“Kur bota i ktheu shpinën Ruandës”: kështu James Nachtwey kujton gjenocidin e Ruandës. Gazetar lufte gjithmonë i pranishëm në skenarët më të vështira dhe kontradiktore sociale, Nachtwey e mori këtë fotografi në Nyanza, në një spital të Kryqit të Kuq. Fytyra në foto është ajo e një djali të burgosur, të rrahur dhe më në fund i plagosur nga thikat e militantëve Interahamwe. Djali, një Hutu, i mbijetoi mrekullisht dhunës por kur Natchewey e takoi, djali në foto nuk fliste, mezi ecte dhe gëlltiste.
Gjenocidi Ruandës: disa flasin për 800,000 të vdekur, disa të tjerë për më shumë se 1 milion.
Në fillim gjermanët dhe me pas belgët luajtën rolin kryesor në transformimin e grupeve hutu dhe tutsi. Ruanda ishte e populluar nga 3 grupe etnike : Hutu 84%, Tutsi 15% dhe Tëa 1 %.
https://www.youtube.com/watch?v=g6m7UKQ3mjY
Historikisht Hutut merreshin me bujqësi ndërsa Tutsit me blegtori. Gjurmet e konfliktit në Ruanda i hasim nga koha e sundimit kolonial të Belgjikës 1916- 1962, e cila ndau karta identiteti për te identifikuar grupet etnike në Ruanda. Këto dy grupe etnike kishin jetuar për më shume se 500-600 vite në paqe, si nje grup i vetëm; flisnin të njejtën gjuhë, dhe kishin pasur gjithashtu martesa të përziera. Në përiudhën e kolonializmit pjestarët e grupit etnik Tutsi ishin të favorizuar në aspektin e arsimimit dhe punësimit ndersa pjestarët e Hutuve ishin lënë pasdore; shpërndarja e kartave per identifikimin në bazë të grupit etnik, ndikuan për të rritur tensionet mes grupeve Hutu dhe Tutsi. Tensione që i çuan këto 2 grupe në një lufte civile.
Kur më 6 prill të vitit 1994 filluan incidentet, pjesa e madhe e personelit ushtarak dhe vëzhgues të Kombeve të Bashkuara (OKB) u largua nga vendi. OKB-ja edhe pas 3 javësh nga fillimi i akteve të gjenocidit, ngjarjet i vlerësoi si masakër të madhe dhe shmangu të përdorë konceptin e gjenocidit. Në Ruanda ku ndodhi një nga gjenocidet më të mëdha të kohëve të fundit, në 100 ditë kanë humbur jetën 800 mijë – 1 milion qytetarë të këtij vendi, shumica e të cilëve ishin nga grupi etnik Tutsi.
Muslim Mulliqi (1934 – 13 janar 1998) ishte piktor impresionist dhe ekspresionist i Kosovës.
Mulliqi lindi më 1934 në Gjakovë. Akademinë e Arteve Figurative e kreu në Beograd te profesori Zora Petroviq.
Studimet pasuniversitare i kreu te i njëjti profesor, në vitin 1961. Ka qenë anëtar i SHAFK që nga themelimi. Është njëri ndër themeluesit dhe dekan i parë i Akademisë së Arteve në Prishtinë, ndërsa anëtar i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës ishte prej vitit 1980.
Mulliqi ekspozoi në Kosovë, në hapësirat e Jugosllavisë, në Romë e Tiranë.
Një kohë punon në Sekretariatin për Arsim e Kulturë dhe shumë shpejt merr bursën njëmujore për Paris, ku njihet me lëvizjet e atëhershme në qarqet e artistëve të mëdhenj, në qytetin që asokohe çmohej si qendër botërore e arteve pamore. Në vitin 1963 fillon punë në Shkollën e Lartë Pedagogjike ku tashmë ishte hapur Dega e Pikturës, të cilën ai menjëherë e merr në drejtim.
Me emrin e tij sot Galeria e Arteve e Kosovës organizon njërin nga manifestimet më prestigjioze të arteve pamore te ne.
“Le Temps” ka botuar, të martën e 26 nëntorit 1912, në faqen n°2, intervistën e patriotit dhe liderit shqiptar, Dervish Himës, me korrespondentin e gazetës hungareze në Bukuresht, të cilën Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :
Pavarësia shqiptare
Korrespondenti ynë nga Budapesti na telegrafon:
“Pester Lloyd” publikon një intervistë të korrespondentit të saj në Bukuresht me Dervish Himën, liderin e njohur shqiptar:
“Shqiptarët, deklaroi Hima, duan të shpallin pavarësinë shqiptare tani dhe ata janë të gatshëm ta mbrojnë këtë pavarësi me çmimin e gjakut të tyre. Ata janë të bindur se afesksioni i Austro-Hungarisë për ta është i sinqertë dhe shpresojnë se të gjitha fuqitë evropiane do të mbështesin monarkinë Austro-Hungareze në interes të Shqipërisë”.
Ai shton:
“Asnjë vendim nuk është marrë ende mbi zgjedhjet e personave, megjithatë është e vendosur paraprakisht që një princ i huaj do të zgjidhet sovran i Shqipërisë”.
Nga ana tjetër, telegrafojnë nga Durrësi në Daily Telegraph:
“Ismail Qemali, si dhe shumë patriotë shqiptarë që erdhën këtu për t’u bashkuar me të, kanë ndërmarrë hapa për të thirrur një asamble kombëtare shqiptare për të diskutuar mbi situatën aktuale. Të gjithë udhëheqësit fisnorë janë paralajmëruar. Mendojmë se takimi do të zhvillohet në Vlorë”.
“Shanti” do të thotë paqe. Shanti Yoga Fest Kosova është një festival i paqes së brendshme dhe të jashtme. Qëllimi i Festivalit është të krijohet një platformë që të gjithë të praktikojnë dhe përjetojnë stile të ndryshme të yogës, meditimit dhe praktikave të tjera dhe të lidhen me njëri-tjetrin në harmoni.
Skena e yogës në Kosovë është e re dhe
vazhdimisht në rritje. Për tre vjet rresht, njerëzit e jogës nga Kosova dhe
instruktorët ndërkombëtarë të jogës bëhen bashkë në Shanti Yoga Fest.
Me natyrën dhe frymën e tre edicioneve të fundit, Shanti Yoga Fest Edicion 4, do të zhvillohet nga 12-15 Shtator 2019 (nga dita e Enjte deri të Dielën), në Liqenin e Batllavës, me një pamje e bukur rreth 40 minuta larg në veri të Prishtinës.
Edhe ky edicion ka një program të pasur me
aktivitete, që varion nga klasa dhe stile të ndryshme të jogës, meditimit,
seminare dhe punëtori speciale, ligjëratat dhe raundet e diskutimit rreth
yogës, meditimit, shëndetit dhe paqes, deri te muzika e gjallë, aktivitetet
artistike dhe Programit për fëmijë. Informatat më të detajuara rreth Programit
të Festivalit dhe mësuesve vendorë dhe ndërkombëtarë që do të marrin pjesë në
këtë edicion, mund t’i gjeni në rrjetet sociale të Shanti Yoga Fest (Facebook
dhe Instagram: @shantiyogafestkosovo).
Duke shkëmbyer ekspertizën e tyre, një shumëllojshmëri e instruktorëve, mësuesve dhe udhëzuesve të jogës dhe meditimit, do ta bëjnë këtë festival një përvojë fuqizuese që nuk dëshiron t’a humbisni.
Klasat, punëtoritë dhe ligjëratat e ofruara
përfshijnë praktika për trupin, mendjen dhe shpirtin. Nëse dëshironi të provoni
jogën për herë të parë, ose jeni praktikues për një kohë të gjatë, nëse doni të
fitoni njohuri më të thellë dhe të shikoni së brendshmi ose nëse thjesht doni
të argëtoheni me njerëz të një mendje nga e gjithë bota, Shanti Yoga Fest
Kosova është festivali për ju! Ajo ofron një hapësirë të sigurt për të gjithë
që të bëjnë përvojë dhe të ndajnë jogën dhe praktikat tjera!
Gjatë Festivalit do të ketë ushqim vegjetarian dhe vegan, pije të shëndetshme, fruta dhe snacks.
Për të gjithë ata që duan të kalojnë
vikendin ne festival, do të ketë mundësi akomodimi por që duhet të rezervohet
paraprakisht, pasi kapaciteti është i kufizuar.
Pjesëmarrësit përveq makinave të tyre, e
kanë mundësinë të udhëtojnë me autobus lokal që niset nga Prishtina (stacioni
tek Xhamia e Llapit) për në vendin e ngjarjes (në Orllan – Batllavë). Orari i
nisjeve dhe kthimit është publikuar në rrjetet sociale të Festivalit.
Shanti Yoga Fest Kosova është dhe ka qenë gjithmonë një iniciativë jofitimprurëse e një ekipi të angazhuar profesionistësh, vullnetarë dhe mësues të yogës, të cilët janë të shtyrë nga pasioni i tyre për t’u lidhur, shkëmbyer njohuri dhe promovuar harmoninë!
Si një ngjarje jofitimprurëse Shanti Yoga
Fest Kosova jeton nga bashkëpunimi i ngushtë i komunitetit lokal të jogës,
mësuesve dhe praktikuesve ndërkombëtarë të yogas, institucioneve vendore, organizatave
ndërkombëtare, fermerëve vendorë, prodhuesve dhe kompanive të ndryshme. Dëshira
për të krijuar diçka të re, për të promovuar paqen dhe përhapjen e jogës në
Kosovë është ajo që na ngjit së bashku! Ekipi i organizatës është plotësisht i
përkushtuar për t’ju mundësuar të provoni fuqinë e jogës për të gjetur një
ekuilibër brenda dhe të bëni ndryshime shoqërore në një mënyrë të këndshme!
Arch. Ylber Vokshi -Ylli (tekst i vjetër, i vitit 2009, botuar në Telegrafi dhe në forumet e mediat tjera. E sjellim sot në përvjetorin e vrasjes së arkitektit Rexhep Luci)
Cila është ajo shoqëri që e injoron e nënçmon e degradon e në fund edhe e vret arkitekti? Ai pos argumenteve profesionale të profesionit nuk ka armë tjetër për të iu kundërvënë kërkesave të ndryshme me vend e pa vend, të gjithë faktorëve relevant duke mbrojtur interesat e të gjithë atyre që shprehin dëshirë të jetojnë në një shoqëri apo vendbanim të urbanizuar, të cilës me kreativitetin e vet i jep edhe anën e bukur, artistike të vendbanimit. Vrasja e tij herë do kurdo do të i hakmerret shoqërisë si po e tregon realiteti ynë pas dhjetë viteve në Kosovë.
Në shtator të vitit 2000 në mënyrë qyqare u vra arkitekti Rexhep Luci kryearkitekti i Prishtinës. Vrasja e tij as që i bëri përshtypje të madhe opinionit publik prishtinas dhe kosovarë të atëhershëm, ndoshta edhe nga frika dhe mos kultura e jetës urbane. Pos pasojave të pa riparueshme në fushën e urbanistikës në tërë Kosovën as që mundej të imagjinoheshin pasojat komplekse të kësaj vrasje.
Kryearkitekti i Prishtinës, u mundua te parandaloj shkatërrimin e rifilluar të kryeqytetit, u ekzekutua mizorisht, e si rezultat kemi shkatërrimin e Prishtinës dhe Kosovës në fushën e planifikimit hapësinor dhe urban në të gjitha vendbanimet tona. Prishtina ishte modeli urban të cilin e kopjuan të gjitha vendbanimet tjera kosovare pasi organet shtetërore, si duket me qellim, nuk kanë vepruar nga viti 2002 kur u krijuan organet e përkohshme qeverisëse në Kosovë të cilën e sundonte UNMIK-u nga viti 1999.
Institucionet përgjegjëse të Kosovës,jo vetëm që nuk e gjetën vrasësin, lejuan njerëzit te cilët i luftonte z. Luci me argumente profesionale, të vazhdojnë me punën e tyre, pa qarë kokën për interesat e përbashkëta si në zonat urbane dhe ato rurale, pothuajse fëmijët e tyre nuk do të jetonin apo do të jenë mysafir në këto hapësira.
Efekti i “frikës” te profesionistët u arrit plotësisht, ashtu si e kishin planifikuar ekzekutuesit e vrasjes. Tërë këtë kohë u ndërtua pa planifikim duke menduar se po fitojnë, nga aspekti profesional në fund të gjithë do të jene humbës të mëdhenjtë material e së bashku me ata edhe e tërë shoqëria kosovare. Atë që kemi fituar ne si shoqëri është degradimi i pafalshëm i hapësirave urbane dhe rurale kurse ne jemi detyruar të jetojmë në këto rrethana jo normale urbane për një shoqëri.
Të gjitha tentimet e viteve të fundit për të fajësuar ndërkombëtarët për këto dukuri që më parë ishin të pa qëndrueshme pasi autorizimet për fushën e planifikimit hapësinor dhe urbanizmit ishin qartë të definuar si përgjegjësi të pushtetit qendror dhe ati lokal, kurse UNMIK-u aq shumë i përfolur, vetëm kishte rrol mbikëqyrës në veprimet që vetë ne i kemi bërë në ndërtimet me leje e pa leje,në ngritjen e shoqërisë tonë që e kemi ëndërruar pas dëbimit të regjimit profashist gati një shekullor serb pas vitit 1999.
Në një shkrim të shtypit kosovar të këtyre ditëve arkitekti Rexhep Luci përmendet vetëm si numër së bashku me disa aktivist politik të vrarë në Kosovë. As për së afërmi nuk kuptohet ndërlikueshmëria urbane dhe tragjedia e një shoqërie me vrasjen e kryearkitektit të kryeqytetit,cilat janë pasojat e ndërtimeve të pa planifikuara. Kush urdhëroi të veprohet kështu, a thua dikush mendoi se do të ketë përfitime të mëdha materiale me këtë vrasje, si mundet të krahasohen veprimtarët e ndryshëm politik me zhvillimet jetike urban të një vendbanimi e posaçërisht të kryeqytetit, a thua ishin të rëndësishme vetëm interesat individuale të disa grupeve të interesit, a thua do të ishte ma mirë për të gjithë ata të cilët kryen krimin ndaj arkitektit të iu përmbahen disa standardeve dhe rregullave urbane, me siguri do të kishin përfitime shumë ma të mëdha nëse do të planifikonin hapësirë urbane që na rrethon.
Kush përfitoi nga kjo vrasje, me siguri askush, të gjithë ne jemi humbës të mëdhenj. Pasi e vranë atë në mënyrë mizore ia futen “frikën” profesionistëve të tjerë për mos veprim apo veprime të dirigjuara urbane. Një pjesë e arkitektëve mezi pritën të dalin në skenë si “shpëtimtarët” Kosovës duke bashkëpunuar me “kriminelët e paqes” në planifikimin hapësinor dhe urban në dhjetëvjetëshin e fundit. Pasojat sot janë tragjike për të gjithë vendbanimet në Kosovë, këto pasoja të gjithë ne jemi duke i përjetuar sot dhe në të ardhmen.
Të gjitha këto dukuri shihen, preken e aq ma keq përjetohen shumë keq nga banorët tanë dhe do të jenë dëshmi e një kohe pa kohë, do të mbesin me shekuj si relikte të një kulture primitive, të një kohe të vështirë që e ka përjetuar kjo shoqëri.
Me vrasjen mizore të kryearkitektit të kryeqytetit u vra e tërë urbanistika e Kosovës, filloi shkatërrimi i të gjitha qyteteve kryesore të Kosovës, filloi jo ligjshmëria urbane në përmasa të pa para që është duke vepruar që dhjetë vite. Ata të paktët që në mënyrë dinjitoze dhe profesionale reaguan u anatemuan dhe u injoruan tërë kohën qëllimisht duke vazhduar avazin e vjetër me ndërtime të cilëve po ia shohim sherrin të gjithë ne.
Askush nuk e ka imagjinuar një situatë të tillë pas vitit 1999 kur në mënyrë perfide me një imagjinatë shkatërruese dhe destruktive në vazhdimësi me vetëdije po e shkatërrojnë tërë shoqërinë tonë për disa përfitime të mjera personale me pasoja tragjike për gjeneratat e tanishme dhe ato të ardhshme të cilat shumica nga mosdija po i injorojnë. Të gjitha këto krime urbane janë bërë në emër të atdhetarizmit apo “patriotizmit” të rrejshëm pasi pas dhjetë viteve këto pasoja të këtyre veprimeve janë evidente.
Të gjitha tentimet që të punohet ashtu si vepron e tërë shoqëria e civilizuar, deri më tani ishin të kota pasi në pushtetin qendror si dhe në atë lokal ishin instaluar struktura të cilët nuk ngurruan edhe të vrasin,pasojat vetëm kanë filluar të vërehen nga të gjithë banorët e Kosovës.
Është momenti i fundit që aktorët dhe përgjegjësit kryesor të japin llogari para kësaj shoqërie që e anatemuan në dhjetë vjeteshin e fundit duke trumbetuar për një patriotizëm primitiv e të tejkaluar e që në thelb i kishin vetëm përfitimet personale,klanore dhe regjionale duke e flakur rrolin e shtetit dhe interesave të përbashkëta shtetërore në fushën e planifikimit hapësinor dhe urbanizmit. Këto ditë kanë filluar polemikat politike për vrasjet e pa sqaruara në vitet e pas luftës së vitit 1999,pas dekonspirimit të një individi. Ka reagime me prapavija politike të ulëta të cilat dikush po tenton t’i keqpërdor. Vrasjet e pa zbuluara të pasluftës në Kosovë pos prapavijës politike kishin edhe atë abuzuese.
Ajo çka ma së shumti duhej të brengoste këtë shoqëri është se si u veprua pas vrasjes së arkitektit Rexhep Luci, si vepruan të gjitha organet shtetërore,si u zhvillua fusha e urbanistikës,si vepruan profesionistët e frikësuar, arkitektët dhe urbanistët në këto vite, etj.
A ka fuqi shoqëria jonë të fillojë me rehabilitimet urbane të domosdoshme gati në të gjitha qendrat kryesore të Kosovës si rezultat i abuzimeve të mëdha me hapësirën urbane dhe rurale e cila na rrethon pas vrasjes së qëllimshme, në shtator të vitit 2000 të arkitektit Rexhep Luci në Prishtinë vetëm që deshi të respektohen principet elementare si dhe normat dhe standardet në fushën e planifikimit hapësinor dhe urban. Kjo jam i bindur se nuk ka ngjarë në asnjë shoqëri të civilizuar që njeh njerëzimi.
Si të fitoni BURSË të plotë për studime në Gjakovë dhe PUNËSIM që nga viti i parë?
Edhe 5 ditë kanë mbetur kohë për të aplikuar për njëren nga 10 BURSA të plota për 10 studentë në Prishtinë dhe Gjakovë që ofrohen nga Kolegji Universum në bashkëpunim me Albina Dyla Company. Bursat vlejnë për studime në programin Bachelor dhe Master. Apliko tani https://bit.ly/2HuFzbg
Studentët përfitojnë FINANCIM të plotë të studimeve dhe PUNËSIM në “Albina Dyla Company” në Menaxhim të Shitjes, Menaxhim të Prodhimit, Menaxhim të Rrjeteve Sociale, Menaxhim të Burimeve Njerëzore dhe IT. Projekt ky i Kolegji Universum në bashkëpunim me Albina Dyla Company për ndërlidhje të Akademisë dhe Industrisë. Aplikuesit do ti nënshtrohen testit vlerësues dhe intervistes. Regjistrohu këtu https://bit.ly/2HuFzbg për pjesëmarrje në test vlerësues. Fito BURSË të plotë studimi dhe PUNËSIM 100% të garantuar‼️ Afati i fundit për aplikim 15 Shtator 2019; Për më shumë informata ndiqni Kolegjin Universum në facebook & instagram, apo kontaktoni në [email protected].
Me datë 11 shtator të vitit 2000 u vra arkitekti Rexhep Luci.
Rexhep Luci ishte Drejtor i Departamentit të
Planifikimit Hapësinor, Rindërtimit dhe Zhvillimit në Komunën e Prishtinës dhe
arkitekt i cili u vra menjëherë pas luftës, për kundërshtimin e ndërtimeve
ilegale në Prishtinën e pas-luftës. Ende thuhet se vrasja ishte e llojit mafioz
dhe u planifikua për shumë kohë.
Ai u vra me gjashtë plumba pas shpine derisa po kthehej në banesën e tij në Prishtinë. Në kohën e vrasjes së tij, departamenti i tij ishte në proces të shkatërrimit të një kompleksi hotelierik ilegal.
Luci kishte punuar për 30 vjet në urbanizmin e Prishtinës duke i dhënë qytetit pamjen e tij moderne.
Në përgjigje administrata e UNMIK-ut kishte emëruar
Rregulloren për Ndërtim sipas emrit të tij. Një rrugë në Prishtinë poashtu mban
emrin e tij.
‘Me vrasjen mizore të kryearkitektit të kryeqytetit u vra e tërë urbanistika e Kosovës, filloi shkatërrimi i të gjitha qyteteve kryesore të Kosovës, filloi jo ligjshmëria urbane në përmasa të pa para që është duke vepruar që dhjetë vite. Ata të paktët që në mënyrë dinjitoze dhe profesionale reaguan u anatemuan dhe u injoruan tërë kohën qëllimisht duke vazhduar avazin e vjetër me ndërtime të cilëve po ia shohim sherrin të gjithë ne’ shkruan Ylber Vokshi Ylli në një shkrim autorial të vitit 2009. / KultPlus.com
(Fotografia e ballinës nga ‘Çka e vrau arkitektin?’) / Mathieu Jouffre )
Rita Ora me anë të një postimi në Instagramin e saj ka uruar Kombëtaren e Kosovës sot për lojën me Anglinë.
Rita, në mes të Anglisë e Kosovës, ka shkruar “Good luck” me
një foto që asocon për lojën e cila do të ndodhë sonte. Ajo ka uruar fat të mirë
për ndeshjen Angli-Kosovë.
Ka plot statistika dhe parashikime për lojën por duket se ka shpresa për një triumph të Kosovës krahas një prej kombëtareve më të forta në botë. / KultPlus.com
LENDI MUSTAFA (Publikuar në versionin origjinal siç e ka shkruar Lendi Mustafa, pa përmirësime)
T’dashtun prinder te personave LGBTI+,
Masi vec osht Dita boterore e parandalimit te vetevrasjeve, po du me ju kujtu dicka.
Sa do e rane qe na u doket me e pranu se jemi mesu me i pa prinderit si qenja ma e dashtun qe egziston, njo prej shkaktareve te vetvrasjeve jane vet ata.
– Kur fmiu jot te vjen ne sallon edhe me gjyse zemre te thot qe osht gej, lezbike, biseksual apo transgjinor edhe ti ja mohon komplet qenjet, ja ke marr ni cope jete ne pak sekonda.
– Kur fmiu jot detyrohet me dal cdo dite me u perball me boten qe e ngulfat me gjykim e perbuzje, e kthehet ne shpi ne energjin e njejte, ja ke marr ni cope jete.
– Kur femiu jot nuk lyp kurgjo prej teje pervec respekt e dashni pa kusht e ti dyshon per me ja dhuru qata, ja ke marr ni cope jete.
Prej momentit qe femiu juj ju tregon per orientimin tij/saj seksual apo identitetin gjinor, e ju nuk jeni te gatshem me i trajtu njejt, ja ke marr ni cope jete.
Mos te ju bjen ne mend vone per keto sene, se cdo fjale e cdo veper e juja ka ndikim ne jeten tone. Nje person qe e ke pru vet ne jete me e bo cope-cope e me ja marr krejt shpresat e andrrat, per shkak te bindjeve/besimeve tua, po me vjen shume keq po nuk je prind i mirefillt.
Po ju rekomandoj edhe nje film ‘Prayers for Bobby”, e di qe nuk keni me e shiku po nese po e lexon qita, edhe e ki ni femi LGBTI+ ndaji 2 ore me reflektu pak.
Historia tronditëse e një gruaje kosovare e cila duhet të përballet me shumë “sehire” për tu bërë nënë.
Filmi ‘Zana’ kuptohet që është më shumë se kaq. Adriana
Matoshi dhe Astrit Kabashi, në rolet kryesore, vijnë në filmin me regji nga
Antoneta Kastrati i cili nga 21 shtatori do të shfaqet edhe në Cineplexx në
Prishtinë.
Filmi Zana është një dramë tronditëse dhe emocionuese që përcjellë
një grua të re kosovare që përpiqet të bëhet nënë përderisa ballafaqohet me
tmerret nga kaluara e saj e errët e kohës së luftës.
Projekti Filmik ZANA është poashtu filmi i gjatë në të cilin motra e Antonetës, kinematografja e suksesshme Sevdije Kastrati e ka xhiruar filmin me kamerat dhe lentet e Panavision-it pasi që kanë fituar çmimin the Neë Filmmaker Grant.
Mbështetësit kryesorë financiarë të filmit janë Qendra
Kinematografike të Kosovës, Qendra Kombëtare e Kinematografisë (Shqipëri),
Panavision Neë Fimmaker Grant, SFFILM Rainin Grant, Light Iron dhe komuna e
Pejës. Projekti filmik ishte poashtu pjesëmarrës i MIDPOINT Feature Launch
2017, fitues i MIDPOINT Development Aëard, dhe pjesëmarrës i MIDPOINT Editing
Room.
Producent i filmit ZANA është Casey Cooper Johnson dhe bashkëproducentē Sevdije Kastrati me Crossing Bridges Films (Kosovë), Dritan Huqi me On Film Production (Shqipëri), dhe Miguel Govea dhe Brett Ëalker nga Alief. Në rrolet kryesore luajnë Adriana Matoshi, Astrit Kabashi, Fatmire Sahiti, Mensur Safqiu, Irena Cahani, Shengyl Ismajli, Vedat Bajrami, Çun Lajçi, dhe Ilire Vinca.
Me slloganin “Fluturo me engjujt shoku jonë Artan” Klubi XTrailers ka organizuar një vrapim kushtuar Venharit si anëtar i këtij grupi.
“Ju ftojmë ta përshëndesim me një vrapim marshues në shenjë lamtumirëse mikun tonë të vrapimit që dashuronte njeriun, harmoninë, qiejt dhe malet”, thuhet në njoftimin e Klubit.
Vrapimi do të bëhet nesër datë 10 Shtator 2019, në ora 06:00 në Parkun e Gërmisë në Prishtinë.
Artan Venhari gjeti vdekjen në një aksident gjatë lëshimit me paragllajd në Prizren të shtunën.
Venhari ka qenë edhe Zv/Auditor i Përgjithshëm i Kosovës dhe Zv/Menaxher i projektit DEMOS për përkrahje të Komunave të Kosovës.
Jashar Rexhepagiqi është një tjetër intelektual i cili nuk duhet harruar.
Ai lindi në Plavë më 16 janar 1929. Shkollën fillore e kreu në vendlindje, ndërsa gjimnazin në Beran dhe në Pejë. Grupin e lëndëve pedagogjike e studioi në Fakultetin Filozofik të Zagrebit, ku diplomoi në vitin 1953.
Gradën doktor shkence e mori në vitin 1965 në Fakultetin Filozofik të Zagrebit, ku mbrojti me sukses tezën “Zhvillimi i shkollave dhe i arsimit të shqiptarëve në territorin e Jugosllavisë së sotme deri në vitin 1918”.
Ushtroi detyra të ndryshme në shkolla dhe në arsim: profesor i Shkollës Normale dhe Gjimnazit në Prizren, profesor e drejtor i Shkollës Normale të Prishtinës, këshilltar pedagogjik për shkolla të mesme i Pleqësisë së Arsimit të KAKM, ligjërues dhe profesor i Shkollës së Lartë Pedagogjike të Prishtinës, kurse nga viti 1962 punoi në Fakultetin Filozofik të Prishtinës.
Në këtë institucion, profesor i rregullt, veproi deri më 1990, kur u pensionua.
Që nga themelimi i Shoqatës së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës, gjegjësisht të ASHAK është anëtar i rregullt i këtij institucioni të lartë shkencor të Kosovës. Pos detyrës së sekretarit të Seksionit të Shkencave Shoqërore, dy herë qe sekretar i Përgjithshëm i Akademisë dhe në dy mandate nënkryetar i ASHAK. Rexhepagiqi ka marrë pjesë në kongrese, në simpoziume, në tryeza të rrumbullakta dhe në tubime të tjera shkencore e profesionale të pedagogëve në vend dhe jashtë. Në konferenca ndërkombëtare shkencore ka mbajtur referate ose kumtesa: në Pragë, Moskë, Jenë, Ankara, Mahaçkalla, Tiranë, Teheran (dy herë), Prishtinë, Sarajevë, Novi-Sad. Ka bashkëpunon në afro njëzet revista e fletore pedagogjike e të tjera. Ai ka qenë redaktor i Buletinit të Fakultetit Filozofik të Prishitnës, redaktor i revistës shkencor Studime të Seksionit të Shkencave Shoqërore të ASHAK dhe redaktor i Vjetarit të ASHAK, anëtar i Këshillit redaktues të bibliotekës “Pedagogë bashkëkohor”, anëtar i Këshillit redaktues të Enciklopedisë pedagogjike I, II, kryetar i Këshillit botues të revistës shkencore Përparimi e të tjera.
Ai u morr me historinë e përgjithshme të pedagogjisë, me historinë nacionale të pedagogjisë, veçanërisht me historinë e shkollave e të arsimit në Kosovë, pastaj me pedagogjinë teorike e komparative, me didaktikën, me pedagogjinë shkollore e familjare dhe me metodologjinë e gjurmimeve pedagogjike dhe albanistike. Është përqendruar në gjurmime iranologjike në këto treva të Ballkanit. Është marrë edhe me poezi (5 libra të poezisë) dhe me kritikën shkencore e letrare. Është autor i mbi njëzet librave dhe i më se 360 punimeve shkencore e profesionale. Gjatë hulumtimit botoi disa vepra monografike, një numër të konsiderueshëm të studimeve, disa tekste shkollore, shqyrtime të shumta, artikuj, ese kritikë dhe kontribute të tjera. Është bashkautor i një varg projektesh shkencore dhe udhëheqës i disa prej tyre. Laureat për punën shkencore, pedagogjike e shoqërore, pos të tjerash, i Shpërblimit të Dhjetorit të KSA të Kosovës për punë shkencore dhe për rezultate në pedagogji (1972). Është bartës i Urdhrit të Punës me Kurorë të Artë (1980) dhe i Urdhrit të Republikës me Kurorë të Argjendtë (1988). / KultPlus.com
Unë, biri yt, Kosovë t’i njoh dëshirat e heshtura, t’i njoh ëndrrat, erërat e fjetura me shekuj, t’i njoh vuatjet, gëzimet, vdekjet, t’i njoh lindjet e bardha, caqet e tuka të kulluara; ta di gjakun që të vlon në gji, dallgën kur të rrahë netëve t’pagjumta e të shpërthej do si vullkan:- më mirë se kushdo tjetër të njoh, Kosovë. Unë biri yt.
Sarajeva sot ka valuar flamujt e komunitetit LGBT.
Është mbajtur sot kësisoj Parada e parë e Krenarisë në Sarajevë, me rreth 3 mijë qytetarë që i janë bashkuar parakalimit në sheshin kryesor në qytet, sipas Balkan Insight.
Aktivistë të të drejtave të njeriut nga rajoni, përfshirë
Kosovën, Serbinë e Maqedoninë, janë bashkuar poashtu në këtë ngjarje që zgjati
rreth 2 orë.
Bosnia deri sot ka qenë i vetmi vend ish jugosllav që nuk e
ka mbajtur ende Paradën.
Një ditë më herët, të shtunën është mbajtur një parakalim i organizatave që e kanë kundërshtuar këtë Paradë, duke mbrojtur kësisoj, sipas tyre, vlerat e familjes së shëndoshë dhe tradicionale.
Ende nuk dihet kur do të mbahet Parada e Krenarisë e komunitetit LGBT në Kosovë, e cila tradicionalisht është mbajtur me 10 tetor. Ky do të jetë viti i tretë që mbahet Paradë në Kosovë, ndërsa paraprakisht janë organizuar disa marshe. / KultPlus.com
Artistja Zana Ramadani ka lindur dhe është rritur në Prishtinë. Edhe sot ajo jeton në kryeqytet, prandaj lidhja e fuqishme e saj me qytetin nuk ka se si të mos reflektohet edhe në punën e saj.
Dy katet e Europe House – Shtëpisë së Evropës në kryeqytet mbrëmë u zbukuruan me punën artistike të Ramadanit, e cila e hapi ekspozitën e saj të tretë personale – “Vendi im”.
Ngjyrat më të ndezura e të ngrohta e sollën Prishtinën e
shpirtit të Zana Ramadanit para publikut në hapjen e ekspozitës.
“Prishtina është vendi ku kam lindë dhe jam profesionalizu.
Këtu kam familjen, punën, dhe inspirimi im vjen prej këtu. Unë në natyrë dal
dhe akumulohem ndërsa më pas inspirimin e shprehi në mundësitë e mia shprehëse”
tregon Zana për KultPlus.
Kati i parë, në hyrje të Europe House, pasqyron pikturat e ciklit të ri për qytetin, në të cilin Zana po punon tash e gati dy vite. Kujtime të fëmijërisë, ndjenja, emocione që lidhen me Prishtinën vijnë në tablotë e Ramadanit.
Kati poshtë sjellë grafikat, linogdhendjet, akuantinat, bakër-shkrimin
dhe teknikat tjera të cilat ajo i ka për zemër, por të cilat i marrim më shumë
kohë pasi kërkojnë disciplinë të punës dhe përkushtim. Zana është skenografe
tash e dy dekada, prandaj i duhet një barazim mes punës artistike dhe
profesionit të saj.
“Sapo isha edhe në pushime, dhe më shumë kam qenë zgjuar natën,
bashkë me familjen, për ta parë perëndimin e Diellit por edhe lindjen e Hanës,
momente këto të cilat unë i marr brenda dhe më pas i reflektoj në artin tim”
“Grafika më merr shumë kohë, prej skicimit e modelimit e deri te realizimi, ndërsa pikturën e dua sepse është më ekspresive, më e lirshme, teknikisht më e thjeshtë. Gjithmonë mundohem mos ta lë anash edhe profesionin tim” tregon Zana.
Ekspozita “Vendi im” erdhi në hapësirën ekspozuese të Europe
House – shtëpia ku prezantohet arti, dikur Qendra Informative dhe Kulturore e
BE-së.
Vjosa Berisha nga Europe House tregoi se ardhja e Zanës me
ekspozitë veç sa e begaton këtë hapësirë dhe qasjen kulturore të cilën kjo hapësirë
nuk e lë asnjëherë anash, duke sjellë artistë të rinj e të dëshmuar me punët e
tyre më të reja.
Zana Ramadani është aktive në ekspozita kolektive, brenda
dhe jashtë vendit, ndërsa bashkë me Eliza Hoxhën, Shqipe Kamberin, Mjellma
Gorancin dhe Zake Prelvukajn përkujdesen ta shoqërojnë njëra tjetrën në grupin
e tyre artistik. Së shpejti ato do t’i shohim në Bullgari, në Turqi e më pas
edhe në Paris.
Punët e ekspozitës “Vendi im” janë në shitje. / KultPlus.com
Profesoresha e muzikës, Besa Luzha, i është bashkuar listës së koalicionit AAK-PSD për zgjedhjet e 6 tetorit.
Kryetari i AAK-së, Ramush Haradinaj, ka thënë me këtë rast se “skenës tonë politike i duhet një personalitet i kompletuar si Besa Luzha, e cila do të ishte vlerë për secilën listë zgjedhore”.
“Besa Luzha, nga Prishtina është nënë e tre fëmijëve, pianiste, pedagoge shumëvjeçare e Universitetit të Prishtinës dhe e para që ka fituar thirrjen akademike Doktor i Edukimit ndërkombëtar në Universitetin e Londrës, i ranguar si i pari ne botë për hulumtimet shkencore në fushën e arsimit. Si studiuese shkencore, në fushën e edukimit muzikor, ka dhënë kontribut të madh në përparimin e statusit dhe të përmbajtjes së edukimit muzikor në Kosovë. Me organizimet e ngjarjeve kulturore të nivelit të lartë artistik e me karakter ndërkombëtar dhe promovues për vendin, Besa shquhet si prijëse e jetës kulturore muzikore në Kosovë”, ka shkruar ai në prezantimin që i ka bërë Luzhës në Facebook.
Haradinaj ka thënë po ashtu se Luzha në 20 vjetët e fundit “është dalluar paralelisht si aktiviste e zëshme në shoqërinë civile, në media dhe si koordinatore e programit dhe aktiviteteve politike e shoqërore në Fondacionin e respektuar Gjerman Friedrich Ebert, me mision promovimin e Demokracisë sociale, lirisë, barazisë dhe pjesëmarrjes aktive qytetare në politikëbërje”.
Ai e ka quajtur vlerë të madhe për AAK-në, ardhjen e Luzhës në listën e koalicionit AAK-PSD, për zgjedhjet e 6 tetorit.
“Besa është zë i fuqishëm avokues për fuqizimin e gruas në shoqëri dhe për avancimin e të drejtave të saj. Ardhja e saj në listën tonë të koalicionit, në cilësinë e profesionistes së shquar dhe aktivistes së zëshme të shoqërisë civile, me një përvojë rreth 20 vjet të angazhimit të saj profesional, me integritet dhe dinjitet e përgjegjësi, është vlerë e madhe për ne”, ka shtuar Haradinaj.
Sipas Haradinajt, kjo ka qenë kërkesë e votuesve të partisë “për të pas në radhët tona sa më shumë kuadro profesionale të fushave të ndryshme dhe gra që kanë dijen, përvojën dhe vendosmërinë për t’u angazhuar politikisht me qëllim të adresimit të sfidave të shumta për vendin tonë”.
“Mirënjohës që personalitete kredibile dhe me integritet nga shoqëria civile, po i bashkohen vizionit tonë për 100% shtet”, ka përfunduar ai.
Fjalimi i mbajtur me rastin e dorëzimit të Çmimit “Nobel” Orhan Pamukut (Stockholm, 7 dhjetor 2006)
Dy vjet para se të vdiste, babai im më kishte sjellë një valixhe të vogël të mbushur me shkrime të veta, dorëshkrime dhe fletore. Duke marrë pamjen e tij të zakonshme shpotitëse, më thotë që ai donte që t’i lexoja pas tij, domethënë pas vdekjes së tij.
«Hidhi një sy », më thotë ai, paksa i shtrënguar, «ndoshta ka diçka të botueshme. Ke mundësi të zgjedhësh».
Ishim në zyrën time, të rrethuar me libra. Babai shëtiste në zyrë duke vështruar përreth vetes, siç dikush që kërkon të heqë qafe një valixhe të rëndë dhe që zë vend shumë, pa ditur ku ta linte. Më në fund, ai e ka ulur pa zhurmë, në një qoshe. Me të kaluar ky çast paksa i turpshëm por i paharrueshëm, ne kemi rimarrë lehtësinë e qetë të roleve tona të zakonshme, personalitetet tona shpotitëse dhe shpërfillëse. Si zakonisht, kemi folur për gjëra pa rëndësi, për jetën, për çështjet e pafundme politike të Turqisë, për të gjitha projektet e tij të papërfunduara, për gjëra pa ndonjë peshë.
Më kujtohet t’i jem rrotulluar kësaj valixhe gjatë disa ditëve pas ikjes së tij, pa e prekur. E njihja qysh nga fëmijëria këtë valixhe të vogël meshini të zi, bravën dhe qoshet e saj të shtypura. Im atë e përdorte për udhëtimet e tij të shkurtra, dhe nganjëherë edhe për t’i mbartur dokumentet e tij nga shtëpia në punë. Më kujtohet, isha fëmijë atëherë, ta kem hapur këtë valixhe dhe të kem rrëmuar në plaçkat e tij, nga ku ngjitej një erë e mrekullueshme uji Kolonje dhe vendesh të huaja. Kjo valixhe përfaqësonte për mua mjaft gjëra familjare apo tërheqëse, të së kaluarës sime dhe të kujtimeve të mia të fëmijërisë ; megjithatë, nuk arrija ta prekja. Përse ? Padyshim për shkak të peshës së stërmadhe dhe të mistershme që ajo dukej të mbyllte përbrenda.
Do t’ju flas tani për kuptimin e kësaj peshe : ai është kuptimi i punës së njeriut që mbyllet në një dhomë, njeri i cili, i ulur në një tavolinë apo në një qoshe, shprehet nëpërmjet letrës dhe një stilografi, domethënë kuptimi i letërsisë.
Nuk arrija ta merrja dhe ta hapja valixhen e babait tim, por i njihja disa nga fletoret që gjendeshin në të. E kisha parë tashmë babain të shkruante në to. Nuk ishte hera e parë që e ndjeja tërë peshën e përmbajtur në këtë valixhe. Babai im kishte një bibliotekë të madhe ; në rininë e tij, nga fundi i viteve dyzetë, ai kishte dashur të ishte poet, në Stamboll, kishte përkthyer Valéry në turqisht, por nuk kishte dashur të përballej me vështirësitë e një jete të kushtuar poezisë në një vend të varfër, ku lexuesit ishin të paktë në numër. Babai i tij – gjyshi im – ishte një sipërmarrës i pasur, dhe babai im kishte pasur një fëmijëri të lehtë, nuk donte të lodhej për letërsinë. Atij i pëlqente jeta dhe kënaqësitë e saj, dhe unë e kuptoja.
Ajo çka më frenonte para së gjithash t’i afrohesha valixhes së babait, ishte frika që të mos më pëlqente ajo ç’kishte shkruar. Ai dyshonte për këtë, sigurisht, dhe madje i kishte dalë përpara kësaj duke u hequr paksa shpërfillës ndaj kësaj valixhe. Ky qëndrim më mundonte, mua që shkruaja që prej njëzet e pesë vjetësh, por nuk doja të isha i ashpër me babain ngaqë ai nuk e kishte marrë letërsinë aq seriozisht… Frika ime e vërtetë, gjëja që më tmerronte vërtetë, ishte mundësia që babai im të kishte qenë një shkrimtar i mirë. Është në fakt kjo frikë ajo që më pengonte ta hapja valixhen e tim eti. Dhe madje nuk arrija t’ia pohoja vetes këtë arsye të vërtetë. Sepse nëse nga valixhja e tij do të dilte një vepër e vërtetë, do të më ishte dashur të pranoja ekzistencën e një njeriu tjetër, krejt të ndryshëm, në brendësi të babait tim. Ishte diçka e tmerrshme. Edhe në moshën time paksa të madhe, doja që babai im të ishte babai im, dhe jo një shkrimtar.
Për mua, të jesh shkrimtar, kjo është të zbulosh me durim, përgjatë vitesh, personin e dytë, të fshehur, që jeton brenda nesh, dhe një botë e cila pjell jetën tonë të dytë : shkrimi më sjell ndërmend në rradhë të parë, jo romanet, poezinë, traditën letrare, por njeriun që, i mbyllur në dhomën e tij, mbyllet në vetvete, i vetëm me fjalët, dhe duke bërë këtë, hedh themelet e një bote të re. Ky burrë, ose kjo grua, mund të përdorë një makinë shkrimi, një kompjuter, ose, siç unë, mund të kalojë tridhjetë vjet duke shkruar me stilograf dhe mbi letër. Duke shkruar, ai mund të tymosë, të pijë kafe ose çaj. Herë pas here mund të hedhë një sy jashtë, nga dritarja, mbi fëmijët që luajnë në rrugë – nëse e ka këtë fat, mbi pemët, mbi një peizazh – ose dhe mbi një mur qorr. Ai mund të shkruajë poezi, teatër ose siç unë, romane. Të gjitha këto larmi janë dytësore në lidhje me aktin thelbësor të të ulurit në një tavolinë, dhe të të zhyturit në vetvete. Të shkruash, kjo është të përkthesh në fjalë këtë vështrim të brendshëm, të kalosh në brendësi të vetes, dhe t’i gëzohesh lumturisë së të hulumtuarit me durim, dhe këmbëngulje, të një bote të re. I ulur në tavolinën time, ndërsa rreshtoja fjalët mbi fletë të bardha, dhe kjo me ditë, muaj dhe vite, unë ndjeja të ndërtoja këtë botë të re, siç ndërtojmë një urë, apo një kupolë, dhe të zbuloja në mua një si person tjetër. Fjalët për ne, shkrimtarët, janë gurët me të cilët ndërtojmë. Vetëm duke i marrë në dorë, duke i vlerësuar njëra me tjetrën, duke i hetuar nganjëherë së largu, nganjëherë përkundrazi duke i peshuar dhe përkëdhelur me majën e gishtave dhe të stilografit, është kjo që ne e vëmë secilën në vendin e vet, për të ndërtuar përgjatë vitit, pa humbur shpresë, pa u ndalur dhe me durim.
Për mua, sekreti i zanatit të shkrimtarit qëndron jo në një frymëzim me origjinë të panjohur por mbi këmbënguljen dhe durimin. Një shprehje e bukur turke « të gërmosh një pus me një maje gjilpëre », më duket të ketë qenë shpikur për ne shkrimtarët e tjerë. E dua dhe e kuptoj durimin e Ferhadit i cili sipas legjendës shpoi malet nga dashuria për Shirinën. Duke folur në Emri im është Kuq, për miniaturistët Persanë të cilët, ngaqë duke pikturuar gjithmonë të njëjtin kalë, për vite të tëra, përfundojnë së futuri atë në kujtesë derisa të mund ta pikturojnë edhe symbyllur, e dija që flisja dhe për zanatin e shkrimtarit, dhe për vetë jetën time. Më duket se, për të qenë në gjendje të tregosh jetën tënde siç historinë e të tjerëve, dhe të nxjerrësh nga vetvetja këtë dhunti të rrëfyeri, shkrimtari duhet vetë ai, me optimizëm, t’ia dhurojë tërë këto vite artit dhe zanatit të tij. Muza, që iu bën vizitë vetëm disave, dhe asnjëherë të tjerëve, është e ndjeshme ndaj këtij besimi, ndaj këtij optimizmi, dhe vetëm kur shkrimtari ndjehet më i vetmuar, kur ai dyshon më shumë për vlerën e përpjekjeve të tij, të ëndrrave dhe të asaj që ai ka shkruar – domethënë kur ai beson që historia e tij nuk është asgjë tjetër përveçse historia e tij – është kjo që muza vjen t’i ofrojë atij historitë, imazhet dhe ëndrrat që lidhin botën ku ai jeton me botën që ai do të ndërtojë. Ndjenja më tronditëse për mua në këtë zanat shkrimtari të cilit i kam dhënë tërë jetën time, ka qenë të mendoj nganjëherë se disa fjali, disa faqe të cilat më kanë bërë pafundësisht të lumtur më ishin shpallur nga hiri i një fuqie të jashtme.
Kisha frikë ta hapja valixhen e babait dhe të lexoja fletoret e tij sepse e dija që ai nuk do të ishte përballur kurrë me vështirësitë që vetë unë kam pasur për t’i përballur. Ai pëlqente jo vetminë, por miqtë, dhomat e mbushura plot, shakatë në shoqëri. Por pastaj, bëra një arsyetim tjetër : durimi, asketizmi, të gjitha këto konceptime që kisha përpunuar mund të mos ishin gjë tjetër veçse paragjykimet e mia, të lidhura me përvojën time vetjake dhe me jetën time prej shkrimtari. Autorët gjenialë nuk mungonin, autorë që kanë shkruar në mesin e një jete të shkëlqyer, të zhurmshme, me një ekzistencë shoqërore apo familjare të lumtur dhe të pasur. Për më tepër, babai ynë na kishte braktisur, ndërsa ishim ende fëmijë, për t’i ikur pikërisht mediokritetit të jetës së tij familjare. Ishte nisur për Paris, ku siç shumë të tjerë, kishte mbushur fletore të tëra nëpër dhoma hotelesh. E dija që në valixhe, gjendej një pjesë e këtyre fletoreve, sepse gjatë viteve që paraprinë dorëzimin e saj tek unë, babai im kishte filluar të më fliste për këtë periudhë të jetës së tij. Edhe në fëmijërinë tonë, ai fliste për këto vite, por pa përmendur brishtësinë e tij të vet, as dëshirën e tij për t’u bërë poet, as angushtitë e tij ekzistenciale nëpër dhoma hoteli. Tregonte sesi ai e shihte shpesh Sartre në trotuaret e Parisit, fliste për libra që kishte lexuar dhe për filma që kishte parë me një entuziazëm naiv, siç dikush që sjell lajme të rëndësishme. Nuk mundja sigurisht t’i fshihesha asaj çka fati im prej shkrimtari i detyrohej faktit që babai im fliste më shpesh për autorët e mëdhenj të letërsisë botërore sesa për pashallarët apo autorët tanë fetarë. Ndoshta duhej më mirë, në vend që t’iu jepja tepër rëndësi vlerës letrare të shkrimeve të tij, t’i qasja këto fletore të babait tim duke konsideruar gjithçka që iu detyrohesha librave të bibliotekës së tij, duke sjellur ndërmend që babai im, kur jetonte me ne, dëshironte dhe ai, siç unë, të gjendej i vetëm në një dhomë, për t’u fërkuar me tufën e ëndrrave të tij.
Megjithatë, duke kundruar me shqetësim këtë valixhe të mbyllur, ndjehesha thjesht i paaftë ta hapja. Babai im e kishte zakon, nganjëherë, të shtrihej mbi divanin në hyrje të bibliotekës së tij, të ulte revistën apo librin që e kishte në dorë duke lexuar, dhe të ndiqte ngadalë rrjedhën e mendimeve. Mbi fytyrën e tij shfaqej atëherë një shprehje e re, e ndryshme nga ajo që ai kishte në familje, në mesin e shakave, grindjeve apo ngacmimeve – një vështrim të kthyer drejt së brendshmi. Nga kjo kisha nxjerrë përfundimin, qysh në fëmijërinë time dhe rininë e hershme, që babai im ishte një njeri i shqetësuar, dhe unë shqetësohesha nga kjo. E di tani, pas kaq vitesh, që ky shqetësim është një nga arsyet të cilat e bëjnë shkrimtar një njeri. Për t’u bërë shkrimtar, duhet pasur, përpara durimit dhe shijes së ndalimit të kënaqësive, një instinkt për t’i ikur turmës, shoqërisë, jetës së rëndomtë, gjërave të përditshme të përbashkëta për të gjithë, dhe për t’u mbyllur në një dhomë. Ne, shkrimtarët, kemi nevojë për durim dhe shpresë për të kërkuar themelet, në veten tonë, të botës që ne krijojmë, por nevoja për t’u mbyllur në një dhomë, në një dhomë plot me libra, është gjëja e parë që na vë në lëvizje. Ai që shënon fillimin e letërsisë moderne, shembulli i parë i madh i shkrimtaritë të lirë dhe i lexuesit të çliruar nga paragjykimet dhe shtrëngimet, që ka diskutuar i pari fjalët e të tjerëve pa dëgjuar asgjë përveç ndërgjegjes së tij, që e ka themeluar botën e vet mbi dialogun e tij me librat e tjerë, është sigurisht Montaigne. Montaigne është një nga shkrimtarët që babai im i kthehej shpesh për ta lexuar dhe më nxiste mua gjithmonë. Dua ta konsideroj veten si i futur në atë traditë shkrimtarësh të cilët, si në Lindje ashtu dhe në Perëndim, dallohen nga shoqëria, çfarëdo qoftë ajo, ku ata jetojnë, për t’u mbyllur në një dhomë plot me libra. Për mua, njeriu në bibliotekën e tij është vendi ku hedh rrënjë letërsia e vërtetë.
Megjithatë, vetmia jonë në këtë dhomë ku ne mbyllemi nuk është aq e madhe sa ç’besojmë. Ne jemi të rrethuar nga fjalë, nga histori të të tjerëve, nga librat e tyre, nga gjithçka që ne e quajmë traditë letrare. Besoj se letërsia është vepra më e çmuar që njerëzimi i ka dhënë vetes për të kuptuar veten. Shoqëritë njerëzore, tributë dhe kombet bëhen të zgjuara, pasurohen dhe ngrihen vetëm për aq sa ata e marrin seriozisht letërsinë e tyre, dhe dëgjojnë shkrimtarët e tyre, dhe siç e dimë të gjithë, turrat e librave, persekutimet kundër shkrimtarëve paralajmërojnë për kombet periudha të zeza dhe të errëta. Letërsia nuk është kurrë vetëm një çështje kombëtare ; shkrimtari që mbyllet në një dhomë me librat e tij, dhe që fillon para së gjithash një udhëtim të brendshëm, do të zbulojë aty në rrjedhën e viteve këtë rregull thelbësor : letërsia është arti i të diturit të flasësh për historinë tonë siç për historinë e të tjerëve dhe për historinë e të tjerëve siç për vetë historinë tonë. Për t’ia arritur kësaj, ne fillojmë nga të lexuarit e historive dhe librave të të tjerëve.
Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit mbështet plotësisht Vendimin e Institutit të Kosovës për Mbrojtje të Monumenteve përmes të cilit Vendim ka ndërprerë të gjitha punimet në Kalanë e Novobërdës. Punime këto të iniciuara së fundi si rezultat i dëmtimeve në muret e Kalasë gjatë muajit mars 2019. Me gjithë angazhimet dhe konsultimet e deri tanishme, dëmtimet janë evidente edhe në këtë periudhe dhe për këtë arsye Instituti i Kosovës për Mbrojtje te Monumenteve- institucion përgjegjës ka ndaluar punimet.
Në këtë kuadër, ne kemi përcjellë shqetësimin dhe kërkesën në Zyrën e BE-së që të shqyrtojë të gjitha mundësitë ligjore për ndërmarrjen e masave të domosdoshme, meqë janë nënshkrues të marrëveshjes me UNESCO-n. Kompania e cila zbaton punimet është e përzgjedhur nga UNESCO prandaj presim që të njëjtit të marrin përgjegjësitë ligjore.
Punimet nuk do te lejohen të vazhdojnë deri në pranimin e raportit të detajuar të cilin e presim jo më larg se deri në fillim të javës së ardhshme. Në të kundërtën, marrë në konsideratë gjendjen e krijuar përfshirë këtu dhe rrethana tjera të sigurisë së monumentit, jemi të obliguar të ndërmarrim veprime tjera në konsolidim të gjendjes dhe në koordinim me institucionet përgjegjëse të trashëgimisë kulturore dhe te tjera relevante.
Ministri Kujtim Gashi u shpreh se mbështet vendimin e IKMM-së dhe ka vlerësuar se është ky hap është më i duhuri për ta ruajtur dhe mos dëmtuar më tej një objekt jashtëzakonisht të rëndësishëm siç është Kalaja e Novobërdës.
“Ne kemi qenë në koordinim të vazhdueshëm me Institutin dhe vendimi që ka ndërmarrë ai është hap të cilin unë si ministër e mbështes sepse është obligim i yni që trashëgiminë tonë ta ruajmë dhe të kujdesemi për të”, tha ministri Gashi.
Kosova, tashmë si një vend i lirë çdo vit pret turistë nga e gjithë bota. Ata vijnë për ta shuar kureshtjen e tyre për shtetin e ri me shumë bukuri. Dikush vjen dhe viziton Kalanë e Prizrenit, të tjerët malet e mrekullueshme të Pejës, por Terese Backlund ka ardhur për një arsye tjetër: ajo po qëndron në Kosovë për të përfunduar një praktikë në një organizatë në vendin tonë.
Për eksperiencën e saj në Kosovë, gjithçka që i ka bërë përshtypje për vendin tonë, ajo ka treguar qartë, thjeshtë dhe shkurt në intervistën për KulPlus. Terese Backlund është 28 vjeçe dhe studion në Finlandë për Politikat Sociale.
KultPlus: Cila ishte përvoja juaj në ditën e parë në Kosovë? Terese Backlund: Dita ime e parë ishte një surprizë pozitive. Unë kurrë më parë nuk kam qenë në Kosovë dhe s’mund ta besoja sa moderne dhe e zhvilluar është Prishtina. Menjëherë fillova ta dua apartamentin dhe hapësirën ku unë jetoj, në qytet ndihem e sigurt dhe e mirëpritur. Meqë vij nga një qytet i vogël në Finlandë, ishte shumë mirë të shoh se edhe Prishtina nuk është shumë e madhe dhe unë mund të ndihem shumë shpejt si në shtëpinë time.
KultPlus: Si ishte java juaj e parë? Terese Backlund: Stafi i organizatës ku unë jam duke e bërë punën praktike në Prishtinë më ka ndihmuar lidhur me çdo gjë. Para se të vija në Kosovë unë kam marrë informacione rreth Kosovës, rreth vendit të punës, apartamentit, si të qarkulloj në qytet… Isha shumë mirë e përgatitur, dhe kur takova kolegët e mi këtu, ata më shëtitën nëpër qytet dhe unë u ndjeva më të vërtetë shumë e mirëpritur, ata ishin shumë të sjellshëm dhe ndihmues. Duke i falënderuar ata, unë mësova shpejt si ta përdori trafikun urban, ku të blej gjëra ushqimore, dhe u regjistrova në fitnes gjithashtu. Më janë dashur 2 javë në maksimum të adaptohem dhe të ndihem si në shtëpinë time, duke i falënderuar miqtë e mi dhe të gjithë njerëzit e tjerë që më ndihmuan kudo. Kjo është përshtypja ime e parë dhe më e madhja në Kosovë; sa të shoqërueshëm dhe ndihmues janë njerëzit në këtë vend.
KultPlus: Çfarë mendoni rreth ushqimit, cili është ushqimi juaj i preferuar këtu? Terese Backlund: Kjo është njëra ndër gjërat më të mira në Prishtinë, ushqimi dhe mundësia për të zgjedhur ushqime të ndryshme me shije të llojllojshme. Qyteti është i mbushur me restaurante dhe kafene të mira dhe me njerëz që qëndrojnë jashtë, dhe këtë e dua shumë sa i takon kulturës këtu, që njerëzit takohen shpesh për të pirë një ekspreso dhe qëndrojnë bashkë. Të shkosh dhe të hash ushqim tradicional shqiptar, kjo është gjëja më e mirë. Pikërisht se e dua ushqimin tradicional shqiptar unë shkoj shpesh në “Tiffanys” (restaurant me ushqime tradicionale) i cili është vendi im i preferuar këtu kur bëhet fjalë për gastronomi.
Unë vizitova edhe miqtë e mi që janë me origjinë nga Kosova dhe që kanë ardhur në Kosovë për pushime verore. Unë takova edhe të afërmit e tyre këtu në Kosovë dhe më pëlqeu shumë kur ne u ulëm për të pirë kafe turke dhe për të ngrënë ëmbëlsira. Bakllava dhe bombica tani janë ëmbëlsirat e mia të preferuara që i shijova këtë verë këtu. Kjo është njëra ndër gjërat më mbresëlënëse që kam për t’i mbajtur në mend nga vera këtu; sa miqësor janë njerëzit këtu, dhe për ftesa që ua bëjnë të tjerëve për t’u ulur në shtëpitë e tyre, biseduar dhe pirë kafe së bashku.
KultPlus: Në anën tjetër, si do t’i përshkruani qytetet në Kosovë, në veçanti nga aspekti gjeografik? Terese Backlund: E dua Prishtinën. Ndihem e sigurt dhe e lumtur këtu, gjithmonë ke çfarë të bësh këtu. Ju mund të dilni për darkë, apo për të pirë ndonjë kafe në shumë vende të mira këtu. Fitneset janë shumë të mira, “Albi Mall” , Katedralja e “Nënës Terezë” që është ndër pikat turistike më të pëlqyera nga unë sepse është shumë e bukur. Në Prishtinë është shumë lehtë të sillesh nëpër qytet meqë nuk është qytet shumë i madh.
Unë kam qenë gjithashtu edhe në Ferizaj, Prizren, Mitrovicë, Vushtrri dhe Gjakovë. Unë s’kam qëndruar shumë nëpër ato qytete, për aq kohë sa kam qëndruar Prizreni është shumë i bukur. Të ecësh rrugës për në “Kala” ju mund të keni mundësi të shihni pamje të mrekullueshme nga lart qytetit.
Kur e vizitova Mitrovicën, u takova me disa miq dhe ata më shëtitën nëpër qytet, unë isha edhe në shtëpitë e tyre. Ndryshe nga Prishtina, ishte një ndjenjë tjetër të isha në atë qytet. Sidomos kur pashë urën dhe pengesat. Si një e huaj unë vetëm mund të dëgjoj dhe lexoj për historinë e Kosovës, por të shohësh vet zonën ku ende mund të ketë tensione ishte një mundësi e mirë për ta parë realitetin.
Unë kam vizituar edhe Junikun meqë organizata ku unë punoj ka një kamp të të rinjve atje. Ishte një eksperiencë e mirë për mua që të jem poshtë maleve dhe të organizojmë një kamp së bashku. Është vështirë t’i krahasosh qytetet mes vete sepse secili qytet e ka hijeshinë e vet. Ju mund të shihni natyrë të bukur me male dhe lumenj por ju mund të shihni edhe xhamia dhe monumente historike. Sidoqoftë mua me të vërtetë më pëlqejnë ato qytete dhe për mua ishte shumë argëtuese të takoj njerëz të ndryshëm dhe të vizitoj vende të ndryshme këtu.
KultPlus: Cfarë mendoni për mënyrën e të jetuarit këtu në të gjitha aspektet, a jemi ne “Europianët e Rinj” siç mendojmë se jemi? Terese Backlund: Unë nuk mund të flas për të gjithë vendin meqë pjesën më të madhe të verës e kam kaluar në Prishtinë. Të rinjtë që i kam takuar këtu nuk duken apo nuk veprojnë shumë ndryshe nga, ta zëmë, të rinjtë në Suedi ose Finlandë. Qyteti është i zhvilluar dhe ju mund të bëni shumë gjëra të ngjashme si në çdo vend të Europës kur është fjala tek shoppingu, kinemaja, të shkuarit në fitnes etj. Ne jemi duke i përdorur të njëjtat aplikacione, rrjetet sociale, shikojmë të njëjtat filma, kështu unë nuk mund të shoh dallim të madh mes të rinjve që jetojnë në Prishtinë dhe vendit tim kur është puna tek mënyra e të jetuarit në aspektin shoqëror. Sidoqoftë, unë mund ta shoh dallimin kur vije puna tek edukimi. Unë vetë jam studente dhe kur dëgjoj se sa vështirë është të gjesh një punë këtu pasi të diplomosh atëherë unë e shoh dallimin midis të njëjtëve njerëz, të së njëjtës moshë, të të njëjtit nivel të shkollimit. Natyrisht që këtu ka ndryshim dhe shpresoj të jetë edhe më lehtë në të ardhmen sepse këtu ka shumë të rinj të zgjuar, punëtorë, dhe të motivuar që duan të shkollohen dhe të punësohen këtu.
KultPlus: Çka do t’ju thuash miqve të tu në Finlandë për njerëzit e Kosovës? Terese Backlund: Kjo është gjëja e parë që do t’ju tregoj të tjerëve kur të më pyesin për Kosovën. Unë gjithmonë do të ju them “Kosova është e mbushur me njerëz të sjellshëm, ndihmues dhe që pranojnë njëri-tjetrin, ata dinë si ta kenë me prioritet edhe jetën familjare”. Askush nuk po më trajton ndryshe nga të tjerët apo në ndonjë mënyrë të keqe. Unë më të vërtetë po ndihem sikur të gjithë njerëzit që i takoj janë të zgjuar dhe shumë të sjellshëm. Unë këtë nuk e dija para se të vija këtu dhe kam menduar se do ta kem shumë të vështirë të adaptohem me njerëzit dhe me jetën këtu por tani po e shoh se kam qenë gabim. Me të vërtetë do të më mungojnë njerëzit këtu dhe kur të kthehem në vendin tim, unë do të provoj me gjithë zemër që të vij dhe t’i vizitoj miqtë e mi të ri në Kosovë.
KultPlus: Në fund, duke ju falënderuar për kohën tuaj, a ka ndonjë gjë që do të dëshironit ta ndryshonit në shoqërinë tonë, nëse po, a mund të na tregoni çfarë? Terese Backlund: Ky është një vend që ka pasur luftë vetëm njëzet vite më parë, ju po zhvilloheni dhe po përpiqeni të përmirësoheni gjithmonë. Natyrisht, duhen shumë ndryshime për ta ndërtuar një shoqëri dhe një vend. Kështu, kemi shumë çështje që duhet diskutuar, si barazia gjinore, të drejtat e njeriut, ekonomia, sistemi arsimor, etj. Por unë shpresoj që procesi i të ndërtuarit një shtet të fortë dhe të pavarur do të jetë i suksesshëm. Jam shumë falënderuese për vizitën time këtë verë këtu dhe për të gjithë njerëzit që i kam takuar. Personalisht, kam mësuar në Kosovë se njerëzit tregojnë shumë respekt për të tjerët. Edhe në vendin tim tregojmë respekt për njëri-tjetrin por këtu ju mund të qëndroni dhe të keni një shtrëngim duarsh kur ju takoni ndonjë person dhe ka shumë shprehje të këndshme – “Përshëndetje, si jeni a jeni mirë, më vjen mirë që u takuam” në vend të vetëm një “Hello”. Më pëlqen shumë këtu të shoh se si njerëzit e trajtojnë njëri-tjetrin dhe kjo flet vetëm për sjellje të mira. Unë gjithashtu kam mësuar sesi të ndash kohë për tu ulur dhe pirë një ekspreso bashkë me shokë dhe shoqe dhe jo të jem gjithmonë në nxitim dhe në mendim se çfarë duhet të bëj gjatë gjithë kohës. / KultPlus.com
Armend Rexhepagiqi edhe sot çuditet me efektin që kanë pasur këngët e tij tek njerëzit. Pa marrë parasysh nëse është këngë të cilën e këndon ai, apo këngë ku ai është në rolin e kompozitorit, Armendi nuk preferon t’i dëgjojë këto këngë pas lansimit të tyre. Nëse është në restorant, ose largohet ose mbulon veshtë që mos t’i dëgjojë krijimet e tij, sepse merret shumë me to, thotë se qindra herë i dëgjon ato prej krijimit e deri sa publikohen. Pastaj nuk i duron më, i shijon jashtëzakonisht pak dhe vetëm në raste të veçanta. I duhet të kalojë kohë e gjatë, vite e vite që përsëri të jetë në gjendje ti dëgjojë qetë.
Armend Rexhepagiqi, zëri i fuqishëm i të cilit ka sjellë në jetë tekste të mrekullueshme dhe melodi profesionale muzikore, është sot një djalë i thjeshtë të cilit i kujtohet se si dikur një videoklip nuk u realizua shkaku i sulmeve terroriste të 11 shtatorit në Amerikë, apo se si një këngë e fuqishme nga ai nuk morri asnjë pikë nga juria në një festival në Shqipëri.
Nuk
dëshiron vetëkënaqësi dhe kërkon perfeksion, e këto bëhen arsye që puna e tij të
zgjasë më shumë se rëndomtë. Nuk dëshiron as të bëhet prepotent e mendjemadh,
është gjithmonë i hapur për gjërat e reja. Së shpejti do të rikthehet por nuk
zbulon shumë prej kësaj tabloje. Nëpër vite zëri i tij ka munguar por jo edhe
krijimet e tij. Shumë herë ka thënë jo, prandaj edhe thotë se një pjesë e mirë
e pozicionit që sot ai e gëzon i atribuohet faktit se ka ditur të refuzojë, për
ta mbrojtur veten dhe estetikën të cilën e ka ndërtuar me vite e vite.
Armend Rexhepagiqi është një botë e cila duhet hulumtuar pak e nga pak, hap pas hapi.
***
Babai, profesor i pedagogjisë dhe filozofisë, të cilin e
humbëm para dhjetë vjetësh, ka qenë edhe poet. Ka shkruar disa permbledhje me
poezi. Aida ime, para dhjetë vitesh e ka shkruar një tekst për këngëtaren Tuna,
me titull ‘Testamenti’, ndërsa babai im 2-3 vite më vonë e kishte botuar përmbledhjen
e fundit me poezi me po këtë titull. Është interesant ky zingjiri artistik.
Mama, arsimtare e matematikës në pension. Këta dy prindër, më të mirët në botë
për mua kuptohet, ishin intelektualë qe nuk kanë insistuar tek fëmijët e tyre të
merren me profesione elitare të kohës së tyre” tregon Armendi.
Armendi ka studiuar në Fakultetin e Mjekësisë, dhe përderisa asokohe një pjesë e mirë e prindërve shqiptarë dëshironin që fëmija i tyre të anazhohej me këtë fushë, babai i Armendit, Jashar Rexhepagiqi, e njihte të birin dhe e përqafoi talentin e madh të Armendit.
https://www.youtube.com/watch?v=yBq-tlex7pA
“Babi im më thoshte – ti je për muzikë, regjistroje Akademinë. Kjo është pak paradoksale për atë kohë, por kam përshtypjen se e ka njohur djalin e vet. Ashtu edhe doli, muzika u bë dashuria më e madhe. Më kujtohet që mamës i thosha para se të filloja klasën e parë të shkolles fillore që nuk du me hy në orën e muzikës, nuk më pëlqente, isha i turpshëm. Pianon e parë ma kanë blerë prindërit, nuk ishte shpenzim i vogël, vitin e parë të shkollës së muzikës u regjistrova në violinë por isha dështim i plotë, nuk e duroja tingullin e violinës në duart e mia të paditura. Në piano e solfexho isha i mirë, por klasika nuk më ka tërhequr shumë. Si nxënës shumë i mirë në shkollë, prej prindërve e kam pasur përkrahjen të bëj çkado që dëshiroj në kohen time të lirë” vazhdon Armendi.
***
E pamundur të mos e ngacmosh
intelektin e Armendit e të mos përmendësh hitet e tij më të mëdha ndër vite.
Ata që dëgjojnë këngët “Harrova”, ose “Shkel” apo edhe “Dashurinë ku e kam” dhe
“Edhe një herë” nuk e programojnë shpesh në mendjen e tyre faktin se secila
këngë është krijuar para më shumë se dhjetë vitesh, disa edhe para njëzetë e
pesë vitesh.
“Për këngën ‘Harrova’ gjithmonë jam çuditur se si ka arritur ta gjejë rrugën e vet, sepse nuk ka videoklip, as nuk është kënduar në ndonjë festival apo manifestim që tërheqë vëmendje, ndoshta ekziston në ndonjë videokasetë nga koha e errët e mungesës së mediave tona dhe lirisë në përgjithësi. Kudo që dal e shetis, nuk ka vend që dikush nuk ma këndon refrenin. Flas për “Harrova” të para 25 vitesh, kur e këndova vetëm e jo për versionin e ri me Tunën time brilante. Për këngën “Nuk banon këtu dashuria” shembull, më kujtohet që donim t`i bënim një videoklip por ditën e planifikuar për xhirim ndodhën sulmet e 11 shtatorit në Amerikë dhe kuptohet xhirimi u anulua, dhe nuk u bë asnjëherë më” shpalosë Armendi.
“E kam
njëfarë fati apo fatkeqësie që këngët e mia po mbesin të gjalla për shumë e
shumë vjet. Më pëlqen faktikisht kjo, që njerëzit i zbulojnë këngët e mia pas
shumë vitesh dhe ato disi rikthehen vet”.
Tekst
idiotik Armendi e quan tekstin e këngës së tij të parë. Thotë se është i dobët
në shkruarjen e teksteve dhe qeshet kur njerëzit mendojnë se këngët të cilat ai
i këndon, janë të shkruara nga ai.
“Të gjitha tekstet e këngëve të mia janë të Aidës. Unë jam për muzikë, jo për vargje. Unë shkruaj në mënyrë përshkruese, infantilo-imbecile, në kuptimin ‘Ftohtë është, po bjen shi, po fryn era…’. Skandaloze. Fati i madh që e kam Aidën dhe mjeshtërinë e saj pranë meje. Në muzikë vetëm tek ne zhvlerësohet teksti…në disa raste është më shumë se 50 përqindëshi i këngës. Teksti është edhe përshkrues i mirë i muzikës, përcjellës i ndjenjës, rrumbullakësim i personalitetit të këngëtarit dhe strukturës së kompozimit” tregon Armend Rexhepagiqi në këtë bashkëbisedim dhembshurisht të sinqertë.
“Gjithçka në jetën time është rreth
muzikës. Muzika ka frymëzim, ka zanat, ka prekje të Zotit, ka ndjeshmëri,
talent, por edhe profesionalizëm. Nuk duhet pritur momenti i prekjes së Zotit,
se ashtu mbesim me 2 këngë në vjet. Duhet kërkuar shumë prej vetes – vetëm me
punë dhe punë” më thotë Armendi, derisa pijmë kafe dhe ai reflekton në
retrospektivë karrierën e tij, që e lakmojnë shumë.
***
“I kam
të gjitha këngët e mia, për një kohë të gjatë kam qenë i kujdesshëm për dallim
nga krejt kjo shoqëri e jona, e cila nuk është e tillë. Ne flasim për
trashëgimi dhe mendojmë që ajo është vetëm folklori, tradita dhe zakonet.
Trashëgimi është edhe ajo e artit modern, e pop kulturës, për të cilën nuk kemi
fare kujdes. I kam edhe versionet origjinale në CD me këngët e mia. I kam video
xhirimet e ruajtuna, me përjashtim të disa emisioneve që me Aidën i kemi
realizuar në KTV apo edhe në RTK. Më kujtohet që me ciklin “Air Condition” në
RTK – emision që transmetohej të dielave, kam realizuar 52 këngë të reja për
fëmijë të cilat asnjëherë më nuk janë transmetu. Sa gjynah për tërë këta fëmijë
të sodit. Ndoshta një ditë e bëj kanalin tim në Youtube dhe i marr të drejtat
për të gjitha postimet” tregon Armendi.
Është e dhimbshme që ata të cilët duan t’i dëgjojnë këngët e Armendit, nuk e kanë një adresë të caktuar dhe të vetme.
“Nuk
kam iluzion që numri i njerëzve që dëgjojnë këngët e mia është i madh. Me
këngët e mia, këngët për të tjerët, këngët për fëmijë, do të ishte një arkivë e
bukur edhe për prindërit të cilët duan t`ua prezantojnë fëmijëve të tyre këtë
lloj të muzikës” tregon Armendi.
Nëse
ka diçka që Armendi e bën me vështirësi është të bisedojë për të kaluarën. Këtë
e bën vetëm pasi unë insistoj.
Familja Rexhepagiqi por edhe Armendi vetë nuk janë kursyer nga jeta me sfida të ndryshme dhe me kapituj të cilët nuk i kanë shijuar Armendit dhe shpirtit të tij artistik.
“Gjithmonë është e vështirë kur pëson goditje dhe humbje, sëmundjet, vdekje të të afërmve. Të ngritesh dhe të vazhdosh me ecë përpara kur ke sfida të rënda jetësore është e domosdoshme por jo e lehtë. Thyerjet emotive na lëndojnë krejtve, por secili e gjen një rrugë, dhe këtu po flas edhe për lëndime e zhgënjime profesionale, apo bllokada krijuese. Jeta në Kosovë në përgjithësi të detyron të bësh kompromise. Mua dhe Aidën na ka shpëtuar fakti që kemi qenë të shkathtë në lëmi të ndryshme dhe kjo ka krijuar një stabilitet ekonomik që mos të bëjmë kompromise, gjithmonë duke u përpjekur të mos përfundojmë si karikatura të vetvetes. Artist është ai që krijon art dhe kreativitetin e ka të parin, jo argëtimin ndaj publikut. E dua kombinimin mes komerciales dhe artistikes, por nuk dëshiroj vetëm argëtim” tregon Armend Rexhepagiqi, një prej këngërtarëve më të mirë shqiptarë, në mos zëri më i mirë mashkullor që shqiptarët e kanë njohur e dëgjuar në më shumë se tri dekada.
“Vetëkënaqësia
dhe momenti kur nuk kërkon shumë prej vetes janë autogol. Kur i shoh të njëjtit
njerëz që pretendojnë se krijojnë, tërë ditën nëpër lokale, pyetem se kur kanë
kohë ata të krijojnë? Pos talentit dhe inteligjencës, puna është super e
rëndësishme. Aq shumë këngë i bëj dhe i hedh në ‘recycle bin’ për mos t’i
publikuar kurrë, në procesin e krijimit të një kënge të mirë, deri sa nuk arrij
tek rezultati që më kënaqë. Ka edhe raste kur koha e krijimit të një kënge është
e barabartë me kohëzgjatjen e saj – Këngën “U shërova” që e këndon Hana Cakuli
e kam kompozuar për tre minuta e gjysmë, ndërsa këngën “Fustani i bardhë” që e
këndon Jehona Sopi për rreth 1 muaj, çdo ditë, duke e kërkuar e përpunuar me
qindra orë punë. Nuk e them dot cila është më e mirë si këngë! Rregull nuk ka
por pa punë, pa u ulë me kërku prej vetes më shumë, pa mbetë me dy këmbë në
tokë, pa i thënë vetes që mundet edhe më mirë, vetëkënaqësia e shkatërron përparimin
e një krijuesi” tregon Armendi.
“Kujt do t’ia shpreh pikëllimin tim”, “Rruga e fundit”, “Kur dashuria vdes”, “Betohem me këngë”, “Çka do të ndodhë me ne”, “Dude dudie”, “Kalle kalle”, “A edhe ti je pjesë e qytetit tim”, “Qëndresa”, “Dikur”, “Ajo”, “Kam kojshiken”, “Si vërshimë e vetëtimë”, “Nashtë”, “I vetmuar sonte”, “Qaforja”, “Dugi”….Lista vazhdon, e këngëve të cilat Armendi i ka sjellë në jetë nëpër vite. Sa fëmija sot është rritur me këto melodi. Plot e kujtojnë videoklipin e “Dashurinë ku e kam” afër sallës 1 tetori në kryeqytet. Të tjerët e kujtojnë Armendin dhe Violetën, grupin ‘Vivien’ me hitet e tyre si “Romantika” apo “Anijet e fundosura”. Plot këngë janë realizuar edhe në bashkëpunim me Aida Barakun, bashkëudhëtaren e jetës së Armendit.
Gjatë tërë takimit tonë, kur Armendi flet për të, thotë “Aida ime”, mëngjesin më të bukur dhe flladin më të hyjnishëm të ditëve të Armendit.
“Me
Aidën grindjet më të mëdha janë rreth këngëve, gjithmonë kemi qenë shumë kritik
ndaj njëri tjetrit, shume kërkues. Është përparësi por edhe minus kur me
partneren e jetës je edhe bashkëpunëtor i parë. Çdo problem i punës bartet edhe
në jetë private. Unë jam peshore në horoskop, një” artist në qiell”, ndërsa ajo
është binjak – me dy këmbë në tokë. E kam të domosdoshëm atë shikimin e ftohtë
dhe racional të saj ndaj këngëve. Aida është më inteligjente, më efikase, më
profesioniste se unë. Ajo më pret gjithmonë mua ta krijoj këngën, dhe me qindra
herë këngën e krijojmë bashkë. Unë gati se kurrë nuk duhet ta pres atë për
tekste, gjithmonë kreative duke mos e përsëritur veten asnjëherë” rrëfen
Armendi.
Në
Kosovë më pas do të ndodhte lufta, dhe në një formë a tjetrën do ta godiste
edhe Armendin.
“Unë
nuk kam qenë i edukuar si disa familje shqiptare, me atë kulturën e dashurisë
ekskluzive vetëm për popullin tim shqiptar. Kam qenë i edukuar me idenë që të
gjithë njerëzit janë të barabartë, pra në një atmosfere globale. Me atë çka
ndodhi u ndjeva tepër i zhgënjyer- dhe më vonë u bëra më patriot se patriotat
që prej fillimit janë edukuar veç me Mic Sokolin dhe me Festivalin e RTSH-së.
Lufta që ndodhi ma ka rritur nacionalizmin e domosdoshëm shqiptar, atë të
mençurin dhe konstruktivin, nacionalizmin e matur” më tregon Armendi derisa
bisedojmë si dy shokë që njihen prej vitesh, e të cilët po takohen mrekullisht
për herë të parë në një dyluftim të syve dhe rrugëtimeve.
Përndryshe,
çka bën tjetër Armendi, në kohën e lirë, kur nuk i kushtohet muzikës?
“Mbrëmjeve, Netflix. Ajo çka të gjithë i çuditë është fakti se më pëlqejnë librat e vetë-ndihmës, ata që janë të punuar mirë dhe jo kjo beletristika idiote, të gjithë më thonë ç’të duhen ato ty, ti je mirë. Ja që më intrigojnë. Paulo Coelho shembull, ia kam lexuar gati tërë veprimtarinë. Lexoj shumë intervista me regjisorë të ndryshëm, sepse mendoj se kompozitori është një lloj regjisori i cili e mban balancin mes tërë ekipit. Shoku im dhe kolegu Yll Limani, multi i talentuar, kantautor që do të shpërthejë, mua dhe Aidës na lexon ndonjëherë poezi të bukura botërore por edhe poezi që i ka shkruar vet. Diskuton me Aidën rreth vargjeve, unë në heshtje i dëgjoj dhe turpërohem sa mbrapa kam mbetur me poezi. Filmin shqip nuk e njoh, kjo njëjtë është minusi im. Humorin shqip nuk dua ta njoh, nuk më pëlqen, nuk e ndjej, nuk qesh, jam komplet ndryshe nga ai mentalitet. Jam rritur me humorin anglez i cili dallon shumë nga ky i yni” tregon Armendi.
***
Armendi shenjën e tij e ka lënë
edhe nëpër festivale, nëpër vite.
Kënga “Ti nuk më meriton” e cila i solli Shqipërisë së viteve 90-të një teatër në skenën e Pallatit të Kongreseve, e kënduar nga Aida dhe Armendi, nuk morri asnjë pikë asokohe nga juritë e Festivalit të njohur të TVSH-së.
“Ka
qenë e vetmja këngë e edicionit e ndërprerë me dy duartrokitje të publikut gjatë
interpretimit të parë. Nuk po përmend emra, më kujtohet se si anëtari i jurisë
nga Tirana erdhi dhe na e shprehi adhurimin për këngën, por pas gjysmë ore në
votim nuk na dha asnjë pikë. Ishte një lëndim i pa shpjeguar, aty pashë
hipokrizinë live. Kaluan vitet. Kënga edhe sot e kësaj dite dëgjohet dhe sa herë
jam në Tiranë ma këndojnë kudo. Në TVSH morra pjesë edhe me “Betohem me këngë”
por pata probleme me zërin gjatë festivalit, nuk dola shumë mirë, e rikompozova
këngën në skenë sepse më mungonin pesë nota më të larta, kuptohet ishte prezantim
i zbehtë. Edhe mos ta harroj “Kalle Kalle”, paraqitjen tjetër në këtë festival-
viti 1992-Shqipëria e lënduar dhe e plagosur, unë si jashtëtokësor i shokuar”
qeshet Armendi.
Në dy
raste të tjera, Armendi erdhi si kompozitor i këngëve. Teuta Kurti, Rrona
Nishliu dhe Vesa Luma kënduan këngën “Flakareshë” në vitin 2005 dhe u shpërblyen,
ndërsa Rovena Dilo këndoi “Rrëfimi”, këngë këto që mbajnë vulën e Armendit dhe
Aidës brenda festivalit në fjalë. Me këtë të dytën poashtu pati zhgënjime, meqë
ishte ndër favoritet por pos që nuk morri trajtimin e duhur, nuk u fut as në
finale.
“Festivali
i TVSH-së është biletë e mirë për Eurovizion. Përndryshe, disa herë kam
refuzuar të paraqitem në skenën e festivalit si mysafir kur më kanë ftuar. Jam
shumë kurioz cila është formula e këtij viti për Eurosong? Po matem shumë, të
konkurroj apo jo këtë vit?” vazhdon Armendi.
Dikur,
me “Mami mami” Armendi provoi fatin e tij për Eurosong, kur shqiptarët e dinin
pak se çfarë ishte Festivali Evropian i Eurosongut dhe kjo vite para se
Shqipëria të debutonte.
“Në prova patëm dalë të dytët, në finale të gjashtit. Festivali u mbajt në Zarë, me një organizem të përkryer të zgjedhjes së këngës së Jugosllavisë për Eurosong. Kam qenë shumë i mirë në këndimin live, ka qenë kujtim i mirë dhe plasman i mire. Ajo çka mbeti si vlerë për mua dhe Aidën ishte organizimi fenomenal i festivalit, atë shkollë të organizimit e kemi aplikuar pastaj me vite nëpër të gjitha produksionet tona televizive” tregon Armend Rexhepagiqi.
***
Këngët e tij të fundit të realizuara për vete janë “Qaforja” dhe “Kur dashuria vdes”, e pak para tyre edhe hiti absolut “Shkel”. Me këngën “Kur dashuria vdes” Armendi triumfoi në festivalin ‘Kënga Magjike’ në Shqipëri në vitin 2006, dhe prej asaj kohe Armendi nuk ka publikuar këngë personale.
“Kur
fitova në festival, dhurata ishte një udhëtim për në Turqi dhe një videoklip i
këngës fituese i paguar prej produksionit. Klipin kurrë nuk e bëra e as në
pushime nuk deshta të shkoj, edhepse pata mundësi. Paraqitja skenike në atë edicion
të festivalit ishte maksimumi i mundshëm për atë moment, ishte prezantim skenik
me të cilin mu duk arrita kulmin tim. Nuk deshta video, tregimi i asaj kënge
kishte përfunduar në atë skenë” thotë Armendi.
“Kur Rona Nishliu ta këndon këngën, nuk ke pse
këndon vet. E ka botën, ndjenjën e saj. Mos të flas për Tunën, këtë gardën e
këngëtareve si Hana Cakuli, Teuta Kurti, Vesa Luma.. janë më të mira se unë si
interprete”, thotë pa shaka Armendi, sado që unë nuk e besoj këtë arsyetim të
pauzimit të tij dhe sikur çdo fans i Armendit, nuk e pranoj.
Në
fund, e pyes se kur do ta kemi një koncert të madh të Armendit. Gjeneratat e
ndryshme që e duan Armendin e meritojnë një përmbledhje të këngëve të Armendit,
të kënduara prej gojës së tij.
“Kam
pasë ftesë prej Komunës së Prishtinës. E kam ende. Jemi duke biseduar, ndoshta
vitin tjetër. Nëse e bëj, e dua një koncert të madh dhe të veçantë, është borxh
ndaj njerëzve që kanë një adhurim prekës ndaj këngëve të mia. Tërë jetën kam
pasë një estetikë në muzikë, në tekste, në veshje, në videoklipe, në festivale
e koncerte të mia solistike dhe mendoj që në koncert do të duhej me e përmbledhë
tërë këtë krijimtari. Nëse e bëj koncertin, do të këndoj edhe këngët që bëra për
të tjerët, me mysafirë e me këngë të re” tregon Armendi.
Armendi
së shpejti do të kthehet me një këngë, e poashtu edhe me një duet.
“Kënga
nuk do të jetë ajo që pritet nga unë, por duhet të pëlqehet, Publiku edhe do të
befasohet, patjetër, sepse nuk po vij ashtu si presin të gjithë”.
Nëse Armend Rexhepagiqi i kthehet skenës shqiptare të muzikës, në çfarëdo forme, kjo nënkupton se ka shpresë për të mirëfilltën dhe të mishëruarën. Shqiptarëve do t’u kthehej në vesh një vokal i trajtuar dhe qëndisur mjeshtërisht.
(Ky botim është prodhuar me përkrahjen e Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij botimi është përgjegjësi e autorit Arbër Selmani dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet si qëndrim i Bashkimit Evropian ose BIRN-it ose AGK-së ).
1. Drita inkandeshente mbyste, dhe shikimet e saja dukeshin rreze. Pata vetëm një gulçim: ky njeri mund të më zbutë.
U përkul … do të thotë diçka … Gjaku iu zhduk nga fytyra. Si një gur varri, dashuria u vendos në jetën time.
2. Nuk do, nuk do të shikosh? Ah, sa e bukur je, moj e mallkuar! Që në fëmijëri kam pasur flatra, por tani s’mundem të ngrihem fluturim. Një mjegull ma vesh shikimin, ngatërrohen aty gjërat dhe fytyrat, dhe është aty vetëm një tulipan i kuq, tulipani që mban në vrimën e filikut.
3. Siç e do mirësjellja e thjeshtë, u afrua pranë meje, buzëqeshi, midis përkëdheljes dhe e mefshët, më fshiku dorën me një puthje, dhe shikuan pupilat e mia shembëlltira të mistershme, të lashta … Dhjetë vjet pulsime dhe thirrje, të gjitha netët e mia pa gjumë pjesa tjetër një fjalë e qetë, e shqiptuar kot. Ti ike, po shpirti përsëri është i zbrazët dhe i qartë.
(Grimca kujtimesh dhe mendimesh për profesor Androkli Kostallarin, 1922-1992)
Profesor Androkli Kostallarin e kam takuar për herë të parë në fillim të viteve ’70, kur fillova punën si asistent në Fakultetin Filozofik (sot: Fakulteti i Filologjisë) të Universitetit të Prishtinës. Ishte koha kur, si rezultat i nënshkrimit të Marrëveshjes së Bashkëpunimit ndërmjet Universitetit të Tiranës dhe Universitetit të Prishtinës, ardhja e profesorëve nga Tirana për të mbajtur ligjërata në Prishtinë ishte bërë pothuajse dukuri e përditshme. Patën ardhur profesorët e shquar Eqrem Çabej, Aleks Buda, Dhimitër Shuteriqi, Mahir Domi, Shaban Demiraj, Vehbi Bala, Myzafer Xhaxhiu, Qemal Haxhihasani, Jup Kastrati, Alfred Uçi, Dalan Shapllo e të tjerë, nga “të vjetrit” dhe Nasho Jorgaqi, Jorgji Gjinari, Anastas Dodi, Jorgo Bulo, Jani Thomai, Xhevat Lloshi, Remzi Përnaska e të tjerë, nga ata që në atë kohë ishin si të thuash “të rinj” ose, së paku, pak më të rinj se plejada e profesorëve veteranë të gardës së vjetër.
Në mesin e atyre që do të gjendeshin shpesh në auditorët e Universitetit të Prishtinës, në mesin e studentëve dhe kolegëve të tyre pedagogë, i gjallë e dinamik dhe plot sharm, ishte pa dyshim edhe drejtori i Institutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë në Tiranë dhe profesor i Universitetit të Tiranës, albanologu i shquar, Androkli Kostallari.
Pas atij takimit të parë më duket të vitit 1972, kur unë isha djalë i ri, një student i posadiplomuar i zgjedhur asistent i Letërsisë Shqipe, që kishte filluar të merrej edhe me shkrime dhe të botonte në shtypin dhe periodikun letrar të Shkupit dhe të Prishtinës (më vonë edhe në atë të Tiranës), më befasoi me pohimin e tij se më kishte përfytyruar ndryshe nga shkrimet që kishte lexuar dhe sidomos nga një polemikë e zhvilluar me një kolegun tim të studimeve qysh gjatë kohës kur ishim studentë lidhur me krijimtarinë letrare të Kadaresë dhe disa probleme të tjera të letërsisë. “A ti je Agim Vinca? – më pat thënë në takimin e parë Profesor Kostallari. – Të kam përfytyruar më të madh, gati gjigant… Gjithë atë polemikë që bëtë me atë Ibrahim Rugovën!”.
Unë u skuqa në fytyrë, sepse nuk e prisja një gjë të tillë. Ishte befasi për mua që shkrimet e mia polemike (dhe të tjera), të botuara në revistën “Fjala”, ishin lexuar edhe në Tiranë, madje edhe nga njerëz të rryer të shkencës, çfarë ishte Profesor Kostallari.
Në Tiranë atëbotë, për arsyet që dihen, polemika si lloj letrar pothuajse nuk ekzistonte, por kjo s’do të thoshte se shkrimet e tilla nuk lexoheshin dhe nuk pëlqeheshin.
Nga takimi i parë me Profesor Kostallarin, ai i vitit 1972, mbaj mend edhe një detaj, që e ruaj të freskët në kujtesë edhe pas gati gjysmë shekulli.
Profesori pat mbajtur një ligjëratë me studentët e Shkallës III të Gjuhësisë, në orët e pasdites, sepse të gjithë ata që ndiqnin këtë nivel të studimeve ishin në marrëdhënie pune. Unë atëbotë, si beqar që isha, pjesën më të madhe të ditës e kaloja në Fakultet, ku përgatisja provimet e Shkallës III dhe bëja edhe punën e sekretarit të Degës së Letërsisë, shef i së cilës ishte Profesor Rexhep Qosja, njëri nga miqtë e ngushtë të Profesor Kostallarit, i cili një vit a dy më herët kishte qenë anëtar i komisionit para të cilit Qosja e pat mbrojtur temën e doktoratës. Është vendi të thuhet këtu diçka që nuk është thënë ndonjëherë publikisht dhe që dihet nga fare pak njerëz, kurse unë vetë e kam dëgjuar nga Profesor Qosja. Teksti që ne lexojmë edhe sot e kësaj dite në përfundim të mbrojtjes së temave të doktoratës, ajo formula e famshme “e pagëzimit”, me të cilën mbyllet akti solemn i mbrojtjes së temave dhe i marrjes së titujve nga kandidatët, është formuluar nga dora e Androkli Kostallarit. Dhe kjo ka ndodhur pikërisht në vitin 1971, kur Rexhep Qosja mbrojti disertacionin e tij “Asdreni, jeta dhe vepra e tij”, që ishte tema e parë e doktoratës e mbrojtur në gjuhën shqipe në këtë institucion. Kur merr fund mbrojtja publike në Amfiteatrin e Madh të Fakultetit, para një auditori jashtëzakonisht të gjerë dhe kur komisioni pesanëtarësh i përbërë nga Aleks Buda, Idriz Ajeti, Ali Hadri, Jashar Rexhepagiqi dhe Androkli Kostallari tërhiqet për të marrë vendim, papritmas shfaqet problemi i formulimit të tekstit të vendimit. Është Profesor Kostallari ai që ulet dhe e shkruan atë, tekstin të cilin ne në Universitetin e prishtinës e lexojmë edhe sot e kësaj dite pikë për pikë pa asnjë ndryshim.
Por të kthehemi te ai takimi i ’72-shit, kur Profesori pat ardhur për të mbajtur një cikël ligjëratash për studentët pasuniversitarë. Ishte e udhës që atë ta shoqëronte shefi i Degës së Gjuhës Shqipe dhe kolegu i tij gjuhëtar, Profesor Idriz Ajeti. Pas ligjëratës gati dyorëshe, që u ndoq me interesim të madh nga të pranishmit, studentë e të tjerë, pushuam pak në kabinetin e profesor Idrizit dhe pastaj ata të dy – dhe unë bashkë me ta, dolëm nga Fakulteti dhe u nisëm në drejtim të hotelit “Bozhur” (si quhej atëherë hoteli kryesor i Prishtinës, që pas luftës do të marrë emrin “Iliria”), ku ishte vendosur Profesori. Kur dolëm te shkallët e Fakultetit dielli ishte në perëndim e sipër, horizonti kishte marrë një ngjyrë të kuqërremtë si zjarr (ishte fillimi i vjeshtës) dhe nga shkallët e Fakultetit krijohej një pamje mbresëlënëse, që nxiste emocione. Atëbotë në oborrin e Fakultetit kishte shumë pak vetura, kurse ndërtesat e larta ishin edhe më të pakta, kështu që nga pozita tek gjendeshim ne të dilte përpara një pamje e gjerë e madhështore: sikur ta kishe në pëllëmbë të dorës krejt Kosovën.
Në atë çast, Profesor Kostallari, me gjallërinë që e karakterizonte, shqiptoi fjalët:
“Eh, Rrafshi i Kosovës! Tërë Jugosllavinë e mban me bukë!”.
Nuk e di në e bëri këtë ngaqë vërtet u entuziazmua nga pamja që kishim para sysh, apo edhe si një “provokim” të vogël politik ndaj shoqëruesit të tij kosovar, Profesor Ajetit, i cili, i zënë në “befasi” nga kjo deklaratë e papritur, u përgjigj në mënyrën e vet:
“Jo, jo, krejt Jugosllavinë!… Kosovën po”.
Unë që ndodhesha krejt rastësisht në shoqërinë e këtyre dy kolosëve, natyrisht heshta. Nuk thashë gjë. Por intimisht isha me Profesor Kostallarin, fjalët e të cilit kishin një mesazh të fuqishëm politik e kombëtar dhe si të tilla do të më nguliten përgjithmonë në kujtesë.
Do ta takoja edhe shumë herë të tjera, në Prishtinë dhe në Tiranë, ku ai na priste në zyrën e tij në Institutin e Gjuhësisë dhe të Letërsisë kur shkonim për kërkime shkencore ne pedagogët e Universitetit të Prishtinës, që na hapeshin dyert e institucioneve dhe na ruheshin vendet në sallën shkencore të Bibliotekës Kombëtare, ku, falë angazhimit të tij dhe të të tjerëve, trajtoheshim si “vëllezër”; edhe në hotel “Dajti”, ku vinte të darkonte me ne, tok me zëvendësin e tij, Koço Bihikun e ndonjë tjetër, sidomos në fillim dhe në përfundim të qëndrimit tonë në Tiranë, por edhe në raste të tjera. Bisedat silleshin kryesisht rreth punës sonë kërkimore, rreth temave në të cilat punonim, rreth sigurimit të literaturës, por flisnim (ose më drejt: fliste ai, kurse ne të tjerët dëgjonim) edhe për probleme të tjera të jetës shkencore, ku mbizotëronin, sigurisht, temat nga gjuhësia dhe letërsia.
Vetëm për një gjë nuk u “pajtuam” me Profesor Kostallarin: për Mitrush Kutelin. Kur unë, që sapo hyja në botën e shkencës, mendoja të merrja për punim të magjistraturës prozën e Kutelit, ai më sugjeroi të mos e bëja këtë me pretekstin se Kuteli kishte qenë “anëtar i Gardës së Hekurt të Antoneskut!”. Me njohuritë që kisha atëbotë, as nuk e dija se ç’ishte “Garda e hekurt”, e as kush ishte gjeneral Antonesku (kryeministër i Rumanisë në vitet 1940-1944 dhe aleat i Hitlerit, i ekzekutuar pas luftës). Më vonë do ta mësoja. Por intuita më thoshte se s’duhej të ishte e vërtetë akuza për Kutelin dhe, me gjithë respektin që kisha për Profesor Kostallarin, përsëri zgjodha Kutelin për temë magjistrature. (Vite më vonë, kur unë mendoja se kjo gjë ishte harruar, ai gjeti një rast të ma ndërmendte me fjalët: “Ti, nuk më dëgjove!”).
Nuk e di përse ndaj një shkrimtari si Mitrush Kuteli, që shquhej veç të tjerash edhe për gjuhën e tij të pasur, si në planin leksikor, ashtu edhe në atë frazeologjik e stilistikor, kishte këtë qëndrim Androkli Kostallari? A ishte refleks i qëndrimit zyrtar ndaj Kutelit apo ndonjë hatërmbetje personale (se, helbete, njerëz jemi!), nuk mund ta them me siguri, por mund të pohoj me gojë plot, madje edhe me mburrje, se bëra mirë që nuk e dëgjova Prof. Kostallarin në këtë pikë.
Mitrush Kuteli, sikurse edhe Lasgush Poradeci, me të cilët na ndante ose, më mirë, na bashkonte, liqeni fantastik, “gjoli”, si i themi ne andej, që lag brigjet e Ohrit, të Strugës dhe të Pogradecit bashkë me Shën Naumin pranë, qenë dhe mbetën dy nga shkrimtarët e mi të adhuruar.
Sidoqoftë, Profesor Kostallari, sa arrita ta njoh unë, ishte një njeri me inteligjencë të rrallë dhe me një logjikë të hekurt, që mbështeste me shpinë për muri këdo që mund ta kontestonte mendimin e tij shkencor, veçanërisht për çështje të gjuhës letrare, term që përdorej atëherë në vend të termit të sotëm “gjuhë standarde”. Inteligjenca e tij e lindur shoqërohej edhe me një elokuencë të rrallë, të lindur e të kultivuar, që spikaste veçanërisht kur ai mbante ligjërata para studentëve, kur kumtonte në tubime shkencore, por edhe në jetën e përditshme. Ishte më elokuenti ndër gjuhëtarët tanë, ndoshta ngaqë ishte marrë ngapak edhe me letërsi. Nuk do ta harroj kurrë një ligjëratë të tij për Bogdanin, mbajtur në Amfiteatrin e Vogël të Fakultetit Filologjik në Prishtinë, të cilën, po qe se do ta karakterizoja me një fjalë të vetme, atëherë do të më hynte në punë fjala: brilante! Të gjithë ata që i kam dëgjuar të flasin e të shkruajnë për Bogdanin, më parë dhe më pas, më janë dukur të zbehtë e minorë karshi asaj ligjërate të shkëlqyer të Kostallarit, e cila në të vërtetë ishte një studim shkencor për kontributin e Bogdanit në konsolidimin e shkrimit shqip dhe sidomos në fushën e fjalëformimit, që ishte fushë e specializimit të Profesorit.
Pasioni i tij për gjuhën shqipe dhe pasurinë e saj leksikore ishte i paparë. Në biseda me njerëz të zonave të ndryshme, veçanërisht nga viset këndej kufirit, shfrytëzonte rastin të pyeste për emrat e vendbanimeve, për emërtimet e bimëve, të kafshëve, të veglave të punës etj. Posa dëgjonte ndonjë fjalë të re, të panjohur, të rrallë, nga brumi popullor, nxirrte skedën dhe e shënonte. Kështu pat vepruar edhe me mua kur i thashë se në vendlindjen time, në Veleshtë, për shtëpinë përdhese përdoret fjala “përtrollzë”, të cilën unë e kisha futur edhe në poezi; me fjalën “bërrole” për kallirin e misrit të zhvoshkur nga kokrrat, e ndonjë tjetër që nuk më kujtohet tani.
Pas rënies së sistemit komunist në Shqipëri në fund të viteve ’90 dhe sidomos pas vitit 1992, kur vdes, Androkli Kostallari do të sulmohet shumë dhe shpesh, si rrallë ndonjë personalitet tjetër nga fusha e shkencës, herë-herë edhe nga ndonjë nga ish-bashkëpunëtorët e tij. Askush ose pothuajse askush nuk e mori në mbrojtje. Kurse ai vetë nuk kishte si të mbrohej.
Opinionet për Androkli Kostallarin si njeri e shkencëtar dhe vlerësimet për të janë kundërthënëse, si në Shqipëri, ashtu edhe në Kosovë. Në Kosovë, madje, edhe më shumë. Por të gjithë studiuesit objektivë thuajse pajtohen në një pikë. Profesor Androkli Kostallari është posaçërisht i merituar për hartimin e Rregullave të drejtshkrimit të gjuhës shqipe(Projekt, 1967) (më vonë edhe të librit Drejtshkrimi i gjuhës shqipe – 1973), ku ai ishte kryetar i komisionit, kurse anëtarë: Prof. Mahir Domi, Prof. Eqrem Çabej dhe B. shk. Emil Lafe, si dhe i Fjalorit të gjuhës së sotme shqipe (1980), me 40 mijë fjalë, vepër e një ekipi të gjerë gjuhëtarësh, leksikografë e të tjerë, në krye të të cilit qëndronte po ashtu Prof. Kostallari.
Por merita e tij më e madhe, që mund të konsiderohet kurora e punës së tij jo vetëm shkencore, por edhe kombëtare, është përgatitja dhe organizimi i Kongresit të Drejshkrimit, që u mbajt në Tiranë në nëntor të vitit 1972, në të cilin u kurorëzuan përpjekjet shekullore të kombit shqiptar për të pasur një gjuhë të përbashkët letrare. Aq i madh ka qenë roli i Androkli Kostallarit për organizimin dhe rezultatin e këtij Kongresi, sa ai, siç theksonte Jorgo Bulo, “u identifikua me emrin e tij, për të mirë me gjallje të tij dhe për të keq sidomos pas vdekjes së tij, nga kundërshtarët provincialë të vendimeve të atij Kongresi”.
