në librin e njerëzve më të shquar në botë si dhe shkrimet e ndryshme për jetën dhe veprimtarinë e tij. Piktori e urrente mbretin dhe mbretëreshën, prandaj u bënte piktura të shëmtuara. Ai ishte pjesë e shpirtit të popullit spanjoll që luftonte për liri, njëkohësisht e përkrahte Revolucionin Francez në vitin 1789. Po ky piktor i shurdhër ndikoi tek mjeshtri i shquar i pikturave heroike Eugjen Delakroa si dhe impresionistët e mëvonshëm.
Goya ishte një piktor i kurorës spanjolle dhe një kronist syçelët i historisë. Ai nuk pajtua me realitetin, sikundër guxoi si një spartan të hidhej mes zjarrit dhe flakës së ferrit e së andejmi të ndizte urët e diellit dhe dritës, dritë e cila lëmoi plot pezëm e trishtim çaste kapërcyelli, dritoi plot pasion kurme të ethshme prej afshit dhe dëshirimit, dritë që përpëliti në gërmushjen e shtjellave të tmerrit dhe britmës, zë i cili atë ditë e sot ngjeth kur e dëgjon, makthshëm të përpin kur e shikon. Element armiqësor dhe subjektive në artin e tij, si dhe trajtimi i guximshëm të bojës, tonit dhe thellësisë, dritës dhe cegmës, u bënë elemente dalluese të unikes në krijimtarinë Goya-s, gjithashtu ushqyn uritë e babzitura të artistëve të mëvonshëm, përmendim Manet, Picasso e Francis Bacon.
Edhe pse ka pak dëshmi për legjendat e karakterit rebele Goya-së dhe veprimeve të dhunshme, ai ishte pa dyshim një artist revolucionar. Prodhimi i tij të mëdha dhe të ndryshme të pikturave, vizatimeve, dhe gravura, që kanë të bëjnë gati çdo aspekt të jetës bashkëkohore, pasqyron periudhën e trazirave politike dhe sociale në të cilën ai jetoi.
Të vërtetat ulëritëse të Goyas, janë dëshmimi i patakt i tmerrit dhe vdekjes, të cilat vijnë nga puna në punë përmes një forcë të garrametshme shprehjeje. Terri dhe tmerri, kacafytjet dhe britmat, gjaku dhe kuja e përshkojnë me një ngarkesë të papërballueshme. Ai të ngulet në kurm si dhëmbët e një bishe të egësuar dhe nuk ikin pa të shkulur një copë prej paqes së rrejshme të cilën sekush rreket ta ndërtojë, qoftë edhe përmes përfytyrimesh të vagullta në realitetin që i rrethvjen. Piktura e Francisco Goya është manifestimi i një zemërate që kërkon gjithnjë gjithëkohjen e vet, edhe pse ajo është tashmë zemra dhe zëri i memuarit të asaj të shkuare që piktori e sendërton me gjakun që e turit e mendjen që e sëmbon.
Duke e konsideruar se piktura s’do të mund të thoshte gjithçka që e shqetësonte, s’do të mund ta ngrinte aq lart zërin e tij kushtrues, ai më 1824 dështi në një përpjekje për të krijuar një qeveri liberale, gjunjëzim që e kishte çuar në persekutimit të përtërirë. Asokohe Goya aplikuar për leje për të shkuar në Francë për arsye shëndetësore. Pasi vizitoi Paris ai u vendos në mërgim vullnetlirë në Bordo, ku ai qëndroi deri në të shuar, përveç një udhëtim të shkurtër në Madrid. Atje, me gjithë vitet e rënda mbi supe dhe ligështinë në shëndet vazhdoi të shënojë përshtypjet e tij në pikturat, vizatimet, dhe teknikë e re e litografi, që ai kishte filluar të përdorë në Spanjë. Pikturat e tij të fundit përfshijnë subjektet e zhanër dhe disa portrete të miqve në mërgim: Don Juan Bautista de Muguiro, Leandro Fernández de Moratín, dhe Don José Pio de Molina, të cilat tregojnë zhvillimin e fundit të stilit drejt një sintezë e formës dhe të karakterit në drejtim të dritë dhe hije, pa skicë apo detaje dhe me një minimum toni koloristik. /Albert Vataj /KultPlus.com
I ftuar nga Mbreti i Francës, Francis I, Leonardo da Vinçi u largua nga Italia dhe u vendos këtu në Château du Clos Lucé në vjeshtën e vitit 1516. I emëruar ‘piktori i parë, inxhinier dhe arkitekt në Mbretin’, da Vinçi i shërbeu mbretit me talentet e tij, duke punuar pa u lodhur në projekte të shumta dhe duke imagjinuar plane për shëtitoren ‘ideale’. Më 23 prill 1519, Leonardo da Vinçi i kërkoi Guillaume Boureau-një noter lokal në Amboise-për të hartuar vullnetin e tij. Ai vdiq në Clos Lucé më 2 maj 1519.
Falë pronarëve të saj të shquar, kjo shtëpi sot renditet si një monument historik është i mbrojtur nga prishja apo rindërtimi. Pas vitit 1855 u bë Muzeu i mirënjohur për jetën, punën dhe kujtesën e Leonardo Da Vinçit, e cila u vendos dhe u drejtua nga familja Saint-Bris, të cilët ishin pronarët përfundimtare të pronës.
Edhe sot pas 500 vitesh dhoma e Leonardos, kuzhina, dhoma e madhe kanë mundur të mbijetojnë nëpërmjet punës restauruese të disa elementeve, dhe komponimeve të strukturës dhe arredimit, duke i qëndruar besnik origjinalit kur gjithë kjo bujari e Mbretit te Francës, Frencis I, ju ofrua mjeshtrit për veprën dhe devocionin krijues të ditëve të fundit.
Në ambientet e kësaj shtëpie muze gjenden gjithashtu edhe disa prej shpikjeve të fundit të Leonardos, si pjesë e koleksionit njohës së punës së mjeshtrit për vizitorët e shumtë që vijnë të shohin shtëpinë ku dha frymën e fundit ai që jetësoi hapat e parë të dritës mbi terrin e mesjetës. /KultPlus.com
Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku, përmes një njoftimi zyrtar ka dhënë lajmin për formimin e grupit Konsultativ për Sportin, në të cilin janë të përfshirë 10 profesionistë, shkruan KultPlus.
Çeku njofton se ka nisur hartimi i Strategjisë Kombëtare për Zhvillimin e Sportit, ndërsa së shpejti pritet të nisë edhe rishikimi i Ligjit për Sportin.
Postimi i plotë:
“Kemi hyrë në vitin më sfidues të mandatit në fushën e sportit. Ka nisur hartimi i Strategjisë Kombëtare për Zhvillimit e Sportit, ndërsa së shpejti nisë rishikimi i Ligjit për Sportin. Brenda pak ditësh hyn në fuqi Udhëzimi Administrativ për licensimin e federatave, proces që do të zbatohet muajve në vijim. Pas disa projekteve të suksesshme, jemi në finalizim të programit për masivizimin e sportit, me fokus te fëmijët dhe të rinjtë. Do të bëjmë zgjidhje për projektet e infrastrukturës sportive që kanë histori të palavdishme, ndërsa do t’i nisim projektet e reja shumë të nevojshme. Krahas rritjes së mbështetjes financiare për federatat e sportit, jemi duke e zhvilluar modelin për financim të qëndrueshëm të klubeve të sportit.
Për zbatimin e këtij plani sfidues i kemi mobilizuar të gjitha kapacitetet tona të brendshme, po punojmë në partneritet të ngushtë me Komitetin Olimpik të Kosovës, ministritë përkatëse të linjës, federatat e sportit, profesionistët e Kosovës dhe ata të jashtëm. Për t’i shtuar kapacitetet zbatuese, sot kemi themeluar Grupin Konsultativ për Sportin, që në përbërje ka profesionistë të dëshmuar të sportit. Mandati i anëtarëve të këtij Grupi, veç tjerash është të këshillojnë Ministrin e Sportit dhe të mbikëqyrin zbatimin e politikave dhe programeve për zhvillimin e sportit”.
Grupi Konsultativ për Sportin përbëhet nga:
1. Edmond Azemi, Drejtor sportiv në KB Prishtina
2. Uta Ibrahimi, Alpiniste
3. Bylbyl Sokoli, Profesor universitar, njohës i futbollit
4. Jeton Oruqi, Nën-kryetar i Federatës së Ping-pongut të Kosovës
5. Agon Fehmiu, Gazetar i sportit
6. Njomza Emini, Kryetare e Komitetit Paralimpik të Kosovës
7. Nazmi Paqarada, Njohës i basketbollit, ish Sekretar i Përgjithshëm në FBK
8. Besim Aliti, Sekretar i Përgjithshëm në Komitetin Olimpik të Kosovës
9. Besnik Thaqi, Nën-kryetar i Federatës E-Sports Kosova
10. Resmije Juniku, veterane e sportit, ish basketbolliste dhe trajnere /KultPlus.com
Në shënim të dy vjetorit të ndarjes nga jeta të këngëtares Violeta Rexhepagiqi, Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit në bashkëpunim me Qendrën e Kulturës Alternative-Defy Them, organizojnë mbrëmjen përkujtimore për këngëtaren.
Ngjarja përkujtimore mbahet në hapësirat e Qendrës Defy Them (ish Strehimorja), Rr. “Mehmet Gradica”, Nr. 2, Bregu i Diellit, Prishtinë, nesër më 16 prill, duke filluar prej orës 20:30. / KultPlus.com
Gjatë ditës së sotme është raportuar për një sulm që ka ndodhur në veri të Kosovës drejt Policisë së vendit, transmeton KultPlus.
Ministri i Punëve të Brendshme, Xhelal Sveçla, dhe Drejtori i Përgjithshëm i Policisë së Kosovës, Samedin Mehmeti kanë mbajtur një konferencë për media ku edhe kanë dhënë detaje për këtë sulm.
Për këtë sulm ka reaguar edhe shefi i kabinetit të Presidencës, Blerim Vela, i cili ka thënë se këto veprime të shoqëruara me tentativa dezinformuese synojnë të destabilizojnë situatën e sigurisë në Kosovë.
“Ditët e fundit, Serbia dhe strukturat e saj kriminale kryen disa sulme që synonin Policinë e Kosovës në veri. Këto veprime të shoqëruara me tentativa dezinformuese synojnë të destabilizojnë situatën e sigurisë dhe politike në Kosovë. Ata do të dështojnë, shteti i së drejtës do të mbizotërojë”, shkruan Vela në “Twitter”. /KultPlus.com
Zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë ka dënuar ashpër at që e ka cilësuar “sulm të dhunshëm ndaj një patrulle të Policisë së Kosovës në Komunën e Zubin Potokut”, në orët e hershme të 15 prillit.
“Policia e Kosovës është ofruesja kryesore e sigurisë dhe përdorimi i forcës kundër zyrtarëve është i papranueshëm”.
Zyra e bllokut evropian në Prishtinë u ka bërë thirrje të gjitha palëve që të shmangin spekulimet e panevojshme, të cilat mund të nxisin edhe më shumë tensionet.
Ministri i Punëve të Brendshme në Kosovë, Xhelal Sveçla, ka bërë të ditur se të premten, më 15 prill, është sulmuar Policia e Kosovës në veri të vendit, teksa ishte nisur për të marrë detyrën në pikat kufitare me Serbinë.
“Sot rreth orës 7:40 ka ndodhur një sulm ndaj Policisë së Kosovës, e cila ka qenë duke shkuar për të marrë ndërrimin në pikat kufitare. Ky sulm, tashmë i faktuar, me granatë dore dhe AK-47, si një akt terrorist, është bërë me qëllim të frikësimit të zyrtarëve policorë, por edhe të të gjithë qytetarëve të Kosovës”, ka deklaruar Sveçla në një konferencë të jashtëzakonshme bashkë me drejtorin e Përgjithshëm të Policisë së Kosovës, Samedin Mehmeti.
Ministri Sveçla ka thënë se “grupe të ndryshme në tri ditët e fundit kanë realizuar katër sulme në atë zonë”.
Sipas drejtorit të Përgjithshëm të Policisë së Kosovës, Samedin Mehmeti, afërsia e sulmeve lë të kuptohet se, “kemi të bëjmë me një grup të organizuar, i cili ka për qëllim të sulmojë dhe të pengojë punën e Policisë së Kosovës, me theks të veçantë luftën kundër kontrabandës dhe tregtive të ndryshme”. Në automjetin e Policisë së Kosovës që u sulmua të premten në veri të vendit, po udhëtonin pjesëtarë të PK-së shqiptarë dhe serbë.
Në konferencë nuk është bërë e ditur nëse ka pasur të lënduar në këtë sulm ndaj Policisë së Kosovës në veri të vendit, ndërsa ministri i Brendshëm, Sveçla, ka thënë se me këto raste do të merret Prokuroria Speciale.
Katër komunat në veri të Kosovës, Mitrovica e Veriut, Leposaviqi, Zubin Potoku dhe Zveçani janë të banuara me shumicë serbe. / KultPlus.com
Koncerti artistik ”Na flet Asdreni”, për nder të 150 vjetorit të lindjes së poetit Aleks Stavre Drenova u mbajt edhe në Korçë.
Për të kujtuar jetën dhe veprimtarinë e një prej figurave më të rëndësishme të kulturës shqiptare, performuan formacione korale, orkestrale e solistë nga Kosova e Shqipëria, nën drejtimin artistik të kompozitorit Josif Minga.
Të pranishëm në këtë ngjarje nga MKRS ishin Sekretari i Përgjithshëm Bislim Bislimi dhe zyrtarë të tjerë.
Koncerti është organizuar nga Ministria e Kulturës së Republikës së Kosovës në bashkëpunim me Ministrinë e Kulturës së Republikës së Shqipërisë, Bashkinë e Korçës dhe Ambasadën e Shqipërisë në Kosovë. /KultPlus.com
Kaloi mbi një shekull nga gjëma mbinjerëzore, që 100 vjet përpara, mori 1517 jetë njerëzish e sot po merr gjithnjë e më shumë përmasa legjende. Fundosja e Titanikut që konstruktorët e WIHTE STAR LINE e quajtën të pafundosshëm, u fundos, u përmbyt i papërmbytshmi, por legjenda e tij rri pezull e nuk përmbytet.
Enigma e mbytjes në atë mesnate të errësirtë, mes 14 -15 prillit 1912, s’do të “flasë” kurrë. Ajo do të rrijë pezull e do të stërmundojë kokat e shumë studiuesve, shkencëtarëve, shkrimtarëve, gazetarëve, regjisorëve e do të vërtitet nëpër fundoqeanin, duke u ngurosur. Enigma do të mbetet një mister e do të jetojë nga pavdekësia. Ora e vdekjes e “Titanikut” u bë dhe ora e lindjes së historisë tragjike të tij, legjenda e tij.
Asnjë copë Titaniku, as i gjithi sikur të nxirret mbi tokë nga fundoqeani, s’do të “flasë” kurrë më shumë se ç’kanë folur të 700 të mbijetuarit. Më së shumti ai do të jetë një muze psherëtimash, dhimbjesh e kureshtjesh turistësh e vizitorësh. Në atë mesnatë tragjike u dëgjuan edhe zëra shqiptarësh. Por askush, asnjë qeveri shqiptare nuk pyeti për 100 vjet me radhë: Kishte a nuk kishte shqiptarë në Titanik. Interesim i ngrirë si lotët e “Lëndinës së Lotëve”.
Karvanarët Tullga
Në një faqe të njërit prej regjistrave të vjetër të Zyrës së Gjendjes Civile të qytetit të Korçës gjendet trungu i familjes Tullga, mes të tjerëve edhe emrat e tre vëllezërve: Vangjelit, Kristaqit dhe Thanasit. Të bëjnë përshtypje të dhënat e hollësishme për secilin, gjuhët që flisnin, profesioni – karvanarë dhe së fundi: Larguar në kurbet në Amerikë, më 1912. Siç më tregon Vangjoja, i cili i ka hyrë studimit me hollësi të trungut familjar, e veçanërisht ngjarjes së Titanikut e cila për dhjetë dekada me radhë ka qenë prezente në familjen e fisin e tij, mbiemri Tullga u kishte mbetur nga nofka “tullë”, (“tullkë” në dialektin korçar, (tullgë), sepse burrat e këtij fisi ishin tullacë.
Ata banonin në Malavecin e Sipërm, mbi Dishnicë, fshat që nuk ekziston më, veç murishteve, që koha i ka rrafshuar e fshehur nëntokë. Burrat e këtij fisi ushtronin profesionin e karvanarit, u shërbenin njerëzve me llandonë e karroca me kuaj për t’i transportuar nga një vend në një tjetër, por edhe në Maqedoni, Greqi e Bullgari. Ishte koha kur Amerika kishte ngjallur interes për gjithë botën, por edhe për shqiptarët. Edhe familja Tullga vendosi të përcillte në Amerikë tre djemtë, Vangjelin (Gelan) 30 vjeç, Kristaqin (Kicen) 27 vjeç dhe Thanasin (Naskën) 25 vjeç. Të tre të martuar, të tre të fuqishëm, të mësuar me vështirësi e që u hanin duart për punë.
Pasi nxorën “navllot” – (vizat), u nisën nga Korça, nga “Lëndina e Lotëve”, për në Greqi. Udhërrëfyes u bë Visari ose Viska, siç i thoshin me përkëdheli, i cili ishte fis i Tullgave e jetonte në Athinë dhe merrej me udhërrëfime për mërgimtarë. Pasi kishin ndenjur disa ditë në Pire, i kishte përcjellë tre vëllezërit Tullga me një vapor grek për në Ingliterë. Fjalët kishin marrë dhenë, se do të nisej nga Anglia për në Amerikë, një “pamporr” shumë i madh, shumë luksoz, i paparë ndonjëherë, i ri fringo dhe shumë i sigurt. Krenaria e deteve, i thoshin.
Tre vëllezërit Tullga nuk mund ta humbitnin shansin për të udhëtuar me këtë gjigand. Familja, kur mori vesh se djemtë do të udhëtonin me të, u gëzua pamasë se u sigurua që ata do të arrinin shëndoshë e mirë, sepse anija ishte e pambytshme.
Kaluan javë e muaj… Familja Tullga priste me ankth lajm për mbërritjen e djemve në Amerikë. Pritja u thye në makth, pasi lajmi i zi për mbytjen e Titanikut kishte pushtuar edhe Shqipërinë. Në shtëpinë e Tullgave vërtitej një si kob shqetësimi: “Kanë shpëtuar djemtë, vallë”?! Pas shumë kohësh mbërriti një letër nga Bostoni. Zarfi nuk ishte rrethuar me shirita të zinj anash çka do të thoshte se nuk sillte kob. E shkruante vëllai i madh, Gela. Pak a shumë, thoshte: Jemi gjallë. Shpëtuam me ndihmën e të madhit Zot. Kemi parë vdekjen me sy. Kemi zënë punë. Unë dhe Kicja në një fabrikë emaljoje, Naska ka hyrë berber në Boston. Mos u bëni merak për ne.
Thanasi kishte lënë në Shqipëri gruan, Sofinë dhe një vajzë të vogël. I dërgojnë haber se vajza nuk ishte mirë… Ai diçka parandjeu dhe kthehet. Me mbërritjen e tij në shtëpi rinisi kuja. I kishin vdekur edhe çupa edhe gruaja, Sofia. Sofia ishte nga Fisi i Beçkave, motra e Nasi Beçkës nga Çifligu. Dhembje mbi dhembje! Plagë mbi plagë. Kishte vdekur edhe nusja e vëllait të mesëm, Kristaqit që kishte lënë një djalë…
Rrëfimi i Thanasit: “Si hipëm në një mal prej hekuri”
Rrëfimet e Thanasit, për mesnatën e 14-15 prillit 1912, u bënë ngjarje të ditës në shtëpinë e Tullgave. Kushdo që vinte ta takonte për kryeshëndoshë apo t’i uruar mirëseardhjen do ta pyeste patjetër edhe për tragjedinë e Titanikut Ato rrëfime kaluan gojë më gojë e brezpasbrezi dhe kanë arritur deri në ditët tona, që Vangjoja m’i tregon me aq emocion e korrektësi sikur ta kishte përjetuar vetë atë ngjarje, ndonëse gjyshi i vdiq kur ai ishte maturant në gjimnaz, në Korçë. Im gjysh, Thanas Tullga, tregon Vangjoja, kishte një kujtesë fenomenale dhe ishte kureshtar i madh.
Ai mbante mend me hollësi çdo detaj të udhëtimit. Ishte 10 prill 1912, ditë e mërkurë kur hipën në Titanik në portin i Southamptonit dhe kishin mbetur gojëhapur kur e kishin parë. Nuk ishin përhapur kot llafet se, gjer atëherë, asnjë vapor i tillë madhështor nuk kishte çarë detet e oqeanet. Ishte i pambytshëm. Ishte si një “mal pe hekuri, sa Morava, një qytet më vete që voziste në det e deti llamburiste nga dritat e luksi, sa të erreshin sytë e të merreshin mentë”, – tregonte Naska.
Biletat Viska ua kishte prerë të lira, në Klasin III, ku të tërë ishin mërgimtarë, të varfër që shkonin në botën e re për punë. Gjatë udhëtimit kishin zënë muhabet me ca grekë, se merreshim vesh, pasi dinin greqisht, kurse ca grekë dinin anglisht se kishin qenë në Amerikë e bënin për ta edhe përkthyesin.
“Ishte si në një çmendinë ku njerëzit nuk ishin të çmendur, por ua kalonin atyre”
E diel, 14 prill 1912. Ora shënoi 23.40 minuta. Duheshin edhe 20 minuta që të vinte mesnata. Ndërsa udhëtonte në ujërat e ftohta të veriut të Atllantikut, Titaniku u drodh sikur të goditej nga një mal. Ajzbergu… Mali i nëndheshëm prej akulli sulmoi pabesisht malin prej hekuri nga poshtë. Sipër, në Klasin I kishte filluar tmerri. “Ne të Klasit III, nuk dinim se ç’bëhej lart, – tregonte Naska. Një përfaqësues i ekuipazhit u kishte dhënë lajmin fatal që ua kishin perkthyen grekët. Anija për rreth 2 orë e gjysëm fundoset… Kapideni Eduard Smith urdhron braktisejen e saj.
Të shpëtojë kush të mundë… Tashmë kapideni i madh Smith komandonte mbytjen. Ishin ngjitur të tre në kuvertë. Lemerinë që kishin parë nuk ka gojë ta tregojë as penë ta shkruaj. Skena të çuditëshme plot tmerr e rrënqethje. “Ishte si në një çmendinë ku njerëzit nuk ishin të çmendur, por ua kalonin atyre”- kishte thënë Naska… Vetëm muzikantët u binin veglave më të qarë. Qanin veglat muzikore, qanin dhe muzikantët tek përcillnin njerëzit dhe veten e tyre me muzikë në botën tjetër! Një tmerr!
“Na kishte ikur zëri nga tmerri. Se është e bukur jeta sidomos kur vdekja të sheh në sy e ti nuk e afron, thoshte Naska. Na duhej të merrnim një vendim. Dhe e morëm. Të hidheshim të tre në ujë. Si të ishte shkruar nga Zoti. Sido që të jetë puna duhet të ishim bashkë, pranë njëri-tjetrit, qoftë edhe në fund të oqeanit. Duhet të shpëtonim. Vendimi na jepte forcë e shpresë për të jetuar. Po si? Pa një mjet lundrimi në mes të oqeanit! Pamë rretheqark. Tavolina të boshatisura që dridheshin, karrike që rrëshqisnin… Kush mund të bëhej mjeti i shpëtimit?! E vendosën… Hodhën tavolinën, pastaj morën nga një karrike… dhe u hodhëm “fiu” me to drejt në ujë… Ulërimat e lemeritë sikur dilnin nga uji e ngjiteshin në qiell si një lutje e mallkim. Duke notuar me karrike iu afruan tavolinës, që kishin hedhur e rrinte mbi ujë. Vumë duart te ajo. Luftonim me vdekjen. Duhet t’i shpëtonim vdekjes. Por vdekja na ndiqte pas. Duhej guxim timëri e fat”.
Ata e përzunë vdekjen me guximin e moshës edhe të njerëzve të papërkulshëm. Befas u zë syri një varkë të përmbysur që plluskonte mbi ujë. Sikur panë një fije dritë shpëtimi të vogël. Iu vunë asaj, bashkë me disa të tjerë dhe e kthyen së mbari. Një varkë e përmbysur përmbysi përsëri fatin dhe e ktheu drejt jetës. Ajo varkë u bë shpëtimtarja e mbijetesës. E ngisnin me duar. Iknin që t’i shpëtonin thithjes së vorbullës që do të bënte anija kur të fundosej plotësisht. Iknin tutje nëpër oqean, pa drejtim, iknin dhe e ftohta e madhe para vdekjes së akullt, nuk ndihej. Pas 2 orë e 40 minutash mali i pabesë prej akulli e mundi malin prej hekuri… Kaq kohë iu desh oqeanit ta gëlltiste atë mal hekuri. Dhe, me që s’e gëlltiste dot menjëherë e çau më dysh, pastaj, si lëshoi një hungërimë llahtari sa u drodh oqeani, e përpiu dhe e çoi 2787 m thellë. Titaniku kishte “pirë” brenda mushkërive të tij 25 milion litra ujë. Dhe mbi të gjitha aq njërëz sa nuk ishin mbytur kurrë.
Ja pse thoshte Tanas Tuglla se “Titanikun” e mbyti qibra
Thanas Tullga si sistemoi familjen edhe djalin e Kristaqit, pasi edhe atij i kishte vdekur e shoqja, mori përsëri udhën për në Amerikë. Më 1920 u kthye përsëri në Korçë, u martua me Vangjelinë dhe nuk iku më. Vdiq në Korçë në vitet ‘60 duke lënë pas fëmijë, nipër e mbesa dhe historinë e jashtëzakonshme të mbijetesës. Shumë e kishin pyetur: përse u mbyt Titaniku?
Dhe ai me logjikën e njeriut të thjeshtë e ironinë e korçarit kishte thënë: “E mbyti qibra e fodullëku dhe humbja e toruas… Mund të mos kishte vdekur asnjë, po t’i kishin dëgjuar sinjalet e kolegëve të anijeve të tjera që i lajmëruan me shqetësim të devijonin rrugën se kishte male me akuj. Mund të kishin vdekur shumë pak njerëz, s’kishte varka dhe ato që ishin ikën pa u mbushur plot. Në këtë botë nuk ka të pavdekshëm e të pambytshëm”. Sot në Amerikë jetojnë fëmijët e nipërit e mbesat e Kristaqit, njërit prej vëllezërve Tullga.
Ilo Deti, i konfirmuar hershëm si “një shqiptar në Titanik”
20 vjet më parë, te shihnim në TVSH, në familjen time në Tiranë filmin “Titaniku” (të vjetrin), nëna vithkuqare Olimbi Stoja, ndërsa s’ia ndante sytë ekranit me një ngulm e kureshtje të patreguar, përsëriste vazhdimisht me dhembje: I shkreti Ilua i Kovit paska parë vdekjen me sy”! “I gjori Lui ç’ka hequr”! (I thoshin shkurt amerikanët “Lui”).
Ajo më habiti kur më tregoi, se në atë “pamporr të madh që u mbyt” ishte kushëriri i saj Ilo Deti nga Vithkuqi. Përmes habisë, kureshtjes e mosbesimit, për javë të tëra, shfrytëzova shtypin e kohës në Bibliotekën Kombëtare, shfletova libra, aq sa munda, por nuk munda ta gjej askund emrin e Ilo Detit, shqiptarit të mbijetuar në tragjedinë e Titanikut.
Por në kontaktet që mora me familjarët e Ilo Detit në Korçë, u binda për të vërtetën dhe botova në vitin 1992, në gazetën “Pasqyra” ku isha kryeredaktor, shkrimin “Një shqiptar në “Titanik”. Pas meje, shkruan për këtë ngjarje edhe të tjerë, thjesht duke u rrotulluar pas fakteve që sillte shkrimi “Një shqiptar në Titanik”, por i vetmi që tregoi interes profesional, që ndoqi me këmbëngulje e kurreshtje gazetari këtë ngjarje dhe solli edhe fakte të reja, që unë i lashë në mes, ishte gazetari Ferdinand Murati. Por habia vazhdon.
Vetëm yjet e qiellit mund ta tregojnë atë natë tmerri
Edhe tri orë të tjera tmerr e lemeri duke u vërtitur mbi oqean me atë varkë. Hënë nuk kishte. Yjet lëviznin të tmerruar e keqardhës mbi oqean e shkonin ato skena që s’i kishin parë kurrë. Kalonin kokë më kokë e puthnin duke qarë për të vdekurit e gjysëmtëvdekurit, por dhe të gjallët që dridheshin e mbanin kokën drejt qiellit… Vetëm yjet mund t’i tregojnë të gjitha ato që ndodhën atë natë. Por ata yje sikur dërguan një mrekulli, një sihariq, se vdekja po mbaronte.
Një anije… anija greke Carpathia… pas pesë-gjashtë orësh të sinjalit “SOS” erdhi në fushëpërmbytjen e fushëvdekjen për t’i shëpëtuar. Kishte dhënë e para sinjalin “SOS” për zonën me akullnaja, për aisbergun, por nuk ja kishin varur. U ndanë marinarët trima si rrufe mbi det e i mbodhën të vdekurit (ata që mundën), gjysëm të vdekurit e të gjallët bashkë. Vetëm 700 kishin mbijetuar. Vinin vërdallë ca varka të vogla e thërrisnin me një si buri: A ka të gjallë… A ka njeri të gjallë?!!… Ato thirrje dhimbjeje e lutjeje i përpinte Oqeani…
Pastaj qe nisur në heshtje drejt Amerikës, New Yorkut, me ngakesën që nuk do ta dëshironte askush dhe me dashurinë e atyre që Carpathia u bë “Perëndia e shpëtimit”. Kishin ardhur pastaj edhe anije të tjera. Vaporri Carpathia, pas tre-katër ditësh, më 18 prill, na shpuri në Neë York, tregonte Naska. Si na rregulluan na dërguan në Boston, se atje kërkuam vetë. Zumë punë. Qeveria Amerikane na përkrahu, na dha ndihma edhe shpërblim, të gjthë ne të mbijetuarve se humbëm gjithçka, por rifituam, jetën dhe një histori që nuk ishte thjesht histori, ishte edhe tragjedi, që do të rrëfehet si legjendë.
Në këtë botë nuk ka të pavdekshëm e të pambytshëm
Pas 2 orë e 40 minutash mali i pabesë prej akulli e mundi malin prej hekuri. Kaq kohë iu desh oqeanit ta gëlltiste atë mal hekuri. Dhe, me që s’e gëlltiste dot menjëherë e çau më dysh, pastaj, si lëshoi një hungërimë llahtari sa u drodh oqeani, e përpiu dhe e çoi 2787 m thellë. Titaniku kishte “pirë” brenda mushkërive të tij 25 milionë litra ujë.
Edhe tre orë të tjera tmerr e lemeri duke u vërtitur mbi oqean me atë varkë. Një anije… anija greke Carpathia… pas pesë-gjashtë orësh erdhi në fushëpërmbytjen e fushëvdekjen për t’i shpëtuar. Kishte dhënë e para sinjalin “SOS” për zonën me akullnaja, për ajsbergun, por nuk ja kishin varur. U ndanë marinarët e shkretë si rrufe mbi det e i mblodhën të vdekurit (ata që mundën), gjysmë të vdekurit e të gjallët bashkë. Vetëm 700 kishin mbijetuar.
Pastaj anija qe nisur në heshtje drejt Amerikës, New Yorkut, me ngarkesën që nuk do ta dëshironte askush dhe me dashurinë e atyre që Carpathia u bë “Perëndia e shpëtimit”. Kishin ardhur pastaj edhe anije të tjera. Vaporri Carpathia, pas tre-katër ditësh, më 18 prill, na shpuri në New York, tregonte Naska. Si na rregulluan na dërguan në Boston, se atje kërkuam vetë. Zume punë. Qeveria Amerikane na përkrahu, na dha ndihma edhe shpërblim, të gjithë ne të mbijetuarve se humbëm gjithçka, por rifituam, jetën”. / KultPlus.com
