Doli nga shtypi libri më problematik i shkrimtarit argjentinas Ernesto Sabato, “Njerëzit dhe ingranazhet”, i përkthyer nga origjinali spanjisht prej përkthyeses Orjela Stafasani, e cila deri tash ka botuar edhe dy libra të tjerë nga Cesare Pavese dhe Luigi Pirandello.

Në parathënie të librit, Ag Apolloni shkruan se “Njerëzit dhe ingranazhet” është një reagim për ta shpëtuar njeriun nga humbja e identitetit të tij, për ta vetëdijësuar atë që të mos jetë thjesht një pjesë e një makine a mekanizmi, por t’i kthehet humanizmit. Po ashtu, ai shton: “I vendosur se shkrimtari duhet të jetë dëshmitar i pakorruptueshëm i kohës së tij, Sabato e shkroi Njerëzit dhe ingranazhet (1951) si një protestë ndaj dehumanizimit dhe teknolatrisë, reagim ky i artikuluar nga një shkencëtar me shpirt artisti, po aq sa edhe nga një artist me dije shkencëtari. Në esenë e fundit, ku proklamon artin si rebelim, i çuditur nga mendimi i filozofit Ortega y Gasset se kohëve të fundit artisti është dehumanizuar, Sabato e kthen shigjetën në anën e kundërt: ai që është dehumanizuar, nuk është artisti, por publiku, turma.

Me këtë libër Sabato nxiti një valë reagimesh ndaj tij, aq sa pas dhjetë vitesh, i ishte shuar dëshira për ta botuar sërish, por në fund të viteve ’90, deklaroi se të vërtetat e thëna në atë libër, vetëm tash po fillonin të kuptoheshin: Kanë kaluar më tepër se dyzet vite nga shfaqja e atij bilanci shpirtëror të ekzistencës sime, të shkruar mes shpërthimeve të bujshme të botës. Sot, pjesa më e madhe e asaj që hodha në letër, përmban një vërtetësi mbresëlënëse. Shumë prej atyre që dikur më sulmuan dhe më vunë në lojë, duke më akuzuar për obskurantizëm, sapo kanë filluar ta kuptojnë botën e egër, të prodhur nga ne.”

Ernesto Sabato (1911-2011) u shkollua në Buenos Aires, ku doktoroi për fizikë. Pastaj shkoi për specializim në Paris, ku u përfshi në qarqet e surrealistëve dhe e braktisi shkencën për letërsinë dhe pikturën, duke i dëshpëruar profesorët e tij që tek ai shihnin një shkencëtar me një të ardhme të ndritur. Gjatë jetës njëshekullore, Sabato i shkroi vetëm tri vepra fiksionale (romane). Romani i parë i tij, Tuneli (1948), u prit jashtëzakonisht mirë dhe u vlerësua lart nga emra të mëdhenj si Thomas Mann dhe Albert Camus. Romani i dytë, Mbi heronjtë dhe varret (1961), vetëm sa e ngriti famën dhe vlerën e tij, kurse romani i tretë, Abadoni (1974), u vlerësua si një vepër që thyen të gjitha rregullat e shkrimit dhe kufijtë mes jetës reale dhe veprës letrare. Pjesa tjetër e krijimtarisë së tij përbëhet nga vepra jofiksionale (ese, kujtime, itinerare), si: Njëshi dhe universi, Njerëzit dhe ingranazhet, Shkrimtari dhe fantazmat e tij, Përpara fundit etj.

Ernesto Sabato është një ndër shkrimtarët më të mëdhenj botërorë, i çmuar për autenticitetin, guximin dhe dijen, në të cilën bashkohen arti dhe shkenca. Në veprat e tij, krahas mendimeve të thella, shfaqet edhe një qëndrim thellësisht humanist, si ky me të cilin mbaron libri “Njerëzit dhe ingranazhet”: “Është e admirueshme që njeriu vazhdon të luftojë pavarësisht gjithçkaje dhe që, i zhgënjyer ose i trishtuar, i lodhur ose i sëmurë, vazhdon të gjurmojë rrugë, të lërojë tokën, duke luftuar kundër elementeve dhe madje duke krijuar vepra të bukura në mes të një bote barbare dhe armiqësore. Kjo duhet të mjaftojë për të na dëshmuar se bota ka ndonjë kuptim misterioz dhe për të na bindur se, edhe pse të vdekshëm dhe të çoroditur, ne njerëzit mund të arrijmë në një farë mënyre madhështinë dhe përjetësinë. Dhe, nëse është e vërtetë se Satanai është zot i tokës, në ndonjë pjesë të qiellit, ose në ndonjë qoshe të qenies sonë banon një Shpirt Hyjnor që vazhdimisht lufton kundër tij, për të na ngritur përsëri dhe përsëri mbi baltën e dëshpërimit tonë.”

“Njerëzit dhe ingranazhet” është libër me ese për letërsinë, kulturën, filozofinë, shkencën dhe teknologjinë. Librin e botoi Shtëpia Botuese “OM” (Prishtinë) dhe ka 168 faqe./KultPlus.com