Studentët nga ky semestër mund të studiojnë gjuhën shqipe në Harvard.
Tashmë, Gjuha Shqipe zyrtarisht është pjesë e kurrikulës së gjuhës edhe në Universitetin e Harvardit.
Nisur nga ky semestër, studentët e Universitetit të Harvardit, mes gjuhëve të tjera, do të kenë mundësi të studiojnë edhe gjuhën shqipe.
E konsideruar gjerësisht si një nga gjuhët më të vjetra në familjen e gjuhëve indo-evropiane, e ndryshme dhe e vetmja përfaqësuese e një dege të veçantë të gjuhëve indo-evropiane, gjuha shqipe mësohet vetëm në disa institucione të zgjedhura amerikane, si në Universitetin shtetëror të Arizonës, Universitetin DePaul dhe Kolegjin Mercy në Dobbs Ferry, Nju-Jork, tashmë edhe në Universitetin e Harvardit. /Albinfo.ch / KultPlus.com
“Edhe nëse ky qe fati im, unë pajtohem me të, pavarësisht nga çmimi që mund ta paguaj, sepse fëmijët e mi dhe jo unë vetë, janë kuptimi i jetës sime. Atdheu e fiton kuptimin me ta dhe jo pa ta, pasi që për atdheun mund të luftohet vetëm në emër të njerëzores dhe kurrsesi ndryshe.”
“Historia e shqiptarëve nuk duhet të bëhet nga të tjerët, por duhet njohur nga të tjerët.”
“Populli duhet të jetë i kujdesshëm, të mos zgjedh për udhëheqje persona që sillen para të tjerëve në mënyrë inferiore, inferioriteti i liderëve i jep imazh inferior edhe vendit, shtetit e shoqërisë. Shtetet e liderët e fortë nuk i duan afër vetes lider e shtete që sillen në mënyrë inferiore.”
“Një Serbi që e mban të pushtuar Kosovën nuk është as vetë e lirë. Liria e vërtetë e Kosovës është një premisë themelore edhe për lirinë e vërtetë të Serbisë. Kosova për Serbinë është kulti i robërisë së vetvetes, nëse nuk bëhet shans i lirisë dhe i evropianizimit të saj të ardhshëm.”
Si do të ishte të jetosh në vendin më të pasur në botë, së bashku me 340,000 milionerë dhe 58 miliarderë? Për të përjetuar ndjesinë, mjafton të vizitosh Nju Jorkun, i cili doli i pari në listën e vendeve më të pasura në botë.
Sipas një studimi të fundit, Nju Jorku është shtëpia e 340,000 milionerëve, si dhe 58 miliarderëve. Në vendin e dytë ishte Tokio me 290,000 milionerë dhe 14 miliarderë, ndërsa Zona e Gjirit të San Franciskos (“Zona e Gjirit”, ku jeton edhe Zuckerberg) doli e treta me 285,000 milionerë, por një numër shumë më i lartë i miliarderëve (63)
Të dhënat e reja dolën nga Henley & Partners, i cili shqyrtoi gjithsej 97 vende në mbarë botën. Në veçanti, studimi u fokusua në numrin e milionerëve, miliarderëve dhe multimilionerëve, si dhe në përqindjen e rritjes së individëve me pasuri të lartë në këto qytete nga viti 2012 në 2022. Pra, në vend të parë është Nju Jorku, vazhdon Tokio, por edhe “Zona e Gjirit”, në Gjirin e San Franciskos. Në dhjetëshen e parë ka arritur të futet vetëm një qytet evropian dhe ai është Londra, e cila është në vendin e 4-të, me 258 mijë milionerë./abcnews.al / KultPlus.com
“Norwegian Star Cruise” me rreth 2200 turistë në bord, kryesisht amerikanë, ka mbërritur sot në Sarandë.
Lajmi u bë i ditur nga Kryeministri Edi Rama, i cili theksoi se deri në mars, Shqipëria ka mikpritur mbi 1 milion vizitorë të huaj, plot 59% më shumë se në vitin 2022.
Numri i shtetasve të huaj që kanë hyrë në territorin shqiptar gjatë dymujorit të parë të këtij viti, shënoi rritje me 73.7 %, duke arritur 686.536, krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2022.
Sipas INSTAT, në periudhën janar-shkurt 2023, rajoni me numrin më të lartë të hyrjeve të shtetasve të huaj në Shqipëri është rajoni i Evropës me 666 314 shtetas, pasuar nga Amerika dhe Azia Lindore/Paqësori, përkatësisht me 13 301 dhe 2 671 shtetas.
Raporti i INSTAT-it për turizmin tregon se, 7.5 milionë turistë të huaj vizituan vendin tonë gjatë vitit 2022, duke i besuar Shqipërisë pushimet e tyre jo vetëm gjatë sezonit veror, por edhe përgjatë stinëve të tjera të vitit.
Janë 1.9 milionë më shumë se, viti 2021 dhe 18 % më shumë se viti 2019, që deri tani mbante rekordin e shifrave./atsh/KultPlus.com
Miliona grave në mbarë botën po u mohohet e drejta për të marrë vendime të informuara për trupin e tyre, pasi shumë prej tyre mbahen robina të objektivave demografike, sipas një raporti të Kombeve të Bashkuara.
Sipas raportit për popullsinë UNFPA, rreth 257 milionë gra në mbarë botën kanë një nevojë të paplotësuar për kontracepsion të sigurt dhe të besueshëm.
”Të dhënat nga 68 vende raportuese tregojnë se 44 për qind e grave dhe vajzave në çifte nuk kanë të drejtë të marrin vendime për trupin e tyre kur bëhet fjalë për seksin, përdorimin e kontracepsionit dhe kërkimin e kujdesit shëndetësor”, sipas OKB-së.
Raporti i UNFPA-së për gjendjen e popullsisë botërore zbuloi se ”qeveritë po miratojnë gjithnjë e më shumë politika që synojnë rritjen, uljen ose ruajtjen e normave të lindshmërisë në kurriz të të drejtave të grave”.
“Trupat e grave nuk duhet të mbahen rob të qëllimeve të popullsisë. Për të ndërtuar shoqëri të lulëzuara dhe gjithëpërfshirëse, pavarësisht nga madhësia e popullsisë, ne duhet të rimendojmë rrënjësisht se si flasim dhe planifikojmë ndryshime demografike”, theksoi drejtoresha ekzekutive e UNFPA, Natalia Kanem.
“Riprodhimi njerëzor nuk është as problemi dhe as zgjidhja”, theksoi Kanem, duke u bërë thirrje qeverive të vendosin “barazinë dhe të drejtat gjinore në qendër të politikave të popullsisë./ atsh / KultPlus.com
Nesër do të shfaqet premiera e një prej filmave ikonë “Gjeneral Gramafoni” që është restauruar në qendrën “Dabimus srl” në Bari.
Lajmin e ka bërë të ditur ministrja e Kulturës, Elva Margariti e cila shprehet se, “restaurimi i këtij filmi u bë falë bashkëpunimit të Arkivit Qendror Shtetëror të Filimit dhe Fondazione Gramsci di Puglia në kuadër të projektit “Për një rrjet institucionesh kulturore midis Pulias dhe Shqipërisë dhe nesër filmi do të shfaqet në Cineplexx (TEG)”.
Së bashku me premierën e filmit, tha Margariti, do të promovohet edhe libri i shkruar nga Ester Gjika “Film pas filmi – unë e bija e…”, si dhe një performancë e kabasë në klarinetë, interpretuar nga trio virtuoze: Sokol Bimi: Klarinetë, Fatmir Lela: Llahutë; Ronaldo Deda: Violinë.
Ministrja tha se, restaurimi digjital i filmit “Gjeneral Gramafoni” u realizua në qendrën Dabimus srl në Bari, nën drejtimin e profesorit Nicola Barbuti.
“Gjeneral Gramafoni”, konsiderohet një film ikonë nën regjinë e të madhit Viktor Gjika, me skenar nga Vath Koreshi dhe muzikë nga Aleksandër Peçi.
Procesi i restaurimit të filmave të vjetër shqiptarë ka nisur para disa viteve, ku janë realizuar disa nga prodhimet më të mira shqiptare si “Përrallë nga e kaluara”, “Nëntori i dytë”, “Tana”, “Vdekja e kalit”, “Vitet e pritjes”, etj./atsh/KultPlus.com
E përcollëm në ditën e heshtjes, një natë pas së premtes së zezë dhe veç disa orë përpara ringjalljes së Krishtit, në ditën e Pashkëve… si të ringjallej dhe ai, jo vetëm prej shtegtimit të shpirtit të tij të butë, të brishtë në ndjenja dhe aq elegant e i përkorë, por dhe për peshën e emrit që mbante, Kristo (Krisht)…
Thuhet se emri është një identikit natyral i karakterit njerëzor, një figurë e personalitetit… Ashtu dua ta besoj. Me Kristaq Mitron, ishim shokë të hershëm, që nga koha e shkollës së mesme në Vlorë, edhe pse në dy gjimnaze të ndryshëm, ai në gjimnazin “Ali Demi”, unë në “Halim Xhelo”. Na bashkonte ëndrra për t’u bërë aktorë dhe ashtu ngjau. Sapo mbaruam maturën, u nisëm për në konkursin e shkollës “Aleksandër Moisiu”, pranë Teatrit Popullor asokohe dhe të dy fituam.
Më kujtohet se si nisëm nga Posta Qendrore e kryeqytetit njoftimin, ai me një lajmthirrje telefonike, kurse unë i dërgova tim eti një telegram, me atë thënien e famshme të Cezarit “Veni, vidi, vici” (erdha, pashë, fitova..?!) kur, në fakt, Kristos ia kishte komunikuar Komisioni i Pranimit se e kishte fituar konkursin, kurse mua ma kishte lënë si pezull (ose e kisha unë atë përshtypje…) gjë që e bënte edhe më qesharak e të dyshimtë “triumfin” tim. Mbaj mend se atë natë thuajse e gdhimë, ngaqë jo vetëm festuam, por edhe mezi na e hapi portën roja i hotelit ku bujtëm, me emër “Hotel Parku”. Filluam shkollën, ndiheshim krenarë që ndodheshim në oborrin e Teatrit, në një mjedis me artistë të mëdhenj si Mihal Popi, Naim Frashëri, Kadri Roshi, Pjetër Gjoka, Loro Kovaçi, Prokop Mima, Marie Logoreci, Margarita Xhepa, etj.
Kërkesat profesionale ishin të vështira e të parrokshme në fillim ndërkohë që shkolla ishte ku e ku më e lehtë krahasuar me gjimnazin por në përvetësimin e kuptimit të thelbit të profesionit, e mundimshme dhe e vështirë. E bëra këtë shpjegim për atë se si unë si Kristo, të dy të një mendjeje (sigurisht, unë iniciator e i rrëmbyer siç isha…) vendosëm ta lëmë shkollën për konfuzionin që kishim në vete dhe morëm trenin e parë në drejtimin nga kishim ardhur. Munguam afro dhjetë ditë në auditorë dhe, teksa u teprua dhe nisi të na kapë ndjesia e pendesës, nuk e zgjatëm, kthyem mendje…
Mungesa na krijoi ca telashe, por që u kapërcyen pa problem, morëm nga një vërejtje dhe aq. Kthimi ishte i rëndësishëm, kuptuam se ç’mund të kishim humbur dhe i kryem ato katër vite të akademisë dhe diplomimin me sukses. Dhe vitet kaluan pa u ndierë.. Artisti krijon dhe lë emrin përmes veprës së vet, si ato yje, që pasi shuhen, lënë pas dritën e vet, që rend me vite… I tillë, prej një substance yjore arti ishte shpirti krijues i Kristaq Mitros, regjisorit të shumë filmave të suksesshëm, i cili, me talentin e tij të spikatur luajti një rol të veçantë në emancipimin e kinemasë shqiptare, duke sjellë të renë, në kuptimin estetik e profesional në artin e filmit, në brendi e në formën artistike, në imazh, kompozicion, në trajtimin me thjeshtësi dhe saktësi të fabulës, në përsosjen estetike të kuadrit, të ndriçimit dhe ç’është kryesore, të lojës së aktorit për një realizëm maksimal, me emocion e natyrshmëri para kamerës.
Kam arsye e motiv që në krye, të përmend dytre episode që më kanë lidhur pazgjidhshmërisht si aktor në rolin e Çerçizit, me Kriston dhe me Ibrahimin, në filmin tim të vetëm me ta por të paharrueshëm për mua dhe aq sinjifikativ, “Liri a vdekje”. Në atë vit, ndodhi një ngjarje tronditëse në familjen tonë, im ungj, profesori i matematikës Konstandin Flloko u arrestua nga organet e diktaturës së bashku me të shoqen serbe me akuzën e sajuar si agjentë të zbulimit jugosllav. Ishte instalim absurd por ai u dënua me 20 vite dhe vdiq në burg. Unë nuk mund të luaja rolin e një heroi kombëtar për këtë arsye. Absurditeti i asaj kohe ishte dominues dhe në art zhvillohej gjithashtu famëkeqja luftë e klasave. Ishin të dy regjisorët, të cilët ngulmuan në organet e larta asokohe që të më merrnin në rol dhe me durim ia dolën.
Kur mora lajmin se do ta luaja Çerçizin, ndjeva gëzimin më suprem në historinë e karrierës sime si artist. Mbijetesë, rikthim tek e drejta që dikur e ke pasur, por pa sens e humb… Dashuria e pamatshme prej shoku besnik, dëshira për ta shpëtuar tjetrin nga drama kur jo pak i largohen, ishin motivi i gjithë sa bënë ata dy kolegë për mua. Kristaqi ishte shoku im i afërt e i pazëvendësueshëm, që jo vetëm më dhuroi një kryerol për të cilin unë bëra sa munda në të, me gjithë fuqitë e shpirtit dhe aftësive por më ruajti të pacenuar personalitetin si njeri e si artist. Në Gjirokastër, xhirimi i filmit u kthye në ngjarje për qytetin, më tepër se në filma të tjerë ku kisha luajtur, sepse, natyrshëm bëhej fjalë për heroin e vet legjendar.
Dëgjonim sa herë të këndohej kënga e Çerçizit nga grupe e individë pranë shesheve të xhirimit; u shkruan poezi e dedikata e u thurën dhe lavde madje e çfarënuk… Tek ecja në “Sheshin e Çerçizit”, dhe mua më bëhej ndonjëherë se isha vetë ai…(?!) Është i çuditshëm krijimi, ndjesia e identifikimit me rolin (me heroin e vërtetë, jo imagjinar..) Sekreti, mjeshtëria dhe talenti i aktorit synojnë të përmbushin përfytyrimin e të tjerëve për heroin, siç e përfytyrojnë sipas legjendës, gojëdhënave e fakteve të hershëm rreth tij. Unë e adhurova Çerçizin mbi çdo personazh tjetër në filmat e mi edhe mbi dy heronjtë e tjerë realë që kam luajtur, Kajo Karafilin dhe Vasil Shanton.
Thuhet se dashuria e pakufi vret. Ia kisha frikën mosarritjes, jo dështimit të rëndomtë por trajtues më tepër dhe opinionit të ftohtë profesional, atij më të “keqit” siç më kishte thënë njëherë Bekim Fehmiu kur fliste për gjykimin e profesionistëve të llojit. Me Kriston bisedonim netëve vonë edhe ai ishte inkurajues sa ç’ishte edhe tejet kërkues e rrallëherë kënaqej, një profesionist ekzigjent. Më thoshte: “Timo, sa më thjesht, mos më luaj asnjë grimë figurën, trimin, heroin por ti, vetja jote, natyrshëm, se madhështinë e ka vetë karakteri… sa më njeri”. Unë, sigurisht, i besoja edhe pse në ndonjë rast “ndesheshim”, sepse doja të shfaqesha më shpërthyes në rol, më egërshan si karakter e më dinamik. Ndoshta isha futur ne zonën e ëndrrës ku nuk je dhe aq i vetëdijshëm për çfarë ndien…
Një ditë kur xhironim në një nga kthesat gjarpërore që merr përpjetë Muzinës, një autobus me naftëtarë u ndal një kodër më sipër dhe si këndoi në kor këngën për Çerçizin, pa dhënë tjetër shenjë, si në një ritual, vazhdoi udhën e vet. Njëherë, pa nisur ende xhirimet, shkuam në shtëpinë muze të Topullarëve, për të parë armët e Çerçizit, ku disa plaka më rrethuan befasisht sikur të mbinin nga askund. Unë isha veshur e makjuar si Çerçizi dhe po studioja me vëmendje pushkën e tij origjinale thuajse i humbur në të, ndjeva papritur, duar të më prekin e përkëdhelin pas shpine, duke thënë fjalët:
“Çarçiz i nënës, Çarçiz..” (Çarçiz, jo Çerçiz). Ende dhe sot, ai episod më duket ireal, sikur e kam parë në ëndërr, më tepër i pandodhur se i vërtetë. Vath Koreshi, skenaristi i filmit, shkrimtari ynë i mrekullueshëm dhe mik i paharruar, shkroi për këto dy episode në shtyp. Nga kujtimet me atë film, një gjë më ka mbetur peng. Kisha dëgjuar një mori rrëfimesh e legjendash plot fantazi rreth Çeços, bëmave të tij. Më rrëfen një ditë, aty nga fundi i xhirimeve, një nga ato gratë e moshuara e zonja gjirokastrite se si një mëngjes në të gdhirë, pa zbardhur, Çerçizi, që bujtte herë-herë në shtëpi, pasi kalon një natë me gruan, çohet, vishet e mbathet për të ikur malit… E ëma, Hasua, e ndal duke i thënë: “Ku vete Çerçiz?” Ai i përgjigjet, “Në mal”. “Prit të gdhijë”, i thotë Hasoja, “Në qoftë se e reja mbetet shtatzënë, qysh t’u them unë njerëzve… me kë..?”.
Çerçizi priti të gdhinte, doli qetëqetë, me kobure në brez, me duart bërë kryq pas shpine dhe mori serbes përpjetë Qafës së Pazarit, duke i ngurosur si ushtarët turq ashtu edhe sehirxhinjtë e rastit që e panë atë skenë dhe iku deri sa humbi nga sytë. Episod hipnotik, mendova i mrekulluar. Renda t’ia tregoj Vathit, që ta shtonte në skenar për ta xhiruar me patjetër; Vathi e pëlqeu rrëfimin por e la në heshtje me një nënqeshje të ëmbël e të mençur përcjellëse… Kristaqi, kur ia tregova, e dëgjoi por pa ndonjë entuziazëm. Unë i them: “Është fantastike, Kiçi, si Zapata… (i referoheshim shpesh filmit “Rroftë Zapata”) Sfidë, e bën legjendë karakterin dhe i shkon përshtat figurës së Çerçizit!
Elia Kazani do ta kishte zili një episod të këtillë gjenial për Zapatën, është simbol, metaforë…”. “Shiko, Timo, ma kthen ftohtë Kristaqi, është i bukur vërtet, por filmi ynë ka tjetër karakter, dalim nga stili… Ta trajtojmë heroizmin në plan njerëzor”. Më ra atë çast frymëzimi (ndoshta i pavend, por edhe sot kur e kujtoj më sjell po ato mbresa) dhe i dhashë regjisorit, tek i cili besoja shumë, të drejtë. Premiera u shfaq në fundvit dhe filmi u pëlqye. Mua më kishte ardhur si i mjegullt një mesazh, se në instancat lart ku e kishin parë filmin, kishin pritur që të shihnin një Çerçiz “më të gjallë”..
Ky fakt, ndoshta ndikoi në një farë mase qëndrimin e ftohtë të kritikës ndaj figurës së Çerçizit në shtypin e kohës. Por, arti ka një mënyrë funksionimi tjetër, atë të akumulimit në kohë, ku ajo që në momentin e dhënë nuk vlerësohet, pas një kohe çmohet, dhe se ndonjëherë, suksesi i përkohtë shuhet shpejt kurse ajo që nuk pritet me bujë, ndodh të rritet në përmasë. Kjo ka ndodhur edhe me Çerçizin, i cili lypte kohë, si t’i duhej edhe në art t’i merrte gjërat me beteja të fituara me luftë.
Pamja, ngjashmëria, kujdesi në filigran i Kristos për ta trajtuar Çerçizin jo vetëm si luftëtar por me një psikologji idealiste, me shpirt kristian në brendësi, si kult të njerëzores e më tej… të gjitha këto luajtën rolin e tyre që sot ai pëlqehet dhe identifikohet me Çerçizin real. Në një takim, njëherë, intelektuali i Kosovës Veton Surroi, më tha: “A din një të veçantë… Adem Jashari e mbante mbi krye të shtratit të vet, portretin tënd në rolin e Çerçiz Topullit”. Çfarë tjetër për Çerçizin, atë hero për të cilin çdo aktor do të ndihej fatlum e krenar ta mishëronte në ekran, të shndërrohej artistikisht në të?
Lus të më kuptojë lexuesi, unë adhuroj Çerçizin më tepër se veten në të! Kristaq Mitro realizoi filma të suksesshëm, që nga “Nusja e shtetrrethimi”, “Dimri i fundit”, “Duaje emrin tënd”, “Njeriu i mirë”, “Apasionata”, etj. Ai ishte së bashku me Ibrahimin (parimisht s’mund të ndahen..) zbulues i disa talenteve të reja, që luajtën me sukses për herë të parë në film dhe bënë emër si Rajmonda Bulku, Eva Alikaj, Kastriot Çaushi, Elvira Diamanti, Ema Andrea. Dhe për paradoks, në vitet më pas, bordi i kinemasë, siç citon dhe filozofi Përparim Kabo në fjalën e lamtumirës së përcjelljes, “burokratët dhe ziliqarët..”, ia refuzuan dhe nuk ia pranuan dy skenarë për film, të punuar me kujdesin dhe skrupulozitetin e tij si profesionist i nivelit të epërm.
Paradoks i pashembullt, miopi, paaftësi e mosdashësi pse jo dhe ligësi… Dhe në morinë e krijimeve pa lënë gjurmë më e mundshme është që të kemi humbur një film të mrekullueshëm në mundësi, nga dora e mendja e një artisti si ai, në një kohë e hapësirë lirie krijuese, në të cilën ai s’provoi të bëjë “çak”… të thërrasë: “kamera”..! Por, Kristaq Mitro la veten, shembullin e artistit të vërtetë, la stilin e veçantë, dijet, delikatesën artistike, finesën në çdo ind te studentët e tij, të cilët ecin në udhët e artit, në thellësi të mistereve të profesionit, ku i udhëhoqi si një guru ai. Kristo e donte jetën, familjen, Elianën, vajzat, dhe dashurinë për to e kishte të shenjtë deri në fe. Miqtë i çmonte dhe ishte i ngrohtë e dashamirës me ta në çdo rast.
Zemërohej ndaj padrejtësive dhe kurthet pas shpine. S’kishte armiq veç vdekjes tinëzare që ia ndali kohën. Më vjen ngaherë në mend e veçmas kur na ikin shokët, një shprehje, që më tha Niko Kanxheri teksa flisnim për fenomenin e vdekjes: “Ka hyrë sharra në pyllin tonë”. Homazh i përmortshëm, me një “ledwall” në hollin e Universitetit të Arteve, familja, miq, kolegë, të ardhur nga larg…. Shoh mes njerëzve pesë shokë të kursit dhe kujtoj në atë heshtje mortore, kohën kur hynim vrullshëm nëpër auditorë.. dhe më bëhet sikur i dëgjoj si gumëzhijnë ato zëra..
Në banesën e fundit, mes asaj morie njerëzish që e përcjellin, shoh portretin e ngurosur nga dhembja të Mevlanit, njërit prej ne të treve, dalë në këtë foto të shkollës, të fotografuar nga Sajmir Kumbaro, foto si në film.. Kristo, Mevlani dhe unë. Ai hedh një grusht dhe mbi varr dhe mua më lidhen kohët, nga nisja në “finish”… Vitet ikin. Si një film mbaron gjithë jeta. Për homazh, si për ta përjetësuar, më vjen në mend vargu i një poezie që kam shkruar dikur, që më shfaqet si epilog i këtij kumti, si një rekuiem për të paharruarin Kristo, shokun tim të gjithëkohshëm… “…me vite dritë lë pas një yll dhe po u fik”./ballkanweb/KultPlus.com
Allalla, o rezil e katil, allalla, Stroni udhën me hithr’ e me shtok turfanda, Gumëzhit, o zinxhir e kamçik, baterma, Lehni, laro, kaba: Hosanna, Barabba!
Tradhëtor, ti na nxive, na le pa atdhe, Ti na çthure, na çkule, na çduke çdo fe, Varfëri, poshtërsi, robëri ti na dhe, Derbeder, ujk e derr: Hosanna, Barabba!
0 stërnip i Kainit, tepdil si bari, Ti na shtyp e na shtryth e ti gjakun na pi, Ti na ther e na grin e për qejf na bën fli; 0 kokuth e lubi: Hosanna, Barabba!
Në budrum, nëpër llom’ e kufom’ u-mallkofsh, Në skëterrën, katran e tiran, u-harbofsh, Me tam-tam e allarm’ e me nëm’ u-shurdhofsh, Në zëndan mbretërofsh: Hosanna, Barabba!
0 i çgryer, i zhyer, i vyer për hu, Turp-e-ndot-kundërmonjës të krusen mbi gju Dallkaukët, kopukët e turmat pa tru, Zëmër-krund-e-gërdhu: Hosanna, Barabba!
Allalla, o rezil e katil, allalla, Shtroni udhën me hithr’ e me shtok turfanda, Gumëzhit, o zinxhir e kamçik, batërma, Lehni, laro, kaba: Hosanna, Barabba!/KultPlus.com
Disa dy dekada më parë, Galeria Kombëtare e Portreteve të Smithsonian bleu një album të shekullit të 19-të që përmban 2000 silueta portrete letre, duke përfshirë ato të George Washington dhe Thomas Jefferson, të bëra nga artisti udhëtues William Bache dekada përpara ardhjes së fotografisë. Por deri vonë, galeria dinte pak detaje të çmuara për shumicën e atyre që ishin fotografuar.
Hulumtimi i ndërlikuar ishte një surprizë e padëshiruar: Në vitin 2008, konservatorët zbuluan se faqet dhe lidhja e albumit ishin të kontaminuara me arsenik, një toksinë e pranishme kudo në vitet 1800 përpara se të kuptohej se ishte helmuese. Nuk mund të trajtohej ose ndahej në mënyrë të sigurt me vizitorët pa masa paraprake të veçanta për materialet e rrezikshme.
Por tani, çdokush mund të shikojë një version dixhital të albumit, të titulluar “Albumi i siluetave të William Bache”, falë financimit nga iniciativa e Getty’s Paper Project – dhe ndihmës së kostumeve hazmat. Me hapjen e faqes në internet, ekipi kurator i Galerisë Kombëtare të Portreteve ka zbuluar edhe identitetin e qindra të tjerëve që ishin për Bache. Gjatë viteve të fundit, ata i kanë përshtatur emrat Bache të listuar me çdo portret me njerëz të vërtetë duke përdorur bazën e të dhënave gjenealogjike Ancestry, e cila përfshin raportet e hershme të regjistrimit të popullsisë në SHBA; regjistrime të shumta të lindjes, martesës, vdekjes dhe emigracionit; dhe pemët familjare që datojnë prej shekujsh.
Në ndarjen e punës me publikun e gjerë, kuratoret shpresojnë të zbulojnë edhe më shumë për subjektet e Bache-s, shumica dërrmuese e të cilëve nuk ishin figura të shquara, por njerëz të zakonshëm që donin të bënin siluetën e tyre. Me fotografinë ende dekada larg, siluetat ishin mundësia e parë që njerëzit të kishin fotografi të tyre dhe të të dashurve në shtëpi.
“Ne shpresojmë që, ndërsa njerëzit bëjnë gjenealogjinë e tyre, të afërmit mund të na kontaktojnë,” tha Robyn Asleson, kuratorja e printimeve dhe vizatimeve të muzeut, në një intervistë telefonike. “Dhe nëse koleksionet e (muzeut) kanë një siluetë të paidentifikuar, ata mund të jenë në gjendje t’i identifikojnë ato duke parë këtë album.”
Dixhitalizimi i shekullit të 19-të Nga 1802-1813, Bache udhëtoi nga qyteti në qytet lart e poshtë Bregut Lindor të SHBA-së, duke promovuar portretet e tij të lira dhe të reja siluetë, duke paguar 25 cent (rreth pesë dollarë sot) për katër imazhe identike. Ai përfundimisht hapi dyqan në New Orleans, më pas udhëtoi për në Kubë, duke promovuar shërbimet e tij derë më derë.
“Ai ishte në çdo qytet vetëm për një kohë të shkurtër… ai thjesht lëvizte vazhdimisht,” tha Asleson. Në atë kohë, artistët “duhej të shkonin te njerëzit, në mënyrën që aktorët në atë kohë duhej të vazhdonin të udhëtonin me shfaqjet e tyre. Pasi qyteti ta ketë parë, ata nuk duan ta shohin më”.
Për të arritur ngjashmërinë e subjekteve të tij, Bache përdori një gjurmë fizionomike – një pajisje mekanike gjysmë automatike, origjina e së cilës daton në Francën e shekullit të 18-të, e cila i ndihmoi artistët të riprodhonin me besnikëri profilin e një personi në letër. Artisti dhe dy nga bashkëpunëtorët e tij patentuan versionin e tyre. Ndërsa disa pajisje të ngjashme gjurmonin fizikisht fytyrën e një personi me një shirit të vogël, ato të Bache mund të kenë funksionuar duke gjurmuar hijen e subjektit që nuk ofron kontakt me fytyrën e një personi në një epokë ankthi për sëmundje.
Asleson dhe kuratorët e kaluar kanë qenë në gjendje të identifikojnë shumë nga kujdestarët e Bache-s falë sistemit të rregullt që ai mbante në album, i cili gjithashtu shërbeu si libri i tij. Ai mbante një kopje të numëruar të secilit portret, i cili përkonte me një indeks emrash në pjesën e pasme të albumit. Por Bache me sa duket nuk mbante regjistrime të destinuara për sytë e kuratorëve të ardhshëm dhe me kalimin e kohës, shkrimi i tij u bë i ngadaltë.
“Deri në fund… është shumë e vështirë të lexosh shkrimin e tij,” tha Asleson.
Bache nuk e merrte gjithmonë emrin e duhur, nganjëherë zgjidhte drejtshkrimin fonetik, shtoi ajo. Dhe, në Kubë, ai braktisi fare numërimin dhe emërtimin, duke lënë qindra portrete pa asnjë informacion të identifikueshëm.
“Ai thjesht po shkonte derë më derë për sa më shumë njerëz të ishte e mundur,” tha ajo. “Dhe unë mendoj se ishte thjesht një sistem tjetër – ai nuk ishte në një dyqan ku njerëzit mund të vinin në mënyrë të rastësishme.”
Asleson thotë se është e paqartë pse faqet dhe lidhja e albumit janë të kontaminuara me arsenik, por vuri në dukje se ishte “pjesë e jetës së përditshme” në atë kohë. Galeria e zbuloi praninë e saj vetëm kur një kurator që punonte me albumin donte të testonte mbetjet e dukshme ndaj letrës së zezë. (Toksiciteti i arsenikut zakonisht rezulton nga gëlltitja, jo përmes lëkurës, por ende konsiderohej i rrezikshëm nga Smithsonian.)
“Është thjesht një rast që ata e bëjnë këtë testim, gjë që ngre pyetjen se ndoshta shumë gjëra janë të kontaminuara dhe ne nuk e dimë”, tha ajo.
Vizitorët e albumit dixhital mund të shikojnë çdo portret individual dhe të lexojnë se çfarë informacioni disponohet për temën e tij. Projekti filloi në mars dhe Asleson tha se ishte vetëm fillimi i përpjekjeve të dixhitalizimit në institucionet e Smithsonian./cnn/KultPlus.com
Carter, 34 vjeç, vëllai më i vogël i Nick Carter të Backstreet Boys, u gjet i vdekur në shtëpinë e tij në Lancaster, Kaliforni, më 5 nëntor të vitit 2022.
Ylli amerikan i popit Aaron Carter u mbyt aksidentalisht në vaskën e tij për shkak të ilaçeve që kishte marrë, thuhet në raportin e mjekut.
Autopsia tani ka zbuluar se vdekja e tij ishte shkaktuar nga mbytja për shkak të efekteve të qetësuesve që kishte marrë dhe gazit që kishte thithur.
Alprazolam, i shitur shpesh me emrin e markës Xanax, u gjet në sistemin e tij. U zbulua gjithashtu difluoroetani i gazit të kompresuar. Raporti e përshkruan atë si një “gaz që përdoret zakonisht si një sprucues në pastrimin e ajrit” i cili “mund të shkaktojë ndjenja euforie kur thithet”.
Carter u pa për herë të fundit i gjallë kur policia vizitoi shtëpinë e tij në orët e para të 4 nëntorit, raporton Associated Press. Ata po e kontrollonin pasi ai ishte parë me një inhalator në një video live në Instagram, sipas një raporti të policisë të përfshirë në gjetjet e autopsisë.
Carter u kishte kërkuar oficerëve të largoheshin. Më vonë atë ditë ai humbi një takim me një këshilltar kundër drogës, thuhet në raportin e policisë.
Të nesërmen, një grua e përshkruar si një shtëpiake vizitoi shtëpinë e Carter-it për t’i ofruar kafe. Kur nuk pati përgjigje, ajo hyri brenda dhe e gjeti atë të shtrirë në një vaskë të stilit Jacuzzi ende në punë.
Mjekët konstatuan vdekjen e tij në vendngjarje.
Carter filloi karrierën e tij duke bërë hapjet për grupin e djemve Backstreet Boys në një numër turnesh dhe koncertesh.
Gjatë fundit të viteve ’90 dhe fillimit të viteve 2000 ai shiti miliona kopje të katër albumeve të tij, i pari prej të cilëve ishte kur ai ishte vetëm nëntë vjeç.
Albumi i tij i dytë, Aaron’s Party (Come Get It), u publikua në vitin 2000 dhe u bë platin i trefishtë. Pas albumit ai mbështeti Britney Spears në turneun e Oops!… I Did It Again.
Ndërsa u rrit, Carter kaloi në rap dhe gjithashtu u shfaq në muzikalë në Broadway dhe në shfaqjen televizive amerikane Dancing With The Stars.
Ai u përball me një sërë vështirësish, duke u kontrolluar për rehabilitim disa herë dhe duke paraqitur një peticion falimentimi në vitin 2013 për miliona dollarë borxhe, shumica e të cilave lidhen me taksat.
Ai gjithashtu pati disa përplasje me autoritetet për posedim droge dhe drejtim të pakujdesshëm.
Djali i Carter, Prince lindi në vitin 2021 dhe, sipas The Hollywood Reporter, ai u vizitua në rehabilitim vitin e kaluar në një përpjekje për të fituar kujdestarinë e tij.
Shumë i bënë homazhe Carter pas vdekjes së tij, duke përfshirë Paris Hilton, Tyler Hilton dhe Hilary Duff, dhe grupet New Kids on the Block dhe *NSYNC./ballkanweb/KultPlus.com
Eurovizion Song Contest është një nga ngjarjet më të ndjekura në Europë dhe në botë. Shqipëria ka qenë pjesë e këtij eventi që prej vitit 2004 dhe deri më sot, ka marrë pjesë në 20 edicionet e Eurovizionit, shkruan KultPlus.
Historia e Shqipërisë në Eurovizion filloi me vështirësi në vitin 2004, kur Anjeza Shahini paraqiti këngën “The Image of You” dhe arriti të ngjitet në vendin e 7-të në këtë garë të madhe e çka u konsiderua sukses mjaft i madh.
Në vitin 2005, Shqipërinë e përfaqësoi Ledina Celo me këngën “Tomorrow I Go”.
Shqipëria kthehet në Eurovizion në vitin 2006 me këngën “Zjarr e ftohtë” e interpretuar nga Luiz Ejlli.
Viti 2007 dërgoi këngën “Hear My Plea” nga Frederik Ndoci si përfaqësues në Eurovision e që arriti deri në semi-finale.
Në vitin 2008, Shqipëria paraqiti këngën “Zemrën e lamë peng” nga Olta Boka. Kjo këngë zuri vendin e 17-të në këtë garë.
Viti 2009 ishte edhe një vit i suksesshëm për Shqipërinë në Eurovizion, pasi kënga “Carry Me In Your Dreams” nga Kejsi Tola arriti të shkojë në finale dhe fitoi pozitën e 17-të.
Në vitet e më pasme, Shqipëria vazhdoi të marrë pjesë në Eurovizion, por jo me ndonjë sukses të kënaqshëm. Në vitin 2012, Rona Nishliu paraqiti këngën “Suus” dhe arriti të shkojë në finale dhe fitoi pozitën e 5-të, e cila mbetet pjesa më e lartë që Shqipëria ka arritur në Eurovizion deri më sot.
Në vitet e fundit, Shqipëria ka paraqitur këngë me ngjyra moderne dhe të ndryshme, por nuk ka arritur ndonjë sukses të kënaqshëm. Megjithatë, këto 20 vite të pranisë së Shqipërisë në Eurovizion kanë qenë një mundësi për të prezantuar kulturën dhe muzikën shqiptare në skenën ndërkombëtare.
Këtë edicion të Eurovision, Shqipëria do të përfaqësohet nga Albina & Familja Kelmendi” me këngën “Duje”. Këngëtarja Albina Kelmendi do të performojë këngën “Duje” në gjysmëfinalen e dytë të “Eurovision” më 11 maj.
Gjysmëfinalet më 9 dhe 11 maj do të shohin 31 garues të cilët vetëm 20 prej tyre do të kualifikohen për në finalen e madhe më 13 maj. / KultPlus.com
Poet romantik anglez. Bajroni lindi në Londër më 22 janar 1788 në një familje aristokrate të varfëruar. Kur ishte dhjetë vjeç, me vdekjen e xhaxhait, Bajroni trashëgoi titullin Lord dhe pallatin e çifligun Newstead Abbey.
Më 1801 Bajronin e dërguan në Harrow, në shkollë, ku studioi gjuhët greke e latine, historinë dhe letërsinë angleze. Në moshën 18 vjeçare, Bajroni hyri në Universitetin Kembrixhit (Trinity College). Më 1809 zuri vendin e tij në Dhomën e Lordëve, ku u shqua për idetë përparimtare. Po këtë vit ndërmori një udhëtim nëpër Evropë. Gjatë vizitës së tij në Shqipërinë Jugore, më saktësisht në Janinë, Lord Bajroni mori si kujtim nga ato vise një kostum tradicional shqiptar. Do të ishte pikërisht bukuria dhe e veçanta e këtij kostumi, që në verën e vitit 1813 do ta shtynin piktorin Thomas Philips që të realizonte portretin e famshëm të Lord Bajronit veshur me kostumin shqiptar, me titull “Portrait of a Nobleman in the dress of an Albanian” (Portret i një fisniku me veshje shqiptare). Portreti u vendos në Royal Academy dhe tani është i vendosur në ambasadën britanike në Athinë.
Midis veprave letrare të tij, një vend të rëndësishëm zë poema “Çajld Harold’s” (Childe Harold’s Pilgrimage, 1812-1817), shkruar në bazë të përshtypjeve nga udhëtimet të poetit në Spanjë, Greqi, Shqipëri, Zvicër, Itali etj. Poemën e përshkron patosi i luftës për liri të popujve të shtypur e të robëruar. Në të, Xhorxh Bajroni u këndoi traditave dhe zakoneve burrërrore të shqiptarëve, trimërisë dhe dashurisë së flaktë të tyre për lirinë.
Në letrën dërguar nënës së tij në datën 12 nëntor 1809, midis të tjerash Bajroni shkruan:“…I dua shqiptarët shumë. Në udhëtimin që bëra, kam rojtur një herë dy ditë, dhe një herë tjetër tri ditë, në një kazermë shqiptarësh, dhe s’kam gjetur kurrë ushtarë aqe të pëlqyer sa shqiptarët, ndonëse kam qenë në garnizonet e Gibraltarit e të Maltës, dhe kam parë shumica ushtarësh spanjollë, frengj, sicilianë dhe anglezë. Nuk më rodhën gjësendë, dhe më ftuan me gëzim të marr nga zahireja dhe nga qumështi i tyre…”
Në vitin 1823 Bajroni u nis për në Greqi ku u bë frymëzues i luftës për pavarësi kombëtare të Greqisë kundër turqve. Nuk arriti të shihte çlirimin e saj sepse u sëmur nga ethet dhe vdiq në Mesolongj, më 19 prill 1824, në moshën 36-vjeçare. / KultPlus.com
Autorja e Harry Potter, JK Rowling ka folur para pak kohësh për abuzimin që pësoi nga duart e ish-bashkëshortit të saj, duke thënë se ai u përpoq t’ia merrte dorëshkrimet e pabotuar të librit të parë të serisë Harry Potter. Por ëndrrat nuk lindin për të vdekur, por për të vënë sprovë dhe kjo grua mitike e letërsisë luftoi dhe fitoi.
Duke folur në “Gjykimet e Shtrigave”, një seri podkastesh, nëna Harry Potter, JK Rowling, ka përshkruar marrëdhënien e saj me Jorge Arantes, si të dhunshme dhe kontrolluese, duke thënë se asaj i’u desh ti fshihte faqet e veprës, në grupe të vogla dorëshkrimesh për t’i fotokopjuar, në rast se ai do ti digjte ato.
“Në këtë pikë ai kërkonte gjithnjë çantën time, sa herë që kthehem në shtëpi nga puna. Unë nuk kam një çelës për derën hyrëse, sepse ai duhej të kishte kontrollo total, kështu që gjithnjë jam e mbikqyrur” u shpreh ajo në podkast.
Rowling përshkroi se jetonte në “një gjendje të tmerrshme tensioni” me ish-bashkëshortin, i cili kërkonte t’i vriste ëndrrën që në hapat e parë. “Dhe megjithatë dorëshkrimi vazhdoi të rritej. Unë do të vazhdoj të shkruaj. Në fakt, ai e dinte se çfarë do të thoshte ai dorëshkrim për mua, sepse në një moment e mori dorëshkrimin dhe e fshehu dhe ky ishte pengu i tij.”
Duke u bërë gjithnjë e më e vendosur për t’u larguar drejt lirisë, ajo do të “merrte fshehurazi disa faqe të dorëshkrimit në punë çdo ditë – vetëm disa faqe, që ai të mos kuptonte se asgjë nuk mungonte – dhe do ti fotokopjonte atë”.
Ajo shtoi: “Dhe gradualisht në një dollap në dhomën e stafit, pak nga pak, dorëshkrimi i fotokopjuar u rrit, u rrit dhe u rrit, sepse dyshoja se, nëse nuk do të mund të dilja me gjithçka, ai do ta digjte ose do ta merrte atë, duke mbajtur si peng.
“Ai dorëshkrim do të thoshte ende shumë për mua. Kjo ishte gjëja që unë në fakt i dhashë përparësi kursimit. E vetmja gjë që kam pasur prioritet përtej kësaj, padyshim, ishte vajza ime, por në atë moment ajo është ende brenda meje, kështu që ajo është aq e sigurt sa mund të jetë në atë situatë.”
Dhe kështu ëndrra e madhe Harry Potter mundi të shpëtonte dhe JK Rowling të shndërrohet në një grua ikonë e letërsisë.
Charles Darwin (1809-1882) ishte një biolog, gjeolog dhe natyralist anglez, i njohur për dy nga teoritë më me ndikim në botën shkencore; evolucioni dhe procesi i seleksionimit natyror. Në përmbledhje, ai propozoi që të gjitha speciet e qenieve të gjalla të vijnë nga një paraardhës i përbashkët dhe që speciet që përshtaten më mirë me mjedisin janë ato që riprodhohen dhe mbijetojnë. Të dy teoritë u propozuan në Origjina e specieve, botuar në 1859.
I njohur si babai i evolucionit, teoria e Darvinit ndihmoi në heqjen e konventave dhe besimeve të vjetra që tregonin se formimi i specieve të ndryshme ishte produkt i një fenomeni të shkaktuar nga një qenie më e lartë (Wood, 2005).
Teoria evolucionare e Darvinit i shërbeu shkencës për të dhënë një shpjegim më racional të formimit dhe ekzistencës së specieve të reja. Kjo u shpjegua falë konceptit të përzgjedhjes natyrore, ku disa specie me një paraardhës të përbashkët mund të mbijetojnë vetëm kur përshtaten me mjedisin, edhe kur kushtet e tij ndryshojnë.
Ata, variacionet e të cilëve janë të papërfillshëm do të kenë më pak të ngjarë të përshtaten, ndërsa organizmat, variacionet e të cilave u japin atyre një avantazh adaptues dhe riprodhues do të jenë të mbijetuarit.
Biografia
Charles Robert Darwin lindi më 12 shkurt 1809 në qytetin Shrewsbury, në Angli. Shtëpia ku ai lindi quhej “El monte” dhe atje ai jetoi së bashku me pesë vëllezërit e tij.
Charles ishte fëmija i pestë i martesës së Susannah Wedgwood dhe Robert Darwin. Babai i tij ishte i pasur dhe punonte si biznesmen dhe si mjek.
Dy familjet nga erdhën Charles u identifikuan tradicionalisht me doktrinën e Unitarizmit, e cila është në kundërshtim me ekzistencën e Trinisë së Shenjtë.
Studimet e para
Që në moshë shumë të hershme, Charles Darwin tregoi një interes të veçantë për historinë natyrore, pasi që kur ishte 8 vjeç i pëlqente të rishikonte librat në lidhje me këtë temë dhe të mblidhte fashikuj të ngjashëm.
Në 1817 ai filloi të ndiqte shkollën ditore, e cila ishte një hapësirë e drejtuar nga prifti i cili predikonte në kishën ku familja e tij ndiqte dhe merrte pjesë.
Gjithashtu në 1817 ai përjetoi vdekjen e nënës së tij. Disa kohë më vonë ai dhe vëllai i tij Erasmus hynë në shkollën anglikane që ndodhej në qytetin e tyre të lindjes.
Erasmusi ishte më i vjetër se Charles dhe e solli në këtë shkollë për të shërbyer si nxënës i tij. Tetë vjet më vonë, ndërsa vera e 1825 ishte duke u zhvilluar, Charles shoqëroi babanë e tij në qarkun e Shropshire për ta ndihmuar atë si mjek në konsultat e tij në atë rajon.
Më vonë ai shkoi përsëri me Erasmus, por këtë herë në Universitetin e Edinburgut, ku Darvini nuk ishte shumë i qetë, pasi nuk i pëlqente klasat, madje ai tha se ndihej i mërzitur.
Nga ana tjetër, ai tregoi mjaft interes për taksiderminë, falë ndërlidhjes që bëri me John Edmonstone, një skllav i zi që e kishte mësuar këtë zanat nga Charles Waterton.
Origjina e specieve
Në 1859 ai botoi Origjina e Specieve, një vepër në të cilën ai shpjegoi teorinë e tij të evolucionit dhe procesin e përzgjedhjes natyrore.
Vdekja
Vitet e fundit të Charles Darwin ishin plot me sëmundje të forta, të cilat u ndezën në periudha të stresit të shtuar. Sidoqoftë, ai vazhdoi të punojë deri në fund të jetës së tij.
Ai vdiq në qarkun në Kent, Angli, më 19 Prill 1882. Atij iu ofrua një funeral shtetëror brenda Abacisë së Westminsterit. Aty ai varroset pranë Isaac Newton.
Teoria e evolucionit
Në 1859 u botua vepra më e famshme e Darvinit, Origjina e specieve. Në këtë libër ai mbrojti dy teori;
Origjina e përbashkët, në favor të evolucionit.
Teoria e seleksionimit natyror.
Si fillim, ekziston një ndryshim i rëndësishëm midis evolucionit dhe teorive të propozuara për të shpjeguar shkaqet dhe mekanizmat e tij.
Në një mënyrë të thjeshtë të shpjeguar, teoria e evolucionit është ajo që shpjegon se njerëzit vijnë nga majmunët. Përzgjedhja natyrore shpjegon pse Homo sapiens mbijetoi dhe Homo neanderthalenza u zhduk.
Provat
Evolucioni përcaktohet si lidhje gjenealogjike që ekziston midis të gjithë organizmave të gjallë, bazuar në prejardhjen e tyre nga një paraardhës i përbashkët. Ky pretendim bazohet në prova.
Së pari, ekziston produkti i drejtpërdrejtë i dëshmisë së manipulimit të specieve të kafshëve shtëpiake dhe bimëve për qindra vjet, me synimin për të zbutur specie të caktuara të egra dhe për të zhvilluar kultura më të mira, duke treguar ekzistencën e ndryshimeve të vogla graduale me kalimin e kohës. Kjo quhet përzgjedhje artificiale.
Nga ana tjetër, zgjedhja natyrore u vëzhgua nga Darvini në pendët e Ishujve Galapagos, i cili paraqiti ndryshime në formën e sqepit për shkak të kushteve të përgjithshme mjedisore, disponueshmërisë së ushqimit dhe pranisë së specieve të tjera shtazore dhe baktereve. .
Gjetjet fosile
Ndryshimet biologjike që ndodhin në specie mund të regjistrohen dhe gjurmohen në gjetjet fosile. Në këtë mënyrë, paleontologët kanë gjetur prova të shumta dhe shembuj të ndryshimeve vijuese në speciet stërgjyshore të qenieve të gjalla.
Karakteristikat e përbashkëta
Më në fund, teoria e evolucionit mund të dëshmohet kur karakteristikat e përbashkëta gjenden midis specieve të ndryshme, të gjitha vijnë nga një paraardhës i përbashkët.
Në disa raste, këto ngjashmëri mund të shpjegohen vetëm si gjurmë që kanë mbetur në specie. Në këtë mënyrë, Darvini besoi se qeniet njerëzore kanë një sërë karakteristikash fizike që janë të mundshme vetëm falë faktit se vijnë nga një paraardhës i përbashkët: peshqit.
Paraardhësi i përbashkët
Pothuajse të gjithë organizmat kanë një paraardhës të përbashkët. Sipas Darvinit, të gjithë organizmat kishin një paraardhës të vetëm të përbashkët që me kalimin e kohës evoluan në mënyra të ndryshme, duke degëzuar speciet.
Në këtë mënyrë, teoria e evolucionit e Darvinit mbështet teori divergjente dhe konvergjente të evolucionit.
Ideja e “Speciet nuk evoluojnë, por speciet”
Darvini besonte se evolucioni është një proces i ngadaltë dhe gradual që zhvillohet për një periudhë të gjatë kohore. Ndryshimi biologjik nga një brez në tjetrin brenda së njëjtës specie mund të zgjasë miliona vjet, pasi është një proces i ngadaltë i adaptimit dhe stabilizimit.
Darvini e kuptoi që brenda secilës popullatë të kafshëve kishte ekzemplarë me ndryshime që i lejonin ata të përshtaten më mirë me mjedisin, të riprodhojnë dhe transmetojnë ato tipare. Në këtë mënyrë evoluon popullata; tiparet e individëve më të përshtatur transmetohen në brezat pasardhës.
Përzgjedhja natyrore
Përzgjedhja natyrore është fenomeni i evolucionit që shpjegon pse disa specie zhduken dhe të tjera mbijetojnë.
Për shembull, speciet e finch Geospiza fortis janë përshtatur në ishullin Santa Cruz në Galapagos, me një habitat natyror të pyjeve tropikale ose subtropikale. Këto përshtatje i dhanë asaj një avantazh riprodhues, duke e lejuar atë të mbijetojë dhe të mos zhduket.
Specie të tjera të finches, të tilla si Geospiza fuliginosa, Geospiza conirostris, Geospiza scandens ose Geospiza difficilis të adaptuara në ishuj të tjerë dhe gjithashtu mbijetuan.
Prandaj, është një përzgjedhje e natyrës, nuk ndërhyn asnjë forcë e mbinatyrshme që zgjedh se cilat specie mbijetojnë dhe cilat jo.
Darvini vëzhgonte specie nga të gjitha zonat që vizitoi, përfshirë Amerikën e Jugut, Ishujt Galapagos, Afrikën dhe ishujt e Oqeanit Paqësor, duke mbajtur gjithnjë një regjistër (Browne, 1996).
Ai ishte në gjendje të vëzhgonte shumë fenomene natyrore të tilla si tërmete, erozione, shpërthime vullkanike, ndër të tjera.
Përshtatja e specieve
Të gjitha speciet janë në një proces të vazhdueshëm të evolucionit me kalimin e kohës. Ndërsa ambienti ndryshon, nevojat e organizmave gjithashtu ndryshojnë dhe ato përshtaten me mjediset e tyre të reja në mënyrë që të mbijetojnë.
Ky fenomen i ndryshimeve brenda një kufiri të caktuar kohe për të mbijetuar njihet si adaptim.
Sipas teorisë së Darvinit, vetëm speciet që paraqitën ndryshime më të larta mund të mbijetonin, ndërsa të tjerët ishin të dënuar të zhdukeshin.
Këto ndryshime nuk nënkuptojnë domosdoshmërisht një përmirësim të specieve, ato thjesht u japin atyre një avantazh për të qenë në gjendje të mbijetojnë në një mjedis të caktuar./warbletoncouncil/KultPlus.com
Sot në Strasburg do të nënshkruhet zyrtarisht vendimi për liberalizimin e vizave për Kosovën.
Për këtë arsye për në Strasburg udhëton zëvendëskryeministri i parë për Integrim Evropian, Zhvillim dhe Dialog i Republikës së Kosovës, Besnik Bislimi.
“ Ai do të marrë pjesë në ceremoninë e nënshkrimit zyrtar të vendimit për liberalizimin e vizave për Kosovën në Parlamentin Evropian, e organizuar nga Presidentja e Parlamentit Roberta Metsola”, thuhet në njoftim.
Ceremonia do të fillojë në orën 14:45.
Pas ceremonisë së nënshkrimit, zëvendëskryeministri Bislimi do të mbajë një konferencë për media në Parlamentin Evropian së bashku me eurodeputetin dhe Raportuesin për Kosovën për çështjen e vizave Thijs Reuten, me fillim nga ora 15:15.
Ndryshe, dje Parlamenti Evropian ka miratuar vendimin për liberalizimin e vizave për Kosovën. Presidentja e vendit Vjosa Osmani e ka quajtur hap të rëndësishëm për demokracinë në Kosovë, por edhe vet Evropën. / KultPlus.com
Kohët e fundit vizionet tona mbi fundin e botës, kanë variuar nga kërcënimi i krizës klimatike dhe i luftës bërthamore, deri tek imagjinimi i skenarit kur ne njerëzit i nënshtrohemi dhe në fund zëvendësohemi nga robotët që operojnë përmes Inteligjencës Artificiale.
Më herët ka pasur tregime biblike të engjëjve që derdhnin zorrët e tyre mbi Tokë, duke i kthyer detet në gjak. Por para tyre çfarë mendonin grekët e lashtë për fundin e botës? Për shumë grekë të lashtë, përfshirë filozofët Platonin dhe Aristotelin, bota nuk ka një fund, sepse ajo është ciklike.
Platoni besonte se të mbijetuarit do të rindërtonin gjithmonë jetën e tyre pas një katastrofe të madhe. Shumë nga stoikët besonin tek Ekpirosis, shkatërrimi periodik i kozmosit – çdo 36.000 vjet sipas Platonit – përpara se të fillonte sërish një cikël i ri. Poeti grek, filozofi ekonomik, bashkëkohësi i Homerit, dhe kronikani i rastësishëm i historisë, Hesiodi, shkruanin për një lloj apokalipsi që do të ndodhte, ku Perënditë shkatërrojnë njerëzimin.
Pesë epokat e njeriut sipas mitologjisë greke
Në poemën epike “Veprat dhe ditët” (Viti 700 Para Erës Sonë), Hesiodi i ndau në 5 periudhat e historisë. Ato ishin Epoka e Artë, Epoka e Argjendtë, Epoka e Bronzit, Epoka Heroike dhe Epoka e Hekurit, dhe e përshkruan përparimin e njerëzimit përmes thjerrëzave të mitologjisë greke.
Epoka e Artë nisi menjëherë pasi “zotat e pavdekshëm që banojnë në Olimp, krijuan një racë të artë njerëzish të vdekshëm”. Pastaj erdhi një “brezi i dytë njerëzish, që ishte prej argjendi dhe më pak fisnik”. Ai u pasua nga Epoka e Bronzit, një brez i tretë që ishte “i tmerrshëm dhe i fortë” dhe i etur për dhunë.
“Ata e shkatërruan veten, kaluan në shtëpinë e lagësht të Hadesit të ftohtë, dhe nuk lanë pas ndonjë emër. Sado të tmerrshëm që ishin, Vdekja e zezë i mori, dhe kështu ata lanë dritën e ndritshme të diellit”- shkroi Hesiodi. Në disa versione të rrëfimit, Zeusi dërgon një përmbytje për të vrarë njerëzit e Epokës së Bronzit.
Pas kësaj, ai krijoi një “racë heronjsh të ngjashëm me Perëndinë”, dhe në këtë kohësupozohet se jetuan shumica e heronjve mitologjikë grekë përfshirë Perseun, Odiseun dhe Akilin. Hesiodi ankohej se nuk kishte lindur në Epokën e Heronjve, por në epokën tjetër.
“Sepse tani është Epoka e Hekurit,ku njerëzit nuk pushojnë kurrë së punuari fort ditën dhe u trishtuar natën; dhe Perënditë do t’i vënë në telashe të rënda”. Hesiodi besonte se kjo epokë “e hidhur” dhe “mizore” do të ishte e fundit.
“Sidoqoftë, edhe këta do të kenë disa të mira të përziera me të këqijat e tyre. Dhe Zeusi do ta shkatërrojë këtë racë njerëzish të vdekshëm edhe kur ata t’i kenë flokë e thinjur”- shtoui ai më tej. Hesiodi përshkruan më shumë detaje rreth kësaj epoke, duke e parë atë si një kohë kur keqbërësit lavdërohen për veprat e tyre të dhunshme dhe kur njerëzimi kënaqet me të keqen. “Dhe atëherë Aidos dhe Nemesis, me format e tyre të ëmbla dhe të mbështjella me rroba të bardha, do të largohen nga toka, dhe do të braktisin njerëzimin për t’u bashkuar me shoqërinë e Perëndive të pavdekshme. Dhe pikëllime të hidhura do t’u lihen njerëzve të vdekshëm, teksa nuk do të ketë asnjë ndihmë kundër të keqes”. Shpresojmë që bota të jetë ciklike, sepse nuk do të donim që të merrte fund njëherë e përgjithmonë./bota.al/KultPlus.com
Në Ditën e dëshmorëve të Prishtinës, Kryeministri Albin Kurti, ka bërë homazhe në varrezat e dëshmorëve në Marec, Makoc dhe fshatrat e Gollakut.
Kurti ka thënë se qëndrojmë të përkulur para kujtimit të të rënëve dhe para dhembjes së familjarëve, dhe se do të ketë angazhim nga institucionet për të kërkuar drejtësi për viktimat e ndëshkim për kriminelët.
Postimi i plotë në Facebook:
Në Ditën e dëshmorëve të Prishtinës, përkujtojmë të gjithë të rënët në komunën e Prishtinës.
Bëmë homazhe në Marec dhe kujtuam betejën e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, në të cilën ranë heroikisht 27 dëshmorë e 16 martirë.
Vendosëm lule të freskëta në kujtim të të vrarëve në Makoc, në masakrën më të madhe në komunën e Prishtinës. Nderuam kujtimin e 115 civilëve shqiptarë të vrarë, në fshatrat e Gollakut nga forcat serbe mes 19-23 prill 1999.
Përkulemi para kujtimit të të rënëve dhe para dhembjes së familjeve për më të dashurit e tyre. Zotohemi për angazhim për drejtësi për viktimat e për ndëshkim për kriminelët.
Lavdi dëshmorëve të Prishtinës dhe të gjithë të rënëve për lirinë e Kosovës!/KultPlus.com
Çfarëdo mendon të bësh, apo e ke ëndërr, filloje. Guximi ka gjenialitet, pushtet dhe magji brenda!
• Besoji vetvetes dhe do të dish të jetosh!
• Pasuria është diçka që mund të ndihmojë në jetë, por jeta nuk është diçka që kalohet për të grumbulluar para!
• Nuk ka gjë më të frikshme se injoranca në veprim!
• Idetë e guximshme janë si lëvizjet e shahistëve që mund të sjellin humbjen e lojës, por krijojnë rastin për të filluar një lojë të re, e cila mund të fitohet!
• Sjelljet e një njeriu janë një pasqyrë ku ai e sheh portretin e vet!
• Njeriu fisnik i bën për vete njerëzit fisnikë, dhe di si të mbështetet tek ata!
• Njeriu e vë veten në nivelin me të cilin të tjerët e vlerësojnë!
• Një jetë e padobishme është një vdekje e hershme!
• Mosha na tregon sa fëmijë kemi mbetur!
• Të gjitha mendimet inteligjente janë menduar tashmë; e vetmja gjë e nevojshme është të përpiqemi t’i mendojmë prapë!
• Dijet që kam unë mund t’i ketë çdo njeri, por zemra ime është vetëm e imja!
• Sundoje atë! Bëje botën t’i shërbejë qëllimit tënd, por mos i shërbe asaj!
• Tregohu i njerëzishëm dhe përdor fjalë të mira, sidomos për ata që nuk janë të pranishëm!
• Bukuria është manifestim i ligjeve sekrete natyrore, të cilat përndryshe do të na fshiheshin përgjithmonë!
• Të jesh brilant nuk ka asnjë vlerë nëse t’i nuk respekton asgjë!
• Disa defekte janë të domosdoshme për hir të individualitetit!
• Karakteri formohet nëpër shtrëngatat e botës!
• Karakter, në gjërat e vogla apo të mëdha, do të thotë të marrësh përsipër ato gjëra që ti ndihesh i zoti t’i bësh!
• Mirëkuptimi është gjenia e njerëzimit!
• Korrektësia luan shumë rol, por guximi më tepër!
• Një përgjigje korrekte është si një puthje e ëmbël!
• Fati na i plotëson dëshirat, por në mënyrën e tij, me qëllim që të na japë diçka përtej dëshirave tona!
• Përça dhe sundo, bërtasin politikanët; bashko dhe prijë është kryefjala e mençurisë!
• Mos iu nënshtro shumë ndjenjave. Një zemër tepër e ndjeshme është një pasuri e palumtur në këtë tokë të lëkundur!
• Dyshimi rritet sa më shumë që të dimë!
• Mos ëndërro ëndrra të vogla, sepse ato nuk kanë fuqi t’i vënë në lëvizje zemrat e njerëzve!
• Gabimi është i pranueshëm për ne sa kohë që jemi të rinj; por ai nuk duhet gërmuar në pleqëri!
• Çdo ditë ne duhet të dëgjojmë të paktën një këngë të vogël, të lexojmë në poezi të bukur, të shohim një pikturë të arrirë, dhe, nëse është e mundur, të flasim sa më pak fjalë!
• Të gjithë duan të jenë dikush; askush nuk do që të rritet!
• Vajzat dashurohen për ato që janë; djemtë për çfarë premtojnë të jenë!
• Shkoni në vendet e huaja dhe do të arrini të njihni gjërat e mira që i ke në atdhe!
• Urrejtja është aktive, zilia është pasive; por ka vetëm një hap midis zilisë dhe urrejtjes!
• Është i vdekur në këtë botë, ai që nuk beson në një botë tjetër!
• Është më i lumturi, mbret apo bujk qoftë, ai që gjen paqe në shtëpinë e vet!
• Unë mund të të them ty, mik i ndershëm, se kujt t’i besosh: besoji jetës; ajo të mëson më mirë se libri ose oratori!
• Njihe veten? Nëse do ta njihja veten, do t’ia mbathja me të katra. Mos o Zot që ta njoh!
• Dëgjoji bindjet e të gjithëve, por dyshimet e tua mbaji për vete!
• Nëse fillon të mendosh për gjendjen tënde fizike apo morale, zakonisht e gjen se je i sëmurë!
• Në fushën e ideve çdo gjë varet nga entuziazmi… në botën reale gjithçka qëndron mbi këmbënguljen!
• Më mirë të mashtrohesh nga miqtë, se t’i mashtrosh ata!
• Secili ta pastrojë derën e vet dhe e gjithë bota do të jetë e pastër!
• Disa njerëz nuk kujdesen për paratë e tyre derisa iu mbarohen, të tjerët bëjnë të njëjtën gjë me kohën e tyre!
• Asgjë nuk është më e vlefshme se dita e sotme!
• Pasionet janë vese ose virtyte në kulmet më të mëdha të fuqisë së tyre!
• Burracakët kërcënojnë vetëm kur janë të sigurt!
• Gjëja më e vështirë për t’u parë është ajo që ke para syve!
• Njeriut të zgjuar i duket çdo gjë qesharake, njeriut të ndjeshëm i duket çdo gjë e rëndë!
• Ai që zë vendin e parë, rrallë e luan rolin kryesor!
Sot, në Ditën Ndërkombëtare të Monumenteve dhe Lokaliteteve, nxënësit e shkollave fillore dhe të mesme të Komunës së Prizrenit, kanë vizituar asete të trashëgimisë kulturore të këtij qyteti.
Nxënësit e drejtimit të arkitekturës kanë pasur mundsin që t’i shohin nga afër punët restauruese dhe konservuese që po zhvillohen në Hamamin e Gazi Mehmet Pashës, shtëpinë e familjes Bardhi dhe disa asete tjera të trashëgimisë kulturore./ KultPlus.com
Artisti gjerman ka refuzuar një çmim nga një konkurs prestigjioz ndërkombëtar i fotografisë pasi zbuloi se prezantimi i tij ishte krijuar nga Inteligjenca Artificiale (AI).
Boris Eldagsen nga Berlini fitoi kategorinë e hapur krijuese në çmimin e fotografisë botërore të Sony të këtij viti me hyrjen e tij “Pseudomnesia: Elektricisti”.
Imazhi i frikshëm bardh e zi tregon dy gra nga breza të ndryshëm — gruaja më e madhe duket se qëndron tek gruaja më e re nga pas.
Organizatorët thanë se ishin vënë në dijeni për disa përfshirje të AI, por thanë se kishte pasur përpjekje “të qëllimshme” për t’i mashtruar ata.
Eldagsen tha se shpresonte se veprimet e tij do të hapnin bisedën rreth çështjes dhe do të çonin në “konkurse të veçanta për imazhet e krijuara nga AI”.
Eldagsen tha në një deklaratë të shpërndarë në faqen e tij të internetit se ai kishte qenë një “majmun i pafytyrë” në një përpjekje për të hapur bisedën rreth imazheve të krijuara artificialisht.
“Faleminderit që zgjodhët imazhin tim dhe e bëtë këtë një moment historik, pasi është imazhi i parë i krijuar nga AI që fiton në një konkurs prestigjioz ndërkombëtar të FOTOGRAFIsë. Sa prej jush e dinit apo dyshonit se ishte krijuar nga AI? Diçka për këtë nuk ndihet mirë, apo jo?”
Ai vazhdoi: “Imazhet dhe fotografia e AI nuk duhet të konkurrojnë me njëra-tjetrën në një çmim si ky. Ato janë entitete të ndryshme. AI nuk është fotografi. Prandaj unë nuk do ta pranoj çmimin.”
Ai tha se aplikoi “si një majmun i pafytyrë” për të zbuluar nëse konkurset “janë të përgatitura që imazhet e AI të hyjnë. Ato nuk janë”. ‘Jo për të fituar’
Eldagsen i tha CNN të martën: “Kjo tregon se për momentin bota fotografike është befasuar pas këtij zhvillimi që në mënyrë delikate mund të krijoni imazhe që duken si fotografi, por nuk keni nevojë të keni aftësitë dhe ekspertizën e fotografëve.”
Ai tha se AI kishte lënë shumë fotografë të ndiheshin “të kërcënuar dhe të frikësuar se do të humbnin punën e tyre, gjë që do të ndodhë”.
Eldagsen tha se qëllimi i tij nuk ishte të krijonte telashe, por të hapte një bisedë të rëndësishme. “Nuk ishte për të fituar ndonjë gjë. “Unë thjesht po bëja një test për të parë nëse ata ishin të vetëdijshëm — si një haker që hakon një sistem jo për ta shfrytëzuar atë, por për të parë nëse ka dobësi.”
Në deklaratat e mëtejshme në faqen e tij të internetit, ai tha se kishte informuar organizatorët për përfshirjen e AI.
Ish drejtuesi i ankandit pranon se ka ndihmuar në krijimin e pikturave të rreme të Basquiat Organizatorët thanë se viti 2023 kishte pasur numrin më të madh të hyrjeve në historinë 16-vjeçare të çmimeve. Më shumë se 415,000 imazhe u përfshinë në garat e këtij viti, me më shumë se 180,000 prej tyre të kualifikuar për kategoritë profesionale.
Tre finalistë, si dhe pesë deri në shtatë fotografë të përzgjedhur në listën e ngushtë, u zgjodhën në secilën kategori. Imazhet e përzgjedhura janë shkrepur nga fotografë nga më shumë se 30 vende në vende që variojnë nga një fabrikë çimentoje e braktisur në Kinë deri në një treg peshku në Somali.
Pretendime ‘mashtruese’ Organizata Botërore e Fotografisë, e cila drejton konkursin, i tha CNN në një deklaratë të martën se, gjatë shkëmbimeve të konkursit me Eldagsen përpara shpalljes së tij si fitues të kategorisë më 14 mars, ai kishte konfirmuar “bashkëkrijimin” e këtij imazhi duke përdorur AI.
“Kategoria krijuese e konkursit të hapur mirëpret qasje të ndryshme eksperimentale për krijimin e imazheve nga cianotipet dhe rayografitë deri te praktikat dixhitale të fundit,” thanë organizatorët. “Si i tillë, pas korrespondencës sonë me Borisin dhe garancive që ai dha, ne menduam se hyrja e tij plotësonte kriteret për këtë kategori dhe ishim mbështetës për pjesëmarrjen e tij. Për më tepër, ne prisnim të angazhoheshim në një diskutim më të thelluar. për këtë temë dhe mirëpriti dëshirën e Borisit për dialog duke përgatitur pyetje për një pyetje dhe përgjigje të dedikuar me të për faqen tonë të internetit.
“Meqenëse ai [Eldagsen] tani ka vendosur të refuzojë çmimin e tij, ne kemi pezulluar aktivitetet tona me të dhe në përputhje me dëshirat e tij e kemi hequr atë nga konkursi. Duke pasur parasysh veprimet e tij dhe deklaratën e mëvonshme, duke vënë në dukje përpjekjet e tij të qëllimshme për të na mashtruar, dhe për këtë arsye të pavlefshme garancitë që ai dha, ne nuk ndjejmë më se jemi në gjendje të përfshihemi në një dialog kuptimplotë dhe konstruktiv me të.”
Deklarata tha se organizatorët e njohin “rëndësinë e kësaj teme dhe ndikimin e saj në krijimin e imazhit sot”.
“Ndërsa elementët e praktikave të AI janë të rëndësishme në kontekstet artistike të krijimit të imazheve, çmimet kanë qenë gjithmonë dhe do të vazhdojnë të jenë një platformë për të përkrahur përsosmërinë dhe aftësinë e fotografëve dhe artistëve që punojnë në medium”, shtoi Organizata Botërore e Fotografisë./cnn/ KultPlus.com
Këngëtari Dren Abazi më datë 7 maj do të mbajë një koncert në qytetin e Shkodrës me kor dhe orkestër të plotë simfonike, nën dirigjimin e maestrove Jetmir Barbullushi dhe Gjon Shllaku, shkruan KultPlus.
Përmes një postimi në facebook, ai ka bërë të ditur se koncerti me kor dhe orkestër të plotë simfonike, të cilin e kishte ëndërruar, tanimë po bëhet realitet.
“Shumë i lumtur për një andërr qe po bëhet realitet. Koncert me orkestër të plotë simfonike dhe kor, me 90 + muzicient në skenë, nën dirigjimin e maestrove Jetmir Barbullushi dhe Gjon Shllaku”.
“Një natë si asnjëherë tjetër, në djepin e artit dhe kulturës, Shkodër. Ju pres të gjithëve, me padurim!”, ka shkruar Abazi. / KultPlus.com
KultPlus ju sjell një interpretim të Argjentina Ramosaj me këngën ‘Engjëjt Qajnë’ në Këngën Magjike:
Je lule ti, gjithmon më thoje Me ngjyre te bardh, qe shume e doje Këputur tani, si nje lule e egër Po mbijetoj..!
Hapi sytë, diell shiko Vetem hapi sytë, dhe beso!
Reff:(2x) Se engjëjt për ne do qajnë Nese s’jemi pranë Dhe do shohim të tjerë ne në sy Se veten e kemi vrarë Por vazhdojmë të ndarë Dhe pse malli na merr ne të dy `Engjëjt qajnë Ata qajnë Për të dy…
Jam lodhur shumë, duke besuar Çdo gjë që shoh, e kam kuptuar Ndryshe nga ti, iluzionet e tua Natë nuk shohin dritë…
Hapi sytë, Diell shiko Vetëm hapi sytë, dhe beso . .
Reff:(2x) Se engjëjt per ne do qajnë Nese s’jemi pranë Dhe do shohim të tjerë ne në sy Se veten e kemi vrarë Por vazhdojm te ndarë Dhe pse malli na merr ne të dy
Engjëjt qajnë ata qajnë qajnë qajnë. (2x) Reff:(2x) Se engjëjt per ne do qajnë Nese s’jemi pranë Dhe do shohim të tjerë ne në sy Se veten e kemi vrarë Por vazhdojm te ndarë Dhe pse malli na merr ne të dy `Engjëjt qajnë Ata qajnë Për të dy…/KultPlus.com
