Kori Siparantum do të jetë pjesë e festivalit evropian, “European Music Festival for Young People” që do të mbahet në Belgjikë më 29 Prill deri 2 Maj 2022, shkruan KultPlus.
Kombinimi i angazhimit social dhe krijimit të muzikës së bashku e bën Festivalin Evropian të Muzikës për të Rinjtë një ngjarje unike në Evropë! Neerpelt tashmë po përgatitet për edicionin e 70-të të festës më të madhe të muzikës në Evropë.
Në këtë edicion do të marrin pjesë 50 kore nga 11 vende që vijnë nga e gjithë bota.
Siparantum do të garon në dy kategori. Repertori i korit përmban vepra stilistike të periudhave të ndryshme që nga Renesanca, muzika shqiptare deri tek muzika bashkëkohore. Kënga e vjetër fllamane “’Ik seg adieu” (1544), vepër e obligueshme në festival do të paraqitet me një version ndryshe e cila është përpunuar enkas për këtë konkurs, nga kompozitori dhe dirigjenti i korit Memli Kelmendi.
Pjesë e programit do të jetë poashtu vepra “Laudes Paschales” (vepër e obligueshme) e Kristiaan Van Ingelgem, një vepër shumë komplekse dhe interesante. Përppos pjesës garuese kori Siparantum është përzgjedhur nga festivali që të jetë pjesë e ngjarës “Happening”, një koncert tradicional që bashkon zëra nga e gjithë botë. Kori do të paraqitet me tre vepra të stileve të ndryshme, të cilat do të jenë në shoqërim të pianistit tonë të njohur, Agron Shujaku.
Me ftesë të festivalit “European Music Festival for Young People”, është organizuar një Workshop (punëtori) për “Muzikën korale kosovare” e cila do të ligjrohet nga dirigjenti, Memli Kelmendi.
“Antarët e korit përgjatë këtyre muajve kanë bërë një punë fantastike. Një rrugëtim që nuk ka qenë aspak i lehtë sepse të them të drejten repertori ynë në të shumtën e rasteve ka ndryshuar, nuk ka qenë i njejtë, pavarësisht vendeve dhe skenave të ndryshme që kemi përformuar në Evropë. Ne jemi në vazhën e provake intenzive, dua të besoj në suksesin e radhës, uroj të paraqitemi suksesëshëm”, u shpreh Memli Kelmendi, dirigjent i korit Siparantum.
Kori do të paraqitet pranë një jurie profesionale, emra ndër më të njohurit të muzikës korale sot në botë.
Rikujtojmë që kori Siparantum, së fundi është shpallur fitues i kategorisë “Musica Contemporanea” në World Choir Games (2021).
Së fundi kori është paraqitur me sukses në sallën më të njohur të muzikës klasike, Berlin Philharmonie, e cila konsiderohet ëndërr e çdo artisti. /KultPlus.com
Ministri i Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Hajrulla Çeku, ka njoftuar se pas ndërhyrjeve të profesionistëve, Muzeu Arkeologjik i Prizrenit ka marrë formën e një institucioni modern muzeal dhe është hapur për vizitorët, përcjell KultPlus.
Në vijim gjeni postimin e ministrit Çeku:
Edhe një muze modern mirëpret vizitorët
Fal punës së profesionistëve dhe investimeve të Ministrisë së Kulturës, Muzeu Arkeologjik i Prizrenit ka marrë formën e një institucioni modern muzeal. I hapur për vizitorë dhe me një program të veçantë për fëmijët, muzeu ka krijuar standard të ri të dokumentimit dhe prezantimit të historisë sonë.
Programi ynë shtetëror për muzetë do të ketë shtrirje në gjithë territorin e shtetit. Ndërhyrjet në muzetë do të vazhdojnë me dinamikë të shtuar./ KultPlus.com
Deputetja e Kosovës, Vasfije Krasniqi Goodman, e cila është e mbijetuar e dhunës seksuale gjatë luftës së fundit në Kosovë, në Ditën e e të mbijetuarve të dhunës seksuale ka ritheksuar zotimin e saj për të marrë drejtësinë.
“Bota ka për të dëgjuar atë që ka ndodhur me djemtë e vajzat, me burrat dhe gratë gjatë viteve 1998-99 dhe një gjë është e sigurt se Serbia do të mbahet përgjegjëse për krimet që ka kryer! Është 14 prilli që ka përcaktuar fatin tim, e unë kurrë nuk do të harroj zotimin tim për drejtësi”, ka shkruar Krasniqi Goodman.
Organizatat e Platformës “Bëhu Zëri Im” udhëhequr nga Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës sot kanë kërkuar të njihet ligjërisht 14 prilli si ditë zyrtare memoriale për viktimat e dhunës seksuale gjatë Luftës në Kosovë.
Derisa kryeministri Albin Kurti priti në takim Komisionin qeveritar për njohjen dhe verifikimin e statusit të viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës në Kosovë. Në këtë takim u shpreh shqetësimi që stigma është kthyer në sfidë të procesit për njohjen e statusit të viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës, një e drejtë e garantuar me ligj./ KultPlus.com
Pas dy vitesh mbyllje dhe masa të rrepta kufizuese Greqia merr vendimin e shumëpritur. Vendi rikthehet në normalitet menjëherë pas Pashkëve Ortodokse me një plan që përfshin 2 faza zbatuese.
Për sa i përket festës më të madhe të vendit, Pashkëve Ortodokse, masat kufizuese për mbrojtjen nga covid 19 mbeten në fuqi, por pas plot dy vjetësh banorët do mund të udhëtojnë lirshëm brenda dhe jashtë vendit, për të festuar më në fund me familjarët e tyre.
Temperaturat e larta dhe sezoni turistik i shumëpritur për të përballuar sfidat e shumta ekonomike duket se kanë bindur qeverinë greke të hedhë hapin final drejt rikthimit në normalitet, duke ndjekur formulën e mjaft vendeve të tjera të BE-së. Në fazën e parë, nga 1 maj plani i lehtësimit të masave parashikon:
Nuk do të kërkohet më certifikata e vaksinimit për hyrjen në çdo ambient. Punonjësit do kryejnë vetëm 1 self test në javë për t’u lejuar në punë. Nga 3 maj anulohen self test të nxënësve dhe studentëve. Deri në 31 gusht pezullohet numri i kufizuar i personave për ambientet e mbyllura. Pezullohet gjoba mujore 100 euro për moshat mbi 60 vjeç që refuzojnë vaksinimin. Faza e dytë fillon nga 1 qershori: Një ndryshim i madh në rutinën e qytetarëve të vendit do të jetë pezullimi i përdorimit të detyruar maskës në ambientet e jashtme dhe të brendshme, hyn në fuqi nga 1 qershor. Përdorimi i maskës në ambiente të jashtme është prej javësh në vullnetin personal të qytetarëve, por në ambiente të mbyllura akoma edhe në muajin maj rregulli do të vijojë të jetë shumë strikt. Ndërkohë që gjatë verës do mbetet në fuqi përdorimi i maskës në mjetet e transportit si Metro, autobusë, tren, anije, taksi. Në pritje mbetet një vendim për certifikatën e vaksinimit për hyrjen në Greqi, deri tani mbetet kusht për të gjithë sa duan të udhëtojnë në Greqi. Ministri i Shëndetësisë, Thanos Plevris ka theksuar se të gjitha masat do të rishqyrtohen në 1 shtator 2022, kur dhe nuk përjashtohet disa të rikthehen. / Diaspora Shqiptare / KultPlus.com
Ekziston një rrezik në rritje që krimi i organizuar mund të përfitojë nga kaosi i krijuar nga lufta në Ukrainë. Prej muajsh, autoritetet europiane dhe ndërkombëtare e vënë theksin mbi tragjedinë e fëmijëve të humbur, të cilët rrezikojnë të përfundojnë në qarkun e trafikimit apo birësimeve të paligjshme.
Alarmi i fundit është lëshuar nga Ministria e Punëve të Jashtme të Ukrainës, e cila thotë: “Ka një kërcënim që qytetarët rusë të adoptojnë jetimë ukrainas në mënyrë të paligjshme, pa ndjekur të gjitha procedurat e përcaktuara nga ligji ukrainas”.
Sipas Ministrisë, ushtarët rusë vazhdojnë të dëbojnë me forcë njerëzit nga Ukraina, përfshirë fëmijët që humbën prindërit e tyre në luftë. Ministria shpreh shqetësimin për qëllimin e Kremlinit për të nënshkruar “marrëveshje” me territoret tashmë të zaptuara të Ukrainës, të cilat do të lejonin transferimin e jetimëve në Rusi.
“Këto veprime, i përkasin krimit të rrëmbimit dhe për këtë arsye kërkojnë reagim të vendosur nga bashkësia ndërkombëtare dhe organizatat kompetente ndërkombëtare”, thotë ministria.
Drama nuk ka të bëjë vetëm me fëmijët jetimë, por edhe fëmijët që prindërit i dërgojnë në vende të tjera të sigurta, por që më pas përfundojnë në qarkun e krimit të organizuar. / KultPlus.com
Ajka e veprave të mahnitshme nga kompozitorë të huaj dhe shqiptarë mbrëmë lindën nëpërmjet talentit të pakrahasueshëm të kitaristit Petrit Çeku dhe Kuartetit harkor “Viva String Quartett”, të cilët së bashku frymuan në një frymë që vazhdimisht buronte melodi dhe tinguj që u ndezën mahnitshëm në atmosferën e ngrohtë dhe lëshuan një harmoni e cila vështirë se do të rikrijohet përsëri, duke përmbyllur kështu edicionin e 21-të të festivalit ReMusica që shtëpinë e gjeti në Sallën e Kuqe, shkruan KultPlus.
Ky vend i cili priti këtë dyshe të mrekullueshme në natën e fundit kishte ndërruar disa detaje të dallueshme nga netët tjera. Salla e Kuqe mbrëmë kishte shtuar dukshëm një numër të madh të karrigeve duke mbushur sallën në tri anë të saj. Me dymbëdhjetë reflektorët në ngjyrë të kaltër, drita precize në formë rrethore që vjen nga lart dhe dritat e ngrohta që ndriçonin vendin në hapësira të caktuara, Salla e Kuqe mori formën të përmbushjes në numër. Ndërkaq, pozicionimin e tyre e kishin ndërruar edhe shkronjat e mëdha në prapaskenë që portretizojnë emrin e festivalit ReMusica të cilat po qëndronin të gjalla në natyrën e tyre gjelbëruese.
Hapjen e kësaj nate e nisi drejtoresha artistike, Donika Rudi dhe producenti i festivalit, Viktor Berishaj, të cilët janë shprehur se janë tejet të kënaqur që më fund publiku është pjesë e këtyre koncerteve dhe po ashtu se festivali i është bashkuar nismës së solidarizimit me festivalet e tjera evropiane, ‘Festivals for Compassion’.
“Mirëmbrëma dhe mirë se keni ardhur në mbrëmjen përmbyllëse të festivalit ReMusica. Në program sonte do ta kemi premierë veprën e kompozitorit Valton Beqiri, e titulluar “XX”, jo rastësisht. Vitin e kaluar ReMusica ka festuar edicionin e njëzetë të festivalit, fatkeqësisht duke qenë larg jush por jemi shumë të lumtur që sonte po ju shohim dhe që sot do ta dëgjojmë këtë vepër premierë që do të jetë nga “Viva String Quartet” dhe Petrit Çekun në kitarë dhe Valton Beqiri në piano”, thotë Rudi.
Ndërsa, producenti i ReMusica-s, Viktor Berishaj tha se festivali, si çdo vit tjetër, ka trajtuar një temë e cila duhet të adresohet në shoqëri dhe jo vetëm.
“Me shumë mëdyshje e kemi nisur edicionin. Kjo është hera e parë me publik qysh duhet sepse pe shihni dhe vetë numrin e limituar të ulëseve por ka qenë një sfidë për t’u kthyer në normalitet që na është dashur shumë dhe sivjet kemi arritur që ta bëjmë këtë gjë. Si çdo vit tjetër, jemi munduar që një temë të caktuar që duhet të adresohet si shoqëri, pjesëtarë të komunitetit apo si gjallesa që jetojmë në këtë kohë, janë ato të ndryshimit klimatik dhe urgjencës së veprimit klimatik dhe mjeshtërisht Donika ka qenë ajo e cila ka arritur të futë nëpërmjet veprave këtë temë prej secilës natë të koncerteve nëpërmjet katër elementeve si uji, ajri, toka dhe zjarri”, thotë Berishaj.
Sipas tij, ka pasur një mori aktivitetesh përcjellëse, masterklasë, punëtori të ndryshme në Universitetin e Prishtinës si dhe një numër të madh të dashamirëve të muzikës. Ka pasur ansamble të mrekullueshme dhe talente të mrekullueshëm në Kosovë që kanë performuar në këtë edicion.
“Sonte po bëjmë një përmbyllje ashtu tamam si na përket neve. Sa i përket artistit që ka me performu sonte me kuartetin, nuk ka nevojë për ta prezantuar sepse të gjithë e dimë se kush është Petrit Çeku saqë edhe stadiumin e Prishtinës me pas hap, nuk do të na zinte të gjithëve për me përcjell. Megjithatë koncertin sonte do e nisim përsëri me një mesazh që kemi nevojë për ta adresuar. Pra, ne marrim frymë njësoj me qytetarët ukrainas të cilët janë duke e përjetuar një tmerr të cilin ne fort mirë e dimë. Për këtë arsye si viteve tjera ReMusica i është bashkuar nismave të ndryshme ndërkombëtare me një kauzë të caktuar. Nata do të fillojë me interpretimin e veprës së një kompozitori ukrainas të cilën e ka kompozuar në momentet kur ka nis lufta”, shpalos Berishaj.
Pas kësaj hapjeje, skena e cila mu në mes kishte të vendosura gjithsej pesë karrige të cilat me pozicionin e tyre i ngjasonin një gjysmë hëne dhe pianoja që qëndronte në qosh për t’u gjallëruar kur radha e saj do të vinte, po krijonin një hijeshi dhe atëherë kur me duartrokitje të zjarrta, publiku mirëpriti kuartetin harkor “Viva String Quartett”. Të veshur në të zeza nga koka e deri të këmbët, kuarteti harkor u fut direkt në interpretimin e veprës së parë të titulluar “Drop after drop” nga kompozitori ukrainas Maxim Shalygin, me ç’rast meloditë e veçanta që tërë kohës i ngjasonin një fëshfëritjeje, sollën një bukuri tingujsh të cilat me butësinë, qetësinë dhe ngadalësinë e tyre, vërtetë pikonin si pika të ujit, pikë pas pike deri në pikën e fundit që shënoi fundin e veprës.
Ndërsa, për veprën e dytë të radhës me titull “Guitar Quintet in D major, No.4, G, 448 – Fandango” nga kompozitori Luigi Boccherini, të pranishmit me brohoritje dhe duartrokitje që s’njihnin fund, mirëpritën kitaristin Petrit Çeku në skenë. Njashtu sikurse kuarteti harkor edhe kitaristi i veshur në ngjyra të zeza me një buzëqeshje në fytyrën e tij e nisi veprën e dytë për këtë mbrëmje.
Dy violina, një violë, një violonçel dhe një kitarë jetësuan interpretimin e melodive dhe tingujve të cilat po njëlloj sikurse pronarët e tyre, dilnin jashtë kontrollit për të shpalosur një vijë tejet ritmike. Në një hap me rimtin, kitaristi Petrit Çeku në çdo sekondë po dhuronte shpirtin e tij artistik nëpërmjet lëvizjeve të tij trupore saqë edhe flokët e tij po luhatnin në drejtime të ndryshme. Talenti i tij doli nga brendësia e tij qysh në momentin e parë të mbrëmjes dhe nuk u fut brenda në strofullin e vetë për asnjë çast.
Efikasiteti i shpejtësisë performuese, vështrimet melankolike, ndjeshmëria e tij ndaj instrumentit që qëndronte para tij si vetë hija e tij, bëri që kitaristi të emociononte secilin të pranishëm që po vështronte me kujdes elegancën e tij interpretuese. Ndërsa, kuarteti harkor me lëvizjet e duarve të tyre sollën një precizitet të pashoq. Harmonia e tyre ndërronte sa herë që ndërronte ritmi i veprave, me ç’rast ata ngulitën vështrimin e publikut drejt tyre, për të mos ia lëshuar atë asnjërit deri në notën e fundit.
Pas një pauze pesë minuta, drejt skenës ecte kitaristi Petrit Çeku i cili u shoqërua në piano nga Valton Beqiri për të sjell veprën premierë “XX” nga kompozitori Valton Beqiri, vepër kjo që pati ardhur dedikim ndaj 20 vjetorit të festivalit ReMusica por që u luajt mbrëmë për herë të parë në 21 vjetorin e festivalit. “XX”, hyri në secilin shpirt të pranishëm. Qysh nga minuta e parë e deri tek e fundit, vepra përçoi një emocion që s’kishte kush që do t’ia vinte pikën. Ndërlidhja e tingujve të pianos dhe melodive të kitarës krijoi një atmosferë tejet të ngrohtë me ç’rast publiku u fut në hipnozën e bukur që vepra posedonte. Ndonëse më e shkurtra nga tjerat vepra që u interpretuan mbrëmë, “XX” solli kulminacionin që në strehë të saj kishte dhuntinë e shkathtë të pabarazueshme.
Ndërsa, vepra e fundit për këtë natë, “Guitar Quintet op.143” nga kompozitori Mario Castelnuovo-Tedesco, e riktheu në skenë sërish kuartetin harkor “Viva String Quartett” ku së bashku me kitaristin Petrit Çeku, përmbyllën edicionin e 21-të të festivalit ReMusica në një mënyrë brilante. Pas pothuajse dy orëve interpretimi, ishte radha që publiku të mbizotëronte atmosferën me duartrokitje të pandalshme dhe brohoritje që preknin edhe qiellin. Me një ritëm të duartrokitjeve dhe brohoritjeve për këtë koncert si dhe tërë këtë edicion të mahnitshëm të ReMusica-s, u përmbyll programi i pasur dhe i larmishëm i veprave që do mbahen mend gjatë në kujtesën e secilit që ka ndjekur nga afër të gjitha koncertet e parapara për edicionin e 21-të të festivalit që shënoi një sukses përtej krahasimit.
Ndërkaq, për të treguar më shumë rreth përshtypjeve të saj për këtë mbrëmje dhe tërë edicionit në përgjithësi, për KultPlus foli Donika Rudi.
“Koncerti ishte jashtëzakonisht i bukur, pra një koncert të cilin e kemi pritur tash një kohë. Petriti është njëri nga bashkëpunëtorët më të ngushtë të festivalit ReMusica dhe pothuajse në çdo vit, në çdo edicion, atë e kemi prezent. Këtë vit ai erdhi me Kuartetin harkor nga Maqedonia Veriore “Viva String Quartet”. Një program tepër i bukur me dy elemente të cilat e karakterizuan koncertin, vepra “Drop after drop”, e kompozitorit ukrainas dhe me këtë rast u solidarizuam me festivalet e tjera evropiane në iniciativën ‘Festivals for Compassionn’ dhe kjo vepër është shkruar në këto muajt e fundit në Ukrainë dhe kush ma shumë se ne, si popull, e përjetojmë gjendjen dhe atë se çka po ndodh në Ukrainë. Me këtë vepër deshëm që të solidarizohemi me gjithë botën dhe festivalet e rëndësishme të muzikës klasike botërore”, thotë Rudi.
Sipas saj, vepra e Valton Beqirit ishte një vepër e cila është dedikim ndaj festivalit ReMusica për edicionin e kaluar. Situata e cila ka ndodhur dy vitet e fundit konsiderohet të kishte qenë mundësia jo e mirë për të dhënë premierën prandaj ajo u dha sonte.
“Mendoj që i gjithë edicioni i 21-të ka qenë një laramani me programe të ndryshme duke filluar nga koncertet në moshë të re e deri tek ajo e vjetra. ReMusica gjithmonë tenton që të ketë një program ku secili mundet me gjet vetën në stile mjaft të ndryshme. Këto njëzet vite, festivali ka pasur në fokus krijimtarinë kosovare duke stimuluar kompozitorë të rinj për vepra të reja por këtë vit kemi tentuar dhe do të tentojmë që bashkëpunimet në mes të artistëve tanë dhe atyre ndërkombëtarë ti jetësojmë duke u bërë kështu një urë lidhëse në mes krijuesve kosovarë dhe atyre ndërkombëtarë. Ajo se çka më së shumti kemi pritur ne si ekip ka qenë kontakti me publikun. Kjo energji në mes të artistit, publikut dhe organizatorëve, është një trekëndësh shumë me rëndësi i cili ka munguar shumë. Andaj, ky rikthim në 21 vjetorin tonë është një prej momenteve më të bukura të cilën kemi mundur ta përjetojmë”, përfundon Rudi.
Ndërkaq, kujtojmë se edicioni i 21-të i festivalit ReMusica, “The Sound of Change”, trajtoi temën e ndryshimeve klimatike dhe bëri thirrje për ndërgjegjësim tek publiku për veprim klimatik. E gjithë kjo, ishte reflektuar në programin e sivjetmë, duke u kujdesur që përmbajtja e tij të orientohet në këtë temë, me fokus në katër elementet e natyrës – Toka, Uji, Ajri dhe Zjarri.
Jeni lodhë, dallëndysha t’shkreta, Je molis’i ziu bylbyl; Ah! pushoni n’streh’ku u gjeta, Pusho n’kopshtë te njaj zymyl. Mbi krahë t’uej prei dhenash tjera Ju prendveren na pruet këtej; Shlodhn’ ju pra, dallëndysha t’mjera, Rri, bylbyl, n’lulzim qi kthej. Se qe’j prrue prei malit ulet E t’tanë fushës ushqim i nep; E nen borë po shperthejn’ lulet Porsi fëmië që zbulohen n’djep. Fllad i let me vapë dashtnijet Puthi pemen gemb për gemb; U zgjue pema, e qe prei shijet Buloj mbarë neper kopshtë t’em. Ndej’ brië votres nieri myket: Vrapo bulk, ku puna t’thrret; Tui vrue fushen kau berlyket, Lyp’m’u vue per lavrë t’vet./ KultPlus.com
Natën e 14 prillit 1865, ndërsa ndiqte një produksion të “Our American Cousin”, Presidenti Abraham Lincoln u qëllua nga John Wilkes Booth, transmeton KultPlus.
Lincoln do të vdiste mëngjesin tjetër, duke u bërë një nga viktimat e fundit në një luftë që tashmë kishte marrë jetën e më shumë se 700,000 amerikanëve.
Në nderim të presidentit të 16-të, Parku Historik Kombëtar i Vendlindjes së Abraham Lincoln do të organizojë një ngjarje përkujtimore nga ora 6:30 deri në 21:00. e enjte.
Stacy Humphreys, shefe e interpretimit dhe menaxhimit të burimeve, tha se mbrëmja do të fillojë me fjalët e Layton Carr, një roje e ftuar parku nga Teatri i Fordit, i cili do të kujtojë historinë e vrasjes dhe ndikimin e saj në komb.
Në orën 19:00, Superintendent Catherine Bragaw do të prezantojë dhe Banda e Gardës së Shtëpisë së Kentakit, një grup tunxh i periudhës së Luftës Civile, do të performojë muzikë pikëlluese të periudhës së ngjashme me atë që do të ishte luajtur gjatë udhëtimit të gjatë që trupi i Lincoln mori nga Uashingtoni, D.C. , u kthye në shtëpinë e tij në Springfield, Illinois, tha Humphreys. Një shfaqje e dytë do të zhvillohet vetëm pas orës 20:00, duke përfshirë një lexim të elegjisë së Walt Whitman “Oh Kapiten, Kapiteni im”.
“Do t’u japë vizitorëve një vështrim shumë interesant në periudhën kohore që rrethon funeralin e Lincoln dhe vdekjen që ndodhi në prill 1865,” tha Humphreys.
Vdekja e presidentit erdhi vetëm gjashtë ditë pasi gjenerali konfederativ Robert E. Lee dorëzoi ushtrinë e tij masive në Shtëpinë e Gjykatës së Appomattox, duke i dhënë fund në mënyrë efektive Luftës Civile Amerikane, tha Humphreys.
“Është një ballafaqim i tillë. … Nga kjo kohë shumë e ngazëllyer, pas rreth një jave kombi është zhytur në zi të thellë për shkak të vrasjes së Presidentit Lincoln. Ai ishte tragjedia e fundit e luftës”, tha ajo./ KultPlus.com
Brenda një muaji, nga prilli dhe maji i vitit 2021 Kosova humbi tri shtylla të trashëgimisë shpirtërore muzikore shqiptare, tre doajenët e muzikës, Fahri Haxhibeqiri, Shaqir Hoti dhe Ismet Bogujevci. Por veprimtaria e tyre do të kujtohet gjithmonë, përcjellë KultPlus.
Ministria e Kulturës ka njoftuar se tashmë ka nisur fazat e para të konceptimit të Institutit Kulturor të Kosovës, ku figurat, veprimtaria dhe trashëgimia shpirtërore e akterëve tonë në art do të dokumentohen, hulumtohen dhe do të mbrohen në nivel shtetëror.
“Jemi të nderuar e krenar që i kishim pranë dhe tash që kemi mundësinë të pasojmë trashëgiminë e tyre më tutje”, thuhet në njoftim.
Për nder të tyre gjatë vikendit u mbajtën dy ngjarje përkujtimore, koncerti homazh i Ansamblit Shota dhe promovimi i dokumentarit Okarina e Runikut, kushtuar Shaqir Hotit. / KultPlus.com
Erich von Däniken (Zofingen, 14 prill 1935) është një shkrimtar zviceran. Ai është i njohur për librat e tij mbi arkeologjinë misterioze dhe është një nga mbështetësit kryesorë të të ashtuquajturës “teori të astronautëve të lashtë”.
Ai ndoqi Kolegjin St-Michel të Fribourg në Zvicër, ku zhvilloi një interes të caktuar për shkrimet antike të një natyre fetare. Në vitin 1960 ai u martua me Elisabeth Skaja dhe në vitin 1963 lindi vajza e tij Cornelia. Pesë vjet më vonë, ndërsa shërbeu në një hotel zviceran, ai përfundoi Zurück zu den Sternen, (1969), një libër që u bë një bestseller ndërkombëtar i përkthyer në gjuhë të shumta. Vepra në fjalë pretendon se krijesat e huaja nga një sistem tjetër diellor vizituan planetin tonë rreth dhjetë mijë vjet më parë dhe krijuan burra inteligjentë në përngjasimin e tyre duke ndryshuar gjenomin e majmunëve. Ata do të adhuroheshin si perëndi nga njerëzimi për njohuritë e tyre të mëdha teknike, nga të cilat mbetet një traditë e mjegulluar në mite.
Më pas ai shkroi dhe botoi libra të tjerë, gati tridhjetë, jo gjithmonë të përkthyera nga gjermanishtja, në të cilat ndërthuren vazhdimisht fe, arkeologji dhe trillime shkencore. Në fakt, në “Perënditë ishin astronautë” (2003), shkrimtari zviceran përsërit konceptin se hyjnitë dhe engjëjt për të cilët flasin Bibla, Kurani dhe tekste të shumta të lashta të shenjta ishin të huaj që vizitonin Tokën dikur. Edhe disa shfaqje magjike, përfshirë ato të famshme të Fátima, mund të shpjegohen për von Däniken në një çelës ufologjik.
Erich von Däniken shpesh pretendon se nuk është kompetent për hulumtime të UFO-s. Interesimi i tij përqendrohet kryesisht në gjetjet arkeologjike dhe librat fetarë të së kaluarës. Sidoqoftë, ai i tha programit Alien Riddles se ai ishte një katolik praktikues dhe lutet çdo mbrëmje.
Ai jeton në Beatenberg në Kantonin e Bernës. /KultPlus.com
Deputetja ukrainase, Lesia Vasylenko, një muaj më parë mori një varëse dhuratë të punuar nga të mbijetuarit e dhunës seksuale të Kosovës gjatë kohës së luftës.
“Këto varëse tregojnë historinë e të mbijetuarve të dhunimit seksual nga forcat serbe, gjatë periudhës së luftës së fundit në Kosovë”, është mesazhi që mban qaforja.
Vasylenko thotë se nuk kishte besuar që një muaj më pas rrëfime të tilla do të kishin edhe gratë ukrainase, të cilat së fundi kanë raportuar përdhunimet nga ushtarët rusë në rajonet e pushtuara të Ukrainës.
“Një muaj më parë një koleg nga Asambleja Parlamentare e Këshillit të Europës ma dha këtë varëse të bërë nga të mbijetuarit e përdhunimit në Kosovës. Pak dyshoja se brenda pak javësh do të përballesha me dëshmi të tmerrshme të grave dhe vajzave të Ukrainës të përdhunuara, të abuzuara dhe të ekzekutuara”, ka shkruar në Twitter Vasylenko, transmeton Gazeta Express.
A month ago a colleague at the @PACE_News gave me this necklace made by #Kosovo rape survivors. Little did I suspect that in a few weeks I’d be faced with horrific testimonies of #Ukraine women and girls raped, abused and executed. pic.twitter.com/wXB7RWyyBH
Sot në Kosovë u shënua Dita e të Mbijetuarve të Dhunës Seksuale. Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, priti në takim Komisionin qeveritar për njohjen dhe verifikimin e statusit të viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës në Kosovë dhe u zotua se do të vazhdojë mandatin e këtij komisioni. Në këtë takim u shpreh shqetësimi se viktimat e dhunës seksuale vazhdojnë të përballen me stigmë dhe si rrjedhojë të mbijetuarat/it pengohen në realizimin e të drejtës së tyre të garantuar me ligj për të marrë statusin e viktimës./ KultPlus.com
Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës së bashku me organizatat partnere, (QPDG, Medica Kosva dhe Medica Gjakova) dhe Vasfije Krasniqi-Goodman, vitin e kaluar kanë mbajtur një takim me presidenten e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani-Sadriu ku edhe propozuan që data 14 prill të shënohet si Dita Kombëtare e Viktimave të Dhunës Seksuale gjatë Luftës në Kosovë.
Në shënim të 14 Prillit, dita e njohjes së sakrificës dhe vuajtjes së viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës në Kosovë, me qëllim avansimin e procesit të njohjes ligjore të statusit të viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës dhe realizimin e të drejtave të mbijetuarve, organizatat e Platformës Bëhu Zëri Im udhëhequr nga Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës sot do të takohen me: presidenten e Republikës së Kosovës – Vjosa Osmani, kryeministrin e Qeverisë së Republikës së Kosovës – Albin Kurtin, Kryetarin e Kuvendit të Republikës së Kosovës – Glauk Konjufca, dhe Bordin e Grupit të Grave Deputete të Kuvendit të Kosovës.
Gjatë këtyre takimeve do të adresohen kërkesat e mëposhtme: Të njihet ligjërisht 14 Prilli si ditë zyrtare memoriale për Viktimat e Dhunës Seksuale gjatë Luftës në Kosovë;
Afati brenda të cilit viktimat mund të aplikojnë për njohjen e statusit të tyre, të mos kufizohet në 5 vjet, por të jetë e drejtë e përhershme e garantuar me ligj;
T’u mundësohet viktimave të cilave u është njohur statusi “viktimë e dhunës seksuale” të gëzojnë të drejtën në pension personal që nga data e aplikimit për njohje të statusit.
“Viktimat e dhunës seksuale gjatë luftës” t’u njihen të gjitha të drejtat dhe benificionet sikurse kategorive të tjera të përcaktuara me ligjin nr. 04/L-054 në mënyrë që të gëzojnë edhe të drejtën të përfitojnë shërbime shëndetësore pa pagesë;
Të ndryshohet përbërja e Komisionit duke i shtuar peshë dhe rëndësi aspekteve psikosociale të procesit të njohjes së statusit;
Të aplikohet qasje e theksuar sensitive në procesin e shqyrtimit të rasteve për njohje të statusit së viktimës seksuale gjatë luftës duke marrë parasysh të gjitha specifikat e këtij grupi të ndjeshëm si dhe stigmën që i rrethon;
Gjatë shqyrtimit të ankesave të sigurohet dy-shkallshmëria në rastet e ankimimit të vendimeve të Komisionit Njohjen dhe Verifikimin e Statusit të Personave të dhunuar gjatë Luftës;
Afati kohor i shqyrtimit të kërkesave për njohje të statusit prej momentit të paraqitjes së kërkesës për njohje deri te vendimi i Komisionit të mos jetë më i gjatë se 6 muaj;
Të sigurohet mekanizëm i pavarur monitorues i punës së Komisionit dhe shqyrtimit të rasteve me qëllim rritjes së efikasitetit dhe llogaridhënies të punës së Komisionit dhe realizimit të drejtave të viktimave që aplikojnë për njohje të statusit;
Viktimat të cilave u është njohur statusi “viktimë e dhunës seksuale”, të pajisen me kartelë të viktimës civile të cilat me asnjë të dhënë nuk guxojnë të identifikojë kategorinë e përfituesit, por do t’u mundësojë viktimave të gëzojnë të drejtat dhe benificionet e caktuara me ligj.
Platforma Bëhu Zëri Im është themeluar më 16 Prill 2021, nga katër organizatat e autorizuara për të mbështetur të mbijetuarit në procesin e aplikimit për njohjen ligjore të statusit të viktimave të dhunës seksuale gjatë luftës: Qendra Kosovare për Rehabilitimin e të Mbijetuarve të Torturës; Qendra për Promovimin e të Drejtave të Grave; Medica Gjakova dhe Medica Kosova.
Platforma Bëhu Zëri Im përfaqëson interesin e të mbijetuarve të dhunës seksuale gjatë luftës në Kosovë në proceset dhe çështjet që ndërlidhen me drejtësinë tranzicionale, statusin, të drejtat dhe fuqizimin e të mbijetuarve të dhunës seksuale në Kosovë dhe në nivel ndërkombëtar. / KultPlus.com
Këshilli i Nxënësve të Kosovës (KNK) më datë 19 prill organizon marshin e nxënësve “S’PO SHKOHET N’SHKOLLË”, përcjellë KultPlus.com
KNK në këtë ditë synon të fuqizojë zërin e të gjithë nxënësve të shkollave të mesme të Republikës së Kosovës duke e paraqitur realitetin shqetësues me të cilën nxënësit tonë ballafaqohen në baza ditore.
“Cilësia e arsimit, përmbajtjet mësimore, sjelljet e profesorëve, infrastruktura e institucioneve shkollore si dhe fenomenet negative prezente me të cilat përballen nxënësit e shkollave tona janë vetëm disa prej pikave të cilat na kanë shtyrë të marrim një hap të tillë”, thuhet në njoftim.
KNK ju bën thirrje të gjithë nxënësve, prindërve, organizatave dhe çdo individi që solidarizohet me këtë mesazh dhe të bashkëngjiten në këtë marsh.
“Heshtja nuk është zgjidhje! T’i kthehet vëmendja ARSIMIT!”, thuhet tutje.
Presidentja Vjosa Osmani po vazhdon vizitat nëpër komunat e Kosovës, ndërkaq sot do ta vizitojë vendlindjen e saj, Mitrovicën.
Përmes një video-mesazhi që ka postuar në Facebook, shefja e shtetit tha se po shkon në qytetin e rock muzikës dhe qytetin e minatorëve, raporton Gazeta Express.
“Sapo i përfunduam aktivitetet në Prishtinë në shënimin e 14 prillit që i kushtohet të mbijetuarve të dhunës seksuale gjatë luftës. Një ditë e rëndësishme për mijëra gra e burra që e kanë përjetuar ferrin gjatë luftës por e kanë shndërruar fuqinë e tyre dhimbjen e tyre në një zë të fuqishëm për vendin tonë. Po rikthehem në qytetin tim të lindjes, në qytetin e minatorëve, në qytetin e rock muzikës, në mënyrë që të dëgjojmë për së afërmi kërkesat e komunës por mbi të gjitha të qytetarëve të Mitrovicës”, tha ajo.
Osmani njoftoi se së bashku me kryetarin e Mitrovicës, Bedri Hamza, do të përkujtojnë masakrën në Lagjen e Kovaçëve të kryera nga forcat serbe gjatë luftës.
“Do ta fillojmë ditën me takimin me kryetarin e Mitrovicës, do të shkojmë bashkë me kryetarin në Lagjen e Kovaçëve për të përkujtuar sot masakrën e forcave serbe ndaj civilëve shqiptarë në këtë lagje dhe pastaj do të vazhdojmë me takime dhe vizita të tjera”, tha Osmani./ KultPlus.com
Ja ku ndodhem në Paris. Ishte një ditë mjaft poetike, siç ndodh ndonjëherë kur nuk e pret. Gjithçka dukej sikur ishte kundër meje: nga qielli binte diçka që nuk ishte as shi, as dëborë, një ujë i zi dhe i akullt; një grevë e shitësve mbylli të gjitha dyqanet, kafenetë dhe restorantet. Mund të kishte qenë tepër e trishtë, por fatmirësisht nuk qe e tillë. Së pari, gjeta letrën tënde të ëmbël dhe kjo më lumturoi. Fola me ty (në anglisht), gjithë ditën. Pastaj u kënaqa kur pashë sërish qytet. Qytetet më pëlqejnë. Ashtu i errët dhe i trishtë siç ishte, Parisi ishte qytet i vërtetë. Piva pak uiski (jo skoç, por burbo) nëpër bare, ku bisedova me miqtë. Shkova te revista Kohë Moderne, ku gjeta letrat dhe disa gjëra që më bënë të lumtur: përkthimi në anglisht i librit Gjaku i të Tjerëve, pra, do të mund ta lexosh në maj. Kam shumë dëshirë që të bëj një lidhje midis jetës sime si bretkosë në Wabansia dhe jetës në punë. Do të doja që të lexoje librat e mi, sidomos këtë, që është novela e dytë që kam shkruar dhe që jam e bindur se do të të tregojë diçka për mua. Dua që ta njohim njëri-tjetrin gjithnjë e më mirë. Prandaj u lumturova vërtet kur e gjeta, edhe pse përkthimi kishte gabime të tmerrshme. Do të botohet në maj, edhe në Londër, edhe në Nju Jork, prandaj për të do të diskutojmë në Meksikë. Po, meksikën nuk e ndaj nga mendja. Një shoqja ime që u kthye prej andej, më tha se Kuba ishte e mahnitshme. Po sikur pas Nju Orleansit të shkojmë në Kubë e pastaj në Meksikë? Tani, më kujtohet sikur the që Karaibet nuk të tërheqin, se druheshe që ishin vetëm për turistë? Mua do të më interesonte shumë dhe në Meksikë shkojmë një herë tjetër. Por mos u ngut! Mendoje njëherë! Gjëja e rëndësishme është të udhëtojmë dy muaj rresht: se ku, nuk është aq e rëndësishme, apo jo?
Po i kthehem së martës, mbrëmjen kur isha vetëm dhe dola shëtitje në Champs-Elysées për të parë Vilet e Zemërimit. U mërzita kur dëgjova sërish zëra amerikanë dhe kur pashë vetëm rrugën që pata bërë me shoqen time nga Kalifornia në Arizona dhe në Nju Meksiko. Arrita t’i njihja vendet, sidomos urën në Kolorado. Disa plane në film m’u dukën mahnitëse: ato në fermën e keqe, kur policët vrasin ish-predikuesin. Kurrë nuk kisha parë një film kaq “të fortë”, në kuptimin e mirë të fjalës. E djeshmja kaloi me gjëra të vogla, shumë çikërrima dhe duke fjetur gjumë. Ndihem disi e lodhur – mbase në fshat punova shumë. Sot po lexoj libra për gratë. Më intereson, por Parisi po fillon të duket i trishtë, ashtu si është vërtet dhe po kështu po ndihem edhe unë. Derdha ca pika loti, sepse të doja dhe më mori malli shumë. Fola me ty për një kohë të gjatë natën. Të dua. /KultPlus.com
Nga libri “Dashuri Trasantantike” . Perkthyese Alda Bardhyli
Ceremonia e “Global Awards” feston yjet në muzikë, ‘podcast’-et e të tjera programe argëtuese dhe ditën e sotme (14 prill) janë shpallur fituesit e vitit 2022.
Në evenimentin madhështor ylli i muzikës pop, Ed Sheeran, ka fituar tri çmime të rëndësishme.
Coldplay, Anne-Marie, Dave dhe Mimi Webb janë gjithashtu ndër fituesit, ndërsa Lil Nas X fitoi ‘Çmimin Special’ për ‘Kreativitetin’.
Tani në vitin e tij të pestë, “The Global Awards” bashkon stacionet radiofonike të Global; Capital, Heart, Smooth, Classic FM, Radio X, Capital XTRA, Capital Dance dhe Gold, si dhe Global Player, për të nderuar yjet më të mëdhenj të muzikës dhe argëtimit.
Me albumin e tij të katërt solo, ‘=’, i lëshuar në 2021 me vlerësimin e kritikëve, Ed Sheeran fitoi shumë në “The Global Aëards 2022”, duke u shpallur ‘mashkulli më i mirë’ dhe ‘artisti më i mirë britanik’, me ‘Bad Habits’ të shpallur si kënga më e dëgjuar në radion e “Globar” në 2021.
Më poshtë ua sjellim listën e plotë të fituesve në “Global Awards 2022”:
Adrien Brody është një nga aktorët më të famshëm të kohës sonë. Duke pasur shumë role dhe filma të mëdhenj nën rripin e tij, ai është mjaft ikonë në Hollywood. Brody është shumë i mirë në gjithçka që bën. Ai mund të bëjë komedi, dramë, aksion. Të shikosh Brody në ekran është si të shikosh një mjeshtër të bëjë punën e tij, dhe ai është ai që i bën filmat e tij shumë më tepër sesa duhet të jenë, transmeton KultPlus.
Pasi luajti në një sërë filmash të Wes Anderson, Brody ka bërë një punë të mrekullueshme. Për të mos përmendur filmat si “Pianisti” që i dhanë atij vlerësimin e kritikëve.
Pra, për të festuar ditëlindjen e 49-të të Adrien Brody, le të hedhim një vështrim në pesë nga filmat e tij më të mirë që duhet t’i shikoni patjetër. Tom Hanks bashkohet me Adrien Brody, Bill Murray dhe Tilda Swinton për Wes Anderson’s Next.
Debati midis librave elektronikë dhe atyre të printuar, ka shkaktuar prej kohësh diskutime familjare dhe midis miqsh, së bashku edhe me mendimet e kualifikuara të ekspertëve. Në një artikull të fundit, faqja e internetit Book Riot e ka rihapur këtë temë.
Në fakt, një studim i kryer që në fillimin e viteve 1990, kishte treguar se leximi në ekran ishte më i ngadaltë dhe më pak i saktë sesa ai tradicional. Tani le të shohim se si librat elektronikë,po e ndryshojnë perceptimin që kemi mbi një tekst kur lexojmë një libër.
Kuptimi i një teksti
Në vitin 2014, një eksperiment tregoi se fëmijët preferojnë më shumë librat e printuar, në vend të atyre që lexohen nëpërmjet një ekrani dixhital. Prindërit dhe mësuesit kanë vënë re se si rritet vëmendja dhe kurioziteti i të vegjëlve, kur ndërveprojnë me një libër letre, dhe jo me një libër dixhital.
Rëndësia e kontaktit fizik dhe perceptimi i ndryshëm vizual, e bëjnë më tërheqës për një fëmijë librat e printuar. Në të njëjtën linjë, një studim norvegjez vëzhgoi sjelljen e disa fëmijëve në klasat fillore. Ai tregoi se nxënësit që lexonin një tekst në letër, ishin më të aftëqë t’i përgjigjeshin pyetjeve se çfarë kishin kuptuar prej tij.
Një studim nga Universiteti Stavanger në Norvegji, tregoi se pasi 50 njerëz u udhëzuan tëlexonin të njëjtën histori, gjysma në një libër elektronik dhe gjysmën në letër, ata që kishin lexuar librin prej letre, kishin një ndjeshmëri dhe kujtesë më të madhe sa i përket përmbajtjes. Studiuesit vunë re se lexuesit e librit elektronik, e kishin më të vështirë të rindërtonin fabulën e tregimit.
Fiziciteti i librave
Disa studiues, thonë se ndryshimet midis lexuesve të librave elektronikë dhe atyre të librave prej letre, vijnë për shkak të lodhjes së syve të shkaktuar nga ekrani dixhital. Të tjerë thonë se librit i printuar, është një element kyç për të pasur një përqendrim më të mirë.
Kontakti fizik dhe mënyra përmes së cilës lidhet dikush me një libër tradicional, ështësigurisht e ndryshe nga ajo me një pajisje elektronike, madhësia apo pesha e së cilës, faqja që duhet shfletuar ose shenja që duhet mbajtur, nuk janë të njëjtat.
Për këtë arsye, ndodh shpesh që ata që lexojnë libra në pajisjet dixhitale, nuk e kanë ndjenjën e gjatësisë së asaj që janë duke lexuar. Megjithatë, ky aspekt i fizikës nuk ka të bëjë vetëm me librat, por edhe me filmat. Shikuesit janë më të përqendruar dhe të angazhuar kur shohin një film në kinema, sesa kur e shohin në shtëpi përmes një uebsajti në internet. / KultPlus.com
Një syth monografik i Fishtës, përmendur më rrallë prej biografëve të tij, është edhe dimensioni projektues i tij. Vetëm, tani së fundi, ka zënë vend në një projekt kulturor: “Itinerari kulturor – gjurmët fishtiane”. Nën hijen e rëndë të veprës së vet madhore letrare në të gjitha gjinitë e krijimtarisë; epikë, lirikë, dramatikë, satirë, publicistikë, thua ka qenë e arsyeshme të ndodhte kështu?
“Opera Omnia”
Sipërmarrja e parë dhe më serioze për botimin e veprës së plotë letrare të Fishtës u ndërmor, siç dihet, nga Instituti i Studimeve shqiptare, kryetar i të cilit qe Ernest Koliqi. Nisma zë fill pak ditë para datës 10 tetor 1942, datë, të cilën mban në krye letra që nga ky Institut i drejtohet provinçialit të Françeskanëve, në Shkodër, At Anton Harapi. Letra fillon me: “I dashuni shok” – dhe vijon “Sikurse kemi nda në mbledhjen e pergjithëshme mbajtun me 21 shtatuer k. v [të këtij viti], në të cilën more pjesë edhe Ti, do të ja nisim veprimit për botim të “Opera Omnia [vepra e plotë]” të të ndjerit At Gjergj Fishta, shok i jueji rregulltarie dhe Antar i Institutit tonë. ” Në korespondencën e mëpasme priten e përcillen propozimet, e përballen idetë rreth botimit. At Antoni, në emër të “grupit që do të kurojë botimin”, i gjegjë: të botohen të gjitha veprat e auktorit, tue perfshi edhe artikujt e letrat e botueme. Më pas theksohet rendi kronologjik, veprat të dallohen mbas gjinish: satirika, epika, lirika, dramatika, proza. Proza të rregullohet simbas planit që ka lanë vetë auktori:I-Sociologji, II-Polemikë, III-Ligjirata, IV-Miscellanea [të përzjera]. Në mbarim do të shtohet epistolari …
Siç shihet, ideuesit e botimit të “Opera Omnia”, pra veprës së plotë kanë arsyetuar të përfshihet e gjithë vepra e tij e të gjitha gjinive. Edhe publicistika e epistolari, letërkëmbimi pra, një “gjini” përtej krijimtarisë së mirëfilltë letrare. Ndërsa, as nuk përmendet në këtë rast arkitektura. Qoftë vetëm si një produkt i krijimtarisë së tij intelektuale a artistike. Gjë që nuk ka ndodhë me teatrin, bie fjala. Ashtu siç është botuar si gjini më vehte krijimtaria dramturgjike, mjaft e begatë, janë bërë edhe studime e botime të thella për veprimtarinë teatrore të Fishtës. Madje janë sjellë e publikuar përfundime se Fishta është edhe themelues i teatrit kombëtar, aty në Kuvendin e shkollën “Illyricum” të Shkodrës. Po a mund të zinin disa prej skicave më të zgjedhura, qoftë edhe ndonjë fashikull të “Opera Omnia” ?
Pasë parasysh se jemi , jo më shumë se një vit e do muaj mbasi Fishta ka ndërruar jetë e ka kaluar në amshim e, gjithçka e lënë prej tij është e paprekur, e e ruajtur me kujdes e sqimë të posaçme. Jemi gjithashtu, dy vite e do muaj para se me zbritë pushteti i “të ardhunve prej malit”, kur nis ai çasti i anatemës e rroposjes “shtatë pash nen dhé” të autorit e veprës së tij.
… dhe Arkitektura
Simbas të dhënave të derisotme, rezulton se janë njëmbëdhjetë objekte, kryesisht kishtare në Shqipëri ku, në mënyrë tërësore apo të pjesëshme, ato janë edhe produkt i vizatuar prej dorës së tij, çka ndërkohë paraqesin edhe një profil të tij në këtë gjini të krijimtarisë. Kisha e Shëlbuemit Rubik, Kuvendi Françeskan “Zoja Nunciatë” Lezhë, Kuvendi i Troshanit Lezhë, Kuvendi i Motrave Karmelitane – Ipeshkëvia e Sapës Nënshat-Shkodër, Kuvendi Françeskan Gjuhadol Shkodër, Kisha e Zojës Rruzare “Arra e Madhe” Shkodër , Kisha e Shen Kollit Rus-Shkodër , Kisha e Motrave Stigmatine Gjuhadol-Shkodër, Kisha e Shën Mhillit Laç-Kurbin, Kisha e Prekalit-Postribë, Shkolla “Illyricum” Gjuhadol-Shkodër. Po, a e “diplomon” ky produkt projektues arkitekturor, Fishtën edhe si arkitekt?
At Leon Kabashi [1] (25. 03. 1906-11. 11. 1998), nxënës e mandej edhe koleg mësuesie i Fishtës në liceun “Illyricum”, i vetmi ndër françeskanët e kohës, i cili, përposë studimeve teologjike në Siena-Itali, kryen më pas atje edhe ciklin e plotë të studimeve në Akademinë e Arteve të Bukura, shkruan: Tue njoftë cillsít e tija artistike, Provinçja françiskane shqyptare e Arqipeshkvija e Shkodres e Dioçezi i Dukagjinit e zgjodhen A. Fishten si arkitekt zyrtar, por pse kû nevojët financiare, kû pamundsija e realizimeve prej anës së kryepuntorëve, arkitektit tonë iu desht sa herë me u kufizue në të endun të pjaneve … ” Për Kishën e Rubikut, ai përmend si vizatime (projekte) të Fishtës “balli i guri s’dhenun i Kishës Monumentale të Rrbigut”, për Kuvendin e Lezhë shkruan “ndertesa e bukur qela[Kuvendi] e Lezhës, ku dritore të mdha të hiejshme grishin udhtarin … ”. Për kishën e Prekalit (Dukagjin), “A. Fishta në bashkëpunim me xansin e mikun e vet Z. Ingjinier L. [Ludovik] Zojsi sajuen, rrealizuen pjanin e ri … në vjetin 1938.
Kurse për Kishën e Motrave stigmatine ajo që vjen e shkruar është kumt më i prerë: “arkitekturë e Fishtës, vjeti 1927”.
Nga kjo dëshmi që na vjen e shkruar prej një bashkëpunëtori krejt të afërt të Fishtës, i vetmi në fushë të arteve të bukura, ku përngjitas me to, han arsye të shënojmë edhe arkitekturën, dy kumtet e fundit na e hapin horizontin e arsyetimit për me arrit në një përfundim përreth definicionit nëse Fishta, përpos se gjithçka tjetër, aq i madh sa ishte, qe edhe arkitekt. Marrim të parin; bashkëpunimin me inxhinierin Ludovik Zojsi, “xansi [nxënësi] dhe miku i vet … Ludovik Zojsi, inxhinier i zoti, mjaft i njohur asokohe në Shkodër e më përtej, projektuesi i Kishë-kapelës në varrezat e Rr’majit, në formën e një akropoli, e cila u inaugurua e bekua në vitin 1937 nga Arqipeshkvi i Shkodrës, Imzot Gasper Thaçi. [2] Unike dhe e pangjashme me ndonjë tjetër vepër në Shqipëri. Ftesa për bashkëpunim me inxhinierin, që mendja ta thotë se vjen nga vetë Fishta, pa mëdyshje është shprehje e egzigjencës (kërkesës) së tij të lartë, e dallueshme në rendin e punëve që ai merr përsipër. Dhe shembujt ilustrues këtu janë të shumtë. Pa u hallakatë shumë, por vetëm në fushë të arteve po të rrimë, na vjen të kujtojmë ofertën bashkëpunuese që e dëshmon piktori Simon Rrota (1887-1961) [3] në kujtimet e veta. I pari piktor shqiptar i lauruar në Akademinë “Brera”. I ri, para se të nisej për studime, Fishta e fton për të bashkëpunuar në skenografinë e shfaqjeve që përgatiste aty në teatrin e françeskanëve. Sigurisht, mbasi kishte pikasë talentin e djaloshit ëndërrimtar. Një përvojë kjo që lë gjurmë te artisti i ardhshëm e që ai i përkujton me veneracion … Punë të përvetçme, pra këto, por edhe bashkëpunuese, me mjeshtra që i çmonte, si konfermë për sipërmarrjen e për produktin e saj.
Siç është e ditur, Fishta nuk kishte formim skolastik(shkollor) për arkitekturën, përveçse dijeve të përgjithshme për kulturën e artin klasik, që i kishte marrë në ciklet e studimeve të veta teologjike, të filluara që në bankat e mësojtoreve të para të mirëformuara të Shkodres, simotra me ato të Europës e deri në përfundimin e tyre në Livno të Bosnjes. E gjithë ajo çfarë ai intelektualisht prodhoi në këtë fushë është rrjedhë e përftimit autodidakt, të një personi, profili i begatë i të cilit do të shpërfaqej në vijim, shkon në hullinë e cilsive e dallesave që shfaqen, kryesisht te gjenitë. “Ndiqëshe kursin e III t’Akademís së pikturës në vjetë 1933- kujton prap At Leoni [4] – kur rá rasa me vizitue muzejt e disa pinakoteka t’Italis’ bashkë me tê; jam bindë si me dijtë ai, pa ndjekë Akademí, me dhanë gjyqe[gjykime], me bâ krahasime aq t’imta ndermjet shkollave të ndryshme, me shijue bukurít e shprehjet e mbrendshme t’artit … Blète libra, riprodukcione arkitekturet e pikturet autorësh me famë … e, nuk e lëshoi kurr doret traktatin e arkitekturës Vignola [5]”. Këmbëngulja e tij në sipërmarrjen krijuese, sikurse edhe në krejt veprimin e vet publik e atdhetar do të shfaqej me të njëjtin temp e nerv edhe këtu. Përposë projekteve konkrete të hartuara e aplikuara prej tij, ai mori përsipër dhe hartoi edhe tekste mësimore të kësaj fushe. Njëri prej tyre është edhe “Permbi pêsë rende t’arkitekturës marë” [6], projekt tekstor i përgatitur për kurset e shkollës “Ilyricum” ku si bazë për këtë punë, autori shërbehet prej botimeve më serioze të shkollës europiane të arkitekturës, “duke mos e lëshuar asnjiherë doret traktatin Vignola”, vlera dhe rëndësia e të cilit është e njohur mirë prej shkollës së arkitekturës edhe sot. Kurse në kreun e dytë të punimit (Leksikologjië Arkitekturet, kryy i Dytë), radhiten disa terma profesionalë të arkeologjisë, për të cilat sillet kuptimi dhe shqiptimi i tyre në dy gjuhët, shqip dhe italisht. Shembull: Lpizë-cornicione( Lpizë quhet sergjia, qi asht njajo drrasë të shumen e herës e dhenun e qi tuj u endë krees s’murit t’odës, del jashta penit të murit. Cornicione, godië gursh, qi buzës s’pullazit a strehës del jashta pênit t’murit). Ose Kryyth- capitello; Krytraa- architráve; Cirkë-goccia etj.
E bën këtë, siç edhe vetë pohon nga nevoja për të njësuar kërkesën teorike të njohjes së kësaj terminologjie, por edhe me kuptimin e përdorimin praktik të tyre. Duke ruajt e shfaq atë merakun e tij të gjithhershëm për gjuhën, për shqipen.
“Udobisht [kollaj, lehtësisht] mundet me ndollë qi êmnat e fjalët teknike n’ket veperz, nuk i pergjigjen krykput natyrës s’gjuhës shqype, por megjith kta nuk do t’qiten poshtë e do t’perdorohen dersa nevoja me kohë t’mos ketë xjerrë prej palcit të gjuhës fjalë kryekput shqyptare. [7]E përkitas me shpjegimin vjen krahasimi elegant, nëpërmjet të cilit del në krye “meraku” për gjuhen shqipe: “Deti, të gjitha njato sende qi nuk bahen nji me natyrë t’tij, a i l’shon n’fund a se, tallaz mbas tallazit, me kohë i qet n’breg. Kshtu asht edhe gjuha; t’tana fjalët, qi nuk pelqejnë me natyrë t’sajë, me kohë i len mas doret … ” [8]
Kurse, Kisha e Motrave Stigmatine, “arkitekturë e Fishtës, vjeti 1927”, pra projekt autentik, fillim e mbarim i tij, është joshëse edhe sot, pas gati një shekulli, jo vetëm për fasadën, por edhe për elementë të tjerë funksionalë-utilitarë, të detajuar si prej një profesionisti të shkallës së epërme. E kam dëgjuar vite më parë dhe, më vjen për mbarë ta rikujtoj, konsideratën e muzikantit të njohur shkodran Gjon Shllaku se: salla e atyshme ka akustikën më të mirë prej sallave që gjinden sot në Shkodër e ndoshta edhe në Shqipëri.
_________
[1] Leon Kabashi: At Gjergj Fishta në arte. ”At Gjergj Fishta, numer perkujtimuer, botue neper kujdes t’At Benedikt Dema ofm. ”, Shkodër 1941, fq. 54
[2] Stefan Çapaliku: “Një antologji e vogël e vdekjes”, Botimet Fishta, 2020, fq 40
[3] Simon Rrota: “Po shkruej për vedi e për Shkodren”, Botimet Fishta, 2018
[4] Leon Kabashi, Po aty.
[5] Giacomo da Vignola, (1507-1573), arkitekt i stilit barok, arkitekti kryesor në Romë, pas Mikelanxhelos, hartues i atij që quhet:Traktati Vignola me Pesë urdhërat e arkitekturës.
[6] Arkivi i shtetit, F. 17(Gjergj Fishta), D. 2-7, Projekte shkollash e kishash, hartuar prej vetë Gjergj Fishtës(dorshkrime)
[7] Arkivi i shtetit, F. 17(Gjergj Fishta), D. 2-7, ”Permii pêsë rende t’arkitekturës marë”
Simone de Beauvoir u lind në Paris më 9 janar 1908.
Prindërit e saj ishin Georges Bertrand de Beauvoir, një sekretar ligjor i cili dikur aspironte të ishte një aktor dhe Françoise de Beauvoir (Brereur), vajza e një bankieri të pasur dhe katolike e devotshme.
Motra e Simone, Hélène, lindi dy vjet më vonë. Familja luftoi për të ruajtur statusin e tyre borgjez pas humbjes së pasurisë së tyre menjëherë pas Luftës së Parë Botërore dhe Françoise këmbënguli që të dy vajzat të dërgoheshin në një shkollë prestigjioze të manastirit. De Beauvoir vetë ishte thellësisht fetare si një fëmijë, në një pikë që synonte të bëhej murgeshë. Ajo përjetoi një krizë besimi në moshën 14 vjeçare, pas së cilës ajo mbeti një ateiste për pjesën tjetër të jetës së saj.
Simone de Beauvoir ishte një fenomen, një kapërcyell i kohës, një ngjarje në erën e re ku kërkonte të hynte femra, gruaja, nëna. Përkundër nënshtrimit dhe diskriminimit ndaj gruas, shkrimtare franceze, intelektualja, filozofja ekzistencialiste, aktivistja politike, veprimtarja e lëvizjes feministe dhe teoricienja sociale, i vuri pasionin dhe forcën e saj, energjinë dhe kurajon. Edhe pse ajo refuzoi ta konsideronte veten si filozofe, ndikimi që patën dy teoritë e ekzistencializmit feminist e vendosin atë në një vend të privilegjuar.
Jeta e saj ishte vërtetë një revolucion, një luftë e paepur për krijimin e një botëkuptimi të ri, një ere të re ku ajo kërkonte të integronte gruan. Kjo përpjekje, ky vetmohim, ky ngulm për të parë ëndrrën e saj teksa rrekej të gjallonte në një realitet teje të ashpër, deri më 14 prill të vitit 1986, kur ajo të shuhej në moshën 78-vjeçare.
“Por një femër rrallëherë ka arsye për të shprehur vetveten sipas gjendjes së saj shpirtërore. Ajo i shikon ndjenjat e saj në një dritë tjetër, dhe ndërsa u nënshtrohet atyre në mënyrë pasive, një interpretim nuk do të jetë më i vërtetë se tjetri… Për shumë femra, rruga drejt transhendencës është bllokuar: vetëm pasi ato s’bëjnë asgjë, ato dështojnë të bëhen diçka. Ato imagjinojnë pafundësisht se çfarë mund të ishin bërë, gjë që i shtyn të mendojnë se çfarë janë…”. Kësisoj trumbeton në asokohjen e ndryshesave të pakthyeshme të rolit që do të merrte gruaja në shoqëri, Simone de Beauvoir.
Kësaj gruaje që u kthye në legjendë e lëvizjes feministe i’u vu nga pas një e shkuar aspak dinjitoze. Emri dhe vepra e saj shpeshherë u gjetën nën shigjetimet e anatemës që kishin të bënin mbi mënyrën e jetës së shthurur që ajo bënte. Shumë akuza rëndojnë mbi të për sjellje jo të denja, aq sa në vitin 1939 u pezullua nga puna si mësuese për shfrytëzim seksual me të mitur. Këtë e pohon përmes një libri ish-studentja e saj, Bianca Lamblin kur Simone de Beauvoir jepte mësim në Lycée Molieri. Për një grua e cila i’a kishte lejuar vetes të ishte zëri dhe zemra e grave të persekutuara, kjo ishte aspak e favorshme. Akuzatorët nuk munguan kur ajo ishte ende në panteonin e lëvizjes feministe dhe politike, por edhe pas vdekjes. Gjithsesi kjo ishte pjesa e errët e Simone de Beauvoir, e papërfillshmja e së tërës së kësaj gruaje që bëri kaq shumë për lëvizjen feministe dhe dha kaq bujarisht mendimit feminist, filozofik, politik dhe letërsisë.
De Beauvoir shkruan romane, ese, biografi, autobiografi dhe monografi mbi filozofinë, politikën dhe çështjet sociale. Ajo është e njohur për 1949 traktat saj seksit Së dyti , një analizë e detajuar e shtypjes së grave dhe një trakt themelore e bashkëkohore feminizmit ; dhe për romanet e saj, duke përfshirë edhe ajo erdhi për të qëndruar dhe e Mandarina .
Megjithatë Simone de Beauvoir mbetet ikonë e feminizmit, model i gruas së lirë që ka lënë gjurmë në disa breza femërorë me refuzimin e konvencioneve dhe me analizën rrënjësore që i ka bërë statusit femëror në veprën madhore “Seksi i dytë”, pavarësisht se ka shumë nga ata qe kujtojnë “dobësitë” e mendimit të saj filozofik. Padyshim që ky emër është lidhur me emrin e filozofit dhe partnerit të saj, Jean Paul Sartre,me të cilin ajo u angazhua dhe ndau jetën për më shumë se gjysmë shekulli.
Lidhja mitike Beauvoir-Sartre merr fund me vdekjen e tyre. Dy telefilma të prodhuar në 2006 rrëfejnë lidhjen e stuhishme të “Kastorit” – nofka që i kish ngjitur Sartri dhe të filozofit. Në moshën 21-vjeçare, Simone de Beauvoir arrin të bëjë shumë më tepër se moshataret e saj. Jep filozofi, boton romanin e parë “E ftuara”, më 1943. Kontrata që ajo lidh me Sartrin duke pranuar “dashuritë e rastit”, diskutimet për marrëdhëniet seksuale me shumë nga nxënësit e saj, bëjnë që të largohet nga sistemi zyrtar i arsimit. Arena e saj është feminizmi. Më 1949 boton “Seksi i dytë” ku kapitujt për seksualitetin, homoseksualitetin femëror shkaktojnë skandal dhe ngjall debate të ashpra. I përkthyer në 40 gjuhë, secili prej dy vëllimeve do të shitej më shumë se një milionë kopje.
Beauvoir, fillimisht kish dashur të jetë shkrimtare. Më 1951 ajo merr Çmimin prestigjioz “Goncourt” për romanin “Mandarinat” që do ta bënte një nga autoret franceze më të lexuara. Delli i saj autobiografik në “Kujtimet” (1958), ku ajo përshkruan paragjykimet e mjedisit të saj borgjez dhe përpjekjet për të dalë prej andej, e bëjnë Beauvoir një figurë qendrore në jetën intelektuale. Tek aksionet e saj feministe hyjnë denoncimi që i bën dhunës ndaj grave në Algjeri dhe mbrojtja deri në vitet shtatëdhjetë e të drejtës së abortit.
Pas vdekjes më saj, më 14 prill 1986, shumë vepra kanë hedhur dritë në disa aspekte të rrugëtimit të Beauvoir, sidomos përlidhjen që ka patur me shkrimtarin amerikan Nelson Algren, i cili ka të ngjarë të ketë qenë pasioni dashuror i jetës së saj.
Pas vdekjes, vepra e saj reziston më mirë se ajo e Sartrit, tashmë e braktisur disi. Më rastin e 100- vjetorit të lindjes, asaj i janë kushtuar disa libra si “Beauvoir në të gjitha moshat” shkruar nga Ingrid Galster, “Kastori i luftës” i Danielle Sallenave, “Simone de Beauvoir” shkruar nga Huguette Bouchardeau, “Beauvoir, një grua e shekullit të saj” e Marianne Stjepanovic-Pauly dhe “Simone de Beauvoir. Shija e jetës” e Jean-Luc Moreau. /Albert Vataj/ KultPlus.com
Ditë më parë, në Universitetin e Tetovës ka ndodhur një përplasje mes profesoreshës Besiana Mehmedi dhe një studenti. Është publikuar edhe incizimi nga kjo përplasje.
Në këtë video dëgjohet se Mehmeti debaton me një student, derisa i kërkon edhe të largohet nga salla.
Mirëpo, ‘drama’ nuk përfundon me kaq, pasi edhe jashtë sallës vazhdojnë të bërtiturat.
“Do të kap për fyti… Dil përjashta”, i thotë Mehmeti studentit.
Pas kësaj ndodhie, Dekanati i Fakultetit të Arteve ka vendosur që profesoreshës t’i jap vërejtje me shkrim, ndërsa studentëve u ofroi që lëndët të cilat i ligjëron profesoresha Besiana Mehmedi të mund t’i mbajnë me profesor tjetër./Metro / KultPlus.com
