Në Rusinë e lashtë, Princi Igor dhe Princesha Oga, ishin një shembull i një çifti të fuqishëm – Igori i quajtur “I mençuri” ishte djali i Ryuk, themeluesi i Rusisë, dhe Olga ishte e njohur në të gjithë mbretërinë si “E bukura Olga”. Ai nënshtroi fiset e Uglich, Drevlian dhe Pechen. Udhëhoqi dy fushata kundër Bizantit në 941 dhe 944, dhe rrethoi Kostandinopojën.
Lufta e pasuksesshme me Bizantin përfundoi me një marrëveshje tregtare të vitit 944. Procesi i feudalizmit u përshpejtua në kohën e tij në Kijevin e Rusisë, por pati edhe revolta të vazhdueshme për shkak të taksave të larta Rebelimi u udhëhoq nga fisi Drevlian. Në ballafaqim me ta, Igori u kap dhe u vra në vitin 945. Olga u shkatërrua. Trishtimi i saj ishte aq i madh saqë sa herë që dikush i propozonte të martohej përsëri, përfundonte i vdekur, transmeton Reporteri.net
Ajo nuk ishte e vetme, me Igorin kishte një djalë trevjeçar, Svjatoslav.
Ndërsa gjaku i Igorit ishte ende i freskët në duart e tyre, Drevlianët i dërguan një mesazh Olgës në të cilin shkruanin se Igori ishte si një ujk që shkatërronte gjithçka para tij, por se ajo konsiderohej e mirë dhe se më së miri do të ishte të martohej me princin e tyre Mala. Kështu ata u përpoqën të luanin rolin e Cupidit me qëllim të fitimit të kontrollit mbi të gjithë mbretërinë. Olga, megjithatë, kishte plane të tjera me njerëzit që i sugjeronin martesë.
Ajo u tha atyre se oferta martesore ishte pikërisht ajo që dëshironte dhe për të treguar respekt për popullin e Kievit ajo u tha atyre të hipnin të gjithë në një anije për t’i parë dhe për t’i përshëndetur. Kur erdhi deri te kjo, njerëzit e saj e fundosën anijen në një hendek dhe i varrosën të gjallë.
Por ky nuk ishte fundi. Hakmarrja e Olgës sapo kishte filluar. Pas kësaj, ajo e dërgoi mesazh te Drevlianët duke shkruar: “Nëse dëshironi me të vërtetë praninë time, më dërgoni njerëzit tuaj më të fuqishëm në përcjellje në mënyrë që tek princi juaj të vijë në mënyrë të përshtatshme”. Pasi morën mesazhin e saj, Drevlianët bënë atë që ajo kërkoi.
Kur burrat arritën në Kiev, Olga i përshëndeti me një buzëqeshje në fytyrën e tyre dhe u një relaksim në banjat termale (siç ishte zakon në atë kohë). Ata pranuan ofertën e saj dhe kur hynë, ajo urdhëroi që dera të mbyllet dhe i gjithë objekti të digjej. Ajo u shkroi sërish Drevlianëve, duke kërkuar prej tyre një sasi të madhe të mjaltit, por gjithashtu edhe të përgatitnin për burrin e saj një varrim të madh për të kërkuar falje për vdekjen e tij. Natyrisht Drevlianët e dëgjuan përsëri, dhe Olga u soll normalisht dhe ngrohtësisht në funeral.
Në festën pas varrimit, ajo priti që të gjithë të dehen dhe pastaj shfrytëzoi pakujdesinë e tyre dhe në një moment urdhëroi të gjithë ushtarët e saj t’i vrisnin të papërgatitur. Në aktin e saj të fundit të revoltës kundër Drevlianëve, ajo u tha atyre se ata janë të detyruar të paguajnë një taksë në formë të zogjve. Ata e dëgjuan dhe mblodhën të gjithë zogjtë dhe ia dërguan ata Olgës.
Ajo mori dhuratën dhe më pas lidhi një copë leckë të zhytur në squfur në këmbën e çdo zogu. Posa nata ra, banorët ndezën pishtarët e tyre për të bërë dritë. Olga e dinte se zogjtë do të fluturonin përsëri te pronarët e tyre sapo t’i linin të shkonin. Leckat në këmbët e zogjve të zhytura në sulfur dhe pishtarët e ndezur nxitën një zjarr të madh në të cilin tërë qyteti u dogj./ KultPlus.com
Presidentja e Komisionit të BE-së, Ursula von der Leyen tha se BE do të vendos në dispozicion 4.9 miliardë euro me Bankën Europiane të Investimeve drejt testeve, trajtimeve dhe vaksinave të koronavirusit.
Premtimi erdhi ndërsa liderët globalë bashkuan forcat me një linjë ndërkombëtare artistësh, përfshirë Shakira, Coldplay dhe Miley Cyrus, për një ngjarje historike duke mbledhur para në luftën kundër COVID-19.
Nisma shënoi përfundimin e fushatës Global Goal: Unite For Our Future, e nisur nga BE dhe grupi aktivist Global Citizen për të financuar kërkime për një vaksinë koronavirusi dhe për të ndihmuar në rindërtimin e komuniteteve të prekura nga pandemia “në një mënyrë të drejtë”.
Koncerti u transmetua drejtpërdrejt në të gjithë botën dhe u bashkë-organizua nga von der Leyen dhe Dwayne “The Rock” Johnson.
Koncerti u parapri nga një samit i premtimeve globale të organizuar nga Ursula von der Leyen, i cili falënderoi të gjithë ata që kontribuan në mbledhjen e parave për fushatën, duke deklaruar se ishin ngritur rreth 6.15 miliardë euro.
Nisma e udhëhequr nga BE Coronavirus Global Response tashmë ka ngritur gati 10 miliardë euro.
Avokatë, ekspertë, artistë dhe aktivistë ndërkombëtarë në mesin e pëlqimeve të Angelique Kidjo, Melinda Gates, Dr. Vin Gupta, Ken Jeong dhe Kate Upton iu bashkuan nismës.
Në koncert morën pjesë edhe Usher, Jennifer Hudson, Justin Bieber dhe Quavo, J Balvin, Chloe x Halle, Yemi Alade, dhe Christine dhe Queens.
Qëllimi Global: Unite For Our Future, e cila ka mbledhur para për zhvillimin dhe vendosjen e vaksinave, testeve dhe trajtimit të koronavirusit, kishte bashkuar tashmë disa nga të famshëm në botë me 19 Prill për koncertin global drejtuar drejtpërdrejtë Një Botë: Së bashku në shtëpi. / KultPlus.com
Shkrimtari britanik, Kazui Ishiguro, ka njoftuar se do ta publikojë romanin e tij “Klara dhe dielli”, transmeton KultPlus.
Ky libër është i pari i Ishiguros që kur u bë lauerat i Çmimit Nobel për Letërsi më 2017. Ndërkq ngjarja që trajtohet në vepër, ka të bëjë me një qenie artificiale, të quajtur Klara, e cila dëshiron që ta gjejë një pronar njeri.
Autori i librave si “Të mbeturat e ditës” dhe “Kurrë mos më lë që të shkoj” ka njoftuar se ky libër do të publikohet më 21 mars të vitit të ardhshëm.
Drejtori redaktorial i botuesit të tij, Faber, ka thënë se si krejt shkrimet e Ishiguros, edhe ky shkrim arrin që të jetë ngazëllyes dhe konsistent me tërë korpusin e tij krijues. / KultPlus.com
Këngëtarja dhe kantautorja 38-vjeçare, Beyoncé, e ka paralajmëruar albumin e ri vizual me titull “Black Is King”, i cili është prodhuar dhe drejtuar nga ajo si dhe bazohet në muzikën e albumi më kolona zanore “The Lion King: The Gift”.
Projekti në fjalë do të lansohet në platformën digjitale “Disney +” më 31 korrik të këtij viti, transmeton KultPlus.
“Projekti ‘Black Is King’ është rezultat i punës me dashuri. Ky është një projekt i imi i krijuar me pasion, dhe për të cilin kam xhiruar, hulumtuar dhe montuar ditë e natë, për një vit të plotë. Unë e kam dhënë maksimumin në të, dhe tani ai është në dispozicionin tuaj. Fillimisht, ky projekt është xhiruar si pjesë shoqëruese e albumit me kolona zanore, “The Lion King: The Gift”, dhe ka pasur për qëllim ta festojë bukurinë e prejardhjes së komunitetit tonë. Unë asnjëherë nuk e kisha imagjinuar që një vit më vonë, e gjithë puna e madhe që është bërë në krijimin e këtij albumi vizual do të shërbente për një qëllim më të madh,” ka shkruar këngëtarja në postimin e saj në Instagram. / KultPlus.com
Teki Dervishi ka qenë publicist, shkrimtar dhe intelektual i shquar kosovar, i cili ka dhënë një kontribut të jashtëzakonshëm në letërsinë shqipe, shkruan KultPlus.
Deri në vdekjen e tij ishte drejtor i gazetës ditore “Bota Sot”. Pas shkollimit fillor ai i ra në sy regjimit serb të asaj kohe dhe u burgos e u dënua që në moshën 17 vjeçare, ku vuajti dënimin disavjeçar në burgjet serbe. Teki Dërvishi është ndër të burgosurit më të rinj shqiptar që vuajti në burgun famëkeq jugsollav të Goli Otokut.
Teki Dervishi gjatë gjithë jetës së tij u mor me shkrime letrare e publicistike. Është autor i rreth 90 veprave letrare artistike, romane, poezi, drama. Është autor i romaneve: Pirgu i Lartë, 1972, Padrona, 1973, Skedarët. 1974, Herezia e Dervish Mallutës, 1981, Palimpsest për Dush Kusarin, 1993. I përmbledhjes së tregimeve: Etje dhe Borë, I vëllimit të poezive Nimfa 1970, Shtëpia e Sëmurë 1978, Thashë 1981, Nimfa 1986. Ka botuar edhe këto drama: Zbutësi i njerëzve me sy prej zymrydi, 1979, Bregu i Pikëllimit, 1985, Pranvera e Librave, 1990, Zhvarrimi i Pjetër Bogdanit, 1990, Kufiri me atdhe, 1996, Vojceku, 1996, Eshtrat që kthehen vonë, 2000, Nesër nisemi për Parajsë, 1999, Ku është Populli?, 2003 si dhe i veprës me ese e kritika mbi teatrin Qan e qesh Talia 1978.
Teki Dervishi- TRIM I MARRË
në trotuar si beduin si kloshar në rrugët e botës më zë natë ngrysem si çifteli e kërleshur vruga qepallave hije m’i bën lirë e shes artin tim – mjeshtërinë se bukën s’e dua lëmoshë mëshirë s’e dua dashurinë asnjë bar nostalgjinë s’ma shëron re e mllefur në ballin tim vetëton e bubullon më vret dru të njomë
vonesa ime pranverore do të kthjellet në paanësi e di në veri atje ku një Doruntinë psherëtin e vëlla më pret t’i vij malli për të boll më del me leckat e mia vjeshta rrugëve të planetit kah m’i vjel
Më 1982, shkrimtari Teki Dërvishi, i cili kishte qenë i burgosur në burgun famëkeq të Goli Otokut, botoi romanin “Herezia e Dërvish Mallutës”, vepër kjo e cila konsiderohet të jetë ndër veprat më të rëndësishme të shkrimtarit dhe jo vetem, pasiqë kjo vepër ishe edhe nismëtare e Letërsisë së Burgut në Kosovë.
Brezi i shkrimtarëve që erdhi bashkë me Teki Dërvishin, siç ishin Beqir Musliu, Musa Ramadani, Ymer Shkreli, Xhabir Ahmeti, Resul Shabani, Nexhmedin Soba e ndonjë tjetër, ishte fryma që po thyente një traditë shkrimi, por edhe brezi i shkrimtarëve që arritën të bëjnë kalime të pahetueshme nga zhanri në zhanër duke qenë të suksesshëm në çdo njërin prej tyre./ KultPlus.com
Këtë vit qyteti i bukur liqenor i Pogradecit, ka zgjedhur që të jetë më i prekshëm për vizitorët dhe turistët, jo vetëm me investimet në infrastrukturë dhe gjelbërim, por edhe plazhet publike, pastërtinë, sportet ujore apo shumë aktivitete që do të shoqërojnë sezonin turistik.
Ministri për Mbrojtjen e Sipërmarrjes, Eduard Shalsi shprehet se, sportet ujore dhe të aventurës janë për vizitorët dhe turistët, që zgjedhin Pogradecin për të kaluar pushimet, një mundësi më shumë për turizëm të këndshëm dhe atraktiv.
“Këtë vit vera vjen me risi, me sporte ujore si Stand Up Paddling , Windsurfing, Kayaking dhe Canoeing për të gjitha moshat. Mos e humbisni rastin për t’i provuar dhe për të krijuar eksperienca të reja”- shprehet Shalsi, ndërsa ka publikuar foto të larmishme nga aktivitetet ujore që kanë nisur tashmë veprimtarinë këtë sezon veror në liqenin e Ohrit, buzë Pogradecit.
Në ujërat e liqenit të rinjtë japin alternativa për sportet ujore, duke i hapur rrugë zhvillimit të turizmit të aventurës në një destinacion të ri turistik. Aventura me kanoe, kajak apo stand up puddle është ndër mënyrat më të mira dhe më sportive për të zbuluar liqenin e Ohrit dhe bukuritë e tij. /atsh / KultPlus.com
Kruja gjatë viteve të fundit është shndërruar në një nga destinacionet e preferuar të turistëve të huaj pasi ofron një turizëm gjithëvjetor dhe është e favorizuar nga vlerat që mbart, por edhe nga vendndodhja.
Pazari, muzeu, kalaja dhe rrugicat e ngushta të Krujës janë disa nga atraksionet që qyteti historik ofron dhe është gati të mirëpres turistët që t’i vizitojnë.
Ministrja e Kultutrës, Elva Margariti u shpreh sot se, “askund tjetër nuk mund t’i gjesh të ruajtura më mirë mjeshtëritë e endjes, të punimit të qelesheve, opingave, apo të drurit, si në Krujë”.
Pikërisht aty, thekson Margariti, “në Pazarin e vjetër të Krujës mund të provosh ndjesinë e mirë të traditës dhe trashëgimit brez pas brezi”.
Margariti ka publikuar edhe disa foto nga vizita që zhvilloi së bashku me ambasadoren e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, në Tiranë, Yuri Kim në Krujë.
“Për Ambasadoren e Shteteve të Bashkuara të Amerikës, në Tiranë, Yuri Kim, ishte një zbulim i bukur dhe kënaqësi të prekte punimet tradicionale, motivet dhe ngjyrat karakteristike shqiptare”, shprehet Margariti.
“Pazari, muzeu, kalaja dhe rrugicat e ngushta të Krujës ju presin t’i vizitoni”, përfundon ministrja. / atsh/ KultPlus.com
Ai kishte jetuar si një Pasha e qeveritar osman i fesë katolike. Kishte ndërruar jetë shumë larg vendit që e deshi aq shumë, e për të cilin pati shkruar një nga poezitë aq të bukura, saqë nuk kishte asnjë bashkëkombas që të mos e dinte. Fati i kishte rezervuar Vaso Pashës, 86 vjet pas vdekjes që të kthehej në vendlindje në një “varr pa kryq”. Në 100 vjetorin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit regjimi i kohës, pas shumë përpjekjesh e peripecishë, do ta kthente “atin e shqiptarizmës” në Shkodër, aty ku kishte lindur, duke e rivarrosur sipas mënyrës së vet.
Në dy rrëfimet e mëposhtme tregohet aventuar e kthimit të eshtrave të Vaso Pashës në Atdhe, në vitin e largët 1978. Protagonistët e rrefimeve janë një diplomat shqiptar dhe një gazetar nga Libani. Dalan Buxheli e ka treguar ngjarjen në një intervistë të dhënë shumë vite më vonë për një gazetë shqiptare. Ndërsa Melhem Mubarak, e ka shkruar vetë historinë e kthimit të eshtrave në Buletini Katolik Shqiptar, që botohej në SHBA në vitet 80-90.
1. RRËFIMI I PARË
Dalan Buxheli, ish-diplomat shqiptar në Egjipt
“Rikthimi i eshtrave të Pashko Vasës ka qenë një nga ngjarjet më të rëndësishme të vitit 1978 që përkonte me 100-vjetorin e Lidhjes së Prizrenit. Asokohe kam qenë pjesë e misionit diplomatik të Shqipërisë në Egjipt, që mbulonte njëherazi Libanin, Arabinë Saudite, Algjerinë dhe një pjesë të vendeve të Afrikës. Operacioni për kthimin e eshtrave të Pashko Vasës, në të cilin bëja pjesë edhe unë, iu besua një grupi diplomatësh shqiptarë, që operonin në atë zonë të kontinentit të largët në pranverën e vitit 1978.
Shumë herë kishim qenë disa herë te vendvarrimi i Pashko Vasës, në varrezat osmane Hazmieh të Bejrutit. Vaso Pasha pushonte në një varr të përbashkët me të shoqen, Katerina Khanum. Vend varrimi i tyre në krye të varrezave dallohej që nga larg. Vendësit kishin ngritur mbi të një ndërtesë karakteristike dhe në çdo kohë çonin aty lule dhe qiri. Nderimet për Pashko Vasën prej tyre kishte të bënte me kontributet e tij për mëvetësinë dhe prosperitetin e Libanit. Në enciklopedinë libaneze njihet si figurë me kontribute të jashtëzakonshme për kohën. Në Bejrut, në pjesën perëndimore të tij, ishte ngritur një përmendore e lartë e Pashko Vasës.
E vërteta është se nga shteti shqiptar deri në vitin 1978 nuk ishte bërë asnjë përpjekje për riatdhesimin e eshtrave të tij, edhe pse artikulohej me të madh roli i Vasos si pjesë e Rilindjes Kombëtare. Në pranverën e vitit 1978, kam qenë zyrtari i parë shqiptar që kam trokitur te institucionet libaneze. Autoritet e Bejrutit në asnjë rrethanë nuk pranonin të na jepnin lejen e zhvarrimit. Krahas të tjerave, fakti që vendvarrimi i Vasos ishte vakëf, ishte pengesa kryesore. Na u desh disa kohë të negociojmë derisa morëm miratimin e tyre.
Kur dështova disa herë me radhë në negociatat me zyrtarët vendës, vendosa t’i kërkoj ndihmë një mikut tim, gazetar i njohur jo vetëm në Liban, por edhe në Perëndim, që m’u përgjigj menjëherë dhe shfrytëzoi të gjitha njohjet për t’i hapur rrugë “operacionit shqiptar”, për kthimin e eshtrave të ish-guvernatorit të Libanit në Shqipëri. Ai ishte një mik i sinqertë i Shqipërisë dhe shqiptarëve, që e ndoqi operacionin për rikthimin e eshtrave të Pashko Vasës nga momenti i parë e deri te ceremonia e varrimit në Shkodër. E quanin Melhem Mobarak. Disa herë kisha vizituar shtëpinë e tij në Bejrut, ku kishte një bibliotekë të veçantë me 20 mijë libra shqip. E njihte mirë historinë e vendit tonë dhe interesohej vazhdimisht mbi të rejat nga Tirana. Mobarak me ndërhyrjen time vizitoi disa herë Shqipërinë dhe botoi një sërë shkrimesh lidhur me realitetin shqiptar. Ai u bë organizatori i ceremonisë së zhvilluar në Bejrut me rastin e riatdhesimit të eshtrave të Pashko Vasës. Aktiviteti filloi mëngjesin e 31 maj 1978. Eshtrat e Pashko Vasës dhe të familiarëve të tij, u vendosën në një podium të lartë, në krahët e të cilit bënin roje nderi ushtarët e gardës libaneze. Kishin ardhur me këtë rast një numër i madh qytetarësh dhe autoritetesh vendëse. Folën aty njerëz të ndryshëm. Fjalën kryesore e mbajti kreu i Komunitetit shqiptar në Bejrut, një emigrant i hershëm nga Gjirokastra me profesionin e bankierit, i cili i njihte zhvillimet në Shqipëri deri para luftës. Foli përfaqësuesi i qeverisë libaneze. Përshëndeti ambasadori i Turqisë në Bejrut. Në vazhdim e morën fjalën familjarët e Vasës dhe diplomatët tanë të rajonit. Tubimi vazhdoi rreth dy orë. Pashko Vasa rikthehej në vendlindje në Shkodër pas 86 vitesh. Në ditarin e tij Melhem Mobarak shkruan: “Fati qenka vërtet tekanjoz. Vaso Pashës që pati deklaruar se “feja e shqiptarit është shqiptaria”, nuk besoj t’i kishte shkuar ndër mend se ky slogan do të aplikohej te eshtrat e tij, pasi po merreshin nga një varrezë fetare për t’u varrosur në Shkodër te një varr pa kryq.”
2. RRËFIMI I DYTË
Kthimi i eshtrave të Pashko Vasës në Shkodër
Melhem M. Mobarak
Rruga nga Bejruti në Hazmieh kalon nëpër kodra të mbushura me limonë e portokalle dhe pemë të tjera që e mbushin peisazhin plot me ngjyra. Këtë 31 maj të vitit 1978, në varrezën e Hazmieh, e njohur edhe si varreza e Pashallarëve, zhvillohet një ceremoni zyrtare. Ambasadori shqiptar Sulejman Tomcini buzëqesh: pas 86 vitesh mërgim të imponuar, trupi i Pashko Vasa Shkodranit së bashku me atë të gruas së tij të dytë, Katerine dhe vajzës së tij Marie, së shpejti do të kthehen në vendin e tij të lindjes.
Më 1883, ky patriot i madh shqiptar, autori i poemës luftarake “Oh moj Shqypni”, u emërua guvernatori i katërt i Libanit, një post që mbahej për dhjetë vjet. Për të garantuar autonominë e Libanit dhe qytetarëve të tij të krishterë, shtatë Fuqitë e Mëdha (Perandoria Osmane, Franca, Anglia, Prusia, Austria, Rusia dhe Italia) kishin nënëshkruar një marrëveshje të posaçme që përcaktonte se guvernatori ose “mutesarifi” i Libanit duhej të ishte i krishterë katolik dhe me kombësi osmane.
Me njohuri të plota të gjuhës arabe, poeti i talentuar, intelektuali dhe poligloti Pashko Vasa, shërbeu në këtë post deri në vdekje të tij.
Edhe jeta e tij familjare gjithashtu qe e trishtuar. Pasi humbi gruan e tij të parë, pak para emërimit të tij në Liban, ai u martua me Katerine Bonatin, një grua e re greke. Kjo zonjë e përgjegjëshme u kujdes për vajzën e tij të vetme nga martesa e parë. Për fat të keq, tre ose katër vjet më vonë, Katerina vdiq nga kanceri. Ky pikëllim u pasua edhe nga tjetër humbje shumë e dhimbshme. Më 1887, vdes edhe vajza e tij e bukur, Marie.
Falë reputacionit politik të babait të saj, Maria ishte martuar me një manjat financiar armen me emrin Kupelian. Me lëvizjet e mençura të tij, si dhe metodave të paskrupullta financiare dhe ryshfeve, Kupeliani arriti të institucionalizojë mbretërinë e tij të vogël në Liban, gjatë gjithë kohës që vjehrri i tij ishte në pushtet.
Situata e shpjegueshme e dobësisë dhe vetmisë, pas vdekjes së gruas dhe vajzës së tij, bëri që Pashko Vasa ta gjente ngushëllimin te dhëndërri dhe dy vajzat e tij, duke ju dhënë atyre, natyrisht shumë dashuri prej babai e gjyshi. Duke shfrytëzuar këtë dobësi Kupelian, dhëndrri i Pashait, e shtriu mashtrimin dhe korrupsionin në të gjitha nivelet e administratës.
Pavarësisht këtij dështimi, gjatë qeverisjes së guvernatorit Pashko Vasa, Libani gëzoi paqe, përparim ekonomik dhe zhvillim artistik. U ndërtuan disa rrjete të mëdha rrugore dhe ura. U ndërtuan shumë ndërtesa të rëndësishme qeveritare dhe spitale. Guvernatori gjithashtu ndërtoi Shtypshkronjën Shtetërore dhe inkurajoi gërmimet arkeologjike. Një herë, siç shkruan një gazetë franceze, shkoi në ceremonitë e organizuara nga studentët e kolegjit jezuit në ditën e tyre të diplomimit.
Shumë pak i njohur është fakti se Ismail Qemali, babai i pavarësisë shqiptare, u emërua Veli i Bejrutit më 1891. Pashko Vasa i kalonte dimrat e tij në atë qytet, dhe sigurisht që ata u takuan shpesh atje. Në atë kohë, me insistimin e mikut të tij Monsignor Piavi, Pashko Vasa, për të lehtësuar vetminë, ra dakord të martohej me një grua të re franceze, e cila kishte qenë kujdestarja e dy mbesave të tij. Ajo i dha atij dy djem, më i madhi prej të cilëve u quajt Mikel.
Në qershor të vitit 1892, Pashko Vasa vdes, një vit përpara përfundimit të mandatit të tij dhjetëvjeçar si Guvernator i Libanit. Akush më mirë se Ismail Qemali, me një rrëfim disi të çuditshëm, nuk i ka përshkruar ditët e fundit të jetës së Pashko Vasës.
“Gjatë qëndrimit tim në Bejrut, bashkëatdhetari im, Pashko Vasa, Guvernatori i Libanit, vdiq. Ai vuante nga probleme të zemrës dhe gjendja e tij u përkeqësua shpejt, duke mos lënë hapësirëpër shpresë. Meqë funksioni i Guvernatorit të Libanit ishte i rëndësishëm, dhe meqë mund të kishte shumë probleme lokale nëse ai post mbetej vakant, mendova se më së miri, pasi u këshillova më parë me mjekun, ti shkruaja rreth këtyre fakteve Portës së Lartë. Për habinë time, Veziri i Madh, në vend që ta trajtonte komunikimin tim si konfidencial, u lidh me Pashko Vasën, duke e pyetur se si ishte me shëndet, dhe pastaj më informoi se ai kishte marrë një përgjigje nga Guvernatori që i kishte thënë se po përmirësohej! Një ose dy ditë më vonë, ai vdiq. Porta më besoi qeverisjen e përkohshme të krahinës së Libanit, në drejtimin e Këshillit Administrativ. Por meqenëse Këshilli përbëhej nga presidenti dhe dhjetë anëtarë, në mesin e tyre u krijua një konflikt i cili i bllokoi efektivisht të gjitha vendimet administrative. Më kërkuan të ndërmjetësoja, dhe më pas arrita në një formulë të kënaqshme për të dyja palët”.
Funerali u bë në Kishën e Kapelës në Bejrut dhe trupi i tij u vendos në varrezat fetare në Hazmieh. Ky fshat i vogël, nën diellin mesdhetar dhe mes pemëve të ullirit dhe qiparisëve, që të kujtonte peizazhin shqiptar, qe një vend pushimi për të.
Kohët rrodhën…
Në vitin 1967, përpjekjet e para për kthimin e trupit të Pashko Vasës në Shqipëri, i ka bërë Dalan Buxheli (në atë kohë atasheu tregtar i Shqipërisë në Kajro). Në atë kohë, një urdhër administrativ, i lëshuar bazuar në rregulloren e varrezës “Vakëf” në Hazmieh, e bllokoi kërkesën e tij. Për më tepër, në atë kohë Libani nuk kishte marrëdhënie diplomatike me Shqipërinë.
Në vitin 1978, me rastin e 100 vjetorit të Lidhjes së Prizrenit, qeveria shqiptare vendos t’u drejtohet autoriteteve libaneze edhe një herë, me një kërkesë për të kthyer eshtrat e Vaso Pashës në Atdheun e tij. Gjatë vizitës sime të parë në Shqipëri, në mars të vitit 1978, dy profesorët, Aleks Buda dhe Vehbi Bala, më pyetën nëse unë mund të ndihmoja në këtë çështje. Pas kthimit tim në Liban, u takova me ministrin e Punëve të Jashtme, Fouad Boutros. Ai më premtoi se sapo të arrijë kërkesa zyrtare shqiptare do të merrte hapat e nevojshëm për të shkurtuar burokracitë dhe për të dhënë përgjigje pozitive për kërkesën shqiptare.
Më pas, Sulejman Tomcini paraqiti letrat e tij kredenciale në maj të vitit 1978. Unë e ndihmoja atë në të gjitha hapat që çuan në kthimin përfundimtar të eshtrave të Vaso Pashës në Shqipëri. Dhe më 31 maj ishim në ceremoninë zyrtare që u zhvillua në varrezën në Hazmieh.
Një trupë oficerësh bëri nderimet ushtarake para tre arkivoleve të mbuluar me copë të bardhë. Autoritete të larta vendase ishin aty të pranishëm mes të cilëve : Y. Rassy, Mohafez i Libanit, Koloneli Dargham nga Komanda e Lartë e Ushtrisë, G. Kassouf nga ministria e Punëve të Jashtme, G. Feghali, Kryetari i Hazmieh dhe O. Arghit, përfaqësuesi turk për punë të jashtme. Pjesëtarë të familjes së Pashko Vasës ishin gjithashtu pjesëmarrës në ceremoni. U mbajtën disa fjalime të rastit dhe në fund u kryen të gjithë rite e ceremonisë. Tre arkivolet u nisën në rrugë ajrore për në Shqipëri po atë ditë.
Epilogu i kësaj historie ndodhi disa ditë më vonë kur mora një telegram nga Sulejman Tomcini në Tiranë. Ai më kërkonte datat e sakta të lindjes dhe vdekjes së bashkëshortes dhe vajzës së Pashko Vasës, me qëllim që ti varrosnin në varrezat kombëtare të dëshmorëve të Shkodrës. Fati është i çuditshëm. A thua ta kishte menduar Pashko Vasa, i cili shkroi vargun e famshëm: “Feja e shqiptarit është shqiptaria”, se një ditë kjo do të zbatohej simbolikisht edhe me eshtrat e tij, të zhvarrosura nga një varrezë fetare në Liban dhe të vendosura në një varrezë pa kryq në Shqipëri?
3.AVENTURA SHQIPTARE E GAZETARIT NGA LIBANI
Po kush ishte gazetari që jo vetëm e kishte mundësuar kthimin e eshtrave të Pashko Vasës, por edhe e kishte ndjekur atë deri në vendlindje? Informacionin e mëposhtëm e rrëfen përsëri diplomati shqiptar Dalan Buxheli:
“Melhem Mobaraku ishte djali i vetëm i dy diplomatëve libanezë nga Bejruti.Pas diplomimit në gazetari, ishte bërë i njohur jo vetëm brenda vendit, por edhe jashtë tij. La vendlindjen në pikun e luftës midis kristianëve dhe myslimanëve, dhe u vendos në Montreal, Kanada. Dinte shqip, i sjellshëm dhe dashamirës në komunikim. Në Bejrut kishte organizuar një komunitet të zgjeruar me emigrantë shqiptarë. Me shoqatat e tyre herë pas here zhvillonte veprimtari për promovimin e traditave të popullit tonë.Diku aty nga fundi i viteve ’60, Mobarak udhëtoi drejt Tiranës. Ishte interesuar të vizitonte vendlindjen e Pashko Vasës, madje ishte ngjitur deri në Kelmend. Kur u kthye, shkroi në shtypin vendës për mbresat nga Shqipëria. Duke sjellë mbresat nga Veriu i Shqipërisë, shprehej :
“Në vendin e shqiponjave, Zoti nuk ekziston më. Në Bogë dhe në Theth vetëm dhitë gërziten akoma rreth kishave të vogla gërmadha, të rrethuara nga gardhe e varreza të braktisura, me kryqe të thyer rrëzuar përtokë”.
Për Mobarak, ateizmi shqiptar ishte diçka absurde dhe, si i tillë, ishte i pakonceptueshëm. Ai vizitoi edhe dy herë të tjera vendin tonë dhe eksploroi më tej në hapësirat shqiptare. Bëri të tjera shkrime, duke u përpjekur të shmangë disi temën e besimit fetar. Në vizitën e radhës që do bënte në Shqipëri, synonte të takohej me Enver Hoxhën. Kur erdhi në Tiranë, bëri kërkesë zyrtare, por nuk ia miratuan. Me sa duket, dikush shprehu dyshime për të si gazetar i vënë nga qarqe antishqiptare dhe nuk e lejuan të kontaktonte me Enverin. I mërzitur nga përgjigjia e autoriteteve, Mobarak provoi të futej fshehtas në Bllok, por aventura rezultoi e pasuksesshme. Madje, kjo përpjekje e marrë i kushtoi shtrenjtë. I prangosur fare pranë vilës së Enverit, përfundoi në birucat e policisë dhe aty iu nënshtrua për ditë me radhë pyetjeve pa fund, për të cilat thoshte se kishin qenë brutale dhe të pakuptimta. Në fillimin e viteve 90 erdhi sërish në Tiranë. Shkoi në Shkodër e vizitoi vendvarrimin e Pashko Vasës.” / KultPlus.com
I kam vetëm disa pyetje për disa nga ju, meqenëse gjendja e Corona virusit po shkon duke u përkeqësuar në Kosovë. Pse është aq e vështirë me bart maskën ? Pse është aq e vështirë me mbajtë distancë, a patjetër duhet ti shprehni “dashni” njëri tjetrit me përqafime e puthje ? Pse atë kafen e mëngjesit nuk e pini dot në shtëpi ? Pse nuk mendoni për më të moshuarit, ose edhe për ata që kanë sëmundje e që nuk e mbijetojnë dot këtë virus të tmerrshëm! Nuk e kuptoj pse është kaq e vështirë ta kuptoni që gjendja nuk është aspak e mirë! Ka katër muaj që nuk i heqim maskat këtu në Gjermani, nuk futesh dot as në market as në ndonjë dyqan pa maskë! Distanca mbahet në mënyrë perfekte, dhe imagjinojeni dallimin nga Gjermania me Kosovën për nga përgatitja, hapësira spitalore kushtet e çdo gjë tjetër, thjesht nuk e krahasoni dot! E ju , pse një pseudo artist del e jep mendimin e tij debilesk “nuk ka virus, po ju garantoj” disa prej jush bazohen në atë deklarim dhe vazhdoni sikur asgjë nuk po ndodh! Ju me pakujdesin tuaj po e shkatërroni ekonomin e vendit! / KultPlus.com
Nana asht’ rrezja e parë e mëngjesit; që sytë ti puth, të përqafon e shtrëngon. Nga andrra të ndan e në realitet të sjell që të mbron, e vetëm s’të le e me ty lufton.
Nana asht’ engjëlli i krahut të djathtë tek ty sheh vetëm mirësinë e të do pa kushte; e tek prehri i saj i ngrohtë gjithnjë ka vend ku të prehesh e ta pshtetësh kryt.
Nana t’i numron lotët e dhimbje ndjen dyfish lutje thurr për lumturinë tënde si varg inxhish dhe nuk mallkon atë që qerpikun ta prishë por lutet për nanen e saj/tij; shpirtin asaj mos me ja nxi.
Eh nana.
Ajo gjumin e saj e ka ba përkundje të djepit, e ka shndërru në pik tamli t’gjinit që shtatin rrisin. Dhimbjet e saja i ka qëndisë në ninulla që gjumin ta bafsh pa ankthe e të qetë. / KultPlus.com
Grupi legjendar i muzikës rok ”Rolling Stones” ka kërcënuar presidentin amerikan Donald Trump me procedim ligjor për përdorimin e këngëve të tyre në mitingjet e tij, përkundër direktivave të ndalimit dhe mospërdorimit të tyre.
”Stones” përmes një deklarate theksoi se ekipi i tyre juridik po punon me organizatën e të drejtave të muzikës BMI për të ndaluar përdorimin e materialit të tyre në fushatën për rizgjedhjen e Trumpit.
“BMI e ka njoftuar fushatën e Trumpit në emër të ‘Stones’ se përdorimi i paautorizuar i këngëve të tyre do të përbëjë shkelje të marrëveshjes së saj të licencimit”, tha ”Stones”.
“Nëse Donald Trump nuk ndërpret përdorimin e materialit tonë dhe vazhdon, atëherë ai do të përballet me proces gjyqësor për thyerjen e embargos dhe për përdorimin e muzikës që nuk është licencuar”, shtoi grupi i muzkës rok.
”Stones” ishin ankuar gjatë fushatës së Trumpit në vitin 2016 për përdorimin e muzikës së tyre për të ndezur emocionet e përkrahësve të tij konservatorë në mitingje.
Kënga klasike e “The Rolling Stones” e vitit 1969, “You Can’t Always Get What You Want (Nuk mund të kesh gjithmonë atë që dëshiron)” ishte një këngë e famshme në mitingjet e tij./ atsh/ KultPlus.com
“Unë me muzikën jam lidhur që nga fëmijëria e hershme. Unë mund ta kujtoj edhe tash kohën kur si fëmijë kam qarë me muzikën e kompozitorit Brams. Gjithmonë kam qenë e njohur si një fëmijë që ka kënduar gjithkund. Në shkollë fillore mësuesja më kishte zgjedhur si këngëtarja e klasës ku isha vetëm tetë vjetësh. Kënga ime e preferuar që e këndoja atëherë ishte “Vjeshta”. Shpesh gjatë orës se Edukatës Fizike jemi mbledhur në oborr të shkollës ku mu më kanë rrethuar të gjithë shokët e shoqet e klasës dhe unë këndoja për qefin e tyre, nën duartrokitjet e të gjithëve”.
Kështu e nisi intervistën për KultPlus, Edina Pllana, një nga talentet më të spikatura të muzikës klasike në Kosovë.
Tutje, ajo vazhdon intervistën duke rrëfyer sesi zgjodhi që të vazhdojë me muzike pavarësisht se kishte suksese edhe në drejtimet tjera:
“Unë kam pasur suksese edhe në drejtimet tjera përveç muzikës por meqë të tjerët më thonin se jam më e talentuar në muzikë, kam vazhduar me këtë drejtim. Unë gjithmonë kam ëndërruar të bëhem një solo këngëtare dhe shtytës drejt kësaj është sopranoja Elbenita Kajtazi, të cilën e falënderoj shumë dhe e cila është gjithmonë krah meje. Gjithmonë mund të kesh sugjerim se si të vendosësh për karriere, mirëpo atë zjarrin që e ke brenda kurrë nuk duhet ta shuash dhe gjithmonë duhet të vazhdosh përpara. Fatmirësisht, për këtë drejtim unë kam pasur edhe mbështetjen familjare, dhe shpresoj që edhe të tjerët ta kenë pasur dhe ta kenë në vazhdimësi”.
“Çdo gjë është e mundur”, i kishte thënë sopranoja me famë ndërkombëtare, Albenita Kajtazi, Edina Pllanës, në një moshë të re kur ajo ka qenë në hapat e parë të muzikës klasike:
“Shkolla e Muzikës në Mitrovicë ka qenë njoftimi i parë për mua me teorinë e muzikës. Besoj që për çdo artistë është një mundësi shumë e mirë që ta filloj karrierën dhe t’i marrë hapat e parë profesional prej kësaj kohë dhe në këtë mënyrë. Kemi pasur edhe disa koncerte korale dhe solo atëkohë ku unë kam marrë pjesë. Në këtë kohë kam mbajtur edhe Master Klasën e parë me Albenita Kajtazin, dhe nga ajo e kujtoj një porosi që gjithmonë më ka ngelur në mendje “Çdo gjë është e mundur”.
Ndryshimi i vendbanimit nga Vushtrria në Prishtinë nuk e kishte destabilizuar Pllanën në asnjë drejtim. Ajo flet për ‘adaptim të shpejtë”:
“Besoj se ne si njerëz jemi të prirë të kemi frikë nga ndryshimi, mirëpo nga ky ndryshimi im i vendbanimit kam pasur shumë të mira. Adaptimi ka qenë relativisht shumë i shpejtë. Unë nuk kam pasur paragjykime ose pengesa tjera, as në rrafshin profesional as në atë njerëzor”.
Pllana flet për studimet në Universitetin e Prishtinës, teksa përmend speficikisht profesorin dhe kompozitorin e njohur Mendi Mengjiqin:
“Vitet e para të studimeve kanë qenë vitet më efektive dhe më produktive për mua si një artiste e re. Kam marrë pjesë në disa koncerte që kemi organizuar brenda fakulteti. Për mua ka qenë privilegj që në studime ta kem profesorin Mendi Mengjiqi. Gjithashtu me duhet të falënderoj edhe të gjithë profesorët e tjerë që kanë kontribuar dhe kontribuojnë në ndërtimin tim artistik”.
Tutje, sopranoja e re nga Kosova, ka vlerësim të mirë për Universitetin e Prishtinë.
“Për kushtet që kemi, unë jam shumë e kënaqur me Universitetin e Prishtinës. Është shumë mirë që ofrohet një mundësi për talentet dhe artistët që t’i marrin hapat e parë në këtë universitet. Mendoj se niveli është solid. Ka shumë profesorë që punojnë me gjithë përkushtimin e mundshëm”.
Pllana flet për koncertet solistike që ka pasur gjerë tani teksa tregon edhe për rregulla që i ndihmojnë artistët para çdo koncerti.
“Vitin e kaluar në muajin Maj, kam mbajtur koncertin solistik me vepra nga Moxard-i, bashkë me disa kolegë të tjerë. Kam pasur edhe një koncert tjetër pas muajit Maj, ka qenë koncerti më i mirë që kam pasur deri tani sepse ka qenë koncert me orkestër, ka qenë momenti ku jam ndjerë tepër e përmbushur. Para çdo koncerti, ne artistët i kemi disa rregulla që na ndihmojnë shumë, dhe që ia rekomandoj çdo artisti, ato janë meditimet e ndryshme, relaksimi i plotë, dhe mbushja me vetëbesim”.
Edina Pllana, ka pasur ftesë për koncert në Gjermani por që situata pandemike e krijuar ndërkohë ia kishte ndalur rrjedhën:
“Kam pasur një ftesë nga kori amerikano-gjerman, kam qenë e ftuar si mysafire për një koncert në Frankfurt, por fatkeqësisht shkaku i situatës pandemike është bllokuar gjithçka. Megjithatë, vet ftesa për një koncert në Gjermani për mua do të thotë shumë”.
Emrat e njohur të muzikës klasike nga Kosova me famë ndërkombëtare si Ramë Lahaj, Inva Mula, Ermonela Jaho, Pllana i quan ‘shtylla kryesore artistike’ për ne:
“Ata janë shtylla jonë kryesore artistike. Ata janë modelet për ne të rinjtë se si asnjëherë nuk duhet dorëzuar dhe gjithmonë duhet të vazhdojmë përpara për të arritur sukseset. Me Ramë Lahajn kam pasur një Master Klasë kohë më parë, mendoj se ai është i jashtëzakonshëm”.
Ajo vlerëson potencialin artistik në vend por shprehet e pakënaqur me ndihmën e shtetit për artistët në përgjithësi:
“Unë mendoj se përgjithësisht jemi në hapa të mirë. Koncertet që po zhvillohen nga Filarmonia e Kosovës dhe aktivitetet tjera janë sinjale të mira për fushën e kulturës në Kosovë. Fatkeqësisht shteti nuk i ndihmon artistët në vendin tonë. Nëse do të isha në ndonjë pozitë vendimmarrëse, artistët do t’i ndihmoja në çështjet financiare”.
“Unë dua ta shoh veten në shtëpi artistike”, tha sopranoja e re Edina Pllana duke e përfunduar intervistën për KultPlus.
“Synimi im është përmbushja e të gjitha ëndrrave të mija. Unë dua ta shoh vetëm në shtëpi operistike diku jashtë shtetit, në vendet ku është e zhvilluar shumë muzika klasike. Unë ftoj të gjithë bashkëmoshatarët që asnjëherë të mos e lëshojnë qëllimin e tyre, të luftojnë dhe të kenë besim në vete”. / KultPlus.com
Dëshmia e Moikom Zeqos: “…Do të përmend me nderim mikun tim, shkencëtarin e bujqësisë Ahmet Osja, i cili qe i pari që më kumtoi se në qytetin e Sarandës ndodhen dy drurë piperi, këto drurë ishin sjellë në formë fidanësh nga Maroku dhe qenë mbjellë nga duart e Naim Frashërit.
Pema e madhe e piperit është aty, në zemër të Sarandës, në vendin e braktisur që është ende në një ankand shtetëror të bërë e të anuluar. Mund të këtë sot 145 vjeç dhe mezi mbahet në këmbë. Kushedi kush e dëshiron këtë vend në kërthizë të qytetit e shpresojmë që një njëri i mirë ta marrë e ta vlerësojë. Apo ndonjë që as nuk do t’ia dijë për pemën e piperit?
Pakkush e di që Rilindasi ynë Kombëtar, Naim Frashëri, ka jetuar e punuar në Sarandë për pak vite në të largëtin 1874-76. Ishte nëpunës i doganës së qytetit jugor dhe në këtë kohë mik i çmuar i Hasan Tahsinit. Me disa ditë pushime në qytetin tonë në breg të detit Jon, edhe unë duke shijuar bukuritë, mikëpritjen, ushqimin, kërkova me ngulm të gjeja ndonjë gjurmë të Naimit. Librin e Moikom Zeqos mbi Naim Frashërin e Bektashizmin “Syri i Tretë” e kisha lexuar, por një rilexim pas ikjes së tij nga kjo jetë, më erdhi natyrshëm ta bëja. Dhe aty, në faqen 281 ka një dëshmi befasuese, një sinjal, një shenjë: “… Do të përmend me nderim mikun tim, shkencëtarin e bujqësisë Ahmet Osja, i cili qe i pari që më kumtoi se në qytetin e Sarandës ndodhen dy drurë piperi, këto drurë ishin sjellë në formë fidanësh nga Maroku dhe qenë mbjellë nga duart e Naim Frashërit. Naim Frashëri tani nuk është më, por drurët e piperit janë, të cuditëshme si dy qënie jashtëtokësorësh në këto brigje jonike, si dy emigrantë të habitshëm dhe të pa shpërbëshëm në klimën dhe peizazhin jonik…”, shkruante Moikom Zeqo në 2001, 19 vite më parë.
Në Sarandë pak e dinë këtë histori. Disa nuk e kanë dëgjuar asnjëherë, por gazetari i Report Tv Limos Didani e gjeti pemën e vjetër të piperit. Ishte këtu. Në qendër të qytetit bregdetar, në një vend të braktisur e ndoshta më të lënin pasdore se kudo.
Këtu jam edhe unë. Pema është e vuajtur, e gërryer, e vjetër, është vetëm 1, ndryshe nga dëshmia në libër. Ndoshta ka qenë dhe një tjetër më parë, tani nuk është më. Të jetë kjo pemë piperi vallë e mbjellë me duart e Naimit, siç dëshmon agronomi e shkencëtari i bujqësisë,(për fat të keq edhe ai nuk jeton më), Ahmet Osja? Ekspertët mund të llogarisin kollaj moshën e saj për të kuptuar nëse është pema që mbolli Naim Frashëri, apo një rimbjellje në kohë? Nëse do të ishte pema e piperit gati 145 vjeçare do të kishte një vlerë të jashtëzakonshme natyrore, nëse do të ishte vërtetë pema e Naimit, vlera dhe misioni për ta shpëtuar e rivlerësuar është e shumëfishtë, e jashtëzakonshme për Sarandën e Shqipërinë mbarë.
Nuk e di sa e rastësishme është ardhja ime këtë vit këtu, nuk e di nëse dy burra të nderuar si Moikom Zeqo dhe Ahmet Osja kanë të drejtë, por unë dua shumë ta besoj që këtë pemë të bukur, të vjetër, plot plagë e dhimbje, këtë pemë të piperit ta ketë mbjellë Naim Frashëri siç thonë, më i miri dhe më i madhi nga poetët tanë. Kanë shkruar dhe e kanë admiruar të gjithë Naimin: Lasgush Poradeci e kishte idhull, Kadareja “vdiste” për të, Dritëro Agolli e kishtë në zemër, Rexhep Qosja e Dhimitër Shuteriqi janë ndër më të mëdhenjtë studiues të tij. Që Naim Frashëri punoi në Doganë, është pak e sikletshme ta thuash sot, sidomos në ditët kur doganierët nuk mund të jenë kurrësesi naimë, e megjithatë, Dogana, Saranda, pema e piperit janë dëshmi të një Shqipëria të mirë, të pastër, të drejtë, të bukur e njerëzore. Moikom Zeqo fliste shumë me gazetarët, i donte shumë si lajmës të të vërtetave, të fakteve. Sigurisht fliste me ata gazetarë që dinë të dëgjojnë, jo me kë vetëm flet e flet papushim. Kërkonte gjithmonë t’i ngacmonte, t’i inkurajonte për të gjetur lajmin e mirë, lajmin që do t’i shërbejë më shumë Shqipërisë.
Saranda është kthyer në këto ditë të nxehta në një kantier ndërtimi: Pikërisht Bulevardi “Naim Frashëri” do të bëhet më i bukur se kurrë. Dy shqiptarë të nderuar dëshmuan dhe na e lënë amanet se atë pemë të rrallë piperi, vetëm Naimi e ka mbjellë me duart e tij. Ndërsa ne shqiptarët modernë po mbjellim pemë në çdo cep, sa bukur dhe mirë do të ishte të ruanim dhe shpëtonim pemën e tij. Pema e rrallë dhe e e bukur dhe me vlerë e Naim Frashërit në Sarandë/Shqiptarja / KultPlus.com
Është bërë e ditur se këngëtarja me famë botërore, Dua Lipa ka thyer një rekord të radhës.
Kënga e saj të famshme ‘IDGAF’, ka shënuar rekord të ri.
Kënga e publikuar vite më parë ka arritur shifrën e 1 miliardë dëgjimeve në platformën digjitale ‘Spotify’, çfarë e bën atë femrën e parë që arrin këtë sukses.
Lajmin e ka ndarë vetë këngëtarja në rrjetet sociale, ndërsa edhe për këngën “Don’t Start Now” shënohen 944 milionë klikime. / KultPlus.com
Nëse dikush do t’ju pyeste se si e mendoni një “bunker të kohëve moderne”, me siguri që do të imagjinoni një dhomë të mbushur me çanta, sende të nevojshme dhe ushqime të konservuara.
Por, kompani në të gjithë botën po investojnë që “bunkeri i shekullit XXI” të jetë shumë më ndryshe nga çfarë imagjinojmë.
Këto kompani po përpiqen të plotësojnë kërkesën – e 1% të njerëzve në botë – për të patur një strukturë që të mbron nga çdo rrezik, qoftë kjo pandemi, asteroid apo Lufta e Tretë Botërore.
“Bunkeri i babait apo gjyshit nuk është i rehatshëm,” tha për CNN Robert Vicino, sipërmarrës i pasurive të patundshme dhe CEO i kompanisë Vivos, që ndërton dhe administron struktura të tilla strehimore.
“Bunkerët e tyre ishin gri, prej metali dhe ngjanin si anije ose diçka ushtarake. Njerëzimi nuk mund të mbijetojë për shumë kohë në një mjedis të tillë, kaq të zymtë.”
Shumë njerëz me ndikim global kanë ndërtuar struktura të tilla për të strehuar familjen dhe stafin. Bill Gates thuhet se ka bunkerë mbrojtës në të gjitha pronat e tij.
Gary Lynch, menaxher i përgjithshëm i Rising S me bazë në Teksas, thotë se shitjet e bunkerëve të nëndheshëm të kompanisë u rritën me 700% në vitin 2016, në krahasim me vitin 2015.
Oppidum në Republikën Çeke, i konsideruar si “bunkeri më i madh i miliarderëve në botë”
Bunkerët e kompanisë në fjalë janë të krijuara për të rezistuar për breza me radhë, mund të mbajnë minimumi një vit ushqime dhe janë rezistentë ndaj tërmeteve, shkruan Anabel.
Struktura të tilla të fortifikuara janë të ndërtuara që t’i bëjnë ballë një sulmi bërthamor dhe vijnë të pajisura me sisteme energjetike, sisteme pastrimi dhe filtrimi. Një pjesë e tyre kanë kopshte për të plotësuar nevojat për ushqim. / KultPlus.com
Esma* vakerla kay sitoy panj bershutni. Biyando dive therla but vera. Abokar vera kobar diklama ano droma, thay akava sito sakova shoyuno vay parashtuy dive, ano ketano sokako, oy vakerla mange kay therla biyando dive thay kay me musay te ovav bahtakerdo ani yekh forma kay oy te lel financiaruno kompenzipe mandar. Oy mangla love, thay abokar!
“Halan daykhqhigode adive?
Va, yekh tosti – vakerla oy,
E soske manglape tuke akana 1 euro, se tu mandar rodingyan 1 euro?
Va, vash yekh tosti may dosna – vakerla Esma
Te sine kay me dav tut 1 euro, ka nakhe mi te kine tosti se ka harjine olen vash diso aver?
Te sine kay na pakyama, ava mancar.
Na na, na avava, numay le o love thay kin yekh tosti thay phir akatarake popale, thay besha duy jene – phenava me olake”
E Esma siyem amala vash yekh harno vahti. Thay oy therla shukarne pakyavipya. Ini kay si tiknori, 5 vay 6 bershutni, vay abokar kobar vakerde o avera olahke te mothavolpe, oy palo nesave minute phirla odotharake e maroa ano vast. Araklola ano agorutni lokma e habaski. Avla thay beshla pashe mande, thay palo odova shrda yekh diskutipe harno vash olahko jivdipe. Esma jivdinla ani yekh mahala ani Prishtina, pashe e teatroske ‘’Dodona’’, ano yekh thanipe kay na sito ni kher, ni apartamenti, numay isi buderi sapandipe. Oy na mothavla kote jivdinla, vash buderi sebepya. Me da na insistinava. Me janava kay oy sitoy romanica, akava soske oy korkori mothavgya mange ini vash o fakti kay buderi manusha pashe mande, olake phiravgyona e lafyenca ‘’ qhaye’’, vay ‘’cid’tut’’, vay ‘’hayde, ka dav tut hari love’’, vay ‘’majupe, ma smetin mange’’. Akava paluno sito but darakerno.
“Mange na dukhala kay qhingarnama ‘’majupe’’, me mangava numay love, na mangava problemi manushencar – vakerla Esma.
E, so kereya tu kana o manusha phena tuke majupe? – Puqavola me akana.
Kana kerava olenge but presia te den mange love, daykthane therna shukar vakeripe thay nesave vakerna majupe thay janava kay musay sim te duryargovav. Numay me sima shukar vakeripe. Yekto, na koshava, numay te sine kay daykho khuvlama, me da iranava, numay angluni na kerava sheri. E, tu so kereya akate?”
Akana siyem gatisarne te vakera vash mange, feri so e Esma mangela te janel.
Gindinava korkoro manca thay dikhola kay o lafi ‘’majupe’’ sito yekh vastipasko anav kote shrdla o nakamipe mashkar e Esma, malina thay amala sar odoya e dizunengi kola jan’na vay na jan’na kay siton racistya kana vastina akava lafi vash olake, vash yekh panj vay shov bershutna qhake! – bangipe yekhuno olako kay therla numay aver mortyako kolori.
*
Esma mothavla kay olaki day thay dat iklona te roden love ano aver Prishtinake mahale, kay o biznesi te ovel so may putardo. Daykver therla o krembanane vay diso aver pea, daykver rodla numay love sar yekh tikni foshna, yekh simpatikuno muy koya na imponingyola numay kola o jivdipe obligingya te rodel love, vash te aqhol jivdi.
“Ni najanav so sito majupe, numay janava kay si diso bilaqo. Kana daykho phenla mange majupe me duryargovava vay na vakerava. Mi day si namboromi, vakergya mange kana daykho phenla tuke majupe, tu duryargov thay ma ker lafi. Janava kay sito diso bilaqo numay ini na dukhala mange te janav so si majupe”
Esmake mothavgyum vash akaya intervista. Na sima te qhivav olako sureti, thay ni na si te mothavav nikaske kay kergyola lafi vash olake. Ini e ideya vash te rekordinav akava vakeripe na kamlum ni hari.
Gindinava kay lelama kan, feri so dakordisali. Oy jangya kay akana abokar vahti kay me sim jurnalisti thay kay siyem amala, ekzistinla yekh dakordipe mashkar olate thay mande kay isi buderi simpatia sar niyekh ver aver thay niyekh ver nakamipe vay qhelalipe. Me thay oy, niyekh ver na si te koshape. Oy, vakergyum me olake, namanglape te kosholpe nikasa ano drom kay olake phenla ‘’majupe’’. Feri so oy sitoy buderi desar romanica, thay na ‘’majupe’’, oy si yekh qhayori mekli ki yekh rig thay vash akaleske o bangipe sito but baro kobar si yekh zoralo zinjiri ano akava than.
*
I[i] Sar si pe yekh raporti kotar o OSCE, realizimo ano yanari e akale bershesko, yekh kotor e qhavorengo avna kotar o komunitetya roma, ashkalie thay egipqanya thay obliginyona kotar olenge familiake pashutne jene kay te roden love ano droma e Prishtinako. Kotorleutne e romane komunitetesko ani Kosova kerna olengo jivdipe kotar o kedipe e metalikune simbolya, ji kay o mursha siton kotorleime ani sezonaluni buti kola phangyona e agrokultura thay e obyektyenge vazdipea. Ko qhavore, isi prezantuno ini kedipe e plastikako, bunishtyengo thay riciklune materialya, kolendar te sine kay triunfina, azhutinena pere familie. Sar si pe akava raporti, ji kay na isi cacautne gendya e odoleya kobar si qhavore angazhime ano akava aktiviteti , o mursha qhavore buderi anazhingyona ano kedipe e simbolyengo ji kay o qhayore may buderi lenape e loveske mangipea. Buderi e qhavorengo kotorleime avna kotar o socialune obyektya e Plemetinako.
Sar si pe organizacia Vorae – ‘Voice of Roma, Ashkali and Egyptians’ – yekh e maybarendar ani Kosova ani umal vash garavipe o hakaya e komunitetyengo roma, ashkalie thay egipqanya, siton pashe 230 qhavore ani e sah Kosova kola kerna fizikuni buti ano droma thay rodna love. Centro vash Socialuni buti na therla ulavde statistike, numay sar si pe lende kotar akava gendo 90% olendar avna kotar o komunitetya roma, ashkalie thay egipqanya.
‘’Ekonomikuni situacia e familiengi e akale qhavorengi sitoy but phari thay but sig o qhavore obligingyona te aqhaven o skoluipe thay te lenpe e butya; kedipe e limenkyengo ano kontenerya e bunishtyengo, shuzharipe o vrdyenge jamya ano droma e may bare dizyengo ani Kosova, vi ayekha akala qhavore buderi dikhona ano rodipe e lovengo ano dizyake kafiterie vay droma’’, mothavna kotar e organizacia ‘’VORAE’’.
Organizacia ano lafi lelape numay e qhavorikane ovipyencar kola mekle skoluipe ano elementaruno cikli, tentinindoy kay akale qhavoren te iranen pale ani skola.
Ano Lipjani, Poduyeva thay Obiliqi, Centro vash Socialuni Buti akava bersh shrdinga o pilot-proyekti vash dijitializipe phanglo e servisipyencar kay pashavla oy, kote fokusi sito janglaripe thay informipe e dizunengo vash o vasnipe e cidipasko e qhavoren kotar o droma. Prekal o broshure, informipya, banerya ani diz, reklame thay medie, si te azhutina kay o qhavoren te duryargoyon kotar o drom thay rezikya kolencar arakhona.
‘’Akala qhavore therna buderi shanse te ekspozingyon ini karshi e rezikoske vash vastipe kotar o rafinya e organizime krimesko vash seksualune resipya vi vash obligimi buti. On ovinindoy kotor e akale sistemesko avri odolestar kay na therna socialuno pashavipe na therna ini o manglarno garavipe’’, mothavna kotar e NRO ‘’VORAE’’
Departameni e edukipasko ani akaya organizacia ano bersheske suaze organizinla ververutne kampanye vash biqhalipe e qhavoren ano skole, ji kay sar dikhola o problemi sito may buhlo.
‘’Problemi e qhavorengo ano drom thay cidipe olengo kotar o institucie na garantinla yekh lugovahtuno alosaripe feri so odola qhavore palo ovipasko traytipe shay te irangyon palem ano droma. Manglape sine te adikergyon buderi traynipya e temyencar kola vazdna godinipe e qhavorengo vash reziko kova avla olenge kotar o dromesko iklipe, musay te therolpe buderi kedipya e dadalaryencar e akale qhavorengo, buderi sensibilizipe e dizunengo vash raportipe e qhavorengo kola siton ano drom ano kompetentune organya, musay te vazdingyol centro vash garavipe e qhavorengo kola na therna familie, musay te there yekh ekonomikuno zoralipe vash o familie e akale qhavorengo kola iklona ano droma. Isi buderi droma prekal kolendar o qhavore shay adikergyona sine avri dromyendar’’, mothavna vash amenge kotar o organizacia ‘’VORAE’’.
*
‘’Isi qhaya thay qhave kola lenape shukar mancar. Nakhava rodava lovo olendar thay denama vay na denama, numay na qhingarna pa mande. Ano kafiqja kana khuvava, siton may deline, beshna ano vudar thay na mekna te khuvav. Yekh ver yekh manush dengama tepna, thay yekh e kafiqestar ushtingya thay qhingargya pe leste. Me shrdingym te rovav. Uhuuu, akava na ulo numay yekh ver, buderi vera. Darava ini te amalingyovav e manushencar, sakana tua akana. Darava feri so najanav, sakana kay saren thernama ano inati. Ano rakiake thana isi shukarne manuha thay buderi olendar siolen shukarno vakeripe karshi mange, vay kin’na mange korkore tostya vay daykver denama aver habe. Nashti rodava sakote love, thay sakastar. Olenge muya dikhava feri so nesave olendar siton but rezikune’’, mothavla Esma.
*
E Esma phirava hari vahti, but ver.
Na isi but lafya palo late, oy sitoy ano gayla e lovyencar thay e jivdipaske aqhipea. Janava kay ini pana hari minute si te ulavgol ayekha kay me kerava ‘provokipe’’ hari but vash o fakti kay oy si yekh dromeski mangutni, yekh romanica, yekh qhayori tikni, yekh bibangipe – kombinipya akala fatalune kola but ver na nakhavgyona kotar nesave manusha ani Kosova.
Sar oy, isi ini buderi qhavore, kola musay sine te ulavgyon dromestar direkt yekh may shukar jivdipe thay may shukar avipe.
‘’Raipe musay te len manglarne mase thay te lel serioziteteya akale qhavoren. Isi mangipe vash azhutipe, vash may buderi politike kay te garavgyon akala qhavore’’, mothavla Avni Mustafa kotar Roma Versitas KOSOVO (RVK).
‘’Nashava se manglape te arakhav ma pheyna, ini oy sitoy daykhthane manginindoy’’ – phenla mange pe agor Esma.
‘’Ma azdrin tut, dikhtu shuka’’, iranava olake.
Esma* sito na realuno anav vash e tikna qhayora. Autori e tekstesko janla olako cacutno anav.
*Vakeripe transkriptisalo thay hari but laqhardilo vash te ovel so may idealuno vash drabaripe. Cacutne bersha e Esmake shay te oven kotar 5-8 bersha. Esma sitoy oratorka thay artikulipe ano teksti modifikisalo kotar o autori, numay na nashavinindoy o cacipe e Esmake lafyengo.
(Akava teksti produktisalo sar kotor e proyektesko ‘’Phikodeipe e mediengo thay e jurnalistikako vash o manushikane hakaya ani Kosova’’, phikodeimo kotar o ofisi e Europaka Uniako ani Kosova thay realizimo kotar Kosovo 2.0, CEL thay QKSGJ. Andripe e akala botipasko sito godornipe e KultPlus/YIHR KS thay ano ni yekh drom nashti te konsideringyol sar pratsav e EU vay K2.0, CEL vay QKSGJ)
Arbër Selmani Fotografitë: Laura Hasani (Shënim: Asnjëri nga fëmijët në fotografi nuk është Esma apo dikush prej personazheve tjera në tekstin që do ta lexoni)
Esma* thotë se është pesë vjeçare. Ditëlindjen e ka shumë shpesh. Sa herë më sheh nëpër rrugë, dhe kjo është çdo të enjte ose të premte, nëpër të njëjtin sokak, ajo më thotë se e ka ditëlindjen dhe se unë duhet të jem mirënjohjës në një formë që ajo të marrë një kompenzim financiar prej meje. Ajo don para, dhe kaq.
A ke hangër diçka sot?
Po, ni tost – më thotë ajo,
E pse po të duhen tash 1 euro, se ti i lype 1 euro prej meje?
Po, për ni tost ma vonë – thotë Esma
Veç nëse unë ti dho 1 euro, a shkon me ble tost a i harxhon për najsen tjetër?
Nëse nuk m`beson, hajde me mu.
Jo jo, spo vij, veq merri paret edhe shko bleje 1 tost edhe hajde kalo knej prapë e haje, edhe rrijna bashkë – i them unë.
Me Esmën kemi shoqëri tash e pak kohë. Dhe ajo bindet mirë. Sado që ajo është, 5 vjeçe apo 6, apo sa i kanë thënë të tjerët të paraqitet, ajo pas disa minutave vjen andej pari me ushqim në dorë. Gati e ka në fund me përtypje. Vjen dhe ulet afër meje, dhe më pas e nisim një diskutim të vogël për jetën e saj. Esma banon diku në një lagje të Prishtinës, afër Teatrit Dodona, në një hapësirë që nuk është as shtëpi e as banesë, por më shumë një lagështirë. Ajo nuk tregon se ku banon, për plot arsye. Edhe unë nuk insistoj. Unë e di që ajo është rome, kjo sepse ajo vetë më ka treguar dhe për faktin se shumë njerëz shpesh rreth meje, asaj i drejtohen me ‘oj ti çikë’, ose ‘largohu’, ose ‘hajde ti jap disa pare’ ose ‘magjupe, mos na pengo’. Dhe kjo e fundit është e tmerrshme.
“Mu s’ma nin që më thojnë magjupe, unë veç du pare, nuk du probleme – thotë Esma. E çka bon ti kur njerëzit t`thojnë që je magjupe? – E pyes unë tash. Kur tekna shumë mem dhonë pare, dikur sillen mirë e masnej ma bojnë magjupe edhe e di që duhna me u largu. Ama une sillna mirë, e para nuk foli flliqt diçka, nëse ma mshon dikush ja kthej, ama e para nuk boj sherr. E ti çka po bon këtu?”
Tash gati jemi të flasim për mua, sepse Esma është kurioze.
E mendoj me vete dhe më duket sikur fjala ‘magjupe’ është ai fjalëkalimi ku nis urrejtja mes Esmës, shoqeve e shokëve si ajo dhe qytetarëve të thjeshtë të cilët ose e dijnë ose nuk e dijnë që janë racista kur e përdorin këtë fjalë drejt saj. DREJT.NJË.FËMIJE.PESË.A.GJASHTË.VJEÇAR! – faji i vetëm i së cilës është ngjyra e lëkurës.
*
Esma thotë se nana e baba i saj dalin të kërkojnë lëmoshë nëpër mahallat tjera të Prishtinës, që tregu të jetë më i hapur. Herë i ka me vete krembananet e herë shet diçka tjetër, herë kërkon para veç si një figurinë e vogël fëmijërore, një fytyrë e cila nuk imponohet por të cilën jeta e ka detyruar të kërkojë para, dhe të mbijetojë.
“As nuk e di çka osht magjupe bile, e di që diçka e keqe, kur dikush ma bon magjupe unë veç largohna ose nuk foli hiq. Nana jem m’ka thonë që kur dikush ta bon magjupe, veç largohu mos bo fjalë. E di që i bjen diçka e keqe po edhe spo ma nin me ditë çka osht magjupe”
Esmës i tregova që për këtë intervistë nuk do ta fotografoj as nuk do t’i tregoj askujt që po bëhet fjalë për të. Madje, edhe ideja e incizimit të bisedës nuk më pëlqeu.
Mendoj se më kuptoi, sepse u pajtua. Ajo e ka ditur tash e disa kohë që unë jam gazetar dhe meqë jemi shokë, ekziston një pajtim mes saj e meje, kemi shumë simpati e asnjëherë urrejtje apo dashakeqësi. Ajo dhe unë nuk do të përlahemi kurrë. Ajo, i thashë unë, nuk duhet të përlahet me askënd që në rrugë i thotë ‘magjupe’. Sepse ajo është më shumë se rome, sidomos jo ‘magjupe’, ajo është një fëmijë i lënë anash dhe për këtë faji është kaq i madh sa është zingjir i forcuar në këtë vend.
*
| Sipas një raporti nga OSCE, realizuar në janar të këtij viti, një pjesë e mirë e fëmijëve që i përkasin komuniteteve Rom, Ashkali apo Egjiptas detyrohen nga familjet e tyre që të kërkojnë lëmoshë nëpër rrugët e Prishtinës. Pjesëtarë të komunitetit Rom në Kosovë bëjnë jetesën e tyre nga mbledhja e gjësendeve metalike, ndërsa burrat janë të përfshirë në punë sezonale që lidhen me agrikulturë apo ndërtimtari. Tek fëmijët, vjen në shprehje mbledhja edhe e pllastikës, bërllogut dhe materialeve të riciklueshme, me anë të të cilave nëse fitojnë, ata ndihmojnë familjet e tyre. Sipas këtij raporti, përderisa nuk ka numra të saktë se sa fëmijë janë të angazhuar në këtë aktivitet, djemtë më shumë angazhohen në mbledhje të gjësendeve ndërsa vajzat më shumë merren me kërkim të lëmoshës. Shumica e fëmijëve të përfshirë vijnë nga banesat sociale në Plemetin | [i]
Sipas Organizatës ‘Vorae – Voice of Roma, Ashkali and Egyptians’ – një prej më të mëdhajave në Kosovë në fushën e mbrojtjes së të drejtave të komuniteteve Rom, Ashkali dhe Egjiptas, janë afërsisht rreth 230 fëmijë në mbarë Kosovën të cilët bëjnë punë fizike në rrugë dhe kërkojnë lëmoshë. Qendra për Punë Sociale nuk i ka të ndara statistikat, por sipas tyre nga ky numër rreth 90 % vijnë nga radhët e komuniteteve Rom, Ashkali dhe Egjiptas.
“Gjendja ekonomike e familjeve të këtyre fëmijëve është mjaft e vështirë dhe shumë shpesh familjet i detyrojnë fëmijët të ndërprejnë shkollimin dhe t’i përkushtohen punës: mbledhjes së kanaqeve nëpër kontenjera të mbeturinave, pastrimit të xhamave të veturave në udhëkryqe të qyteteve më të mëdha në Kosovë, e poashtu këta fëmijë shpesh hasen edhe duke kërkuar lëmoshë nëpër kafeteritë e qyteteve apo në rrugë” tregojnë nga Organizata ‘Vorae’.
Organizata në fjalë merret vetëm me rastet e fëmijëve të cilët e kanë braktisur shkollimin në ciklin fillor, duke provuar që këta fëmijë t’i kthejnë përsëri në shkollë.
Në Lipjan, Podujevë dhe Obiliq, Qendra për Punë Sociale këtë vit ka filluar pilot-projektin për digjitalizimin rreth shërbimeve që i ofron ajo, ku fokus është njoftimi dhe informimi i qytetarëve rreth rëndësisë së tërheqjes së fëmijëve nga rruga. Me anë të broshurave, njoftimeve, banerave nëpër qytet, reklamave dhe mediave, do të ndihmohet që fëmijët të largohen nga rruga dhe nga rreziqet që ajo i përqafon.
“Këta fëmijë kanë shumë gjasa të ekspozohen edhe ndaj rrezikut të shfrytëzimit nga qarqet e krimit të organizuar për qëllime seksuale e për punë të detyruar. Ata duke qenë pjesë e këtij sistemi veç sa privohen nga qasja në shërbime sociale dhe nga mbrojtja e përshtatshme” tregojnë nga OJQ ‘Vorae’.
Departamenti i Edukimit në këtë organizatë në suaza vjetore organizon fushata të ndryshme për dërgimin e fëmijëve nëpër shkolla, ndërsa problemi është më i thellë se sa duket.
‘Do të duhet të mbaheshin më shumë trajnime me tema që i vetëdijësojnë fëmijët për rrezikun që ju kanoset nga të dalurit në rrugë, duhet të ketë më shumë takime me prindërit e këtyre fëmijëve, më shumë sensibilizim të qytetarëve për të raportuar rastet e fëmijëve që i hasin në rrugë tek organet kompetente, duhet të ndërtohen qendra për strehimin e fëmijëve që nuk kanë familje, duhet të ketë një fuqizim ekonomik të familjeve të këtyre fëmijëve që dalin në rrugë. Ka plot mënyra me anë të të cilave fëmijët do të mund të mbaheshin larg nga rruga” tregojnë për neve nga Organizata ‘Vorae’ .
*
“Ka djem e qika që sillen mirë me mu, shkoj ju lypi pare edhe mi japin ose veç nuk mi japin ama nuk m’bërtasin. Nëpër kafe kur hij, jon ma të trent, dalin para derës e nuk m`lojn me hi. Nihere njoni ma pat mshu shkelm, edhe dikush prej kafes u qu edhe i bërtiti. Une ja nisa me kajt. Yhyyy, kjo ka ndodhë jo nihere bile, ma shumë. Tutna edhe me u shoqnu me njerëz, si me ty qitash. Tutna se hiq se di, mdoket që krejt ma kanë inati. Kah kafet e rakisë knej ka njerëz t`mirë edhe shumica sillen mirë me mu, ose m’blejnë vet tosta najhere edhe ushqim tjetër m`dhojn. Nuk guxoj me lyp gjithkah pare, edhe te gjithkush, edhe ftyrat ja u kqyri njerëzve se do jon shumë t’rrezikshëm”* – tregon Esma.
*
Me Esmën kalojmë pak kohë, shumë shpesh.
Nuk ka shumë fjalë pas saj, ajo më shumë është në hall me paratë dhe me mbijetesën. E di që edhe pak minuta do të largohet prandaj unë e ‘provokoj’ sado pak për faktin se ajo është një lypëse në rrugë, një rome, një fëmijë, një pafajësi – kombinime këto fatale që shpesh nuk përbihen nga disa njerëz në Kosovë.
Fotografia: Arbër Selmani
Si ajo, ka edhe plot të tjerë fëmijë, të cilët do të duhej të largoheshin nga rruga drejt një jete e ardhmërie më të mirë.
“Qeveria duhet të ndërmarrë më shumë masa dhe t’i marrë seriozisht këta fëmijë. Ka nevojë për ndihmë, për më shumë politika që të mbrohen këta fëmijë” tregon Avni Mustafa nga Roma Versitas KOSOVO (RVK).
“Ika se duhna me gjet motrën, edhe ajo dikah osht tu lyp” – më thotë krejt në fund Esma.
Esma* është emër i trilluar për vajzën e vogël. Autori i tekstit e din emrin e saj të vërtetë. *Biseda është transkriptuar dhe është përshtatur shumë pak për të qenë më ideale për lexim. Mosha e vërtetë e Esmës mund të jetë prej 5-8 vjeç, Esma është oratore dhe artikulimi në tekst është modifikuar nga autori, por pa e humbur vërtetësinë e fjalëve të Esmës.
(Ky tekst është prodhuar si pjesë e projektit “Mbështetja e mediave dhe gazetarisë për të drejtat e njeriut në Kosovë”, përkrahur nga zyra e Bashkimit Evropian në Kosovë dhe realizuar nga Kosovo 2.0, CEL dhe QKSGJ. Përmbajtja e këtij botimi është përgjegjësi e KultPlus/YIHR KS dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet si qëndrim i BE ose K2.0, CEL apo QKSGJ)
Pothuajse të gjithë e keni dëgjuar që ekziston një legjendë për shiun dhe motin e keq në javën e fundit të muajit Mars dhe javën e parë të Prillit. Kjo periudhë njihet si “Plakat e Prillit” për shkak të një legjende këtu në Shqipëri.
Legjenda thotë një herë e një kohë Sipas gojëdhënave shqiptare, nje plakë shkoi në mal për të kullotur bagëtitë dhe duke parë motin e ngrohtë e me diell plaka iu drejtua qiellit dhe tha: “Tani unë do t’i kullos për qejf bagëtitë. Lamtumirë dimër, shkofsh në djall”.
Në këtë moment, prilli (ose marsi) tha: “Shkurt o im vëlla, më jep tri ditë hua ta ngrij plakën me gjithqka ka”. Menjëherë pas kësaj, legjenda thotë se u bë aq ftohtë saqë plaka ngriu me gjithë bagëtitë në mal, duke u kthyer në shkëmb.
Mali i Tomorrit është vendi ku plakat u ngrinë me bagëtitë, ndërsa sipas gojëdhënave në atë vend sot gjendet një gur në formën e një plake, ku edhe sot e kësaj dite buron ujë, që thuhet se janë “lotët e plakës”. Kjo legjende njihet ne tere ballkanin, dhe si per cdo legjende tjeter edhe per kete qarkullojne disa versione. / KultPlus.com
Zef Pllumi qe frat françeskan, publicist e shkrimtar. Me prirje përgatitore për kah historia para se të ndërmerrte kalvarin, me të arritur lirinë merr ndër duar frerët kulturorë të trashëgimisë françeskane.
I pagëzuar Prenkë, lindi më 28 gusht 1924, i biri i Gjergj Tomës dhe Luke Mrisë, u lind nga e ëma në një zabel në tëbanin e tyne në bjeshkë. Malësorët që kishin rënë me kohë në ultësirë venin të veronin në bjeshkë për t’iu shmangur verës pranë zonave bregdetare të pabonifikuara. Fisi i Prenkës kishte tëbanin në Qafë të Tëthores së Bogës, mes Shkrelit dhe Shalës – bajrak ky i fundit ku ishte nip.
Xhaxhai i Prenkës, Pashko Toma, ishte i pari i shtëpisë dhe burrë i shquar në ato male si plak, kuvendar e bukëdhanës. Gjatë fëminisë takoi P. Gjergj Fishtën dhe P. Anton Harapin që i kishin ardhur miq te tëbani i tyre ndër bjeshkë. Shtati dhe prania imponuese e të parit dhe çehrja prej asketi e të dytit lanë mbresat të cilat i përcjell te libri autobiografik “Saga e fëmijnisë”. Gjatë atij takimi xhaxhai u thotë fretënve se djaloçi kishte shprehur dëshirën të bëhej frat. Dëshirë kjo e ftilluar në librin e lartpërmendur, që kishte marrë shkas prej një takimi të mëparshëm me P. Bona Gjeçajn. Me atë rast P. Harapi i jep një medaljon të Shën Françeskut që mbante në qafë, duke i thënë që ta ruante me shumë kujdes në mënyrë që kur të shkonte në Kolegjin Françeskan të paraqitte atë medaljon.
Më poshtë po sjellim këtë thënie të Zef Pllumit që është aktuale pothuajse gjithmonë:
“Ky popull, edhe me i shtie opangën në gojë, s’bërtet” /KultPlus.com
“The Rolling Stones” e ka paralajmëruar presidentin e SHBA-së, Donald Trump se ai mund të përballet me veprime ligjore, po qe se vazhdon të përdorë këngët e këtij grupi në tubimet zgjedhore.
Përmes një deklarate të ekipit ligjor të këtij grupi është bërë e ditur se po punohet me organizatën për të drejtat e performuesve, BMI, për të ndalur përdorimin e paautorizuar të muzikës së tyre.
Ekipi zgjedhor i Trumpit e ka përdorur këngën “You Can’t Alëays Get What You Want”, gjatë tubimit të javës së kaluar në Tulsa të Oklahomës, raporton BBC, transmeton KOHA.
“Rolling Stones nuk e mbështet Donald Trumpin”, kishte bërë të ditur bendi përmes një postimi më 2016.
Këngëtarja nga Kosova që tashmë gëzon famë ndërkombëtare, Dua Lipa, ka uruar nënë e saj e cila sot feston ditëlindjen, shkruan KultPlus.
Dua në profilin e saj zyrtar në Facebook, ka publikuar fotografi të vjetra të famijes, ndërkaq në mbishkrimin e fotografive e cilëson nënë e saj si gruan më të fuqishme të jetës së saj.
‘Urime ditëlindjen nëna ime bukuroshe, shoqja ime e ngushtë, gjithmonë e fundit në pistën e vallëzimit, e dashur, e ëmbël, e qeshur, por mbi të gjitha gruaja më e fortë në jetën time. Falemnderit që ishte kjo që ishe. Ne jemi me fat që të kemi si udhëheqëse gjatë gjithë jetës sonë me dashurinë dhe përkrahjen tënde pakushte. Unë të dua, ne të duam! Mbretëresha jonë!’, shkruan Dua në mbishkrimin për urimin e ditëlindjes së nënës së saj. / KultPlus.com
Ilirët ishin të pathyeshëm në sajë të pozitës të vendeve dhe të maleve të natyrës së tyre të egër dhe të zotësisë së çuditshme që kishin për të luftuar. – Valer Paterkuli
Populli trim ilir ndër shekuj është shquar për efikasitetin e tij në luftë. Një trimëri e tillë e shoqëruar me aftësi të shkëlqyera luftarake pasqyrohen edhe tek shqiptarët si pasardhësit e denjë të tyre në çdo episod të historisë ku pikërisht ne, shqiptarët, luftuam për qëllime të larta fisnike.
Një nga të parët që vlerësoi pathyshmërinë e ilirëve ish historiani romak Valer Patekuli (19 pr.K-31 ps.K), i lindur në Kapua. Shërbeu për një kohë të gjatë në ushtri dhe më pas u zgjodh senator.
Mori pjesë në ekspeditat ushtarake të komanduara nga Tiberi. Shkroi veprën “Historia Romana” (Historia e Romës) në dy libra, ku përshkruan gjithë historinë e Romës deri në vitet 30.
Libri i parë trajton shkurtimisht historinë e Romës që nga krijimi i saj deri tek shkatërrimi i Kartagjenës dhe i Korinthit, ndërsa te libri i dytë përshkruhet gjërësisht historia e Romës deri në vitin 30 të e.r.
Në veprën e tij gjejmë të dhënë mbi luftën e ilirëve të Veriut kundër pushtimit romak dhe sidomos për kryengritjen e madhe në Iliri në vitet 6-9 ps.K lidhur me këtë kryengritje nënvizion: “Ilirët ishin të pathyeshëm në sajë të pozitës të vendeve dhe të maleve të natyrës së tyre të egër dhe të zotësisë së çuditshme që kishin për të luftuar.”
Libri 11- 111, 114, 121
…U shpall mobilizimi i nga të gjitha anët u thirrën edhe veteranët. Burra e gra, sipas pasurisë u detyruan të jepnin ushtarë nga skllevërit që kishin lëruar. Në senat u dëgjua zëri i prijësit (Oktavian Augusti). “Në dhjetë ditë, tha ai, po të mos merren mas mbrojtëse, armiku mund të hyjë brenda në Romë”…
Në verën e ardhshme e gjithë Paionia kërkoi paqe dhe lufta u përqundrua në Dalmati. U pa atëherë kjo shumicë e madhe ushtarësh krenarë, që më parë kërcënonte Italinë, duke çuar në breg të lumit Batin armët, me të cilët luftoi kundër nesh, duke rënë në këmbët e komandantit tonë; nga dy udhëheqësit kryesorë Batua dhe Pini, njëri u kap, tjetri u dorëzua.
Me kthimin e tij në Romë, Tiberi festoi triumfin mbi paionët dhe dalmatët, nderin që e meritonte që më parë, por që ekspeditat e pandërprera e kishin penguar… Tiberi shkoi në Iliri për të rregulluar provincat që kishte pushtuar. / KultPlus.com
Numër i vogël i serbëve janë mbledhur sot në fshatin Gazimestan të Obiliqit, vend në të cilin për çdo vjet festojnë ‘betejën e Kosovës’ të cilët e konsiderojnë si fitore të tyre.
Në këtë ceremoni përkujtohet princi serb Car Llazari, që kishte vdekur në Betejën e Kosovë 627 vite më parë. / KultPlus.com
Javë më parë Italia ishte vendi më i goditur në botë për nga numri i të prekurve dhe të vdekurve nga pandemia Covid-19.
Bergamo ishte njëra ndër provincat më të goditura nga koronavirusi, e pikërisht në këtë vend pranë varrezave është duke u organizuar një koncert në nderim të viktimave nga koronavirusi.
Presidenti Sergio Mattarella, 243 kryetarët e qyteteve në provincën e Bergamos dhe një përfaqësues i familjeve që humbën të dashurit janë ftuar të marrin pjesë në koncertin e mbrëmjes, i cili po transmetohet drejtpërdrejt në televizionin shtetëror RAI.
Ai do të paraqesë Masivën Requiem të kompozuar nga vendasit Bergamo Gaetano Donizetti, një nga kompozitorët më të rëndësishëm të Italisë së shekullit XIX.
Bergamo regjistroi rastin e parë pozitiv në 23 shkurt dhe deri në fund të marsit kishte regjistruar një rritje prej 571% të vdekjeve në krahasim me mesataren mujore pesë-vjeçare.
Donizetti kompozoi Requiemin e papërfunduar për të nderuar mikun dhe kompozitorin e tij të tjerë, Vincenzo Bellini, i cili vdiq në vitin 1835. Gjatë pikut të epidemisë, Teatri i Donizetti i Bergamos dhe qeveria e qytetit vendosën në mediat sociale regjistrimin e një shfaqjeje të vitit 2017 të Massi Requiem në nderoni viktimat. Klan Kosova / KultPlus.com
A general view shows some of 35 coffins of deceased people stored in a warehouse in Ponte San Pietro, near Bergamo, Lombardy, on March 26, 2020 prior to be transported in another region to be cremated, during the country’s lockdown following the COVID-19 new coronavirus pandemic. (Photo by Piero CRUCIATTI / AFP)
