Autor: KultPlus

Shkruan: Fjolla Spanca

I neruemi kryeminister #RamushHaradinaj,

Per aq kohe sa ndajme nji Toke bashke; per aq vite sa Ju gzoni pagen prej taksave tona, madje per aq sa do te jeni n’krye te atdheut tone, do ish goxha fisnike te tregoheshit ma i fisem kur lshoni florinin mbi femijte e Kosoves ‘tjeter’ – Kosoves se Instagramit!!! (per bese, ajo asht e rreme dhe s’perfaqeson gjendjen e popullit ne shumice!!!)

Kryeminister, 
Ndersa ju kremtoni me nji familje, mos i verbnoni syte kundrejt qindra femijeve qe po luftojne per jeten, ne Kosoven e Pavaresise!

Nderkohe qe ju falni flori Kryeminister, qytetaret e Kosoves shesin shpi per me u kurue nga smundjet e turli sojshme …

Kur ju hedhni valle e ngreni dolli Kryeminister, familjet shqiptare neper Kosove varrosin femijte qe humbin jeten ‘aksidentalisht’ ne memedhe!

#Kryeminister, 
Ju mund te dhuroni çka t’ju doje zemra miqve tuaj, por asesi te perdorni simbolet e Kosoves se Adem Jasharit per t’i ba qejfin veç disave!

Ju nuk mund ta shfrytezoni postin ne Republiken e atyne qe s’jane ma …

Nuk asht per Burrshtetasin e Nershem me dhurue dukat’ per femijte e miqve n’emen te Republikes se Kosoves! Jo! 
Jo ne kohnat kur rinia i ka marre udhet e gurbetit dhe po e braktis atdheun!

Nuk asht pune e Bukur me i injorue t’dobetit, Kryeminister! Ata qe s’jane nipa artistesh e politikanesh!!

Ju, Kryeminister, keni dalun prej nji Ode jo pak te nerueme! Nuk asht per sojin tuej me u ba rezil me gjana t’vogla! Nuk asht per nji qytetar qe e ka shkelun Boten krekosja me luks n’emen te Kosoves!

*

Kryeminister, 
Anise ti s’ke me e lexue kurre kete copeze, as keshilltaret e tu diplomashume, te pakten ndali rojat e tua te mos versulen masi t’i kene kqyr e keqkuptue keta rreshta! Madje, mos guxo me kercenue familjare e miqasi, me vendet e punes se ‘ajo e juaja po flet si teper’

#Kryeminister, 
Kosova bahet me Dashni, Pune, Ligj e Drejtesi!

(Jo me kanagjeqe, dasma, babina e syneti!)

Fjollshëm,
prej Mitrovicës së gjymtume!

Shkruan: Eshref Haxhiu

SHQIPTARËT

Janë të pasur si vend, por të varfër si popull. Duan ndryshime, por nuk ndryshojnë dot. Janë të ri në moshë, por të vjetër në ide. Janë të mençur, por jo të ditur. Janë kokëfortë, por jo këmbëngulës. Janë trima, por s’kanë guxim. Kanë dëshira, por s’kanë kurajë. Janë të zjarrtë, por jo të ngrohtë. Nxehen shpejtë, ftohen lehtë. Kanë shumë fjalë, por pak punë. Janë apolitik, por shumë partiak. Janë patriot me ndjenja, por antikombëtar me veprime. Janë krenarë me të kaluarën, por skeptik për të ardhmen. Punojnë pak, lodhen shumë. Pushojnë shumë, çlodhen pak. Vishen mirë, ushqehen keq. Argëtohen shumë, por kënaqën pak. Kanë shtëpi të pastra, por lagje të ndotura. Vetura të mira, por rrugë të këqija. I nënshtrohen dogmave, por jo ligjeve.

Në kuptimin anatomik, ata kanë tru, por nuk kanë “bythë” – kjo është edhe arsyeja pse nuk janë të suksesshëm./ KultPlus.com

Ilir Seci

Nji fotografi sa për nji milion fjalë…Kjo fotografi asht marrë te shpia e poetit Martin Camaj, në Temal të Shllakut, Dukagjin…Asht marrun ditën që fisi i poetit Martin Camaj, mbasi u lajmruen për dekën e burrit të fisit të tyne, u mblodhën dhe i banë Gjamën…

I banë Gjamën njashtu si ka kenë tradita, gjithmonë e jetë kur ka dekë nji mashkull Fisit…Ksaj herë burri i fisit vdiq lerg, vdiq në dhèna të hueja, po Fisi prapë u mblodhën me i ba Gjamën si të kish dekun aty…Se ka len Dielli asht Toka e Zotit…Njisoj asht! Gjamën ja banë në oborr të Kulles ku leu poeti… burrat e fisit tue mos pasun mundësi me shkue deri në Gjermani ku dha shpirt Martini, ja banë Gjamën në Temal…Në oborr të kulles qitën teshat që ja kish dërgue të vllaut, nji palë kpuca, pantollt, setrën e kmishën, tana të tija…Nuk patën trup me nxjerrë në oborr, por nxuerën teshat e tij… tek e mbramja çka asht trupi pos nji teshë për Shpirtin!?… Teshat që dikur kish veshë vetë Martini, teshat që dikur kishin mbajtun nxehtë kurmin e tij, i qitën aty njashtu si hapej dikur në morde kmisha e përgjakun e mashkullit të vramë ditënn e marrjes së gjakut… Me ndryshimin se Martini s’kje kurrë në gjak! Në rini të vet, nji kohë mbasi iku nga regjimi komunist, Martini ndejt Maleve me komitë, por gjak as varrë nuk bajti kurrë! Ora e tij kish shkrue tjetër fat per tè… Teshat i qitën për trup…ndërsa te kryet…në vend të kresë ja vunë librat që kish shkrue vetë Poeti!… LIBRAT… Çfarë metafore rranqethëse! Librat aty ku vehet kryet! Librat që poeti shkroi me mendjen dhe shpirtin e tij prej artisti të rrallë. Librat që Poeti la mbrapan për me bajtë perjete emnin e tij… Njeriu nuk mundet mos me u rranqethë tue kqyrë këtë foto! Malsoret e fisit te Martinit me atë genin krijues që e kanê pasë në gjak me shekuj ja thurën djalit të Temalit nji poezi edhe ditën e Gjamës. I njajti gen që ka thurun Eposin tonë legjendar e diftoi vedin edhe atë ditë tue krijue këtë metafore si ndër tragjedinat antike…Librat ku vehet kryet!
…Gjamën ja banë si e kish lanë vetë me fjalë ndër librat e shkruem prej tij…E fjala e lanun duhet krye, porosia duhet çue në fund :

“ELEGJI E PARË”

Ku kam me qenë i këputun nga mundi i vjetve të rrëpita sa ‘i shkamb, mos të vijë keq ty, Taze, për mue të shtrimë mbi drrasat e vdekjes, kingj i gatuem për flije. Leni plakat të qajnë mbi mue at ditë për njerzit e vet, vdekë qysh kur. Edhe një amanet, moj grue: kur vdiq im atë, premë dy qe me ngimun të unshmit e thneglat e lamit me grimca buke. Por unë do të vdes mes njerzve gjithmonë të ngishëm, prandej ndër drekët e mija qitni vetëm kafe të idhta.” Porosia për ditën e Dekës : “Por unë do të vdes mes njerzve gjithmonë të ngishëm, prandej ndër drekët e mija qitni vetëm kafe të idhta.”… Njerëzve të ngijshëm!…Në vendin ku vdiq ndoshta po…në vendin ku leu, jo asnjiherë deri më sot!

Gjama ju ba njashtu si ka kenë tradita gjithmonë e jetë, prej se ka mbi Lisi në ato male. Malet e Dukagjinit pritshin me e ndie jehonën e Gjamës së Martin Camës, njashtu si e patën ndie gjashtëdhetë e shtatë vjet ma para jehonën e pushkës që i kumtoi fisit lindjen e nji djali, Martinit, fmisë së tretë të Kolë Camës… Nji ditë të nxehtë korriku të vjetës 1925, malet e Dukagjinit ja përcuellen njani-tjetrit jehun e pushkës që kumtoi ardhjen në jetë të Martin Camës… -“O çka asht pushka moreee!”… -“Ooo i ka le djalë Kolë Camës moreee!”… …Gjashtëdhetë e shtatë vjet mbrapan, në nji ditë të ftoftë marsi ato male nuk mund të gjejshin paqë pa e përcjellë edhe jehun e Gjamës së malsorit Martin Camaj… -“O çka asht kjo Gjamë moreee!” -“Ooo asht dekë Martin Camaj more!”… …Má e randë ish Deká se bahej fjalë per nji mashkull të fisti që vdiq lerg, në dhé të huej… Për ato male e kreshta të Dukagjinit, Martin Camaj qysh herët ishte kenë gur i rreknyèm larg nga shkambinjtë e vendlindjes…Gjama e Fisit e bante Martinin të kthehej prapë njaty, malet e vendlindjes má në fund gjejshin paqë, orët dhe zanat e maleve nuk do rrijshin ma tue pritë kur do vinte ai kumt…Shpirti i njeriut mbas dekës mundet me shkue në pariz, mundet me shkue kudo, po malsoret e dinë që shpirti para amshimit ndalet aty ku ka njoftë jetën ma së parit, në vendlindje…Fisi i Martin Camajt gjithmonë e kanë ditë mirë njatë gja, ata gjithmonë e jetë e kanë ditë ka endet shpirti…E kanë marrë vesh prej shenjave që kanë dhanë orët e zanat…ato që gjithmonë e jetë kanë përcjellë kumte në Malsi…Vllaznia ja kishin detyrim Gjamën… Poeti ka shkue te të shumtët… Ka shkue njashtu si kish parandie vetë dikur ndër vargje :

“MES SHËNGJERGJAVE”

Nëpër palcin e eshtnave ndij frymën e vdekjes. Për rreth digjet ajri e shikimi tret në udhën e pa skâj. Më dhimben vetëm sýt: do të shohin dhambët e amshimit tue u mbyllë përpara.”

Në ditën e Gjamës u mblodhën burrat prej kahmos, Dukagjini e Nikaj-Merturi, gjithkah prej Malsie…U falshin me ma të parin, plakun e zgjedhun për krye të vendit… -“A la emën mbas vedit ky burrë!?” – dvetshin pleqte që u prijshin para atyne që kishin ardhë në të pamé…U dvetshin ka ndrrojshin kutitë e sermta të duhanit…Dvetshin ata që kishin ecë nandë male udhë për me ardhe me pa … -“Po, pasha Tokë e Qiell fort emën të nderuem ka lanë mbas vedi ky burrë.” – u gjegjshin pleqtë e Shllakut… -“Po mall e gja…Pasuni a la?” – nuk u durue pa dvetë dikush, ishte vjeta 1992 e njerëzit kqyrshin edhe për kto gjana… -“Po besa boll” – jau ktheu plaku në krye të vendit, – “La boll pasuni, sa na bani ma të pasun ne të tanëve mbas tij! Na la kangët e tijna, la kallzimet e tij që kanë me rrnue sa të jenë jeta!…

RRASA E VORRIT TË POETIT

Do kohë mbas Gjamës së poetit Martin Camaj, në vendlindjen e tij, në Telumë të Shllakut, erdh Erika bashkëshortja e tij gjermane… shoqe e jetës së tijna… Erika, kjo bashkëudhtare e tija ndër motè, kje ajo grueja sojnike që ju gjind te kryet kur ndrroi jetë e la amanetet e mbramè… nji ditë erdh prej Gjermanie me takue njerëzit e burrit të saj, njerëzit që s’i kish njoftë kurrë ma parë!… A thue kish ndie për Gjamën!? A thue e kish pru Erikën deri n’Telumë jehu i Gjamës që ja banë fisi poetit?! A thue njaq larg kish mbrri jehu i Gjamës së poetit?! O mos ndoshte edhe malet e Dukagjinit kishin rrahë gjokset e tyne në Gjamë për poetin?! E njashtu kishin përcjellë jehun e Gjamës majave të Gadishullit Ilirik… Alpe m’Alpe… Prej Bjeshkëve te Namuna deri në Lenggries, ndër Alpet e Bavarisë ku prehej poeti…!? A thue vargu i maleve Dinarike të ngjituna sup në sup ja kishin përcjellë njana-tjetrës kumtin e Gjamës, njisoj si burrat dukagjinas!? …dhe kumti kish mbrritë në Lenggries të Bavarisë… o ndoshte Erika kishte pa ndokund ndër libra a gazeta fotografinë e bamun ditën e Gjamës n’Telumë të Shllakut… fotografine e marrun ditën e Gjamës nga fotografi anglez Rhodri Jones, që e kish ba at foto madhështore!? Asnjiherë s’u muer vesh kjo gja… Erikën nuk e dveti kush pse e qysh… si mund të dvetet robi në shpi të vet pse ka ardhë!? Njaty për habinë e të tanëve Erika u kërkoi nji rrasë guri prej rrasave të katundit të tyne… Pleqtë s’mund u përmbajtë dhe e dvetën se çka i lypej nji rrasë guri prej Telumit n’Dukagjin, me shkue ne Gjermani!? – “E due nji rrasë guri të Telumit, nji rrasë të vendlindjes së Martinit për me ja vendue te kryet e vorrit, në Gjermani… me ja vendue si rrasë vorri!” Ra heshtje… Tanë e kqyrën sho-shojnë të habitun… – “Má ka lanë amanet Martini.” – u kish thanë gjermanja, – “Më ka pasë thanë se si asht kenë zakoni… Po kje se burri dès n’dhe të huej dhe nuk vjen me u kalbë n’dhè të vet, ka mè mbetë i pakalbun… se at s’ka me e kalbë dheu i huej! Trupin e poetit e kalb veç dheu i vet!”

“DITA E MALIT TEM”

Dheu im âsht i përmendun për humneret e thella ndër banorët e malit e të fushës deri në dét. Mbramjeve atjè ndëgjohet klithma e grizhlës ndër kthetrat e shqipes e shpirti i sáj u flijohet hijevet. Atje lot drita në sytë e njerzve tash e parë e epshet s’i njeh kurrkush me emën. Shpagimi me gjak âsht, për shembull, gjarpën nën gúr e gjarpni vetë na qenka mende femne nën rubën e bardhë ose të kuqe. Në muzg atje secili prek ballin e vet e ndien ndër gishta fillin e jetës e gëzohet.”

……Rrasën e gurit të Telumit! Nji rrasë të nxjerrun njaty, te i njajti vend ku prej se ka mbi njeri mbi tokë janë nxjerrë ato rrasat e mblojes së kullave… Njaty ku janë nxjerrë rrasat e vorreve brez mbas brezi prej se Dielli ka shndrit ndër Male… Nji rrasë guri Telumi, rrasë e lmuet si rrasat qi zgjedhshin për me shkrue në to, kur mësojshin shkrim e këndim në klasë të parë! Njashtu asht mësue shkrimi në fëmininë e Martinit, tue shkrue mbi rrasë guri… Njaty mësoi me shkrue fjalën shqipe má se parit poeti, njaty mësoi fjalën e gurtë, bash njashtu si mësojshin burrat ndër Oda “Bir, fjalës bania qukun që me ndejtë në ta” …Fjala e thanun njisoj si rasa e shkrume don qukun me ndejtë ndrejtë! Shkrimi në rrasa asht i lashtë sa bota, ndoshte poeti prej se e mësoi shkrimin n’rrasë Telumi, edhe u lidh má shumë me at dhe që nuk prajti tue i këndue… Prandej poeti i kërkoi të shoqes me i sjellë nji rrasë nga vendlindja… Rrasa e sjellun në Bavari, ndër hije të lisit Ilir ka me bajtë emnin e tij, si me kenë nji poezi e fundit e tij:

“HIJA E KËSHTENJËS”

Hija e kështenjës ia mbulon vorrin ma e randë n’mendim se rrasa e shkambit mbi të. Me të asht fryma që më fali te shpia e re në mal: amza e arkës së kalbun përqesh mishin e mishit të saj. Nji botë e tanë, nji grusht eshtna ma të bardha se lulet e borës tua hapun sytë atje, n’pranverën e vonë.

…Ja zgjodhën nji rrasë e shkambit dukagjinas me ja dhanë me veti Erikës… “Heu grue e sojshme paska kenë Bija e Nemces, pasha kët gur!” – fshanë pleqtë kur e përcuellën der në megjë të Shllakut… E muer me veti Erika rrasën e gurit të Dukagjinit… Më veti në Gjermani, me ja vndue te kryet e vorrit Martinit… Njashtu me at rrasë guri të Dukagjinit të kryet, vndue si rrasë e vorrit, trupi i poetit mundet me u kalbun n’dhe t’huej…

“LETËR NGA JUGU ”

Larg në nji tjetër botë jam e shikoj kah mali: rêt ruejnë majën kujdesshëm pse ajo âsht e vetmja mbështetje e qindresës së tyne në ajër. Harrova gjithshka, Lule, në botën e malit e të qiellës unë pasqyrë e pandame e rêve. Po të shkruej se këndej sa shkambi ka ngjyrën e faqeve të rrezituna. Muret e shpijave janë kështjellë të rrxueme me frangjija të panjehuna e njimijë sy më shikjojnë nëpër to kur parakaloj në pikë të mjesditës pa hijen teme për bri. Lule, sonte ndoshta do të bijë shi i nxehtë në Jugë, e nesër do të shoh mes avullit ylberin e shtrëngatës së kalueme e atëhere kam me kthye te ti… *** …e atëhere kam me kthye te ti./ KultPlus.com

Labinot Kunushevci

”Bota dinë shumë pak për vuajtjet e shqiptarëve” – ishin këto fjalët e ish kryeredaktorit të revistës prestigjioze ”Global Dialogue”, Michael Burawoy, nga Universiteti i Kalifornisë, pas leximit dhe redaktimit të intervistës time me profesorin universitar Ibrahim Berisha, për trashëgiminë e kolonializmit serb në Kosovë, në shtator të vitit 2017.

Por për t’i kuptuar fjalët e Michael Burawoy, i cili ka qenë President i Shoqatës Ndërkombëtare të Sociologjisë (International Sociological Association – ISA), duhet t’i referohemi librit të autorit Berisha ”Vdekja e kolonisë”, për t’u kthyer te intervista dhe botimi i saj në 17 gjuhë të botës.

Veçantia e këtij libri qëndron në faktin se është një studim multidiciplinar dhe multidimenzional, që dekonstrukton mitin serb për Kosovën, duke shpjeguar dhe argumentuar efektet politike, historike, sociale, kulturore, arsimore, ekonomike, urbane e rurale të manifesteve dhe elaborateve që nga viti 1844 e tutje, të cilat janë shndërruar në projekte dhe vizione politike shtetërore në funksion të ekspanzionit dhe kolonizimit të Kosovës dhe territoreve shqiptare në periudhën 1912 – 1990.

Ky libër dallon nga shumë libra tjerë të historisë që dominohen nga kulti i individit, protagonizmi, mitizimi, glorifikimi, romantizmi, narracionet fiktive, trajtimi dogmatik, tregimet lineare pa përfshirë shumëdimenzionalitetin e një ngjarjeje, kohe e personaliteti, nëpërmjet të cilave shpjegohet e kaluara. Në fakt, sipas autorit Berisha, librave të historisë sot u mungon historia e letërsisë, kulturore, diplomatike, arsimore, antropologjike, një histori që kombinon fushat dhe diciplinat shkencore si sociologjia, antropologjia, psikologjia, filozofia, letërsia, e drejta, diplomacia dhe një histori që i shpjegon gjërat në kontekstin e rrethanave specifike, ndryshe nga ajo komuniste e cila është shkruar me premisa ideologjike, religjioze e politike.

Në diskurset që prodhohen nga tekste të historisë dhe media të ndryshme, vërejmë mungesë të kritikës shkencore në raport me ish sistemet. Në fakt, ka një diskurs që trajton vetëm anën formale të sistemit të Jugosllavisë, disa elemente që janë përjetuar si benificione: shkollimi pa pare, mjekimi pa pare, udhëtimi pa viza, etj., dhe në këtë mënyrë është riprodhuar nostalgjia për atë sistem, ndihmuar edhe nga thyerja e iluzioneve që ka ndodhë pas luftës së vitit 1999 për shkak të mosrealizimit të pritshmërive për mirëqenie më të mirë, duke krijuar opinionin dhe gjykimin që ai sistem ka qenë liberal.

Ndërsa autori Berisha, me qasjen e tij kritike, me metodologjinë e tij dokumentuese dhe hulumtuese arkivore e studimore mbi 20 vjeçare duke përdorur mbi 400 referenca dhe me sensin e tij shkencor sociologjik, kulturologjik e komunikologjik, trajton anën thelbësore të sistemit, atë të pabarazisë, duke filluar shkrimin e librit me përvojën koloniale të familjes së tij, ku xhandarët serbë të familjes koloniste Gjorgjeviq nga Kraleva e Serbisë ua kishin marrë tapitë e tokave dhe të kullës, malet dhe vreshtat. Ai tregon se si u dënua babai i tij mësues si nacionalist, si pjesë e një organizate kundër rikolonizimit serb, ku nga tortura e dënimit iu kishin nxjerrë thonjtë në burg kur ishte vetëm 18 vjet.

Berisha bashkë me ekipin e tij profesional, edhe në rrethanat më të vështira të vitit 1993, në kohën kur drejtonte Qendrën për Informim të Kosovës, ka botuar në gjuhën angleze librin ”Serbian Colonization and Ethnic Cleansing of Kosova” për krimet e Serbisë koloniale.

Ndërsa në librin ”Vdekja e kolonisë” të botuar në vitin 2016, i cili shumë shpejt do të botohet edhe në anglisht ”The Death of a Colony” në Hjuston të ShBA-ve, ka trajtuar pabarazinë;

propagandën; kultin dhe glorifikimin e Titos dhe liderëve jugosllavë; elaboratet; tendencat për krijimin e Serbisë së Madhe; krimet e Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene dhe të Jugosllavisë; segregacionin; diskriminimin; ekskomunikimin; dehumanizmin; hegjomonizmin; urrejtjen patologjike e fashiste; mitin serb ”Kosova është Serbi”; inferioritetin e shqiptarëve (të kolonizuarve) dhe superioritetin e serbëve (kolonistëve); privilegjet e profilit serb dhe diskriminimin e profilit shqiptar në administratën dhe institucionet shtetërore; ekspanzionin kulturor dhe arsimor; shkatërrimin e kulturës, traditës dhe gjuhës së shqiptarëve; spastrimet etnike; shpërnguljet dhe deportimin e shqiptarëve për Turqi; vrasjet masive të civilëve pa faj dhe burgosjet pa gjyqe; aksionet e armëve; ndërrimin e identitetit kombëtar si strehë për të ikur nga dhuna; ndalimin e shkollimit; propagandimin se shqiptarët janë të paaftë të arsimohen dhe se ”gratë shqiptare janë makina që lindin”; rrjetin e spiunazhit; masat e dhunshme; terrorin dhe dhunën e strukturuar; shkatërrimin e strukturave dhe resurseve urbane e rurale; aparteidin, ardhjen e mijëra familjeve koloniste (kryesisht serbë, por edhe malazezë, hercegovasë, kroatë, sllovenë, etj.) dhe vendosjen e tyre në pozicionet strategjike të rrugëve dhe të burimit të ujit në Mbretërinë e Jugosllavisë dhe në qytetet e mëdha ku koncentrohet elita burokratike, gjykatësit, ushtarakët, administratorët, në periudhën e Titos; pushkatimin e familjeve bërthamë dhe elitare të Prishtinës; uzurpimin e pronave; eksploatimin ekonomik; ndikimin dhe lojërat politike të fuqive ballkanike dhe evropiane në favor të Serbisë; tendencat për depërtimin fizik në Jug – Detin Adriatik dhe në Mesdhe; diskursin zyrtar 200 vjeçar të artikuluar me ndihmën e politikës, kishës ortodokse serbe (KOS) dhe akademikëve për paraqitjen e serbëve si viktimë karshi popujve të Ballkanit, i cili është shndërruar në politikë zyrtare shtetërore dhe sistematikisht ka ndihmuar në krijimin dhe arsyetimin e konflikteve, etj.

Ai poashtu shpjegon edhe periudhat kur shqiptarët kanë filluar të frymojnë pak më lirshëm, të krijojnë identitetin e tyre, ndonëse disa prej tyre ose janë minimizuar ose janë glorifikuar, fakte këto të gjetura në arkiva nga hulumtimi i tij. Si për shembull, në kohën kur Perandoria e Austro-Hungarisë vuri nën administrim Kosovën në vitin 1916-1918 dhe shqiptarët e Kosovës krijuan administratën në gjuhën shqipe dhe themeluan shkolla në gjuhën shqipe. Apo në periudhën e fashizmit italian dhe pushtimit gjerman 1941 – 1944, kur u hapën shumë shkolla, biblioteka, radio, etj. Apo në periudhën 1967 – 1981 të ekspanzionit masiv kulturor dhe arsimor të shqiptarëve për të zënë hapësirat që u kanë takuar, si për shembull, hapja e Universitetit të Prishtinës si nus-produkt i presionit të drejtëpërdrejtë të Amerikës mbi Jugosllavinë për faljen e borgjeve miliardshe përmes Marrëveshjes së Helsinkit për fillimin e demokratizimit. Edhe pse faktin e presionit të Amerikës dhe përfitimin nga ai në hapjen e universitetit autori nuk e përmend në libër, por në një nga ligjëratat e tij në universitet.

Ashtu sikur që përmend disa fakte se si nën efektin e indoktrinimit ideologjik, gabimisht e kemi festuar datën e themelimit të radios së parë, apo gabimisht i kemi atribuar meritat për hapjen e shkollave dhe arsimimit shqip, dhe në anën tjetër, figura shumë të rëndësishme shqiptare i kemi lënë në harresë të historisë, në fatin e ekskomunikimit, të cilët kanë bartur peshë të madhe nacionale, si fjala vjen Hasan Prishtina, dhe kemi krijuar mite e kemi glorifikuar figura tjera shumë më pak të rëndësishme për shkak të veprimeve atipike të cilave u janë kushtuar edhe këngë folk-patriotike.

Ka një gjë që studimet dhe hulumtimet si këto të profesor Berishës, i cili aktualisht po punon në një libër të ri për postkolonializmin kulturor, do të kishin një vlerë të shtuar sikur të kombinoheshin me rrëfimet e përvojave të njerëzve të prekur nga procesi i kolonizimit. Pra libri me fakte, referenca e shpjegime kombinohet me dokumente arkivore dhe me rrëfime reale. Por për këtë mungon interesimi dhe mbështetja institucionale.

Kështu autori Berisha e shpjegon gjithë këtë kompleksitet të së kaluarës koloniale dhe mungesën e një strategjie dhe politike nacionale sot e shpjegon me konceptin e neokolonializmit. Madje ai elementet e vetëdijes neokoloniale sot i vëren në mënyrën se si komunikojmë mes vete në politikë, në ekonomi, në kulturë; se si paraqitemi inferiorë në raport me të huajt; se si paraqitemi indiferentë dhe nuk vetëvendosim kurrë asgjë, ndërsa presim gjithmonë që punët tona t’i kryejë dikush tjetër; se si kopjojmë dhe improvizojmë, etj.

Është fakt se kolonializmi serb kishte tendenca të një ‘etnocidi’ për zhdukjen e gjurmëve kulturore dhe kujtesës historike në periudhën post-1912, në mënyrë që Kosova të përputhet me mitin, që Kosova të bëhet vetëm e serbëve dhe që të krijohet një entitet homogjen që realizon idenë e kombit-shtet. Ndërsa libri i autorit Berisha riaktualizon dhe ringjallë faktet për gjurmët kulturore, identitare dhe kujtesën historike, si elemente defensive ndaj kolonializmit me bazë ideologjike.

Edhe pse ka një prirje për t’i ikur të kaluarës koloniale dhe që të mos trajtohet si temë, kjo në fakt nuk është në dobi të gjeneratave të reja. Vërehet një tendencë për krijimin e një vetëdije të re nacionale duke e fshehur, ekskomunikuar e margjinalizuar faktin e kolonializmit, faktin e luftës, faktin e konfliktit shqiptaro-serb.

Por Serbia ende nuk e njeh shtetin e Kosovës. Serbia lobon kundër anëtarësimit të saj në organizata ndërkombëtare dhe kundër njohjeve të Kosovës. Serbia propagandon me mjetet, gjuhën dhe logjikën e trashëguar dhe riprodhuar nga regjimi i Sllobodan Millosheviçit, me shumë elemente neokoloniale, në mënyrë shumë agresive, diplomatikisht shumë sofistikuese. Serbia ende nuk ka kërkuar falje për krimet e kryera në luftën e fundit. Nuk ka shprehur as keqardhje e as pendesë. Nuk e pranon që ka ushtruar gjenocid dhe që ka synuar spastrim etnik. Ende nuk ka dhënë përgjegjësi për mbi 1600 të pagjetur. Kosova ende nuk e ka paditur Serbinë për krimet dhe gjenocidin e kryer. Serbia ende nuk e ka marrë dënimin e merituar nga drejtësia ndërkombëtare. Madje kemi vërejtur një relativizim të fajit të kriminelëve sepse në Serbi vazhdojnë të qëndrojnë të rehabilituar shumë kriminelë serbë që kanë kryer krime në Kosovë, ndërsa akuzohet dhe atakohet rezistenca e pashmangshme dhe lufta e dinjitetshme në mbrojtjen e Kosovës. Kjo e ka pozicionuar Kosovën në pozitë inferiore dhe e ka kushtëzuar dialogun pa kushtin e njohjes së Kosovës nga ana e Serbisë.

Gjeneratat e reja nuk mund ta kuptojnë luftën, nuk mund ta kuptojnë urrejtjen e serbëve ndaj shqiptarëve, nuk mund ta kuptojnë politikën e Serbisë sot, pa e lexuar dhe kuptuar historinë e kolonializmit, pa e kuptuar se si u krijua dhe ushqye miti serb, se si elaboratet e akademikëve serbë u shndërruan në politika të Mbretërisë e Jugosllavisë dhe u bekuan nga kisha ortodokse, se si u kolonizua Kosova, se si u trajtua e pabarabartë dhe e diskriminuar në Jugosllavi dhe se si ndodhi thyerja e shpërbërja e Jugosllavisë bashkë me dekolonizimin e Kosovës.

Prandaj duke e konsideruar librin e autorit Ibrahim Berisha jashtëzakonisht të rëndësishëm dhe unik, një vit pas botimit të tij, në shtator të vitit 2017, vendosa që fakteve dhe tezave kryesore të tij t’u japi një dimenzion dhe lexueshmëri më të gjerë globale, duke shfrytëzuar bashkëpunimin e mëhershëm me redaktorin e revistës shkencore ”Global Dialogue” në botimin e intervistave me shkencëtarët më të njohur social të botës. Kjo e bëri të lehtë propozimin dhe pranimin e një interviste specifike që trajton temën e kolonializmit në kontekstin kosovar. Interesimi i redaktorit Michael Burawoy ishte që intervista të paraqet mënyrën se si është manifestuar kolonializmi në jetën reale në Kosovë. Michael Burawoy, i njohur në botë jo vetëm për sociologjinë publike por edhe për studimet e tij në postkolonializëm, intervistën me Berishën e shihte tejet të rëndësishme dhe me propozimin e tij ajo mori titullin ”The Legacy of Colonialism in Kosova” – ”Trashëgimia e kolonializmit në Kosovë”. Madje një bashkëpunëtore e kryeredaktorit Burawoy më ka pyetur

pse preferoj emrin ”Kosova” në vend të ”Kosovo”, përgjigjja ime ishte sepse termi ”Kosovo” vjen nga literatura serbe, pra edhe këtë element neokolonial ta eleminojmë.

Në këtë intervistë është promovuar dhe dokumentuar e kaluara koloniale e Kosovës në disa dimenzione dhe tema: 1. Qëllimet, strategjitë, specifikat dhe pasojat e kolonializmit serb në Kosovë; 2. Qasja e sociologjisë shqiptare ndaj tendencës së ideologjisë serbe për dominim politik, etnik dhe kulturor mbi shqiptarët; 3. Ndikimi i miteve, propagandës dhe iluzioneve në inferioritetin e shqiptarëve; 4. Konteksti i Jugosllavisë në vetëdijen politike.

Intervista është botuar në muajin shtator të vitit 2017 në revistën ”Global Dialogue” (http://isa-global- dialogue.net/volume-7-issue-3/), Vëll. 7/3, fq. 19-21, në këto 17 gjuhë:

1. Anglisht 2. Frëngjisht 3. Spanjollisht 4. Kinezisht (tradicionale) 5. Kinezisht (e thjeshtuar) 6. Farsi 7. Hindi 8. Portugalisht 9. Arabisht 10. Japonisht 11. Rusisht 12. Polonisht 13. Turqisht 14. Rumanisht 15. Kazak 16. Indonesisht 17. Bengali.

Ndërsa mund të lexohet anglisht direkt në këtë link: http://globaldialogue.isa-sociology.org/the-legacy-of-colonialism-in-kosova-an-interview-with-ibrahim-berisha/

Intervista në secilën prej këtyre gjuhëve është përkthyer në vendet ku fliten këto gjuhë, nga ekipet profesionale të institucioneve ndërkombëtare të sociologjisë që kanë bashkëpunim me ISA.

Një ndër veçantitë e këtij botimi është fakti që kjo intervistë është përkthyer edhe në gjuhët e atyre vendeve dhe shteteve që jo vetëm që nuk e njohin pavarësinë e Kosovës, por që gjeostrategjikisht dhe gjeopolitikisht disa prej tyre janë të pozicionuar kundër saj, si Rusia (rusisht), Spanja (spanjollisht), Kina (kinezisht), India (hindu), Indonesia (indonesisht). Pra edhe një komunitet akademik nga këto vende ka lexuar për ish statusin kolonial të Kosovës, për vdekjen e kolonisë dhe për arsyet që Kosova duhet të njihet si e tillë, historikisht koloni e Serbisë, ndërsa në real-politikë sot shtet i pavarur, që gëzon mbështetjen e disa fuqive botërore e evropiane. Kjo e fundit është vërtetuar me ndërhyrjen ushtarake ndërkombëtare gjatë luftës së fundit në Kosovë.

Intervista, si refleksion i librit ”Vdekja e kolonisë”, që dokumenton statusin ish kolonial të Kosovës, është botuar edhe në gjuhët e disa vendeve aziatike që dikur ishin koloni, por të njëjtat nuk e pranojnë shtetin e Kosovës sot dhe disa prej tyre nën efektin e propagandës serbe, injorancës dhe mos angazhimit diplomatik të Kosovës, kanë votuar kundër anëtarësimit të Kosovës në Unesco, Interpol dhe shumë institucione e organizata ndërkombëtare.

Një nga efektet e neokolonializmit mund t’i vërejmë edhe në komunikimet diplomatike të diplomatëve kosovarë në vendet ku ka nevojë më së shumti të lobohet, se si pala kosovare komunikon me patetizëm, folk-patriotizëm, retorikë, klishe, protagonizëm, inferioritet, servilitet.

Nuk përdorin studime, dokumente dhe referenca shkencore që t’i bindin se edhe Kosova si ata ka qenë koloni dhe jo pjesë integrale e Jugosllavisë, ka bartur këto pasoja dhe nuk ka përfituar nga procesi i dekolonizimit të vendeve ish koloniale në vitet e 60-ta nga OKB për shkak të dominimit të konceptit tradicional (Blue Water), tani më të tejkaluar, i cili nënkuptonte koloninë si një territor të ndarë gjeografikisht nga shteti kolonizues, pra për shkak të elementit gjeografik që ishte faktor vendimtar në përcaktimin e statusit kolonial të një territori. Sipas punimit ”Kosova, ish koloni apo pjesë integrale e Serbisë?”, të autorit Fatmir Zajmi, diplomat dhe konsull në New York, në këtë periudhë dhjetra ish territore koloniale të konsideruara paraprakisht pjesë integrale të fuqive kolonizuese, u njohën nga komuniteti ndërkombëtar si shtete të pavarura sepse sipas të drejtës ndërkombëtare një territor kolonial nuk mund të konsiderohet pjesë integrale e shtetit kolonizues. Prandaj me të drejtë autori Berisha thotë se Kosova ishte koloni e harruar, e braktisuar, e izoluar, e fshehur në Evropë.

Argumenti kolonial është një potencial i papërdorur dhe i injoruar nga diplomatët, ambasadorët, ministrat e punëve të jashtme dhe ekipet e tyre, sepse asnjëherë përmes tij nuk kanë lobuar në ato vende që ishin dikur koloni. Ashtu sikur që kemi profesorë që kurrë nuk kanë dalur nga katedra apo zyrja e tyre, se lëre më të thithin pluhurin e arkivave në hulumtime. Të mjaftuar me një titull dhe një pozitë, me privilegjin e autoritetit të rrejshëm pa dhënë asnjë mendim me autoritet, misioni i tyre përfundon aty. Në fakt, përfundon pa filluar sepse intelektuali nuk mbyllet në muret e universitetit.

Kosova në disa vende është një imazh lufte. Shumë njerëz Kosovën e identifikojnë me Jugosllavi apo Serbi duke menduar se ende jemi pjesë e saj sepse nuk e kanë rifreskuar opinionin e tyre.

Prandaj botimi në këto vende dhe gjuhë një temë si kjo dhe të krijohet opinion është mjaft e vështirë, por jo e pamundur nëse shfrytëzohen të gjitha mekanizmat diplomatik me ekspertë që e njohin mirë të kaluarën, që janë studiues profesionalisht të pavarur dhe që pozitat dhe vizitat diplomatike i konsiderojnë përgjegjësi dhe jo privilegj.

Për suksesin e intervistës me Ibrahim Berishën, dy vite më parë, Ministria e Punëve të Jashtme, e ndau çmimin ”Shkrimi më i mirë për promovimin e Kosovës për vitin 2017”.

Prandaj mënyra më e mirë e reagimit ndaj propagandës dhe lobimit serb sot është botimi dhe përdorimi i studimeve si ”Vdekja e kolonisë”, ”Trashëgimia e kolonializmit në Kosovë: Intervistë me Ibrahim Berishën”, etj.

Në këtë funksion, më 28 shkurt, Ministria e Punëve të Jashtme të Republikës së Kosovës, me iniciativën e diplomatit dhe konsullit në New York, Fatmir Zajmi, organizoi tryezën me titull ”Aspekti kolonial i të kaluarës së Kosovës”, ku morën pjesë studiues dhe diplomatë të shquar, nga e cila u vlerësua se mënyra e trajtimit të Kosovës nga Serbia gjatë gjithë shekullit të kaluar është e mirë dokumentuar dhe se gjatë periudhës 1912-1999, Kosova dhe popullsia shumicë shqiptare e Kosovës i ishte nënshtruar cenimit sistematik të të drejtave njerëzore dhe eksploatimit kolonial serb, duke u trajtuar në vazhdimësi si pronë koloniale me ç‘rast popullit shqiptarë i ishte mohuar e drejta për pavarësi dhe qeverisje me pasuritë e veta natyrore./ KultPlus.com

Nezir Kraki

Derisa bandat dhe injoranca e intensifikojnë ngrënjen e shtetit dhe dhunimin e dinjitetit, të ndershmit me integritet dhe rinia me tru ose janë duke ikë ose janë futë n’izolim shoqëror.

Fatkeqësi e jona ishte se partitë shtetngrënëse në vend se t’afronin intelektualë me qëllim zbutjen e vrazhdësisë që përfaqësonin, ato pollen e shumëzuan kontingjente injorantësh me të cilët sot i vërsulen shtetit dhe buxhetit. Nuk ka rastësi në botë. As në Kosovë s’ka rastësi. Prej vitit 1999 armiku më i madh i Kosovës nuk është Serbia por bandat tona sa nën tokë e sa mbi të.

Habia në rastin e Kosovës është çmenduri. Prandaj une nuk habitem më, …sepse s’ka rastësi. / KultPlus.com