Gjilan. Është tetori i 1946-s. Po mbahen gjyqet ndaj veprimtarëve të organizatës ilegale patriotike të NDSh-së, Nacional Demokrates Shqiptare, e cila po e mbante bajrakun e rezistencës kundruall komunistëve jugosllavë në vitet e para pas Luftës së Dytë Botërore. Në mesin e shumë burrave aktivistë është edhe një vajzë e re.
Akuza e prokurorit famëkeq Ali Shukria e fajëson për strehim të Hamdi Berishës, një prej krerëve të NDSh-së, si dhe për fshehje në shtëpi të armatimit të organizatës. Ndonëse rrihet brutalisht në hetuesi, ajo nuk tregoi shokët. Në mungesë të provave, lirohet pas maltretimeve të shumta fizike e psiqike.
Ajo është vetëm 23 vjeçe dhe quhet Katarina Josipi. Të gjithë e njohin si Kati. Me prejardhje është nga Zymi i Hasit dhe atje kreu klasët e para në shkollën e atë Gjeçovit. Më pas jeton në Nish, ku babai i saj punonte si furrëtar. Pas luftës së prillit ’41, babai i saj kthehet në Ferizaj dhe këtu Kati nis hapat e parë të aktrimit amator… por edhe të veprimtarisë politike.
Në kohën sa jetonin në Ferizaj, vëllai i saj, Lazri, bëhet anëtar i NDSh-së, duke qenë nxënës i Gjon Serreçit, një prej udhëheqësve të saj. Në NDSh anëtarësohet edhe Katarina e re. Në vitin 1946 OZNA i arreston së bashku, motër e vëlla. Lazër Josipi u dënua me 12 vite burg.
Me t’i shpëtuar arrestimit, Kati fillon karrierën prej aktoreje në Teatrin e Prishtinës dhe për njëzet vite luajti në mbi 70 shfaqje teatrale – që prej Maricës në dramën “Personi i dyshimtë” më 1949 e gjer tek roli i shërbëtores në shfaqjen “Tri ditë të kiametit” më 1969. Ajo bëri emër si pioniere e skenës teatrore kosovare dhe u kthye në një primadona të Teatrit të Prishtinës.
Katarina u martua me Hilë Pjetrin, inxhinierin emigrant nga Kavaja. Në shenjë hakmarrjeje, UDB-ja vendos t’ia riatdhesojë burrin në Shqipëri, gjersa dy fëmijët e tyre katër dhe dy vjeçarë vdiqën nga një sëmundje e rëndë. Kati vendosi të mos martohej kurrë më.
Në vitin 1968, gjatë një vizite në Shqipëri, ajo e takoi edhe ish-burrin e familjen e re të tij. Ai kishte bërë dy fëmijë dhe ua kishte lënë emrat e djalit dhe vajzës së tyre të ndjerë. Pak muaj më vonë, në moshën 45 vjeçare, Katarina Josipi ndërroi jetë. Kati, e emërtuar sipas Shën Katarinës, po si në një shajni prej providencës, vdiq mu në ditën e Shën Katarinës së Sienës më 29 prill 1969.
Ajo u varros në Karashëngjergj të Hasit, ndanë varrit të atë Shtjefën Gjeçovit që serbët e vranë më 1929 për shkak se i mësonte fëmijët në gjuhën shqipe dhe ndanë varrit të atë Luigj Palës që malazezët e kishin vrarë më 1913 për shkak se i rezistoi konvertimit të dhunshëm të shqiptarëve katolikë.
Hamdi Berisha, për shkak të strehimit të të cilit ish arrestuar Kati, u dënua me pushkatim. 32 nga 37 aktivistët e arrestuar të NDSh-së morën dënime të larta, ndonëse disa prej tyre ishin akoma 16-17 vjeçarë e mosha mesatare e tyre mezi arrinte 30-shin. Të gjithëve së bashku iu shqiptuan 427 vjet burg.
Në dy vitet e ardhshme OZNA ia doli ta shtypte NDSh-në, por jo edhe gatishmërinë e vajzave dhe djemve shqiptarë për t’u organizuar dhe për të sakrifikuar për liri. Rrugën e Katarina Josipit dhe Marie Shllakut e vazhduan Xhevë Lladrovci, Hyrë Emini dhe qindra e mijëra vajza e gra të Kosovës.
Izet Buco, si fëmijë ishte i lënduar gjatë luftës në Bosnjë ndërsa bashkë me familjen u largua nga Sarajeva për në Angli, për një jetë më të mirë dhe për të shpëtuar nga forcat serbe. Ai u largua me helikopterët e UN-it dhe jeta e tij ishte në rrezik.
Mbrëmë, Izet Buco fitoi një çmim Oscars për efektet më të
mira vizuele, për punën e tij në filmin ‘1917’.
Buco madje kishte qenë i plagosur si fëmijë, në Gorazde të Bosnjës në vitin 1994, dhe ja sot ku ja doli edhe të triumfonte në Oscars dhe të dilte në skenën e madhe të Akademisë së çmimeve më prestigjioze filmike në botë.
Buco jeton në Londër dhe është pjesë edhe e filmave të tjerë të njohur si ‘Cats’, ‘The Lion King’, ‘Wonder Woman’, ‘Life’, ‘Warcraft’, shkruan KultPlus.
Izet Bučo je 1994. godine bio teško ranjen u Goraždu. Evakuisan je iz Sarajeva UN-ovim helikopterom do Velike Britanije, te su njegove šanse za preživljavanje bile jako male.Uspio je da preživi.Započeo svoju filmsku karijeru,a sinoć je osvojio Oscara s ekipom filma “1917” pic.twitter.com/OLRRMQcico
“Është vështirë ta shpjegoj sa i privilegjuar jam që kam punuar në këtë film. Ta shoh filmin që po merr çmimet më të arritura të industrisë e bën këtë projekt edhe më të veçantë. I tërë filmi në vetëm një kuadër, është e çmendur. Këtë e bëjmë ne. Ne bëjmë filma që lëvizin gurët” ka shkruar Buco në LinkedIn. Bashkë me të, në efektet vizuele kanë punuar edhe Guillaume Rocheron, Greg Butler dhe Dominic Tuohy.
‘1917’ është film nga Sam Mendes ndërsa fokusohet rreth dy ushtarëve nga Britania në Luftën e Parë Botërore. Për njërin prej ushtarëve, ta dëgojë një mesazh në vendin e saktë ka shumë rëndësi sepse kështu mund ta shpëtojë edhe një familjar të vetin. / KultPlus.com
Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, bëri homazhe, mori pjesë në Akademinë Përkujtimore, dhe në ceremoninë e parakalimit të kortezhit nga Teatri Kombëtar përgjatë sheshit “Nëna Terezë” dhe “Zahir Pajaziti” deri tek Hotel Grand, në nderim të figurës së këngëtares, Nexhmije Pagarusha.
Në fjalën e tij para të pranishmëve, Kryeministri Kurti tha se Nexhmija e la skenën por jo edhe këngët e saj. Këngët e saj do të mbeten përjetë në skenë dhe do të këndohen nga secila gjeneratë. Me muzikën e artin e saj ajo lartësoi atdheun.
Më tej, kryeministri Kurti tha se muzika dhe arti tash kanë humbur ikonën e tyre, kurse kombi ynë ka humbur anëtaren më të dashur e më të çmuar.
Fjala e plotë e kryeministrit Kurti në Akademinë Përkujtimore:
Të dashur familjarë të Zonjës sonë të madhe Nexhmije Pagarusha, Vëllezër, Burhan, Tarik, Fitim, Djali, Leonardi, e gruaja e tij Joana, Mbesat, Mirjeta, Bleta e Fleta dhe nipi Sardiani,
Dashamirës të artit, miq të pranishëm dhe qytetarë të nderuar;
E nderuara Kryetare e Kuvendit të Republikës, znj. Vjosa Osmani,
I nderuari Zëvendës Kryeministër Hoti,
Të nderuara ministre të Kulturës, të Drejtësisë, të Ekonomisë, e Arsimit, zonjat Dumoshi, Haxhiu, Bajrami e Hajdari,
Të nderuar ministra të Integrimeve Evropiane, Bujqësisë e Financave, zotërinjtë Reka, Mustafa dhe Bislimi,
I nderuari Ambasador i Republikës së Shqipërisë, Shkëlqesi, Qemal Minxhozi,
Jemi mbledhur sot këtu për t’i thënë lamtumirë një gruaje e cila ishte simbol i muzikës, i këngës, i teatrit dhe i filmit.
Muzika dhe arti tash kanë humbur ikonën e tyre, kurse kombi ynë ka humbur anëtaren më të dashur e më të çmuar.
Ata që e kishin fatin ta njihnin nga afër e kuptonin madhështinë e saj prej artisteje dhe thjeshtësinë e jetës së saj.
Ata që kishin fatin të punonin me të, tregonin për disiplinën dhe për përkushtimin e saj në punë. Ajo nuk do të mungonte kurrë në asnjë provë e në asnjë shfaqje dhe çdoherë do të jepte maksimumin. Jetonte për atë që bënte.
Nexhmija ishte një vajzë nga fshati, larg kryeqytetit ku jetonin e vepronin njerëzit e artit e të kulturës, në një kohë e në një botë që nuk të ofronte mundësitë e nuk ta falte suksesin, por, ajo bëhej gruaja nga fshati që sfidoi paragjykimet dhe pasuroi kulturën e qytetit e të mbarë kombit.
Nexhmija u lind në Pagarushë të Komunës së Malishevës në maj të vitit 1933 nga Nëna Sehide dhe babai Veseli.
Në moshën 4 vjeçare Nexhmija do të humbte nënën, një ngjarje e rëndë që do ta prekë thellë Nexhmijën. Pa dashurinë e nënës jeta mund të jetë e ftohtë dhe e thatë, por mungesën e pranisë së nënës, Nexhmija do ta kompensonte tek babai Veseli i cili ishte prindi, shoku dhe shkëmbi në jetën e saj që do t’i ofrojë Nexhmijes së re dashurinë dhe mbështetjen e nevojshme për rrugën e mundimshme që ajo kishte përpara.
Shkollën fillore në Malishevë, e gjimnazin në Prishtinë: në familjen e Veselit nuk kishin shumë të ardhura dhe e reja Nexhmije nuk kishte radio në shtëpi por ajo merrte guximin për të kënduar. Dhe, këtu zë fill karriera e saj: këngën e kishte nisur si fëmijë, por karrierën e filloi në 1948 si këngëtare e Radio Prishtinës.
Sapo i jepet mundësia për të kënduar, e reja Nexhmije ballafaqohet me realitetin e kohës e që ishte turpi që një vajzë të këndonte në radio. E përballur me këtë trysni e padrejtësi të kohës, babai Veseli ishte aty për t’i ofruar mbështetjen dhe sigurinë e vetme që i duhej Nexhmijes përballë një bote mashkullore duke u bërë mbështetësi më i madh e adhuruesi i saj i parë.
Në amanetin e saj, Nexhmija kërkoi që të varroset në fshatin e saj të lindjes, afër babait të saj, duke treguar dashurinë e përjetshme që ndjeu për të.
Shembulli i Veselit na kujton edhe sot rolin dhe rëndësinë e pazëvendësueshme që ka babai në jetën e fëmijëve e posaçërisht të vajzave që edhe sot përballen me diskriminim e paragjykim.
Në vitet e rinisë Nexhmija ka kënduar vepra të përkthyera nga Beethoven, Verdi e shumë emra të mëdhenj të muzikës të cilët Nexhmija do t’i këndonte në shumë skena brenda e jashtë vendit.
Ajo la pas vetes 5 albume e 88 këngë, secila më e mirë se tjetra.
E krahasuan me diven franceze Juliette Gréco, por asaj asnjë krahasim nuk i rrinte. Zëri i saj ishte unik dhe njohësit e adhuruesit e merrnin për ofendim ta krahasonin me këdo.
Nexhmija, Nexhmije Pagarusha, dada Nexhë, ishte bilbil i gëzuar por edhe ca i trishtë. Një bilbil poshtë reve të një qielli të ulët dhe sipër majave të lisave të lartë. Bilbil poshtë një shteti që ishte diktaturë dhe mbi supet e një populli të lashtë si ky yni.
Por trishtimi i Nexhmijes nuk ishte ky i llojit modern që kemi ne sot. Ajo e kishte kokën e madhe, flokët korb të zi, të kontrolluar aq sa mund të kontrolloheshin, buzëqeshjen e gjerë me dhëmbë që kërcënonin me bukurinë e tyre, siluetën solide që nuk do të ikte gjëkundi, dhe, kur këndonte, seç kishte një çehre të hareshme jashtëkohore, por, që kurdo do të mund të shkrehej në vajtim. Ky nuk është trishtim modern. Ky është trishtim i llojit antik, që kapërcen dramën e shekullin XX, nuk ndalet as te Shekspiri e as te Dante, por drejt e te Homeri.
Zonja e madhe Nexhmije, që kur kishte filluar në Radio Prishtinë, nuk kishte pushuar së kënduari për afër 40 vite. Në Sarajevë në vitin 1984 ajo do të këndonte për 10 ditë rresht nën tymin e duhanit dhe në kushte të papërshtatshme për një divë.
“Ajo natë për mua ka qenë e tmerrshme”, thoshte Nexhmija, disa tone mund t’i këndoja, disa jo, ndërsa djersët më shkonin, salla ishte përplot, megjithëkëtë duartrokitnin”, në fund një koleg imi më tha “Nexhi, ti më nuk bën të këndosh kështu! E di, i thashë. Dhe kurrë më në jetë nuk kam kënduar! Ishte një mbrëmje e ftohtë, e ftohtë, si dimrat e Sarajevës…kjo ishte përshëndetja ime e fundit me skenën, me këngën, me zërin”.
Nexhmija e la skenën por jo edhe këngët e saj. Këngët e saj do të mbeten përjetë në skenë dhe do të këndohen nga secila gjeneratë. Me muzikën e artin e saj ajo lartësoi atdheun.
U nderua me çmime e me medalje të shumta, por gjithnjë mbetej e përulur dhe e thjeshtë në madhështinë e saj që e shoqëronte vetvetiu. Në një nga ceremonitë të ndarjes së çmimeve ajo tha: “sikundër edhe shpërblimet tjera gjatë karrierës sime, nuk më takon vetëm mua, por i takon madhështisë, kulturës së lashtë dhe të madhe të popullit tim”.
Nexhmija ishte dhe mbetet e popullit.
Përkundër famës së saj ajo jetoi thjesht. Kushdo mund ta takonte e askënd nuk e refuzonte. E harxhoi jetën e saj duke gëzuar, argëtuar e lartësuar popullin që e deshi e që i takonte, e sot një popull e nderon dhe e falënderon për punën dhe veprimtarinë e saj.
U shua fizikisht për t’u lartësuar përjetësisht si një ndër figurat më të ndritura të kombit tonë.
Përtej krijimtarisë së çmuar, mësimi që na la pas është ai i sfidimit të shanseve për sukses, i luftimit të paragjykimeve e të padrejtësive, i punës së palodhshme e të pandalshme, e dashurisë së madhe për vendin.
Me 7 Maj, në ditëlindjen e saj ajo u dekorua nga presidenti i Shteteve të Bashkuara Donald Trump me medaljen e “Mirënjohjes”. Në ceremoninë e ndarjes së çmimit ajo tha: “Kurrë s’kam menduar që do të vijë ky moment kaq i rëndësishëm për mua, kaq i dashur, kaq e lumtur jam” dhe se “Nuk e di kush është më i kënaqur, unë që jam me ju, apo ju që jeni me mua”.
Ajo sot nuk është më fizikisht me ne e mes nesh këtu, por ne jemi me të çdoherë e përherë: krijimtaria e saj do t’i rezistoj çdo kohe e do të lartësohet nga çdo brez.
Arti i saj është i pavdekshëm, zëri i saj do të na kumbojë përherë në mendje, e do të na mbushë gjithmonë zemrat tona me gazim. Andaj, jemi mbledhur sot për t’i thënë, më parë sesa për t’i dhënë, lamtumirën.
Sigurisht që pafundësisht do të vijojmë t’i gëzohemi këngës së saj, e sot e përherë, le ta nderojmë emrin e saj e le të mësojmë nga jeta e saj.
I përjetshëm do të jetë kujtimi për të. Faleminderit!
Kjo është një poezi të cilën Din Mehmeti e ka shkruar për Nexhmije Pagarushën.
Edhe pse ka botuar disa proza, kritika letrare dhe një dramë, Din Mehmeti njihet kryesisht për poezinë e tij figurative, e cila është botuar që nga viti 1961 deri në vitin 1999 në 16 vëllime. Poezinë e parë e botoi në vitin 1949 në revistën letrare Jeta e Re.
Flora Durmishi, në emisionin e saj në radio na e solli sot poezinë të recituar nga vetë autori. Dëgjojeni recitimin më poshtë.
*
Këndoi e këndoi Derisa u shndërrua në këngë.
Dashuria për jetë Ia mori zërin
Këndoi e këndoi Derisa shkundi shkrumbin E shpirtit të vet Derisa bulëzuan pranverat Në zemrat e njerëzve
Këngës i dolën flatrat Ajo tash fluturon Mbi të gjitha fatkeqësitë E vdekja s’ka ç’t’i bëjë.
KultPlus.com – gazeta e parë shqiptare e këtij formati që raporton për art dhe kulturë, sot, e diele, prej orës 13:00 e deri në orën 16:00 ju fton në KultPlus Caffe Gallery për një gotë verë për Nexhmijen tonë. Me Nexhmijen nuk ka ikur asgjë, përjetësia e saj është e sigurtë.
Ju ftojmë që të vini e të pini një gotë verë për Nexhmije Pagarushën, në një hapësirë si KultPlus Caffe Gallery, ku këngët e Nexhmijës tash e disa kohë jehojnë të mrekullueshme, të mishëruara, ashtu si vetë ajo.
Shqiptarja Albulena Jashari nga Kosova e ka nisur sot rrugëtimin e saj në The Voice of Finland, shkruan KultPlus.
Albulena ka performuar para jurisë këngën “Sex on fire” nga
Kings of Leon në një version interesant, ndërsa edhe ka kthyer anëtarët e jurisë.
31 vjeçarja po e vazhdon suksesin e saj muzikor në Finlandë pasi ka qenë e angazhuar me muzikë edhe në Kosovë, ndërsa i ka të realizuara disa këngë.
“Momenti ma i bukur i jetes tem! Andrra jem u realizu, ckado qe te ndodhe ne kete rrugetim tash e tutje nuk ka rendesi. Une ndihem fituese. #thevoiceoffinland’ ka shkruar Albulena në Facebook-un e saj, ndërsa pritet ta shohim se si do të ecë ky rrugëtim i Albulenës. / KultPlus.com
Sonte në ambientet e KultPlus Caffe Gallery u promovua libri më i ri i autorit Ferdi Kamberi, ‘Dilemat e tranzicionit’.
‘Dilemat e tranzicionit’ është një trajtesë e komenteve
sociologjike, që ndahet në gjithsej pesë kapituj, ku secili trajton probleme të
ndryshme të njeriut modern në shoqërinë shqiptare, shkruan KultPlus.
Temat tjera që shtjellohen në këtë vepër kanë të bëjne me tjetërsimin e njeriut, rënien e solidaritetit shoqëror e atij tradicional, rritjen e abuzimeve të substancave psiko-aktive, kriza identitare, përplasja e religjionit me sekularizmin, pasojat e divorcit etj.
Nën moderimin e Arbër Selmanit, fjalën e morri autori i librit i cili u shpreh falënderues për prezencën e të pranishmëve, duke vazhduar më pas të shpaloste detaje rreth realizimit të librit të tij. Kamberi tregoi se përmbledhja e gjithsej 27 eseve që bëjnë pjesë në këtë libër, nuk ka qenë e lehtë.
‘Nuk ka qenë i lehtë realizimi i këtij libri pasi për një
periudhë të gjatë këto tema vetëm i kam shqyrtuar, libri ka marë një kohë prej
4 vitesh për realizimin final të tij’, tregoi ai për të pranishmit.
Ky libër është një skanim sociologjik i gjendjes aktuale, që
për shoqërinë tonë kosovare, konsiderohet të jetë një libër i tillë që ofron
diagnoza dhe alternativa se si dhe kah duhet të orientohet shoqëria.
‘Ajo çka vlen të ceket për këtë libër është se këto ese apo analiza nuk i referohen vetëm një audience apo shoqërie të caktuar, mirëpo i referohen një opinioni të gjerë dhe unë si sociolog jam përpjekur ta godas secilën temë duke e obzervuar rrethin dhe shoqërinë tonë’, vazhdoi tutje autori i librit.
Të pranishëm në panel ishin edhe dy prej recenzentëve të
librit, Avni Rudaku dhe Imran Rasimi, të cilët së bashku me dy recenzentët
tjerë, Ilire Zajmin dhe Ermir Hoxhën, kishin dhënë kontributin e tyre në
realizimin e këtij libri.
‘Përpjekja e Ferdi Kamberit për të interpretuar transformimet e shumta sociale, kulturore, ekonomike dhe politike që kanë ndodhur në dy dekadat e fundit, bashkë me thirrjen në ndihmë të disa teorive sociologjike dhe citimeve, e bëjnë librin të jetë publicistikë e dinamikës sociale, përkatësisht e ndryshimeve të mëdha shoqërore që ka përjetuar shoqëria kosovare në njëzet vjetët e fundit’, u shpreh Rudaku, sipas të cilit libri do ta marrë jehonën e duhur dhe mbi të do të reflektohet denjësisht vetëm pas dy dekadave, kur një përmbledhje e tillë do të shihet me një sy tjetër.
‘Libri i Kamberit sjell një freski tek lexuesi shqiptar duke
shqyrtuar probleme dhe çështje bashkëkohore të cilat kanë bërë konfuz opinionin
publik nga trajtimi jo-adekuat. Diskutimet mbi religjionin, sekularizmin,
fundamentalizmin, ekstremizmin e të ngjashme, në Kosovë jo rrallë janë
shtjelluar në mënyrë të ngushtë dhe joakademike. Si studiues i religjioneve më
duhet të them që libri në fjalë do të jetë një adresë e qëlluar për studiuesit
e rinj’, deklaroi në anën tjetër Rasimi.
Libri përmban 5 kapituj dhe është libri i dytë i Kamberit, pas librit ‘Fundamentalizmi i Religjioneve të mëdha monoteiste dhe globalizmi’. Edhe kjo ngjarje ndodhi në KultPlus Caffe Gallery, hapësirë e re në kryeqytet dhe një qendër kulturore ku çdo javë ka ngjarje dhe debate kulturore. / KultPlus.com
Radio Televizioni i Prishtinës, institucioni që u themelua 75 vjet më parë, me 5 shkurt 1945, mund të harrohet sot prej gjeneratave të reja.
Radio Televizioni i Prishtinës, shkurtuar si RTP ose TVP, ishte radio televizioni i parë shqiptar i Kosovës. Ndërprerja e programeve nga ky televizion u realizua me masa të dhunshme të ndërmarra nga qeveria serbe në vitin 1990. Radio Prishtina filloi punë menjëherë pas luftës së dytë botërore më 1945 në Prizren, pastaj u transferua në Prishtinë. Pas luftës në Kosovë materiali dhe ndërtesat e Radio Televizionit të Prishtinës janë nën administrimin e Radio Televizionit të Kosovës.
Disa fotografi poshtë, marrë nga grupi RTP në Facebook, tregojnë stafin punues në RTP. Fotografitë janë huazuar nga Sabri Vllahiu, Sahit Kokolli, Pren Gjidoda e të tjerë.
Do kalonin 29 vite deri kur Televizioni i Prishtinës filloi transmetimin në vitin 1974.
Në fillim të vitit 1974 TVP nuk ka pasur teknologji elektronike, por i gjithë materiali për program xhirohej me teknikë filmike e mandej dërgohej në TV Beograd ku filmi zhvillohej e më vonë montohej për transmetim. Transmetimi deri më 29 nëntor 1975 bëhej nga TV Beogradi. Në verën e vitit 1974 nga Anglia pati ardhur autoreportazhi (OB Van) i parë me 4 kamera bardhë-e-zi.
Të premten, me 7 shkurt, prej orës 18:00 në Bibliotekën Kombëtare në Kosovë do të promovohet libri ‘Consumer Culture Landscapes in Socialist Yugoslavia’ – Peisazhet e Kulturës së Konsumatorit në Jugosllavinë Socialiste.
Jugosllavia Socialiste ishte një eksperiment unik ku u ushtrua një plan urbanistik i veçantë me forma shoqërore progressive. Libri, duke përcjellut një tipologji të veçantë arkitekturore, futet nëpër këtë periudhë që solli shumë ndryshime shoqërore e ekonomike. Libri kalon nëpër Prishtinë, Sarajevë, Novi Sad, komplekset e ndryshme arkitekturore të dizajnuara nga Zivorad Jankovic dhe bashkëpunëtorët e tij, shkruan KultPlus.
Jankovic ishte arkitekt serb që bashkë me H.Muhasilovic e dizajnoi kompleksin Boro dhe Ramizi në Prishtinë.
*
Redaktorët e librit: Nataša Bodrožić, Lidija Butković Mićin,
Saša Šimpraga
Autorët e librit: Nataša Bodrožić, Lidija Butković Mićin, Saša Šimpraga, Tvrtko Jakovina, Igor Duda, Ana Grgić Sanja, Matijević Barčot, Branislav Dimitrijević, Dragan Markovina, Darovan Tušek, Jurica Pavičić, Diana Magdić, Mariana Bucat, Robert Plejić, Filip Kobzinek, Mejrema Zatrić, Mirza Mehaković, Aleksandar Bede, Eliza Hoxha + Ana Dana Beroš, Nikola Bojić, Luka Skansi, Brian Shipman, Borka Bobovec, Ivana Prijatelj Pavičić, Christian Maijstre. / KultPlus.com
Shpirt, po bjen borë n’Prishtinë, të gjithë janë gëzu, mue mu lagën shputat se çizmet e vjetra kanë ecë shumë këto vjet tu kërku pranverat e mëshefuna.
Qyteti asht ba i bardhë, nuk më njeh ma, në rrugë shoh të rinjë tjerë sikur na, mendojnë që revulucioni bahet neve na u deshtë me përbi revulucionet me i marrë ngryk së pari, me na i ndje vorbullat e gjakut në gji. Revolet e heshtuna. Dashnitë e burgosuna.
Unë ka do ditë që ndihem që jam plakë, do ditë çohem si fëmi. Ato mëngjese janë të çuditshme kur i shoh vijat nër sytë e mi.
Vazhdoj hala me gjurmu të kalumen, nëpër arkiva, nëpër rrëfime njerzish. Ty nuk të gjej jashtë vetës. Brenda meje të kam shterrë. Paloj rrobat në kofera, prenotoj hotele, udhëtime nëpër qytete, tu i ndjekw pas-ardhësit e skllevërve të zinj më dhemb çdo pjesë e trupit për ta, ma cfilitë shpirtin malli i tyne, ndërkohë ‘mirësia’ e të bardhëve, më neveritë.
Nuk më duron ky qytet, shpirt më ban grumbull gjaku, si abort spontan, më nxjerr jashtë kufinjve të vet. Më degdisë në pritje, unë nxitoj me u kthy. Sa herë vij, borë bjen borë shpirt.
Aleanca Franceze dhe Ambasada e Francës në Kosovë, ju ftojnë që të merrni pjesë në edicionin e parë të “Nuit des Idées” në Kosovë, më 5 shkurt në Aleancën Franceze në Prishtinë.
Vjen i ftuar profesor Roch Domerego, bletar dhe specialist i apiterapisë.
Programi: Një konferencë-debat në orën 18:00, me z. Roch Domerego dhe profesor Fadil Milaku, rektor i universitetit “Haxhi Zeka” të Pejës, biolog dhe specialist i biodiversitetit në Ballkan, në temën “Bletët, gardianë të jetës”. Konferenca, e hapur për të gjithë, do të mbahet në frëngjisht dhe shqip me përkthim similtan.
Kjo ngjarje e Institutit Francez të Parisit organizohet në mbarë botën për t’u njohur me aktualitetin e njohurive dhe për të shkëmbyer lidhur me sfidat e mëdha të kohës sonë. / KultPlus.com
Ç’të bëj me ty?! A do ta gjej dritëzën e vogël, Shenjën a thirrjen e zbrazët, Apo do mbetem i mbërthyer në nyjen e ashpër, Nyjen e lashtë të dashurive të Algjerit të largët?! Ç’të bëj me ty, më thuaj.. Ç’të bëj që rastësisht mu ngatërrove këmbëve, Mu përplase furishëm brigjeve shkëmborë të mendjes sime, Për të lënë aty thërrmuar, ca copëza me kujtime.. Ç’të bëj me ty.. Të marr ndonjë armë?!.. T’i kundërvihem kësaj të mallkuare toke, Të ngre si i çakërdisur me rrënojat e saj, Vegimet e një tjetër bote?! Por s’mundem dreqi e marrtë! S’mundem, Se përrallat e aveturave të rreme, Janë dalldi të padurimit, çmenduri të përkohshme. Ç’të bëj me ty.. Që të shijoj dhe theksin kur i vë fjalëve, Shikimin kur e mbështet në dritare, Gishtat tek ja rrotullon filxhanit të kafes, Buzëqeshjen e hidhur që të bie lehtë fytyrës, Pas ndonjë shakaje të pastër?!.. S’e di! Nuk e di ç’të bëj me ty.. As me parfumin që nuk e duroj dot kur e marr me vete, Që e dua aq shumë kur depërton mes kaçurrelave bojëkafe. As me dëshirën për adhuruar të metat e qenies tënde, Shkulmin e urrejtjes se nuk arrij dot epshet e mia djallëzore. Ç’të bëj me ty, më thuaj!.. Të arratisem?! Të bëhem endacak me ndërgjegje të këputur, A të qëndroj?! Të kthehem ngadalë në sarkazmën më të bukur.. Ç’të bëj me ty?!.. Nuk kam më as gjumë, Ç’të bëj..?! Nuk e di.. Se ti.. as që nuk e di…!
Ylfetja është dëshmija e gjallë e atyre që asnjëherë nuk e kanë gëzu fëmijërinë e tyre.
Ylfetja, me 1 shkurt 1990, fiks para 30 vitesh kur ishte 16 vjeçare, ajo u vra nga forcat serbe gjatë një proteste kundër regjimit të Serbisë në Kosovë. Bashkë me Ylfeten ishte dhe vëllau i saj Mentori (13), i cili do të binte heroikisht me 21 mars 1999 duke luftuar të njëjtin agresor në kufirin mes Kosovës dhe Shqipërisë.
Ylfete Humolli u lind më 15 shkurt 1973, në Lupç të Poshtëm të Podujevës, në një familje atdhetare.
Ylfetja ishte e bija e Isës dhe Sevdijes, të cilët kishin edhe tetë fëmijët të tjerë, Mentorin (dëshmor), Sahdeten (kishte vdekur nga leukemia në vitin 1993), Lulen, Serbezen, Vlorën, Muhametin, Jetonin dhe Arianitin.
Shkollën fillore e kreu në vendlindje, për të vazhduar atë të mesme në Prishtinë, në Shkollën Ekonomike.
Në shkollë ishte e shkëlqyeshme, e përkrah mësimit merrej edhe me aktivitete të lire në kuadër të shkollës, ku ka luajtur edhe dramën “Halili e Hajria”.
Ajo lexonte shumë libra dhe prej librave që lexonte nxirrte fjalë të urta dhe përmblidhte në fletore.
*
Ylfetja ishte në vitin e tretë të shkollës së mesme kur Kosovës ju mor autonomia më 1989-90 dhe ajo shumë mirë e kuptonte situatën e rëndë që mbretëronte në Kosovë, ku e gjithë Kosova tanimë ishte në këmbë.
Në Prishtinë ajo ishte prezente në këto protesta, të cilat vazhduan edhe nëpër fshatra, ku në fshatin Lupç të Poshtëm për tri ditë më radhë pati protesta.
Kështu, më 1 shkurt 1990, ajo së bashku me shoqe dhe shokë kishin dalë buzë rrugës Podujevë- Prishtinë, për të protestuar në mënyrë të qetë kundër kolonës së motorizuar e të armatosur deri në dhëmbë, e cila vinte nga Serbia në tokat tona. Për këtë, kolona ishte egërsuar dhe shtiu për disa minuta me armë automatike.
Protestuesit dhe marshimin e forcave ushtarake policore e përcillte ekipi i Radiotelevizionit të Sarajevës.
Ylfetja vritet duke kërkuar liri dhe barazi ende pa i mbushur 17 vite jetë, më 1 shkurt 1990, shkruan AlbFem.
Njerëzit që ishin afruar për t’i dhënë ndihmë tregonin se ajo kishte pyetur se a kishte shpëtuar Mentori, i cili mbahej si djalë i vetëm e që atë kohë ishte vetëm 14-vjeç. Por, rruga e lirisë ishte shumë e gjatë dhe Mentori e kishte vazhduar këtë rrugë duke rënë dëshmor 9 vite më vonë në Koshare me emblemën Ushtar i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
Varrimi i Ylfetes ishte masovik dhe në të morën pjesë qindra mijëra shqiptarë, të cilët nderuan guximin, veprën dhe atdhedashurinë e saj, ku varrimi i saj edhe u bë një formë demonstrate tjetër, ku njerëzit duke ngritur dy gishtërinj përcillnin amanetin e Ylfetes, për të kërkuar liri e barazi.
Së fundmi kanë dalë nga shtypi dy libra të Adriatik Kelmendit, gazetar e kolumnist i gazetës “Koha Ditore” dhe autor i emisionit “Rubikon” në KTV. Në dy librat e rinj, është përmbledhur pak a shumë historia e zhvillimeve të pasluftës së shikuar nga një prizëm gazetari e i një kritiku të pavarur.
Në Express Intervistën në KTV, Kelmendi ka dhënë detaje të tjera për librat që vijnë nën titujt “Smells Like Teen Spirit” dhe “Si mund të jetojmë diku tjetër kur në botë ekziston Parisi?”
Kelmendi ka bërë të ditur se titulli i librit të parë është simbolikë e fillimit të tij në Grupin Koha.
“‘Smells Like Teen Spirit’ është hiti i grupit Nirvana. Është titull simbolik. Fillimisht lidhet me fillimin tim në Koha. Kurt Cobain, frontmeni i grupit, që unë e kisha idhull, kishte bërë vetëvrasje. Gjithë bota po raportonte. Atëkohë s’kishte media shumë. Ishte Koha Javore para se të dilte Koha e përditshme. Vendosa pse të mos e shënojmë edhe ne. E shkrova një shkrim. E gjeta një faks të komshiut që kishte zyrë afaristi. E faksova. Ishte një shkrim për vetëvrasjen, krijimtarinë e natyrisht kënga më e popullarizuar, një hiti gjeneratës. Ishte një situatë okupimi edhe këtu. E dërgova shkrimin dhe e pash të mërkurën kur dilte Koha Javore se u botua. E bleva gjithë tirazhin e ia dërgova të gjithëve. E përdora në rast të shumtë si simbolikë për bashkëpunimin me Kohën. Fillova me shkrimin pastaj për muzikën e nuk e prita se do ta vazhdoja deri sot. Ishte viti 1994 atëkohë”, ka thënë ai fillimisht.
*
Në të dy përmbledhjet që botohen nga Botimet Koha, Kelmendi ka thënë se vazhdimisht është munduar të ketë shkrime “kontra rrymës” e të jetë origjinal.
“Roli i ‘intelektualit’ dhe gazetarit apo opinionistit e analistit është që të flasë, ta bëjë kritikën ndaj atyre në pushtet. Në çdo shoqëri kërkohet të ketë balance e jo rastësisht medias i thonë pushteti i katërt. Kushdo që të jetë duhet të jetë media kritike. Duhet të shohim nga ana kritike, por natyrisht jo vetëm nga negativizmi. Ka edhe të arritura”, ka shtuar ai.
Kelmendi ka kujtuar se në përmbledhje është edhe një kolumne e vitit 2000 kur kishte kërkuar lirimin e Albin Kurtit, që sot mori postin e kryeministrit.
“Kam shkruar atë kolumne më 2000 kur filluan të lirohen disa nga ato që quheshin pengje. Filluan disa të liroheshin e jo Kurti. Bëra apel duke përmendur edhe ish shokët e tij që s’po bëjmë as si shoqëri as si institucione që të lirohet Kurti të cilin e kam quajtur hero të gjeneratës. Tash po flasim për një kohë që pati rrugëtime ndër më interesantet dhe sot e kemi kryeministër. Realitet i ri e nëse do të flasim edhe për këtë qeveri që u bë besoj se ka ndodh tranzicioni më i mirë i mundshëm. Jo vetëm që opozita e deritashme erdhi në pushtet, por edhe se erdhi dikush që deri sot ka qenë në politikë por s’ka pasur pushtetin qendror e që ndoshta sjell ide e frymë të re. Të rinj, entuziastë e të shkolluar e bashkë me ta paralel është partia më e vjetër. Po besoj se duke pasur këtë bashkim të LDK-së së sotme me VV-në është momentum i ri që duhet dhënë shansin e të shohim çka i sjell Kosovës”, ka përfunduar Kelmendi.
Përgjatë dy muajve, Fitore Berisha udhëtoi për në Pejë ku do të provonte të mësonte mjeshtërinë e përpunimit të leshit, deri te formësimi i qeleshes. Krahas Afrim Latës, mjeshtër i përpunimit të leshit në Pejë, Fitore Berisha do të vinte me një ndërthurje të pikturës dhe leshit.
Kjo ndërthurje mbrëmë u përthekua me hapjen e ekspozitës ‘Cohë’ në Muzeun e Kosovës, ku Fitorja solli punime të ndryshme si rezultat i këtij studimi e kërkimi të saj, kësaj ekspedite të saj të shkurtër por nga e cila duket se është inspiruar për të bashkuar leshin e pafund dhe pikturat e bukura të saj.
Pikërisht me cohë – leshi i butë i cili kur përpunohet hollë
krijon material që më pas Fitorja e përdorë në punën e saj, u dallua mbrëmë kjo
ekspozitë.
“Nuk ka qenë projekt i lehtë, pasi me lesh mundesh me bo shumë gjana, mundesh me e pru leshin në jetë me anë të shumë mënyrave. Unë kom fillu me plisa – qëllimi ka qenë që produkt final mos me qenë plisi, por me shku më tutje. Plisit, qeleshes, me anë të këtij projekti ia kam dhënë një frymë femërore, si gjithmonë në punët e mia” tregon Fitorja.
Muret e katit të dytë të Muzeut të Kosovës ishin pikëtakimi i punëve artistike të Fitores. “Sofra”, “Familja”, “Çifti”, “Qeleshja, llamba punë dore”, “Qeizi”, “Krushqit” janë disa prej punëve artistike të cilat sjellin ‘COHËN’ e Fitore Berishës në këtë ekspozitë, për të cilën interesimi ishte i madh.
“Vetë plisi dhe qeleshja, shpesh edhe leshi, e kanë njëfarë
tradite vetëm burrërore pas tyre. Megjithatë gjatë procesit gjithmonë kryefjala
është gruaja, ajo pastron, e tjerr leshin, krijon sexhadet e ndryshme, i
pastron tirqit, dhe plisin, që në fund ai me dalë triumfa. Bile edhe qeizin
sonte në ekspozitë e shihni me lesh, e jo me tentene siç është zakon” tregon
Fitore Berisha.
Nga kjo përvojë, artistja është munduar të shohë se si mund ta manipulojë metodën dhe materialin për të krijuar forma të reja mbi të cilat do të mund t’i zhvillonte punimet e saj. Në këtë mënyrë ajo ri-imagjinon dhe ri-interpretion një proces të punëdores, i cili për një kohë të gjatë ka qenë konsistent në zhvillimin e tij. Si rezultat, në këtë prezantim coha prehet, qepet, formësohet, ngjyroset dhe ndërthuret me të shprehurit e saj artistik.
Sali Shoshi nga CHwB Kosova tregoi gjatë hapjes së ekspozitës
se punimet janë në shitje dhe se ideja e HERITAGE SPACE është të sjellë më shumë
produkte e projekte të tilla – Made in Kosova. Shoshi ka qenë edhe mentor i
artistes gjatë tërë hulumtimit.
“Ky sonte është prezantimi i dhjetë i Heritage Space 2019 – një platformë kjo që mbështetë artistët dhe njerëzit kreativë të inspiruar nga trashëgimia kulturore. Fitorja sot na tregon se kur ka kreativitet dhe dorë të artistëve, edhe coha mund të dalë në diçka krejt të re dhe mund të kemi produkte të reja në treg si pjesë e industrisë kreative” tregoi Shoshi për KultPlus.
Projekti u realizua në kuadër të platformës të Heritage Space qe implementohet nga CHwB Kosova. Ky aktivitet është pjesë e projektit “Dialogu ndërmjet komuniteteve përmes ruajtjes gjithëpërfshirëse të trashëgimisë Kulturore” i zbatuar nga Programi për Zhvilim i Kombeve të Bashkuara (UNDP Kosovo) dhe fiancuar nga Instrumenti i Bashkimit Evropian që kontribuon për Paqe dhe Stabilitet (IcSP) dhe Qeverisë Suedeze. / KultPlus.com
Deri në vitin 1878 në Ulqin jetonin 100 familje me ngjyrë, kurse sheshi i Qytetit të Vjetër, ku, sipas legjendës, ishte i zënë rob edhe shkrimtari i njohur, Servantesi, u bë Sheshi i skllevërve. Zahra, një vajzë me ngjyrë me prejardhje nga Sudani, u martua me ulqinakun Haxhi Halil Ficin, major i ushtrisë turke. Më vonë të ardhurit me ngjyrë gëzonin më shumë liri në Ulqin, dy prej tyre, për shembull, ishin edhe kapitenë të anijeve
Nga Anisa DEMIRAJ
Nëse Ulqinin e njihni vetëm për pjesën e bukurisë dhe të luftërave të zhvilluara për të, e keni shumë gabim. Ulqini është edhe një nga qytetet unik në Ballkan që si popullsi vendase ka edhe njerëzit me ngjyrë. Ja cilat janë dëshmitë që na vijnë. Paula Royster ka si specialitet të saj të ngushtë gjenealogjinë afro-amerikane dhe këtë herë ka folur për afro-malazezët e Ulqinit.
Ulqini është vend me një traditë të gjatë dhe të pasur detare dhe tregtare. Detaria e këtij qyteti ngritjen e vet më të madhe e arriti në shekullin XVII, XVIII dhe gjatë shekullit XIX. Në kohën e sundimit turk (1571-1880) Ulqini, me flotën e vet tregtare, ishte shtylla kryesore e Perandorisë Otomane në Adriatik. Anijet e Ulqinit, sipas nevojës, i shërbenin Portës edhe për qëllime lufte, sidomos kundër rivalit të madh, Venedikut. Kusaria e Ulqinit përmendet që në shekullin XIV, por pas vendosjes së 400 piratëve arabë nga Malta, Tunizia dhe Algjeria në Ulqin, pas luftës kandike (1669), Ulqini, në shekullin XVII e XVIII, u shndërrua në çerdhe të rrezikshme të kusarëve.
Në kohën e kusarisë, piratët e Ulqinit merreshin edhe me tregti me skllevër me ngjyrë. Tripolisi (Tarabulusi) ishte liman kryesor eksportues, në të cilin bliheshin skllevërit nga viset e ndryshme të Afrikës Veriore, ndër të cilët kishte edhe mjaft fëmijë të moshës 2 3 vjeçare. Kusarët dhe tregtarët i shitnin skllevërit ose i linin që të punonin në pasuritë ose në anijet e tyre. Deri në vitin 1878 në Ulqin jetonin 100 familje me ngjyrë, kurse sheshi i Qytetit të Vjetër, ku, sipas legjendës, ishte i zënë rob edhe shkrimtari i njohur, Servantesi, u bë Sheshi i skllevërve. Por, kishte edhe njerëz me ngjyrë që vinin si të lirë në Ulqin. Zahra, një vajzë me ngjyrë me prejardhje nga Sudani, u martua me ulqinakun Haxhi Halil Ficin, major i ushtrisë turke. Më vonë të ardhurit me ngjyrë gëzonin më shumë liri në Ulqin, dy prej tyre, për shembull, ishin edhe kapitenë të anijeve. Në bjeshkën e Pinjeshit është edhe fusha që e mban emrin Fusha e Arapëve. Aty mblidheshin njerëzit me ngjyrë dhe luanin lojëra të tyre rituale. Lidhur me këto lojëra është krijuar edhe loja “Sharaveli”, si kombinim i melosit dhe ritmit vendës të Ulqinit dhe melosit e ritmit afrikan, që luhet edhe sot në një formë të modifikuar.
Në atë kohë ekzistonte edhe kafeneja “Trumo” që quhej edhe kafeneja e Arapëve, sepse pronarë dhe shërbyes ishin vetëm ata. Ulqini është sot i vetmi qytet në Adriatik në të cilin jetojnë prej disa gjeneratash edhe banorë me ngjyrë. Çdo sulm të kryer me sukses në ndonjë anije, kusarët e kremtonin pas kthimit me festë të bujshme në gjirin e Plazhit të Vogël. Në kazanë të mëdhenj zihej hallva. Prijësi i njohur i kusarëve të Ulqinit, Likë Ceni, në një e rast fundosi anijen në të cilën gjendeshin haxhinjtë në udhëtim për në Mekë. Sulltani, për këtë akt, e ndiqte dhe ia premtoi një shumë të madhe të hollash atij që do ta zinte ose do ta vriste, në atë kohë u paraqit në det kusari tjetër i quajtur Lambro (Aralampia) i lindur në Greqi, Lambro u bë i tmerrshëm për shumë detarë e tregtarë, kështu që Sulltani i premtoi një shpërblim edhe më të majmë atij që do ta vriste. Meqenëse nuk u gjet askush që do ta bënte këtë, Sulltani i çoi fjalë Likë Cenit se do t’ia falte të gjitha në qoftë se do ta vriste ose do ta zinte Lambron. Likë Ceni e priti me kënaqësi ofertën dhe u obligua se ose do ta “vriste Lambron ose do të vritej vetë”. Pas një kohe u bë dyluftimi në të cilin Lambroja u vra. Për këtë shërbim që i bëri, Sulltani ia dha Likë Cenit titullin e kapitenit dhe pastaj edhe familja e Likës e mori këtë mbiemër.
Me Paqen e Pozharevcit në vitin 1718, shqyrtohet çështja e kështjellës së Ulqinit, kusarëve të Ulqinit dhe anijeve të tyre. Ndër të tjera, parashihet edhe t’u ndalohet ulqinakëve marrja me kusari dhe ndërtimi i anijeve për këto qëllime. Ulqinakëve u ndalohet rreptësishtë çdo lundrim kusarie apo çfarëdo dëmi, pengese a sulmi ndaj anijeve tregtare dhe lundrimit të lirë. Parashihet gjithashtu që t’u merreshin galeotat dhe mos t’u lejohet ndërtimi i të tjerave, që t’i kthejnë apo kompensojnë dëmet, t’i lirojnë robërit. Mirëpo, kusarët e Ulqinit nuk i respektuan këto marrëveshje dhe vazhduan aktivitetin e tyre. Kështu që Porta, në të cilën më parë mbështeteshin ulqinakët që, siç thuhet, në kohën e paqes merreshin me tregti djallëzore, kurse gjatë luftës ishin shtyllë e fortë e Perandorisë Osmane dhe i bënin dëme Venedikut, u desh të ndërmerrte masa më të rrepta ndaj tyre.
Megjithatë, në gjysmën e parë të shekullit XVIII, pra edhe pas vitit 1718 deri në vitin 1755, janë shënuar shumë sulme të kusarëve ulqinakë ndaj perastasve në det dhe në breg. Gjatë kësaj periudhe përmendet edhe kusari i njohur ulqinak Ali-Korza me tartanën e vet. Ai mbahej, siç thuhet, se lundronte me anije tregtare, në mënyrë që të mund t’i realizonte më lehtë sulmet në anije të ndryshme. As pas Paqes së Beogradit (1739), me të cilën arrihet marrëveshja për ndalimin e kusarisë së ulqinakëve, nuk arrihet shuarja e këtij aktiviteti. Në këtë periudhë bëhet fjalë për përleshjet e detarëve ulqinakë me ata perastas, me pasoja negative tregtare ekonomike. Mes Ulqinit dhe Venedikut ekzistonte një marrëveshje me të cilën Ulqini detyrohej të mbronte anijet venedikase në limanet që ishin të varura prej tij. Mirëpo, në vitin 1748 pirati Haxhi Mustafa Ulqinaku e pat shkelur këtë marrëveshje duke rrëmbyer në Bunë një anije të Venedikut dhe marrë skllav kapitenin e saj me dy shokë të tjerë, që u çuan në Valdanos në tartanën korsare. Thuhet se në Valdanos shkoi kapidan Lika Ceni me nënën e tij, për të kërkuar mirësinë për lirimin e tyre, por më kot. Ndaj këtij veprimi reaguan agallarët e Ulqinit duke e akuzuar Haxhi Mustafën që nuk e ka respektuar Bunën si skele të sigurt(…).
Nga kjo periudhë përmenden edhe angazhimet e Turqisë në shpartallimin e kusarisë së Ulqinit. Në këtë drejtim përmendet edhe angazhimi i Sulejman-Pashës fuqiplotë, armikut të përbetuar të ulqinakëve, i cili urdhëroi që të digjen anijet ulqinake që gjendeshin të ankoruara në Gjirin e Valdanosit. Një sulm i tillë me tradhti ndaj anijeve ulqinake në Valdanos i ngarkohet vezirit të Shkodrës Mehmed Bushatlisë në vitin 1760. Ka mendime që mbështeten edhe në ndonjë gojëdhënë sipas të cilës kusarët ulqinakë të befasuar nga ky sulm i papritur vetë i dogjën disa anije me thesar që mos t’i bien në dorë armikut.
Megjithatë, kusaria e ulqinakëve vazhdon me befasi të kohë pas kohshme. Kështu Faik Konica, duke bërë fjalë për kusarin shqiptar Arnaut Memi i cili pat zënë rob Servantesin, shton se “Në fillim të prillit të vitit 1770 anijet kusare shqiptare të Ulqinit e munden flotën ruse të Aleksis Orlovit në Navarinë”. Kah fundi i shekullit XVIII kusaria në Adriatik fillon të shuhet, por ende ka pasur aty-këtu lëvizje të kusarëve ulqinakë. Megjithatë, gjatë tërë kësaj periudhe, madje edhe gjatë gjysmës së parë të shekullit XVIII, kur kusaria ishte më e fuqishme, anijet ulqinake lundronin rregullisht si anije tregtare duke transportuar mallra të ndryshme dhe duke u paraqitur në mënyrë legale organeve të limaneve të caktuara.
Në fillim të shekullit XlX përmendet edhe trabakula Mezzo Vento e ulqinakut Mustafë Reis Hotit, i cili në lundrim prej Ulqini në Triestë, duke transportuar lesh, vaj, lëkurë, pëson avari, gjë që u pat regjistruar edhe në arkivat e Dubrovnikut. Ky dhe raste të ngjashme të regjistruara dëshmojnë se ulqinakët kryesisht kishin kaluar me anijet e tyre në aktivitetin e rregullt tregtar.
Kusaria e Ulqinit thuajse fillon të zhduket plotësisht pas vitit 1821, kur nis të qarkullojë në Adriatik flota luftarake e Austro-Hungarisë. Prej kësaj kohe bëhen edhe përpjekje për pengimin e tregtisë me skllevër, që kishte marrë hov krahas lulëzimit të detarisë dhe kusarisë së Ulqinit gjatë dy shekujve paraprakë. Ata kanë lënë gjurmë në kohë jo vetëm si skllevër në familjet e njohura detare ulqinake, por edhe si njerëz të lirë, detarë, peshkatarë, kapedanë e pronarë të anijeve.
Deri kah viti 1880, mendohet se në Ulqin ka pasur afro 100 familje zezake, numri i të cilave u pakësua në vazhdim, sidomos prej vitit 1880, me rastin e shpërnguljes së shumë familjeve detare ulqinake të cilat me vete morën edhe shumë zezakë apo harapët e tyre, siç u thonë ulqinakët. Pak para Kongresit të Berlinit, përkatësisht në vitin 1877, në Ulqin u internua si “shqiptar” piktori i njohur shqiptar, shkodrani Kolë Idromeno, I cili qëndroi një vit dhe kohë pas kohe në këtë trevë, sidomos në Kishën e Salçit, punoi disa afreska për muret e saj, gjurmët e të cilave dallohen edhe sot. Nga veprimtaria e tij artistike ka mbetur një pikturë, në teknikën pëlhurë në vaj, me motive nga Ulqini, me titull “Shkrepi i Ulqinit” nga viti 1897, i identifikueshëm me të quajturën “Punta e Nuredinit”, rrëzë një bedeni në veriperëndim të gadishullit. Pak pas tij, përkatësisht nga viti 1910 njihen disa piktura me motive nga kjo trevë të realizuara nga piktori Pero Poçek.
Sa i takon zhvillimit urban apo arkitektonik të Ulqinit gjatë kësaj periudhe të sundimit të Turqisë, vlen të përmendet Kisha e Shën Nikollës në Malin e Bardhë (e ndërtuar më 1869), si kishë ortodokse afër së cilës, në vitin 1875, përfundoi së ndërtuari edhe kisha katolike e Shën Zefit, që konsiderohet si godina e fundit, me karakter të shenjtë-katolik, që u ndërtua në këtë trevë gjatë sundimit otoman. Pas Kongresit të Berlinit, kur Ulqini iu aneksua Malit të Zi, e më konkretisht në vitin 1890, u ndërtua Kisha e Shën Nikollës nën Meteriz, në themelet e xhamisë nga koha e Turqisë.
Kryesia e Lidhjes Demokratike të Kosovës, ka miratuar listën me gjashtë ministrat e kësaj partie, që pritet të jenë pjesë e qeverisë Kurti, shkruan KultPlus.
Vlora Dumoshi, e cila më parë ka qenë në postin e Drejtoreshës në Drejtorinë për Kulturë në Komunën e Prishtinës, është propozuar si Ministre e Kulturës nga Lidhja Demokratike e Kosovës.
Dumoshi në disa zgjedhje në Kosovë ka dalë si një ndër gratë
më të votuara.
Dumoshi ka lindur në vitin 1966 ndërsa ka punuar edhe si Profesoreshë në Fakultetin e Filologjisë në Universitetin e Prishtinës.
Pjesë e rëndësishme e fushatave të saj brenda LDK-së kanë qenë gratë, ndërsa jo rrallë herë ajo ka folur për sfidat dhe vështirësitë me të cilat ballafaqohen gratë e vajzat në Kosovë. Barazia gjinore ka qenë një ndër pikat e forta të fjalimeve të Dumoshit nëpër vite.
Dumoshi karrierën e ka nisur si gazetare e Revistës Studentore ‘Bota e Re’, e vazhdoi me angazhmin si staf civil në Forcat Paqeruajtëse Amerikane për Kosovë e Bosnje ndërsa ishte pjesë edhe e disa organizatave për zhvillimin e sistemit edukativo-arsimor.
Vlora Dumoshi ka lindur në Prishtinë, ndërsa në disa intervista të saja në të kaluarën ka treguar se LDK kultivon vlera evropiane edhe në fushën e barazisë gjinore.
Pritet të shihet se si do të ecin tutje zhvillimet politike në Kosovë, me Vlora Dumoshin në krye të sektorit kulturor në vend. Shpesh ajo ka folur në paraqitjet e saj mediatike edhe për fëmijët e saj, Rronin e Rrapin – duke i konsideruar ata si dashurinë e saj absolute në jetë. / KultPlus.com
Muaji shkurt veç sa ka nisur, dhe planifikimi se cilët libra duhet lexuar duhet bërë sa më herët.
29 ditët e shkurtit 2020 janë tanimë para nesh për të lexuar
letërsi dhe për të humbur në skenare e në pamje të ndryshme larg realitetit tonë.
KultPlus, sikur çdo muaj, ju propozon disa libra të natyrave të ndryshme me të cilët mund të nisni të bëni edhe më të bukura ditët tuaja të shkurtit.
Ismail Kadare – Krushqit janë të ngrirë
Kjo vepër, dëshmia e parë dhe tepër e rrallë e masakrës serbe në Prishtinë në pranverë të vitit 1981, u shkrua fill pas saj në vitet 1981-1983. Ndër të tjera ajo pati si qëllim njohjen e publikut shqiptar, dhe sidomos atij botëror, me terrorin e ushtruar në Kosovë. Për fat të keq, pavarësisht nga ky synim, vepra u prit fare ftohtë nga Shqipëria zyrtare, gjë që shpjegon botimin e saj tepër të vonë, më 1986, në përmbledhjen e tregimeve “Koha e shkrimeve”. Vepra nuk u botua asnjëherë si libër më vete. Përkthimi i saj më pas, në shumë vende të Europës, hodhi dritë mbi të vërtetën e tragjedisë së Kosovës.
Herman Hese – Siddharta
Romani klasik i kërkimit për dijen, që ka mahnitur,
frymëzuar dhe influencuar breza të tërë lexuesish, shkrimtarësh dhe
mendimtarësh. Edhe pse bën fjalë për një vend dhe kohë shumë të largët nga
Gjermania e vitit 1922, atëherë kur u botua libri, ky roman është i mbushur me
ndjesitë e periudhës së Hermann Hesse-s, duke kombinuar filozofi të pangjashme
me njëra-tjetrën, si fetë lindore, prototipat Jungianë, individualizmi
perën-dimor, në një vizion unik për jetën, të shprehur përmes kërkimit të një
njeriu për kuptimin. Eshtë historia e kërkimit të Siddharthës, një indiani
brahman të pasur, i cili lë një jetë me privilegje dhe rehati në ndjekje të
përmbushjes shpirtërore dhe mençurisë. Gjatë udhëtimit të tij, Siddharta
ndeshet me asketë, murgj budistë, tregtarë të suksesshëm, një kurtizane të
quajtur Kamala dhe një varkëtar të thjeshtë që ka zbuluar të vërtetën e jetës.
Takimi me këta njerëz dhe përjetimi i fazave kryesore të jetës – dashuria,
puna, miqësia dhe atësia – e bëjnë Siddhartën të zbulojë se dija e vërtetë
drejtohet së brendshmi.
Irvin David Yalom – Kur
qau Niçja
Në Vjenën e shekullit XIX, një dramë dashurie, fati dhe vullneti do të luhej në mendjen e bërthamës intelektuale, që përcaktoi epokën. Zhozef Brojeri, themelues i psikanalizës, është në kulmin e karrierës së tij. Fridrih Niçe, filozofi i madh europian, është në prag të vetëvrasjes nga dëshpërimi, i pazoti për të gjetur një kurë për dhimbjen e kokës dhe sëmundje të tjera që e mundojnë. Kur Brojeri vendos ta trajtojë Niçen me kurën eksperimentale të të folurit, nuk e bën të ditur se edhe ai vetë gjen ngushëllim në seancat e tyre. Vetëm përmes përballjes me demonët e tij të brendshëm shëruesi mund të fillojë ta ndihmojë pacientin e tij.
Toni Morrison – Zoti e
ndihmoftë fëmijën
Një roman tejet i zjarrtë dhe provokues, “Zoti e ndihmoftë
fëmijën!”, libri i parë i Toni Morrisonit, me ngjarje të vendosura në kohët
tona, edhe pse ka në thelbin e tij ndërthurjen e disa jetëve të ndryshme,
përcjell një dhe vetëm një mesazh: mënyra e rritjes dhe vuajtjet në fëmijëri,
janë vendimtare në formimin ose deformimin e personalitetit të një të rrituri.
Ditari i Ana Frankut
Ditari i Ana Frankut u bë një ndër librat më të lexuar në botë dhe u përkthye në dhjetëra gjuhë. Shtëpia ku ishte fshehur familja Frank në Amsterdam, sot është e hapur për vizitorët. Aty gjendet edhe ditari që shkroi Ana, i cili ka vlerën e një dokumenti unik njerëzor.
Salman Rushdie –
Joseph Anton
Më 14 shkurt të vitit 1989, ditën e Shën Valentinit, Salman
Rushdie-s i telefonoi një gazetar i BBC-së, i cili i tha se Ajatollah Khomeini
e kishte “dënuar me vdekje”. Ishte hera e parë që ai dëgjonte fjalën fatwa.
Cili qe krimi i tij? Shkrimi i romanit me titull Vargjet satanike, i cili,
sipas akuzës, ishte “kundër islamit, Profetit dhe Kuranit”.
Dhe kështu nisi odiseja e jashtëzakonshme e një shkrimtari
që detyrohet të jetojë në ilegalitet duke u zhvendosur nga një bazë në tjetrën,
nën praninë e vazhdueshme të një skuadre të armatosur mbrojtëse. I kërkuan të
zgjidhte një emër të rremë, me të cilin ta thërrisnin policët. Ai filloi të
mendonte për shkrimtarët që donte më shumë dhe të krijonte kombinime me emrat e
tyre. Papritur, në mendje i përshkënditën emrat Conrad-it dhe Çehov-it – Joseph
Anton.
Si mund të jetojë një shkrimtar dhe familja e tij nën
kërcënimin e vdekjes për nëntë vjet radhazi? Si mundet ai të vazhdojë të
punojë? Si dashuron dhe si pushon së dashuri? Si u jep dëshpërimi trajtë
mendimeve dhe veprimeve të tij, për se gabon ai dhe si mëson të kundërveprojë?
Në këtë libër të jashtëzakonshëm me kujtime, Rushdie flet për herë të parë për
këtë histori, që është historia e njërës prej betejave më të rëndësishme të
kohës ku jetojmë, historia e betejës për lirinë e fjalës. Ai flet për
realitetet herë-herë të zymta e herë-herë komike të bashkëjetesës së tij me
policë të armatosur dhe për lidhjet e ngushta që krijoi me mbrojtësit e tij,
për luftën e tij për të siguruar mbështetjen dhe mirëkuptimin e qeverive,
shefave të shërbimeve të fshehta, botuesve, gazetarëve dhe kolegëve shkrimtarë
dhe se si e rifitoi lirinë.
Kur ishte e vogël, i shpuan veshët për, i thanë, të mbajtur vëthë. Ajo u rrit, u martua, bëri fëmijë. Por vëthë nuk mbante. Një mbrëmje djali i madh i tha: “Nënë, tani më duhet të iki, por një ditë – ke për ta parë – do të të sjell një palë vëthë argjendi, të gjatë sa të të prekin supet.” Nëna i dha një buzagaz të largët. “Të kthehesh ti shëndoshë, o bir”, i tha.
Vitet shkonin. Djali u martua. Bëri fëmijë. Vëthët nuk po ia sillte. Nëna po plakej, po kërrusej. Veshët po i preknin supet. Gjithnjë thosh me vete t’i dërgonte masën, që vëthët të mos ishin më aq të gjatë. Pastaj, një ditë, vrimat e veshëve iu hapën befas gjer në fund. Atëherë e kuptoi që i biri kishte vdekur.
Legjenda thotë se ishte e mërkurë kur gjashtë çika po i lanin petkat e tyre. Motrat luftuan me austro-hungarezët, 400 vite më parë, e vite më vonë thuhet se në shtëpinë e tyre u gjet një thikë.
Sot, kjo hapësirë në Gjakova quhet Tyrbja e Çikave. Çikat ende dalin në ëndërrat e njerëzve që jetojnë rreth tyrbes, një vendi të qetë e të relaksuar që vite më parë u bë fole flijimi.
Mbrëmë, në Prishtinë, Lola Sylaj dhe Donjeta Murati e prezantuan hulumtimin e tyre rreth kësaj tyrbe. Me anë të një dokumentari, dyshja ka sjellë këtë tyrbe, situatën që atë e bëri të famshme në Kosovë. Gjashtë çika në dokumentar i lajnë petkat, të nervozuara, të gatshme për ta luftuar armikun me po këtë thikë që më vonë u gjet rreth shtëpisë-tyrbe.
Tetë muaj i janë dashur Lolës dhe ekipit të saj ta finalizojnë dokumentarin 10 minutësh për Tyrben e Çikave, një histori sa interesante aq edhe e mishëruar për heroizmin e çikave para 400 vjetve.
Lola Sylaj, artiste, tregon se kjo histori e ka thumbuar për
të realizuar një punë artistike e cila bazohet në një histori si kjo.
Një ditë, ushtarët austriakë hynë në oborrin e tyre dhe papritmas u ndeshën me rezistencën e gjashtë motrave, që rastësisht lanin rroba në oborr. Ushtarët, të tërhequr nga bukuria përrallore e vajzave motra, vrapuan për t’i kapur ato që t’i merrnin me vete apo t’i dhunonin. Vajzat luftuan duke i gjuajtur ushtarët me ujë valë.
Në ndihmë u erdhi edhe babai i tyre, Mehmet Efendiu. Vajzat i mbytën disa ushtarë, por ata ishin shumë dhe vajzat, në pamundësi për të shpëtuar, u vetëmbytën.
Por, disa të dhëna thonë se ushtarët austriakë, në pamundësi për t’i kapur vajzat, i vranë ato e edhe babanë e tyre. I varrosën në oborrin e shtëpisë ku gjendën edhe sot varret e tyre.
Që nga ajo kohë, asgjë nuk ka ndryshuar në atë vend, as pamja, as pemët, andaj gjithçka mbeti nën ndikimin e natyrës, shkruan KultPlus.
“Tyrbja është aty dhe njerëzit rreth saj e dijnë historinë por edhe shpesh flasin për të. Dokumentari është i ndarë në disa pjesë, unë kam dashur që aty mos të paraqes luftë por më shumë ndjenjën e çikave duke larë petka dhe duke gjetur thikën e austro-hungarezëve” tregoi Lola Sylaj në një diskutim që pasoi pasi dokumentari u dha dy herë, shkaku i interesimit të madh. / KultPlus.com
Puna më e re artistike e artistit Astrit Ismaili është më e veçantë dhe unike se tjerat.
Bëhet fjalë për një operetë e cila është kompozuar për tu performuar më pas nga tre performues.
Vetë
Astriti, bashkë me Ivan Cheng dhe Magdalena Mitterhofer janë pjesë e kësaj
operete.
“Kjo performancë i eksploron tri referenca nga e kaluara. E para, lulen e parë dhe evoluimin botanic prej bimës në lule, Cicciolina – dikur një porno-star dhe më pas një këngëtare por edhe politikane nga Hungaria, dhe Miss Kosova – një figurë gjysmë fiktive e cila është ndërtu duke u bazu në tranzicionin e Kosovës si pjesë e Jugosllavisë e deri te Pavarësia e saj” tregon për KultPlus Astrit Ismaili.
Astriti
vikendin e kaluar e performoi operetën e tij në Amsterdam, pjesën e parë nga opereta
“MISS”.
“Pjesa e parë e operetës u shfaq në festivalin Les Urbaines në Llozanë të Zvicrës në dhjetor, ndërsa ishim edhe në Amsterdam në Galerinë Rozsenstraat Rose is a Rose is a Rose. Interesimi i publikut në të dyja rastet ka qenë i madh” tregon Ismaili.
“Tri referencat nuk kanë lidhje me njëra tjetrën por çka i bashkon janë situatat në të cilat kreativiteti përdoret si mjet për tu ballafaquar me kufizime e limite” tregon Astriti.
Po bëhet gati edhe një turne nëpër Evropë për të shfaqur e performuar këtë operetë.
Astrit Ismaili, artist nga Prishtina, është i njohur për artin e tij provokues dhe shpesh të fuqishëm në kauzat pas tij. Astriti viteve të fundit më shumë është aktiv jashtë Kosovës. Ai e morri çmimin ‘Artistët e së Nesërmes’ ndërsa punët e tij artistike janë shfaqur në Beograd, Stamboll, Zvicër, Holandë e në shtete tjera. / KultPlus.com
Është mbajtur sot në Holandë shorti i radhitjes së këngëve në Eurovision Song Contest 2020.
Shqipëria, gjegjësisht Arilena Ara me këngën e saj “Shaj” do të performojë në gjysmëfinalen e dytë, ne pjesën e dytë të natës, me 14 maj.
Këngët që performojnë në pjesën e dytë dhe të fundit të gjysmëfinaleve gjithmonë kanë një përparësi dhe duket sikur ky pozicion u sjellë atyre fat të mirë.
Në të njëjtën gjysmëfinale me Shqipërinë do të jenë edhe 17
shtete të tjera, përfshirë këtu Serbinë, Greqinë, Bullgarinë e Zvicrën. Prej
18-të këngëve, vetëm dhjetë shkojnë në finale në fund të natës pasi dëgjohen e
shijohen të gjitha performancat.
Eurovizioni këtë vit mbahet në Roterdam të Holandës. /
KultPlus.com
Në edicionin e tij të 14-të, Balkan Trafik edhe sivjet do të sjellë një copëz Ballkani në Bruksel.
Balkan Trafik këtë vit do të mbahet nga 23-26 prill, në Bruksel, në qendër të Evropës. Deri tani disa performues janë konfirmuar për pjesëmarrës në këtë festival.
Goran Bregović & his Wedding and Funeral Big Band do të këndojnë në Bruksel në datë 25 prill. Goran Bregović, i lindur në Sarajevë, është një ndër këngëtarët më të njohur të ish Jugosllavisë, pjesë edhe e Bjelo Dugmes dikur.
Zdob și Zdub, grup nga Moldavia, poashtu do të këndojë në këtë organizim, me datë 24 prill, shkruan KultPlus.
VK concerts, La Madeleine, Cinema Palace dhe Grand Place në Bruksel janë katër lokacionet ku do të mbahet festivali që synon të përfaqësojë këtë pjesë të Evropës para qytetarëve në Bruksel dhe Belgjikë. Këtë vit, në proces me Balkan Trafik është përfshirë edhe Ambasada e Kosovës në Bruksel.
Këtë vit, në festival do të ketë edhe koncerte, filma, vallëzim, letërsi, tabela diskutimi e panele, gastronomi, teatër dhe poashtu art të rrugës. Së shpejti do të dihet edhe për shqiptarët që do të jenë pjesë e këtij festivali. / KultPlus.com
