Filmi “Mendoj për ty” u shfaq dje pasdite në Qendrën e Kongresit në Sidnej, Australi, një dokumentar ky që merret kryesisht me çështjen e pazgjidhur të viktimave të dhunës seksuale, të kryer gjatë luftës në Kosovë.

Filmi kryesisht në gjuhën shqipe (me titra në gjuhën angleze) po shfaqet gjithandej botës (në të paktën dymbëdhjetë shtete deri më tani).

Artistja në qendër të filmit, Alketa Mripa-Xhafa së bashku me producentët Anna Di Lellio (një sociologe dhe një konsulente e mëparshme në misionin e OKB-së në Kosovë) dhe tashmë ish-Presidenten Atifete Jahjafa, në vitin 2014 kanë themeluar Këshillin Kombëtar për të Mbijetuarit e Dhunës Seksuale gjatë Luftës.

Sot në panel, Presidentes Jahjaga iu bashkua Ambasadori i Republikës së Kosovës në Australi, Sabri Kiçmari. Aty u diskutua për sfidat morale, politike e historike me të cilat Kosova përballet në mënyrë që të rregullojë dhe riadresojë dhunën seksuale shumë të përhapur shkaktuar kundrejt grave dhe vajzave gjatë luftës në vitet e ‘90-ta nga serbët dhe forcat ushtarake të udhëhequra nga serbët.

Rreth njëzetmijë gra dhe vajza shqiptare të Kosovës iu nënshtruan përdhunimit sistematik gjatë luftës së Kosovës. Një temë që e shqyrtoj në librin tim në Kapitullin 2 te “Brezat dhe Refugjatët”, nga historianët që merren me luftërat e suksesioneve të viteve 1990-të, përdhunimi shihet në masë të madhe si një armë që është rezultat i drejtpërdrejtë i spastrimit etnik.

Përdhunimi si një armë e luftës është metodë shumë e vjetër që shërben për të dermoalizuar popullatën armike dhe për të minuar lidhjet kulturore, shoqërore e fetare midis këtyre komuniteteve.

Por gjatë luftës në ish-Jugosllavi, përdhunimi mori formë të veçantë dhe është një fenomen i ri për shkak se është kryer në mënyrë të koordinuar dhe sistematike.

Larg nga imazhi i një ushtrie ruse që kërkonte saktë hakmarrje për popullsinë e saj të nënshtruar nga gjermanët në Luftën e Dytë Botërore, ose ato të garnizonëve romakë të udhëhequr nga Cezari që me sa duket po plaçkitnin rrugën e tyre nëpër Gal, kampet e “përdhunimeve” dhe “fabrikat” u orkestruan dhe u vendosën në konfliktet në Ballkan me qëllim të qartë të “edukimit” të bashkësive etnike armike.

“Mendoj për Ty” dokumenton donacionin e 5000 veshjeve nga gratë (dhe disa burra) nëpër gjithë Kosovën. Veshjet pastaj shfaqen në një instalim të madh artistik në stadiumin e futbollit të Prishtina.

Kiçmari, duke prezantuar filmin, u tha të pranishmëve: “Mënyra më e lartë e dhunës çnjerëzore ishte abuzimi i grave [gjatë luftës]”. Duke themeluar iniciativa shtetërore të riintegrimit dhe rehabilitimit për gratë që vuanin nga dhuna seksuale e përjetuar gjatë luftës, Jahjaga si Presidente luajti rol kryesor në ngritjen e vëmendjes ndaj kësaj çështjeje brenda dhe jashtë vendit. Ajo ka drejtuar “një agjendë për të kapërcyer stigmën e dhunës seksuale, duke krijuar infrastrukturë për të mbijetuarit në mënyrë që të iu garantohen të drejtat”, tha Kiçmari.

Kur Presidentja Jahjaga mori detyrën u përball me një sfidë të madhe për të ndërtuar të ardhmen për viktimat për shkak se siç u shpreh ajo “shumica e autorëve të krimit mbetën të lirë”.

Ndërkohë, shtoi ajo, viktimat mbetën “të heshtura nga shoqëria jonë dhe nga sistemi ynë”.

Si Presidente, “vendosa të veprojë. Pra, në mars 2014, kam themeluar Këshillin Kombëtar për të Mbijetuarit e Dhunës Seksuale”.

“Ishte koha kur bëmë një angazhim kombëtar për të thyer heshtjen”.

Instalacioni artistik “Mendoj për Ty” na kujton urtësisht se lëvizja #metoo nuk është vetëm për atë që po ndodh në Hollywood. Sot ekzistojnë praktika të vazhdueshme historike dhe të rrënjosura të dhunës seksuale në mbarë botën, pasojat e të cilave ndjehen dhe jetojnë ende, por normalizohen dhe institucionalizohen.

Dhuna e tmerrshme seksuale e kryer në një kontekst lufte, është njohur relativisht vonë në ligjin ndërkombëtar për të drejtat e njeriut dhe atë vetëm që nga Lufta e Bosnjës.

******

Shkruan: Robert Carr. Carr është hulumtues në Universitetin e Sidnejit Perëndimor. Ai doktoroi me temën: “Refugjatët kosovarë: Përvoja e ofrimit të strehimit të përkohshëm të sigurt në Australi”.