Në përkujtesë të 50-vjetorit të mbajtjes së Kongresit të Drejtshkrimit (1972-2022), Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave (DPA) ka rishfaqur ekspozitën dokumentare dhe fotografike “Gjuha shqipe, nga alfabeti në drejtshkrim”.

Materialet dokumentare që rrëfejnë rrugëtimin dhe orvatjet për unifikimin e alfabetit (14-22 nëntor 1908) drejt miratimit të rregullave drejtshkrimore të gjuhës shqipe (20-25 nëntor 1972), u paraqitën sot në kuadrin e zhvillimit të një konference jubilare, në sajë të bashkëpunimit mes Akademisë së Shkencave të Shqipërisë (ASHSH) dhe Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës (ASHAK). Ky përvjetor me rëndësi të përveçme në kalendarin e ndodhive historike për kombin, mblodhi në sallën “Balsha” të “Tirana International Hotel”, akademikë të institucioneve bashkëpunuese, si edhe personalitete politike të Shqipërisë dhe të Kosovës.

Në këtë aktivitet, të zhvilluar në orën 10:00, fjala përshëndetëse u mbajt nga kryetari i ASHSH-së, Skënder Gjinushi dhe homologu i tij nga Kosova, akademiku Mehmet Kraja. Në konferencë qenë të pranishëm funksionarët më të lartë të kombit: kryeministri i vendit, Edi Rama, kreu i shtetit, Bajram Begaj, kreu i ekzekutivit të Kosovës, Albin Kurti dhe zëvendëskryeministri i parë i Maqedonisë së Veriut, Artan Grubi.

Kryeqeveritari Rama e konsideroi unifikimin e gjuhës së shkruar shqipe si arritjen më të madhe të një grupi mendjesh të ndritura shqiptarësh. “Na duket sikur drejtshkrimi ka qenë gjithmonë aty. Sikur e kemi një mundësi që ta shpërdorojmë, ta vëmë në pikëpyetje, ndërkohë që unë dua ta falënderoj Akademinë për këtë konferencë që vlen për të kuptuar të kundërtën. Për të kuptuar se konsensusi gati unanim 50 vjet më parë është mahnitës, po të kesh parasysh se në çfarë konfliktesh të përgjakshme dhe procesesh rraskapitëse gjuha të tjera kanë kaluar për t’u bërë palca e kombit.”- tha Rama.

Në punimet e konferencës morën pjesë edhe akademikët Rexhep Qosja (Kosovë), Valbona Toska (Maqedoni e Veriut), Emil Lafe (Shqipëri); Matteo Mandalà (Itali), Jani Thomai (Shqipëri) etj. Ekspozita e përgatitur me dokumentet e Arkivit Qendror Shtetëror (AQSH), ndërton një narrativë binare të bazuar në dokumente historike të vendimeve të kongreseve përkatëse dhe në foto të figurave me rol të spikatur në punimet e kryehershme për çështjen e “ABC”-së. Mes dokumenteve të përzgjedhura bëjnë pjesë të poshtëpërmendurat:

• Vendim i Komisionit të Alfabetit për çështjen e “ABC”-së, përfshirë foto me anëtarët e këtij organi;

• Lista emërore e delegatëve që kanë marrë pjesë në Kongresin e Manastirit, të ardhur prej qyteteve të vendit, si edhe prej kolonive të mërgimit;

• Korrespondencë mes Arqipeshkvisë së Shkodrës dhe Arqipeshkvisë së Durrësit mbi shtypjen e librave sipas udhëzimeve të Kongresit të Manastirit, krahas fotos së pjesëmarrësve në punimet e këtij organi;

• Procesverbale të mbledhjes së V-të dhe të VI-të të Komisionit për Çështjen e Alfabetit të Gjuhës Shqipe në Kongresin e Manastirit;

• Rregullat mbi ortografinë e gjuhës shqipe të shkruar, miratuar nga Komisia Letrare, bashkëlidhur fotos së anëtarëve të kësaj shoqërie;

• Informacion i Ministrisë së Arsimit mbi Kongresin e Drejtshkrimit;

• Rezoluta dhe lista e firmëtarëve të Kongresit të Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe;

• Urdhër i Ministrisë së Arsimit dhe të Kulturës për zbatimin e vendimeve të Kongresit të Drejtshkrimit. / KultPlus.com