Ka vdekur Ferid Abazi, një ndër kitaristët më të njohur të viteve të 80-ta, i cili me punën dhe përkushtimin e tij ka lënë gjurmë në skenën e rokut. Ai poashtu ka lënë gjurmë edhe si piktor, ku puna e tij është vlerësuar lart nga njohësit e artit dhe kulturës.
Për vdekjen e tij edhe ministri i Ministrisë për Kulturë, Rini dje Sporte, Hajrulla Çeku ka dërguar telegram ngushëllimi, të cilin e sjellim të plotë.
Telegram ngushëllimi
E nderuara familje Abazi,
Me pikëllim mora lajmin për ndarjen nga jeta të më të dashurit tuaj, artistit, Ferid Abazi.
Si një nga kitaristët më të njohur të viteve ‘80 dhe pjesë e gjeneratës së artë të rock skenës kosovare, Abazi i dha shumë artit muzikor të vendit tonë dhe la gjurmë në kulturën tonë muzikore. Ndërsa kontributi i tij në art nuk u kufizua vetëm në muzikë, por edhe në pikturë dhe dizajn.
Veprimtaria e tij do të kujtohet përherë.
Ngushëllimet me të sinqerta familjes, miqve, kolegëve dhe bashkëpunëtorëve të tij.
Me respekt,
Hajrulla Çeku
Ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sportit/ KultPlus.com
Sonte do të bëhet hapja solemne e ekspozitës personale të Albulen Nezirit, i cili me ekspozitën “Ritmi i Energjisë” do të prezantohet në hapësirën e Cam Museum në Napoli të Italisë, shkruan KultPlus.
Kjo ekspozitë me kuratore Alma Idrizit ka përfshirë gjashtë vepra të autorit të cilat janë punuar me akril në pëlhurë, kurse rreth ekspozitës kritikja e artit Graziella Melania Geraci ka veçuar se energjia shpërthyese, motori i mendimit dhe veprimeve universale, na shfaqet përmes shenjës mistike të artit, të ngarkuar me vlera dhe kuptime, në një manifestim të vazhdueshme të forcës centripetale dhe centrifugale.
“Ndjesia komunikuese e veprës, midis dëshirës hedoniste dhe ofertës ndaj shikuesit potencial, merr forma dhe rrugë të ndryshme, bëhet ëndërr ose realitet virtual, metaforë introspektive dhe imazh i pastër dukjeje”, thuhet mes të tjerash në kritikën e Graziella Melania Geraci.
Kurse për pikturën e artistit Albulen Nezirit ajo potencon se shtrohet në këtë kontekst poetik dhe shprehet në një gjuhë shumëformëshe, përmes një përpunimi ritmik, duke manifestuar një ndjenjë të thellë të dimensionit krijues në zhvillim.
“Duket sikur është një qenie e gjallë ajo që depërton në kanavecat me përmasa të mëdha, në hapësirën e mbushur me energji pulsuese ku ndiqen elemente narrative të huajshme, të perceptueshme si lojëra abstrakte vizuale”, thuhet mes të tjerash e cila krejt punën e Albulenit e vlerëson si një tronditje që shpërfaqin vijat që përhapen në të gjitha drejtimet e krijuara nga artisti.
Ceremonia hapëse e ekspozitës do të bëhet sonte prej orës 21:00, kurse veprat e Albulenit do të vijnë në dimensione 300X200cm./ KultPlus.com
N’Kosovë, artistat zakonisht dalin n’lajme për dy arsye: ose i hynë politikës, ose përfundojnë n’burg a gjyqe, ndër tjera, pse s’i paguejnë taksat. Diku midis pop-it e populizmit, midis artit e autopromovimit, midis talentit e tatimeve, gjindet artisti modern, ose tue shit diçka, ose tue iu shit dikujt. Showbiz hesapi.
Vitet e fundit edhe politika asht ba nji formë tjetër e showbizit. Prandaj kemi këngëtar dhe aktor kandidat për deputet, nji ish-yll i Big Brother-it synon t’bahet ministër, dhe nji influencer me miliona ndjekës që pretendon se ka më shumë legjitimitet sesa nji akademik. Kemi gjithçka, përveç meritokracisë. N’showbiz, fama asht kapital, po n’politikë, kriza asht valutë. E lajmet e kqija, gjithmonë blejnë shikime.
Në këtë realitet të përmbysun, artisti e trajton veten si produkt, e politikani si brand. Kufijtë mes tyne janë shlye – aq sa s’dihet ma kush po këndon me t’argëtu, e kush po reciton me t’sundu.
E n’mes të kësaj katrahure, ku mjafton me postu nji selfie para flamurit për me u ba hero, vjen nji artiste që ban diçka krejt ndryshe. Jo për Instagram, as për reklamë por për diçka që realisht ka ndikim.
Doruntina – Tayna – artistja ma e kërkume e momentit, në kulm të karrierës së saj, nuk zgjodhi rrugën e parashikueshme për këtë industri që ushqehet me spektakël e harresë. Nuk e kapitalizoi famën për ndonji fushatë politike, nuk u kthye n’makinë propagande, nuk e përdori bamirësinë për shitje albumesh.
Bani diçka që s’ka ba kush deri tash. Ia dhuroi Universitetit të Prishtinës 25.000 euro. Dhe nuk u ndal me kaq. Krijoi fondacionin “Tayna”, i cili ka për qëllim fuqizimit e të rinjve dhe komunitetit përmes edukimit, sportit, artit dhe zhvillimit.
Po çka ke ba moj çikë kështu?! Që kishin me thanë shqipet tona matanë Drinit, e ke ngrit shumë stekën, na ke marrë n’qafë.
Ne jemi shoqni ku filantropia asht ende koncept i huej dhe bamirësia ndodh veç për me dalë n’sipërfaqe. Këtu fjala ‘donacion’ zakonisht lidhet me ndonji tender t’dyshimtë ose biznes që ka nevojë me pastru imazhin. Kjo asht hera e parë që nji figurë publike i dhuron Universitetin të Prishtinës donacion siç deklaroi edhe vet Prorektori Hajdari. Dhe për këtë nismë duhet folë. Ky akt që, për nji vend të vogël si ky i joni, asht gja e madhe. Sepse nji artist në maje t’suksesit zakonisht nuk ka ma kohë për ata që janë poshtë. Por Tayna e dëshmoi të kundërtën, në vend që me shijue pamjen prej naltësisë ajo vendosi me i ndërtue shkallët për ata që janë poshtë.
“Ju studenta jeni ura mes asaj çka asht bota dhe çka mundet me u ba”, tha ajo në fjalimin e saj para studentave, krejt e natyrshme, pa fletë përpara, pa teleprompter, pa zhurmë. Derisa kanga e saj “Si ai” ende luhet në klube të natës gjithandej globit, ajo vendosi mu ba “Si Ajo”, rrugë që rrallëkush e zgjedh kur hypë nalt. Na kurseu prej klisheve, prej sensacioneve, prej fushatave marketingu, thjesht e bani.
Kështu, Doruntina përfundimisht e solli Doruntinën! Jo me kalin legjendar. As me fantazma a me mashtrime elektorale. Me punë, me punë, me punë… Tash për tash, mundet me qenë rast i izolum. Po ndoshta, ndoshta, veç ndoshta asht nji fillim që na ka mungu. Dhe çfarë fillimi…!/ KultPlus.com
Në raport me Kosovën, politika e jashtme e Shteteve të Bashkuara ka qenë konsistente. SHBA-ja e konsideron Kosovën si një nga aleatët dhe partnerët e saj. Marrëdhëniet mes dy vendeve janë ruajtur si të mira dhe të veçanta për Kosovën. Në pjesën më të madhe, secila qeveri e Kosovës ka qenë e kujdesshme në marrëdhëniet e saj me SHBA-në pa asnjë mosmarrëveshje të madhe në këto marrëdhënie. Jam i bindur se mesazhet nga Uashingtoni gjithmonë janë dhe kanë qenë të qarta në krijimin e një marrëdhënieje edhe më të ngushtë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës që do të prodhonte një partneritet edhe më të dobishëm për shtetin e Kosovës…
Tani kur shikojmë në retrospektivë, që kur u bëmë shtet, gjërat kanë evoluuar shumë në drejtim pozitiv, por edhe jo gjithmonë në favor të Kosovës. Jo tërësisht me fajin e diplomacisë sonë, gjatë kësaj periudhe ka pasur një rënie në angazhimin e SHBA-ve në Ballkan dhe një rikonstruksion të vogël të objektivave të politikave. Në Shtetet e Bashkuara porsa kanë ndodhur ndryshime qeveritare dhe qasja në politikën e jashtme ka ndryshuar dukshëm. Fatmirësisht, politika amerikane ndaj Kosovës duket se nuk do të ndryshojë shumë – fokusimi dhe dedikimi mbetet i njëjtë, prania ushtarake amerikane qëndron pa ndryshim në Kosovë, dhe zyrtarë amerikanë, duke nisur që nga Presidenti i porsazgjedhur Trump e Sekretari i Shtetit Marco Rubio dëshmojnë edhe njëherë se vendi i ri, Kosova, që është konsideruar si “krijesë” e Uashingtonit, është diçka prej së cilës amerikanët nuk heqin dorë, por do të vazhdojnë ta mbështesin, përkundër shqetësimeve për “paparishikueshmërinë” e politikave të Administratës së re dhe përkundër zhgënjimeve të kohëpaskohshme amerikane ndaj veprimeve të caktuara të udhëheqjes politike kosovare. Ka pasur, ndërkaq, një rënie të dukshme të prioriteteve amerikane, si pasojë e rrëshqitjes së interesit më tepër nga anë të ndryshme të gjeopolitikës dhe interesave amerikane – rajoni dhe Kosova përgjithësisht i mbetën më shumë Europës dhe Kosova ka bërë përpjekje që të gjejë vendin e vet në konstelacionin kontinental, duke synuar integrimin veri-atlantik dhe BE-në.
Njëkohësisht, që është e vetëkuptueshme, ka pasur dhe vazhdon të ketë një humbje të “kujtesës institucionale” ndaj Kosovës në Uashington. Shumë zyrtarë amerikanë në pozicionet kyçe të vendimmarrjes, të cilët ishin të përfshirë ngushtë në formulimin dhe zbatimin e politikave të SHBA-së për Kosovën, nuk janë më, të zëvendësuar me brezin e ri të diplomatëve dhe ndërrimet në timonin e Shtëpisë së Bardhë. Edhe shumë nga zyrtarët ekzistues ka gjasa të treten nga pozitat e tyre vendimmarrëse, si rezultat i qarkullimit intensiv në strukturat e shtetit dhe institucione të tjera. Disa nga mësimet që kisha mësuar gjatë qëndrimit tim në Uashington e që shpresoj se do të jetë kuptuar mirë edhe nga diplomacia jonë në Prishtinë e Uashington se angazhimi i tyre kërkon që të jenë të mishëruar në zhvillimin e përditshëm të raporteve, me këmbëngulësinë për të punuar ngushtë me strukturat e vendit që na ka ndihmuar të ngriheshim si shtet dhe që në çdo rrethanë të dëshmojmë se jemi mirënjohës.
Ndërkaq, duhet qenë të vetëdijshëm edhe për disa fakte që kanë parasysh ndryshimet e rëndësishme në politikën e jashtme të Amerikës dhe mundësinë e “shmangies” së Kosovës nga fokusi dhe agjenda amerikane, andaj edhe asaj ndërkombëtare, me intensitetin siç e ka gëzuar pas pavarësisë së saj. Çdo qeveri dhe çdo diplomat yni në Uashington duhet të bëjë çmos për të dëshmuar dhe konfirmuar vazhdimisht se mbështesim interesin zyrtar dhe angazhimin e SHBA-ve në Kosovë dhe se nuk do të ketë shmangie nga agjenda Euro-Atlantike. Mbetet obligim dhe vendosmëri për diplomacinë dhe diplomatët tanë që të dinë se si të jetësohet interesi i vendit përmes ruajtjes së mbështetjes dhe angazhimit zyrtar të SHBA-ve në Kosovë, në një kohë të një konkurrimi gjithnjë më të theksuar nga vendet fqinje për të përfituar vëmendjen e Uashingtonit. Si mund të navigojmë për ruajtjen e raporteve me partnerin më të rëndësishëm për ne, në një kohë kur interesat e Kosovës mund të mos jenë gjithmonë në harmoni me ato të Shteteve të Bashkuara? A guxon Kosova, në të vërtetë, të tëhuajësojë mbështetësin dhe partnerin e vet më të madh që ka pasur ndonjëherë, janë disa nga pyetjet për të cilat duhet të gjejmë përgjigje.
Ndërkaq, gjatë periudhës se pas pavarësisë në raportet Kosovë-SHBA në Kosovë disa gjëra kanë ndryshuar për të mirë, disa kanë mbetur të njëjta dhe disa kanë vajtur për të keq. Në këtë përvjetor të 17-të të pavarësisë së saj, Kosova ka bërë shumë në rrugën e shtetndërtimit të saj. Ajo ka vazhduar përpjekjet për konsolidimin e vet dhe shtrirjen e sovranitetit në veri. Me 116 njohje ndërkombëtare, ajo ka plotësuar legjitimitetin e vet ndërkombëtar, ndonëse ajo ende është në kërkim të pranimit në OKB dhe në disa organizma të rëndësishëm ndërkombëtarë. Por, ajo edhe ka pësuar edhe nga përthyerje globale, si nga involvimi i pakuptimtë i njerëzve të saj në kauza të huaja, të dëmshme për të dhe perspektivën e saj euro-atlantike. Dhe, mbase edhe do të ketë mësuar nga kjo përvojë. Vendi ynë, Kosova, vazhdon të ballafaqohet me shumë sfida, por megjithatë në tërësi ka bërë progres.
Herë-herë me ngadalësi dhe jo pa gabime në rrugëtimin e saj, Kosova ka ecur me shumë kujdes, mes detyrimeve ndaj miqve të vet strategjikë dhe definimit të saj gjeopolitik, të përcaktimit të vet të natyrshëm pro-europian dhe properëndimor. Nuk ka pasur ndryshim madhor të kursit të saj gjeopolitik, pos ca joshjeve si pasojë e grishjeve lindore që kanë shkaktuar ca lëkundje në hapjen e saj drejt Lindjes – ndaj asaj prej së cilës shqiptarët, pra edhe Kosova, kanë mësuar të jenë të kujdesshëm për shkak të pësimit shumëshekullor dhe historikisht të pajustifikueshëm. Përvoja e të paktën njëqind-vjetëshit të fundit për të dy anët e kombit shqiptar ka dëshmuar se ideologjia dhe ndikimi lindor kanë qenë fatal për shqiptarët. Postulati i zërave, madje nganjëherë edhe në radhët e diplomacisë kosovare të momentit, se Kosova duhet “baraspeshuar” mes Lindjes e Perëndimit dhe se “duhet bërë politikë me atë që na shfaq miqësi, qoftë nga Lindja, qoftë nga Perëndimi”, duke relativizuar orientimin tonë bazë properëndimor, tërheq Kosovën prapa nga orbita prodemokratike dhe pro-europiane. Një rrëshqitje jashtë binarëve të saj të natyrshëm, do të ishte fatale për Kosovën dhe se përvojat e këqija të pësimit nga mundësia e ftohjes së raporteve dhe izolimit politik do t’i kemi lënë prapa. Kjo thërret për kujdes në çfarëdo hapi të ardhshëm politik në raport me Shtetet e Bashkuara dhe agjendën pro-perëndimore. Shpresojmë se politika jonë e jashtme do të gjejë mënyrë për të tejkaluar çfarëdo sfide në raport me Amerikën (si dhe me partnerët tanë europianë). Nuk po përpiqem të dukem sikur i bie alarmit, por ndonjëherë kam përshtypjen se disa njerëz kyç në Prishtinë e konsiderojnë si “të vetëkuptueshëm dhe të përjetshëm” raportin e mirë me Shtetet e Bashkuara, andaj, duke mos e konsideruar të nevojshme që ta ushqejnë atë vazhdimisht. Perspektiva jonë në këtë sens duhet të jetë shumë e qartë. Vizioni i një politike largpamëse të jashtme të Kosovës, me të gjitha mundësitë e sfidave të mundshme, duhet të ketë si bazë, sërish, “ruajtjen e miqve”, siç ishte gjatë tërë viteve të përpjekjeve të Kosovës për liri e pavarësi para dhe pas jetësimit të shtetësisë së Kosovës. Dhe, mendoj se ky është çelësi dhe baza prej së cilës duhet nisur për çdo veprim tonin diplomatik në raport me Amerikën…/ KultPlus.com
Artistja nga Kosova, Shqipe Kamberi edhe po të insistonte nuk do të arrinte të realizonte një koincidencë kaq të bukur për 17-të vjetorin e Pavarësisë së Kosovës, shkruan KultPlus.
Një galeri arti në një nga rrugët më të frekuentuara të Brukselit ka emrin Shqip, po sikurse të artistes Shqipe Kamberi, dhe po në këtë galeri, artistja nga Kosova është prezantuar me 15 punime në ekspozitën e saj personale e që hapjen solemne e ka pas më 17 shkurt në Shqip Ville.
Për Shqipe Kamberin kjo paraqitje ka një rëndësi shumë të veçantë, duke mos përjashtuar edhe koincidencën e bukur të emrit. Ajo ka paraqitë portretet e grave nën rrumbullakimin e titullit të ekspozitës “Past and Present”, qasje artistike që paraqet pozitën e gruas në familje e shoqëri në periudha të ndryshme.
Portretizimi i gruas shqiptare në mënyrën artistike të Shqipe Kamberit ka marr vëmendje shumë shpesh nga galeri të ndryshme brenda dhe jashtë Kosovës, dhe po këto portrete mbajnë edhe vulën e skenografisë së edicionit të parë të Festivalit të RTK-së, ku skena kryesore e atij edicioni ka pas po portretin e gruas shqiptare të realizuar nga Shqipe Kamberi.
Ndërkohë, ekspozita “Past and Present” që është hapë në Bruksel më 1 shkurt, dhe hapjen solemne e ka pas më 17 shkurt do të rri e hapur deri në fund të këtij muaji.
Ekspozita është organizuar nga MaisonCulturellebeal me udhëheqje të Ledja Canaj, kurse kurator i ekspozitës është Albert Kolgeci./ KultPlus.com
Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka udhëtuar për në Gjermani për të marrë pjesë në Konferencën e Sigurisë në Mynih (MSC), një nga forumet më prestigjioze globale për çështjet e sigurisë dhe politikës së jashtme.
Gjatë qëndrimit të saj në Mynih, Presidentja Osmani do të zhvillojë takime me liderë botërorë, përfaqësues të organizatave ndërkombëtare dhe personalitete të rëndësishme të politikës globale, me fokus forcimin e partneritetit strategjik dhe avancimin e interesave të Republikës së Kosovës në arenën ndërkombëtare.
Përveç takimeve bilaterale, Presidentja Osmani do të marrë pjesë edhe në panele diskutimi që organizohen përgjatë konferencës.
Konferenca e Sigurisë në Mynih, e themeluar në vitin 1963, është një platformë e pavarur që synon promovimin e zgjidhjeve paqësore të konflikteve, dialogut ndërkombëtar dhe bashkëpunimit në mes shteteve./ KultPlus.com
Posta e Kosovës, përmes Filatelisë së saj, në nderim të 80-vjetorit të gazetës “Rilindja”, në qarkullim postar vë emisionin e ri të pullave postare.
Ky emision i pullës postare rendit kontributin e gazetarëve, redaktorëve dhe gjithë punonjësve të medies së parë të shkruar në Kosovë “Rilindja”, që nga botimi i numrit të parë të gazetës, më 12 shkurt 1945.
Botimi i numrit të parë të gazetës kërkonte shumë përkushtim dhe punë, megjithatë falë angazhimit të madh të punonjësve, u arrit që shkronjat e gjuhës shqipe të punoheshin manualisht, në mënyrë që gazeta “Rilindja” të ishte në duar të lexuesve nga 12 shkurti i vitit 1945.
Kontributi i gazetës “Rilindja” nuk kufizohet vetëm në fushën e informacionit, pasi që nga viti 1946, bëhet bartëse e aksioneve të shumta për zhdukjen e analfabetizmit dhe të fushatave për arsimimin e gruas. Me bartjen e shtypshkronjës në Prishtinë në vitin 1958, rritet edhe numri i botimeve, kur gradualisht “Rilindja” shndërrohet në gazetë ditore.
Në periudhën e territ informativ të vitit ’90, si rezultat i masave të dhunshme, më 8 gusht 1990 u ndalua publikimi i gazetës “Rilindja”. Megjithatë, më 18 janar 1991, punonjësit e uzurpuar arritën që të vazhdojnë informimin e opinionit vendor dhe ndërkombëtar përmes përdorimit të emërtimit të gazetës “Bujku”.
Kontributi i jashtëzakonshëm i të gjithë gazetarëve, redaktorëve dhe punonjësve entuziast për tejkalimin e sfidave në mënyrë që gazeta “Rilindja” të arrijë në duart e lexuesve, ka qenë dhe mbetet vlerë e paçmuar në ruajtjen e identitetit kombëtar, si dhe të promovimit të vlerave të lirisë e demokracisë.
Ky shënim jubilar le të shërbejë për të reflektuar mbi rolin dhe ndikimin e gazetës “Rilindja”, si forcë, motivim dhe shtysë për të vijuar misionin e saj fisnik në të ardhmen./ KultPlus.com
“Shkrimtaret shqiptare 1954-1990” është botimi më i ri i Institutit Albanologjik-Prishtinë, që tash e tutje mund të jetë në duart e kureshtarëve dhe dashamirësve të dijeve albanologjisë dhe zhvillimeve të letërsisë shqipe gjatë gjysmës së dytë të shekullit XX, bëhet e ditur nga faqja zyrtare e Institutit Albanologjik, institucion që edhe e ka botuar librin, shkruan KultPlus.
Në këtë monografi shkencore trajtohen një varg shkrimtaresh shqiptare që kanë lënë gjurmë në artin tonë letrar.
Redaktor i librit është Dr. Gëzim Aliu, recensues dhe lektor Dr. Fadil Grajçevci, redakturën kompjuterike e ka bërë Endrit Aliu, ndërsa dizajnin e ballinës Lirijon Kadriu. / KultPlus.com
Më 11 dhe 12 shkurt 2025, në shenjë të festimit të 17-vjetorit të Pavarësisë së Kosovës, Konsullata e Përgjithshme e Republikës së Kosovës në Strugë, organizon mbrëmje poetike dhe tryezë letrare, me pjesëmarrje të shkrimtarëve dhe studiuesve nga Kosova, Shqipëria, Republika e Maqedonisë së Veriut dhe Ulqini.
Në këtë aktivitet kulturor me fjalë përshëndetëse do të paraqitet Agim Krasniqi,
Konsull i Përgjithshëm i Republikës së Kosovës në Maqedoninë e Veriut.
Në ditën e parë, në mbrëmjen poetike do të recitohen poezi të zgjedhura për Kosovën, të shkruara nga poetët e mirënjohur: Dritëro Agolli (“Unë di shumë për Kosovën”), Ali Podrimja (“Drenica), Ismail Kadare (“Kosova”), Azem Shkreli (“Motiv me Kosovë”), Bilal Xhaferri (“Kosova “) dhe Voreo Ujko (“Fusha e Kosovës”).
Në këtë mbrëmje poetike poezitë e tyre do t’i lexojnë: Agim Vinca, Sadik Bejko Ibrahim Berisha, Entela Kasi, Puntorie Muça Ziba, Binak Kelmendi, Sali Bashota, Salajdin Salihu, Lulzim Tafa, Lulzim Haziri dhe Hajredin Kovaçi.
Në ditën e dytë do të mbahet tryeza: Shkrimtarët për Kosovën. Kumtesat e tyre do t’i paraqesin shkrimtarët dhe studiuesit e letërsisë: Ibrahim Berisha (Shkrimtari i Kosovës: identiteti dhe pavarësia), Sadik Bejko (Takimet e mia me Rugovën në vitet e nëntëdhjeta), Agim Vinca (Shkrimtarët për lirinë e Kosovës), Entela Kasi (Kadare dhe Kosova), Ismet Kallaba (Kosova në publicistikën e Basri Çapriqit), Salajdin Salihu (Shkrimtarët për Kosovën: dy qasje të kundërta)
Binak Kelmendi (Pavarësia e Kosovës në shtypin francez), Qazim Muja (Jevrem Bërkoviqi dhe shkrimtarët e Kosovës) dhe Sali Bashota (Poetët për Kosovën)./ KultPlus.com
Më rastin e shënimin të Pavarësisë së Kosovës, Kori i Fëmijëve “Okarina” do të prezantohet sonte me një koncert në Teatrin Shqiptar të Shkupit, shkruan KultPlus.
Për këtë koncert është bërë e ditur nga udhëheqësja e korit Elikona Hysaj Shala.
Më poshtë është njoftimi i plotë rreth këtij koncerti.
Një ekip shkencëtarësh çekë kanë zbuluar në Shqipërinë e Jugut liqenin termal nëntokësor më të madh në botë dhe e kanë quajtur Liqeni Neuron, sipas fondacionit që financoi ekspeditën, thuhet në një artikull të botuar në “Czech Radio”.
Brenda luginave të zonave kufitare malore midis Greqisë dhe Shqipërisë, shkencëtarët çekë kanë eksploruar prej disa vitesh kushtet komplekse të nëndheshme.
Në rajonin e Vromonerit, në anën shqiptare të kufirit, ata hasën një sistem të gjerë shpellash në vitin 2021, të cilat që atëherë i kanë hartuar në detaje.
Sistemi përmban shumë burime të nxehta që lëshojnë kolona të larta avulli dhe gjurmimi i burimit të avullit i çoi ata drejt zbulimit të një humnere mbi 100 metra të thellë, të cilën e quajtën Atmos.
Në fund të asaj humnerë, ekipi ka konfirmuar zbulimin e liqenit termal nëntokësor më të madh në botë deri më sot.
Me një gjatësi prej 138 metrash, një gjerësi prej 42 metrash dhe një perimetër 345 metrash, mund të mbajë 8,335 m3 ujë të nxehtë.
Madhësia e dhomës së liqenit është tre herë më e madhe se salla kryesore e Teatrit Kombëtar në Pragë.
Harta e sistemit të shpellës dhe zbulimi i liqenit kërkuan pajisje teknike, të cilat u mundësuan nga “Fondacioni Neuron”.
Organizata çeke e financimit shkencor i dha ekspeditës gati 1 milion koruna çeke, të dhuruara nga dashamirës privatë dhe tani liqeni nëntokësor shqiptar ka marrë emrin Neuron, në nder të fondacionit.
Richard Bouda, një fotograf dhe speleolog, përshkruan se si u bë zbulimi: “Gjatë eksplorimit fillestar, ne krijuam një hartë bazë duke përdorur pajisjet që kishim. Ne e dinim që atëherë se kishim zbuluar diçka vërtet të veçantë”.
“Falë “Fondacionit Neuron”, kemi blerë një skaner celular LIDAR, i cili na lejoi të masnim të gjithë shpellën dhe të gjithë zonën e liqenit. Ne do të bashkëpunojmë edhe me hidrologët të cilët do të masin pjesën nënujore të atij liqeni duke përdorur një sonar – një sistem për zbulimin e objekteve nënujore”, tha ai.
Ekipi çek përdori teknologjinë më të fundit, “GeoSlam” – një lloj teknologjie skanimi 3D, duke krijuar modele të sakta të shpellës.
Procesi me të cilin është bërë shpella që përmban liqenin është gjithashtu e pazakontë.
Uji mineral i liqenit është i ngopur me sulfur hidrogjeni, i cili, në kontakt me ajrin, oksidohet dhe prodhon acid sulfurik – që në mënyrë të përsëritur e kthen shkëmbin gëlqeror në gips të butë.
“Puna e ekipit çek në Shqipëri do të kontribuojë për të kuptuar më mirë këtë lloj të rrallë të formimit të shpellave dhe ka shumë punë për të bërë atje”, tha Richard Bouda:
“Falë shkencëtarëve me të cilët punojmë, ne e dimë se burimet përreth ushqehen me ujë nga liqeni”, shtoi ai.
“Ne besojmë se ky zbulim mund të kontribuojë gjithashtu në mbrojtjen e të gjithë zonës dhe për të kuptuar më mirë hidrologjinë e saj – pasi deri më sot askush nuk e di se si janë të lidhura saktësisht këto ujëra nëntokësore me sipërfaqen”, tha ai./ KultPlus.com
‘We’ll allways have Paris’ (një nga thëniet më të paharrueshme në kinematografi)
Në kumtesën “Letërsia dhe Kombet e Vegjël”, të lexuar në Kongresin e Shkrimtarëve çek më 1967, Milan Kundera, vuri në pah se kultura nuk është vetëm art, por është mjet që mbron dhe arsyeton ekzistencën e identitetit kombëtar. Në një botë ku historia shpesh shkruhet nga të fuqishmit, popujt e vegjël mbijetojnë dhe e arsyetojnë ekzistencën duke krijuar vepra madhështore që flasin me gjuhë universale. Kundera argumenton se letërsia shndërrohet në një mundësi që popujt e vegjël të afirmohen në skenën ndërkombëtare.
Një reflektim të ngjashëm gjejmë në esenë e Kadaresë “Eskili ky humbas i madh” (1985), ku ai e analizon thellësisht lidhjen mes botës moderne, mitologjisë dhe historisë në krijimin e letërsisë së përhershme dhe universale.
Këto dy figura të mëdha të kombeve të vegjël, Kadare dhe Kundera, me veprat e veta justifikuan ekzistencën e kombeve të tyre përkatëse. Të dy, poashtu, ndajnë fatin e shkrimtarëve që u mërguan nga vendlindja e tyre në Paris.
I (vet)mërguar si Kadare dhe Kundera, por më herët në shekullin XX, ishte James Joyce-i, i cili madje në opusin e vet letrar e ka dramën me titull “Të mërguarit”, në një kontekst ndryshe nga kjo që po e përmendim. Parisi është qyteti që i lidh fatet e këtyre tre autorëve.
Në kontesktin e rëndësisë që ka letërsia apo kultura në tërësi në ruajtjen e ekzistencës së kombeve të vegjël, Joyce-i u shndërrua në topos të identitetit, kulturës irlandeze. Emri i tij personifikon kulturën dhe identitetin irlandez sot në botë, madje në traditën e bujshme kulturore ku renditen emrat e nobelistëve siç janë William Butler Yeats, Semuel Becket, Seamus Heaney, përfshirë emrat e autorëve të periudhave të kaluara si Lawrence Stern, George Bernard Shaw, Oscar Wilde.
Mesnatë në Paris
Ky nëntitulli i referohet filmit të Woody Allen (Midnight in Paris) ku një shkrimtar çdo natë udhëton në kohë, në Parisin e viteve të 1920-ta.
Sylvia Beach zuri vendin e vet në historinë e kulturës botnore për themelimin e librarisë së saj ikonike “Shakespeare and Company” në Paris në vitin 1919, që u bë një vend i rëndësishëm për shkrimtarët modernistë, veçanërisht ata që jetonin dhe punonin në Paris në vitet 1920. Ajo ishte një figurë kyçe që ndihmoi në formësimin e trajektores së letërsisë moderniste.
Beach është shumë e njohur për botimin e Uliksit të James Joyce-it në vitin më 2 shkurt të 1922, në ditëlindjen e 40-të të autorit. Pavarësisht vështirësive financiare dhe kritikave, ajo ia doli të botonte këtë vepër epokale, e cila do të shndërrohej në një nga librat më të rëndësishëm të shekullit të 20-të. Ernest Hemingway luajti rol të rëndësishëm në inkurajimin e Beach ta botonte “Uliksin”. Për më tepër, për shkak të censurës dhe përpjekjeve për të bllokuar librin, Beach i garantoi Joyce-it që do të mund të botonte veprën pa asnjë ndërhyrje të jashtme.
Ka simbolikë në faktin që botues i “Uliksit”ishte libraria “Shakespeare and Company”, duke pas parasysh rolin e rëndësishëm që luan Shakeaspeare-i në formësimin intelektual dhe opusin letrar të Joyce-it. Shakespeare-i, si askush para e pas tij, kishte aftësinë të depërtonte në shpirtin njerëzor, ndërsa Joyce-i zotëronte një aftësi të jashtëzakonshme për t’i shprehur edhe nuancat më të imta të atij shpirti.
Është interesante të theksohet se rolin që Sylvia Beach luajti përmes librarisë së saj në Paris, e mori përsipër Victoria Ocampo, një shkrimtare dhe botuese me ndikim nga Argjentina, duke promovuar skenën letrare të Amerikës Latine: figura të shquara si Borges-i, Octavio Paz-i dhe Gabriel García Márquez-i.
Libraria “Shakespeare and Company” vazhdon e mbart statusin kult: një mishërim i asaj që Borges-i do ta quante “parajsë e librave”. Në të vërtetë, Borges-i i përjetonte libraritë si një portë drejt një universi të pafund dijesh, një hapësirë ku mundësitë e mendimit dhe të shpikjes së ideve ishin të pakufishme.
Ishte koha kur Shtëpia e Bardhë qortohej nga intelektualët publikë dhe nga populli amerikan për ndërhyrje në punët e shteteve të tjera. Presidenti Klinton kishte disponimin e mirë për të na ndihmuar, prandaj kishte vendosur të intervenonte ushtarakisht. Por befas u ndodh mes një sulmi të brendshëm. Për shkak të këtij intervenimi, ai kritikohej ashpër dhe, kështu, e kuptoi se po e humbte besimin te qytetarët e tij. Pra, atij i duhej një figurë e madhe morale për ta justifikuar veprimin e tij, një figurë kundër së cilës nuk mund të dilnin intelektualët dhe populli amerikan. Kjo figurë morale ishte Eli Vizel (Elie Wiesel), i mbijetuar i Holokaustit dhe fitues i çmimit Nobel për paqe. Vetë Bill Klinton, vite më vonë, ka thënë: “Ka qenë një forcë e vetme që e ka ndryshuar rrjedhën e politikës amerikane. Ajo forcë quhet Eli Vizel”.
Eli Vizel, një engjëll amerikan për Kosovën, kur Amerika ende dyshonte në ‘intervenimin humanitar’ të NATOS-së, shkoi në Shtëpinë e Bardhë dhe mbajti një fjalim për domosdoshmërinë e atij intervenimi për ta shpëtuar Kosovën nga spastrimi dhe gjenocidi. Pastaj, me kërkesë të presidentit amerikan, ai erdhi në kampet e shpërnguljes në Maqedoni dhe Shqipëri, për t’i vizituar kosovarët, dhe përgatiti një raport mbi vuajtjet tona. Këtë raport ia dërgoi Shtëpisë së Bardhë. Pak ditë më pas, ndodhi çlirimi i Kosovës.
Më poshtë keni një fragment nga romani dokumentar “Një fije shprese, një fije shkrepëse”, ku, në bazë të dokumenteve të shumta nga arkiva të ndryshme, përfshirë edhe “arkivin e ngrirë të Shtëpisë së Bardhë”, Ag Apolloni ka ndërtuar figurën e shkrimtarit dhe humanistit Eli Vizel në raport me Kosovën. Ky fragment publikohet me rastin e 7-vjetorit të vdekjes së Eli Vizelit, i cili vdiq më 2 korrik 2016. Romani tashmë gjendet edhe në gjuhën angleze.
“Një fije shprese, një fije shkrepëse”
Në anën tjetër të Atlantikut, Eli Vizel shikon TV dhe mendon. Kishte disa ditë që e shmangte darkën. Nuk shkojnë bashkë darka dhe lajmet, thoshte. Si mund të hash rehat duke shikuar në televizor kolona njerëzish të uritur të dëbuar nga shtëpitë e tyre? I kujtohet koha kur bota nuk bëri zë. “Babës tim i shkonin lotët çurg. Ishte hera e parë që e shihja të qante. Kurrë s’e kisha menduar se do të vinte ajo ditë, ndërsa nëna ime ecte pa thënë as edhe një fjalë të vetme, e zhytur thellë në mendime, me fytyrën e ngrirë si një maskë. I hodha një shikim motrës sime, të voglës Cipora, me ato flokët e verdha të krehura me kujdes dhe me atë pallton e saj të kuqe të hedhur krahëve: një vogëlushe shtatëvjeçare. Në shpinë mbante një çantë tepër të rëndë për të. Nofullat i shtrëngonte fort: e dinte shumë mirë që s’ia vlente të ankohej. Aty-këtu policët ishin lëshuar me shkopinjtë e tyre duke goditur majtas e djathtas dhe duke na shtyrë: Nxitoni! Luani këmbët!”
Njëra duhej shmangur: o darka, o lajmet. Mund t’i shmangte lajmet dhe të hante darkë i qetë, por çfarë do t’i thoshte babës së ndjerë kur të takoheshin një ditë? Që kishte mbyllur sytë dhe veshët dhe s’kishte hapur gojën, si atëherë kur baba në agoni e thërriste emrin e tij?
Në televizor sheh një luginë plot me njerëz dhe një fëmijë që mban lart një karton me fjalën Help, pastaj dhjetëra duar të ngritura në pritje të një buke, të cilën nuk shihej kush po e mbante matanë telave. Bie në kujtime: “në vagonin ku kishte rënë copa e bukës, nisi një përleshje. Burrat po grindeshin duke shtyrë, kacafytur, gërvishtur dhe sakatuar njëri-tjetrin. Bisha grabitqare që kacafyteshin dhe sytë u xixëllonin nga urrejtja kafshërore. Ata sikur u pushtuan papritur e pa kujtuar nga një gjallëri e jashtëzakonshme, e cila ua mprehu sakaq thonjtë dhe dhëmbët”. Pastaj i kujtohet sesi në vagonin ku ndodhej ai, biri e kishte mbytur babën për t’ia marrë bukën. Në ekran duken burra, gra, fëmijë të mbështjellë me batanije. “Mbi batanijet tona po grumbullohej një shtresë e trashë bore. Na dhanë bukë, racionin e zakonshëm. I kollofitëm sa hap e mbyll sytë. Dikujt i shkrepi një ide se si ta shuante etjen, duke ngrënë borë. Shumë shpejt të gjithë filluan ta imitonin. Meqë nuk na lejohej të përkuleshim, nxorëm lugët tona dhe hëngrëm borën, që kish rënë mbi supet e fqinjëve. Një copë buke e shoqëruar me një lugë bore. Ushtarëve SS, që s’na i ndanin sytë, u pëlqeu shfaqja që po jepnim”.
Mbaron darka, e cila për të kishte mbaruar sapo kishin filluar lajmet. Mbarojnë lajmet, por ai e di se tragjedia zgjat më shumë se edicioni i lajmeve, më shumë se një rrotullim i diellit. Gruaja dhe djali janë të merakosur teksa e shohin ashtu, se e dinë ç’kujtime i ngjallin ato pamje.
Kështu, ai përditë i sheh lajmet me shqetësim dhe gëzohet kur kupton që NATO, më në fund, intervenon. Ka reagime nga qytetarët dhe nga disa intelektualë, se Amerika s’duhet të përzihet në punët e të tjerëve, mjafton t’i rregullojë të vetat që i ka lëmsh. I sheh i mbijetuari i Holokaustit këta intelektualë dhe qytetarë, dhe s’mund t’u besojë syve, as veshëve. I kujtohet Ruzvelti kur, për të mos u përzier në punë të huaja, e ktheu mbrapsht anijen me një mijë hebrenj, të cilët mezi kishin arritur pranë bregut të atij që e konsideronin shpëtimtar, i cili në moment të fundit ua ktheu shpinën. “Nuk e kuptoj. Ruzvelti ishte njeri i mirë, njeri me zemër. Ai i kuptonte ata që kishin nevojë. Pse nuk i la këta refugjatë të zbarkonin? Një mijë njerëz – në Amerikë, në këtë vend të madh, me demokracinë më të madhe, më bujare nga të gjitha kombet në historinë moderne. Çfarë ndodhi? Nuk e kuptoj. Pse kjo indiferencë, në shkallën më të lartë, ndaj vuajtjes së viktimave?”
Cingërrr!, bën telefoni. E thërret Shtëpia e Bardhë, për ta pyetur nëse mund të shkonte të fliste kundër rreziqeve të indiferencës.
Pas pak, ai e gjen veten në dhomën e punës duke shkruar: “Ç’është indiferenca? Etimologjikisht, kjo fjalë do të thotë ‘no difference’. Një gjendje e çuditshme dhe e panatyrshme që e zhbën kufirin mes dritës dhe errësirës, mes mugëtirës dhe zbardhjes, mes krimit dhe ndëshkimit, mes egërsisë dhe dhembshurisë, mes të mirës dhe të keqes”. E shikon orën, pastaj shkruan, fshin dhe shton: “Por gjatë këtij shekulli kanë ndodhur edhe gjëra të mira, si humbja e nazizmit, rënia e komunizmit, rilindja e Izraelit në tokën stërgjyshore…”
Nëpër mendje i kalojnë: varrosja e orës në kopsht, deportimi me tren, ndarja nga nëna dhe motra, fëmija i varur në litar, i vdekuri i ngrirë pranë violinës, kalimi në Buhenvald, vendosja e numrave, kokat e rruara, vrasja e babës…, mandej fotografitë me rreshtat e njerëzve duke hyrë në dhomat e gazit, oxhaqet e furrave të kampit dhe… ftesa e presidentit Klinton për të mbajtur ligjëratë në Shtëpinë e Bardhë, ku para pak ditësh ishte marrë vendimi për të intervenuar ushtarakisht diku në Ballkan, për ta shpëtuar Kosovën nga spastrimi etnik dhe gjenocidi. Kur ky ishte fëmijë në kampin e përqendrimit në Buhenvald, Kosova ishte pjesë e Shqipërisë dhe kishte strehuar dhe mbrojtur plot familje hebreje. Ato, familjet shqiptare, e kishin thënë fjalën e vet, kur bota heshtte. Ai e dinte këtë, prandaj ndihej i lumtur që presidenti i tanishëm nuk po ua kthente shpinën viktimave.
Dora e tij vazhdon të shkruajë: “…dhe pastaj, natyrisht, vendimi i përbashkët i Shteteve të Bashkuara dhe NATO-s për të ndërhyrë në Kosovë dhe për t’i shpëtuar ato viktima, ata refugjatë, ata që u rrënuan nga një njeri për të cilin besoj se për shkak të krimeve të tij, duhet të akuzohet për krime kundër njerëzimit. Këtë herë, bota nuk heshti”.
I kujtohen dita e lirisë, valët e jetës, pastaj zgjimi në mesnatë dhe kthimi në vendlindje për ta kërkuar orën e varrosur. Sheh veten duke shkuar në kopsht para mëngjesit dhe duke gërmuar. Ora është aty ku e ka lënë, por në shtëpinë e tij nuk janë më as baba, as nëna, as motra. Ai e rivarros orën, sepse ajo orë e vjetër mat një kohë tjetër.
Ai palos letrën dhe shpalos mendjen: “Ky intervenim a do të thotë që kemi mësuar nga e kaluara? A do të thotë që shoqëria ka ndryshuar? Që njeriu është bërë më pak indiferent dhe më shumë njerëzor? A kemi mësuar vërtet nga përvojat tona? A jemi më pak të pandjeshëm ndaj vuajtjeve të viktimave të spastrimit etnik dhe formave të tjera të padrejtësive në vendet afër dhe larg? A është kjo ndërhyrje e arsyeshme në Kosovë, e udhëhequr nga ju, zoti President, një paralajmërim i qëndrueshëm se kurrë më nuk do të lejohet dëbimi, terrorizimi i fëmijëve dhe prindërve të tyre kudo në botë? A do t’i dekurajojë kjo diktatorët e tjerë në vendet e tjera që bëjnë të njëjtën gjë?”
Në East Room, në Shtëpinë e Bardhë, mes presidentit Klinton dhe Zonjës së Parë, Hillari, para një publiku të zgjedhur, shkrimtari hebre e mbyll fjalimin me fjalët: “Dhe kështu, mendoj edhe një herë për djaloshin hebre nga Malet e Karpateve. Ai e ka shoqëruar plakun, që jam unë, gjatë gjithë këtyre viteve të kërkimit dhe të luftës. Dhe së bashku ne të dy ecim drejt mijëvjeçarit të ri, me frikë të thellë dhe shpresa të jashtëzakonshme”.
Zëri i tij i butë, si i një rabini që lexon Talmudin, ka hyrë nëpër veshë dhe ka depërtuar në zemra.
Heshtje.
Pastaj duartrokitje.
Teksa dalin nga East Room, Presidenti pret që Shkrimtari ta kapë prapë për krahu, si disa vite më parë, kur në një takim, i emocionuar nga ajo që kishte parë në Bosnje, i kishte thënë: Bëj diçka, zoti President!
Tani Presidenti po e shihte të njëjtin njeri që i dridhej zëri duke folur për atë që po ndodhte në Kosovë. Duke e parë se sa shumë i kishte përjetuar lajmet e mbrëmjes, me pamjet përplot masakra e refugjatë shqiptarë, Presidenti i afrohet dhe i thotë me zë të ulët:
– Pse nuk shkon atje?
Shkrimtari ngre kokën, shikon fytyrën e përzemërt të Presidentit dhe e kupton që e ka seriozisht.
– Sikur të mund të bëja diçka, do të shkoja,- ia kthen.
– Sigurisht që mundesh,- i jep zemër Presidenti.
Kur e sheh veten në avion, mbi retë e bardha që i japin ndjesinë e parajsës dhe paqes, laureati i Nobelit për paqe e kupton se nuk po udhëton vetëm nëpër hapësirë, por edhe nëpër kohë. Nuk po udhëton thjesht nga Amerika në Ballkan, por nga Lufta e Dytë Botërore në Luftën e Kosovës.
Kur zbret nga qielli dhe futet mes refugjatëve shqiptarë, e kupton se ky është udhëtimi më i gjatë në jetën e tij, nëpër një rrugë që zgjati pesëdhjetë e katër vjet, nga dita kur doli nga kampi i shfarosjes deri tash kur po shkonte drejt kampeve të shpërnguljes.
Për shkak të ngjashmërisë së persekutimit, Presidenti e kishte angazhuar atë të shkonte në kampet e shqiptarëve, për të bërë një raport në lidhje me gjendjen e refugjatëve. Shkoni, shihni, dëgjoni dhe flisni me ta!, i kujtohen të mbijetuarit të Buhenvaldit fjalët e Presidentit, derisa ecën mes fëmijëve në kampin e Çegranit, në Ditën e Fëmijëve. Ky është një nga kampet më të mëdhenj në Maqedoni, me mbi pesëdhjetë mijë refugjatë, rreth dyzet për qind e të cilëve janë fëmijë.
– Qindra fëmijë morën pjesë në këtë ngjarje të organizuar nga UNICEF-i dhe organizata të tjera në kampin e Çegranit. Ky ishte një rast që fëmijët shqiptarë të argëtoheshin sadopak. Aktivitetet e tyre përfshijnë ngjyrosjen e fytyrës dhe këndimin e këngëve tradicionale shqiptare. Emisari amerikan, i mbijetuar i Holokaustit, thotë se është prekur shumë nga ajo që ka parë në kamp,- raporton gazetarja e Associated Press.
Duket Shkrimtari duke ecur mes fëmijëve, dy prej të cilëve ua ka hedhur duart mbi supe. Ecën dhe flet:
– Jam këtu për t’i parë fëmijët, këta ma copëtojnë zemrën.
Gazetarja e pyet:
– A keni folur me njerëzit derisa jeni endur nëpër kamp?
Ai përgjigjet:
– Ende s’kam folur me të rriturit. Tash për tash po flas me këta fëmijë. I dua fëmijët. Po e shoh pafajësinë e këtyre fëmijëve të sulmuar, të izoluar dhe të keqtrajtuar…
Në kuadrin tjetër duket një fëmijë që këndon Oj Kosovë, o djep lirie… dhe një tjetër që reciton një vjershë për Adem Jasharin, ndërsa Shkrimtari i shikon me dashamirësi dhe mban veshin te përkthyesja.
Në kuadrin e radhës, ai flet për udhëheqësin serb:
– Millosheviqi është një njeri që dëshiron të sundojë, të sundojë patjetër, qoftë edhe mbi një varrezë. Ai është i çmendur.
Dhe kështu ai vazhdon të endet përditë nëpër kampe, në Maqedoni dhe Shqipëri. Njëri nga shoqëruesit, duke i parë fëmijët, i thotë:
– Këta duken mjaft të lumtur, shihi si qeshin! Nuk duket se janë të traumatizuar.
– Fëmijët e jetojnë të tashmen më shumë se ne. Ata qeshin sot, i përshtaten frymës së festës, por nesër do t’u kujtohet çfarë kanë parë, si i kanë dëbuar dhe kjo do të lërë pasoja. Ata kanë nevojë për terapistë, dhe ne duhet t’ua sigurojmë, sepse trauma godet pas festës.
– Pse po ua bën Millosheviqi këtë?
– Sepse dëshiron të hyjë në histori.
– Do t’ia arrijë?
– Po, ai do të hyjë në histori për turpin e tij.
Një gazetar i New Yorker raporton për vizitën e humanistit hebre nëpër kampet e refugjatëve shqiptarë. Ai thotë se zyrtarët e administratës kanë thënë se vizita ka për qëllim ta përqendrojë vëmendjen në argumentin moral të fushatës së bombardimeve të NATO-s kundër Jugosllavisë. Nga katër rrjetet kryesore televizive amerikane, vetëm CNN e mbulon vizitën e emisarit amerikan, dhe zyrtarët atje thonë se zbehja e interesit për historinë e Kosovës po i ndërlikon përpjekjet e tyre për ta ndërtuar një konsensus të fortë publik mbi veprimet ushtarake. Njerëzit e kanë të paqartë pse ne po bëjmë atë që po bëjmë, thotë një zëdhënës i Ambasadës së Shteteve të Bashkuara. I pyetur nga reporteri se pse e kishin zgjedhur pikërisht laureatin e paqes për ta dërguar mes refugjatëve të luftës, ai i përgjigjet: Na duhej një person si ai për ta mbajtur në vijë filozofinë morale.
– Kam mësuar diçka nga përvojat e mia si bashkëkohës i kaq shumë ngjarjeve,- i thotë Shkrimtari reporterit amerikan.- Kur e keqja e tregon fytyrën e saj, ju s’duhet të prisni, s’duhet ta lejoni të forcohet. Duhet të ndërhyni.
Duke ecur nëpër kamp, atij i kujtohen kampet naziste, pastaj i kujtohen njerëzit e ngrirë në borë dhe, ndonëse ka tri orë që rri në diellin përcëllues, shpreh një kërkesë të befasishme dhe urgjente për refugjatët kosovarë:
– Ne nuk duhet të lejojmë që dimri t’i gjejë këtu.
Dhe, sapo e thotë këtë, shpejton hapin për të mbledhur histori, për t’i dokumentuar krimet dhe për ta përshpejtuar fundin e luftës. Ecën nga njëri kamp te tjetri, dëgjon histori dhe bën pyetje. Kur e sheh një burrë duke i vënë në gjumë fëmijët, e pyet:
– A u tregon përralla fëmijëve?
– Po.
– Për çka flasin ato përralla?
– Për shtëpinë.
Më tutje e ndal një vajzë gjashtëmbëdhjetë vjeçe.
– Si e ke emrin?
– Bahrije.
– Çka mendon kur zgjohesh në mëngjes?
– Mendoj se do të kthehem në shtëpi.
Shkon më tutje dhe e ndal një refugjat tjetër.
– Si të quajnë?
– Besim.
– Çka mendon për atë që po bëjnë serbët?
– Mendoj si mund ta bëjë këtë dikush që ka zemër.
Ndërsa, gazetari që e përcjell, e pyet Shkrimtarin:
– Çfarë mendoni për intervenimin amerikan?
Shkrimtari sheh kampin me refugjatë, pastaj kafshon buzën nga dhembshuria për ta dhe rrudh sytë nga rrezet e forta:
– Për amerikanët, Kosova është një luftë morale. Ne s’përfitojmë asgjë nga Kosova, por, nëse s’do të intervenonim, do të humbnim shumë moralisht.
Si i dërguar special i presidentit amerikan, duke bashkëndier me refugjatët si të ishte ndonjë shenjtor me rroba moderne, ai endet nga njëri kamp në tjetrin, në Maqedoni e Shqipëri, ku janë dëbuar shqiptarët e Kosovës, për t’u dhënë zemër, për t’u dhënë shpresë. Nga këto kampe ai ndërton pamjen e fytyrës njerëzore të luftës.
– Veç unë dhe djali kemi mbetë…, – i thotë një nënë një ditë, dhe ende pa e mbaruar fjalinë, fjalët i bëhen lot. Ndërsa Shkrimtari sheh djalin e saj të vogël, i hedh krahun, e mbështet për gjoksi dhe me dorën tjetër ia përkëdhel kokën. Pastaj i afrohet një plaku me plis dhe e pyet nëse i ka shpëtuar familja. Plaku s’do të flasë, por kur merr vesh se është amerikan, thotë:
– Niqin’ e tetëdhetë burra u vranë, veç dy kanë pshtue. Unë jam njani prej tyne…
Shkrimtari i vë dorën në sup, për t’i thënë që megjithatë, në atë fatkeqësi, paska qenë me fat, por plaku pasi gëlltitet një herë, shton:
– …djali jem shkoi me t’shumtit.
Plakut i rrjedhin lotët. Shkrimtari kafshon buzën, por s’mund t’i fshehë skuqjen e syve dhe një lëng të kthjellët që ia mjegullon shikimin. Ia shtrëngon dorën plakut. Nga këndvështrimi mjekësor, ai e di që nëse tjetrit i dhemb, mjeku s’duhet ta bëjë edhe veten që t’i dhembë, sepse kështu s’do të përfitonte asnjëri. Por, nga kënd-vështrimi moral, human, ai e di që pacienti dhe mjeku duhet ta ndajnë dhimbjen së bashku, që ta përballojnë më lehtë. Çka domethënë të mos ndjesh? Të jesh i vdekur. Nëse nuk e ndiej dhimbjen tuaj, s’e ndiej as timen, mendon dhe vazhdon endjen nga njëri shator në tjetrin.
– Nuk e di se kush je, por mbasi je amerikan, je njeri i mirë,- i thotë një burrë.
Shkrimtari qesh me përzemërsi, pastaj ua shtrëngon duart pleqve, ua hedh dorën në sup burrave, u buzëqesh grave, ua përkëdhel kokat fëmijëve, ndërsa kur në mbrëmje, i vetëm në dhomë, fik llambën dhe ndez kujtesën, askush s’mund ta dijë se si ndihet një i mbijetuar i kampeve naziste pas bredhjes gjithë ditën nëpër kampe. Nuk dihet nëse më shumë e mundon pamja e trishtuar e fëmijës që pa sot, apo fëmija i trishtuar që ishte ai vetë dikur; fati i tanishëm i familjeve shqiptare, apo fati i dikurshëm i familjeve hebreje. Apo ndoshta dy fëmijët e trishtuar, dy kombet e persekutuara, dy luftërat e çmendura, dy llojet e kampeve, shkrihen brenda në mendjen e tij dhe bëhen një.
Të nesërmen, ulur para një shatori e sheh një burrë të moshës së mesme duke pirë duhan i zhytur në mendime.
– Çka po mendon?, e pyet.
– S’ka randësi çka mendoj unë, po çka mendon Amerika.
– Kur mendon se do të kthehesh në shtëpi?
– Krejt kjo mvaret prej Zotit…dhe Klintonit.
Shkrimtari buzëqesh dhe ia rreh shpatullat.
– Dy djemtë m’i kanë marrë prej dore, s’di ku i kanë çue…, – thotë një nënë që s’mund t’i ndalë lotët.
Shkrimtari ulet dhe e dëgjon historinë e saj. Para se t’ia përkthejnë, ai e kupton duke i lexuar shenjat e dhimbjes: rrjedhjen e lotëve dhe dridhjen e zërit. Ai e di se pamja e fundit mbetet e përjetshme, dhe e merr me mend se sa e vështirë do të jetë për këtë grua të jetojë gjithë jetën me një kujtim të tillë.
Një tjetër grua, kur merr vesh se ky është amerikan, i afrohet dhe e pyet:
– Çka po ndodh me ne? Çka kemi bâ? Çka kemi bâ që ta meritojmë këtë?
Shkrimtari e sheh me dhembshuri dhe i thotë:
– E di që jeni të pafajshëm dhe nuk e di pse duhet të vuani. Unë, mjerisht, nuk mund ta zë vendin tuaj, por dua të jem i pranishëm në vuajtjen tuaj.
Një shoqërues e pyet Shkrimtarin:
– Çfarë mesazhi doni të jepni me mbledhjen e këtyre historive?
– Dua që këtyre njerëzve t’u jap shpresë, t’u them që viktimat kurrë s’janë vetëm.
– Por ju keni qenë.
– Hm.
– E keni menduar pse po ndodh ky spastrim etnik, kjo luftë?
– Krejt kjo po ndodh se Millosheviqi do Serbi të Madhe, ai dëshiron të bëjë histori.
– Tash që po bombardohet, s’ka si të mos tërhiqet nga kjo ide.
– Edhe nëse dorëzohet, ai prapë duhet të dënohet. Ai njeri është kriminel.
– E quajnë Kasap i Ballkanit…
– Jo, ai nuk është kasap, ashtu siç nuk ishte as Ajkmani Kasap i Aushvicit.
– Pardon?
– Millosheviqi dhe Ajkmani, edhe pse s’duhen krahasuar tragjeditë, janë përgjegjës, jo kasapë. Kasapi pret dhe s’i jep llogari kujt, kurse këta s’mund t’i shmangen llogaridhënies. Ne s’duam, s’mund e s’duhet t’i lëmë.
Dhe ecën hebreu nga kampi në kamp, si prifti i madh i Shilohut që dukej se nga dhembshuria, do t’i merrte të gjithë fëmijët e t’i rriste në Tabernakull. Vetëm imagjinojeni me kostume antike dhe, natyrisht me mjekër, dhe krahasojeni pastaj me pikturën e Jan Viktorsit! Është e njëjta pamje, e njëjta dashuri, vetëm kostumet kanë ndryshuar. “Unë i dua fëmijët, më copëtohet zemra për ta”, thotë duke shkuar nga shatori në shator, nga kampi në kamp, për t’i parë, për t’i dëgjuar, për t’i prekur dhe për të folur me ta. Kështu, ai duket sikur ka ardhur këtu, në tokë, me një mision mesianik, për t’i mbledhur dhimbjet tona dhe për t’i marrë me vete e për t’i çuar në Shtëpinë e Bardhë, së cilës i raporton: “Në këtë botë të tmerrshme të refugjatëve të Kosovës, të rriturit qanin. Fëmijët nuk qanin. Ata këndonin. Ata luanin. Ata qeshnin. E unë nuk e di se çfarë na lëndon më shumë: e qeshura e fëmijëve, apo lotët e prindërve të tyre. Sa u përket torturuesve të tyre, ti s’mund ta kuptosh: si munden qeniet njerëzore t’u shkaktojnë aq shumë vuajtje qenieve të tjera njerëzore?” Dhe i tronditur pyet: “amos vallë ky është leksioni i shekullit tonë që po mbaron: se është njerëzore të jesh jonjerëzor?” Në fund, pyet veten: “a ishte misioni im i suksesshëm? Mendoj se ishte domethënës”. Dhe e mbyll me fjalën shpresë: “a ka shpresë për refugjatët kosovarë? Ka një ndjenjë të shpresës. Ajo vjen nga Amerika dhe aleatët e saj. Fitorja jonë mbi krimet e Millosheviqit u jep atyre shpresë”.
Kështu shkroi shkrimtari hebre Eli Vizel një natë qershori, nga Shkupi. Kështu i raportoi Shtëpisë së Bardhë. Pas pak ditësh trupat tokësore të NATO-s hynë në Kosovë.
Një vjet më vonë, te “Letër mikut kosovar”, ai e kujton vizitën e tij kështu: “Ju kam vizituar në kampin tuaj të refugjatëve. Kam takuar shumë prej shokëve dhe miqve tuaj, në Shqipëri dhe Maqedoni. Me zemër të thyer i kam dëgjuar tregimet e tyre të poshtërimit dhe agonisë: e quaja të patolerueshme egërsinë shtazarake të serbëve. Shpesh viktimat e fillonin tregimin me zë të qetë, por nuk arrinin ta përfundonin: shpërthenin në ngashërime. Në thellësi të shpirtit tim, në heshtje, lotët e mi përziheshin me të tyret”./KultPlus.com
Kushtet e Gjimnazit “Dr Shaban Hashani” në Ferizaj patën vërshuar rrjetet sociale si rezultat i angazhimit qytetar nga profesoresha e kësaj shkolle Zoja Lohaj Konjufca, e cila duke kërkuar kushte më të mira për nxënësit edhe e pat bojkotuar mësimin në këtë shkollë.
Ky reagim pat ardh në vitin 2023, ku nxënësit e kësaj shkollë nuk kishin kushtet elementare për mësim, dhe ndërtimi i shkollës së re zvarritej për vite të tëra. Vetë Zoja Lohaj Konjufca sot ka njoftuar se kanë përfunduar ndërtimet e objektit të ri të kësaj shkolle, edhe pse, ende nuk është kthyer personalisht në procesin mësimor, por sipas saj, nuk ndjen keqardhje se pse nuk është kthyer në shkollë, dhe se ndihet triumfuese se zëri i saj dhe mbështetja e medieve e bën të mundur ndërtimin e objektit të ri.
KultPlus ju sjell postimin e sotëm për përfundimin e kësaj shkolle dhe reagimin e Zojës kur edhe pat filluar bojkotimin në këtë shkollë./ KultPlus.com
“Andrra Amerilkane” është seriali që po xhirohet në New York të Amerikës, ku për regjisorë ka Vlora Nikçin dhe Armend Balokun, e që për qëllim ka të shpalosë kulturën shqiptaro- amerikane, shkruan KultPlus.
Tashmë është bërë e ditur se ky serial do të xhirohet kryesisht në New York por edhe me mundësi të shtrirjes së xhirimeve edhe në shtete të ndryshme të Evropës.
Në episodin e parë të këtij seriali tashmë janë përfshirë aktorët: Afrim Gjonbalaj, Vlora Nikçi, Armend Baloku, Enxhi Cuku, Adel Lami, Liri Nikqi, Diar Xani, John Gojcaj dhe Edita Nishliu, kurse myasfire speciale e këtij episodi është edhe sopranoja e njohur shqiptare Ermonela Jaho, soprano që ka shumë çmime prestigjioze në fushën e operës.
Ndërkohë, është bërë e ditur se skenarin e këtij seriali e kanë punuar: Mike Bencivenga (i njohur për filmat e tij të suksesshëm “Happy Hour,” “Great Plains,” dhe “Born in Flames” ne Hollywood) Vlora Nikçi, dhe Visare Aliu, skenar i realizuar për episodin e parë.
Në këtë serial do të shtjellohen temat e komunitetit shqiptar në Amerikë, ruajtja e traditave, përshtatja me kulturën amerikane, dashuria, ndjekja e ëndrrave.
Ky serial për producentë ka Vlora Nikçin, kurse drejtor i fotografisë është Adriatik Berdaku, fitues i dyfishtë i çmimeve Emmy Awards.
Episodi i parë i këtij seriali do të transmetohet së shpejti nëpër televizione dhe platforma online. / KultPlus.com
Në vigjilje të Festës së Pavarësisë së Republikës së Kosovës, Kori i Fëmijëve “Okarina” nga Prishtina dhe Kori i Zërave të Bardhë të TKOBAP-së do të bashkojnë zërat në një mbrëmje të paharrueshme muzikore, thuhet në njoftimin e Teatrit Kombëtar të Operës, Baletit dhe Ansamblit Popullor të Tiranës.
Kjo ngjarje kulturore do të mbahet nën drejtimin e Elikona Hysaj Shala, dirigjente e Korit të Fëmijëve “Okarina”, dhe Sonila Baboci, drejtuese e Korit të Zërave të Bardhë të TKOBAP-së, dhe po kjo mbrëmje do të jetë një tribut për vlerat dhe shpirtin kulturor të kombit tonë.
Koret do të shoqërohen në piano nga pianistët Melos Buza & Sindi Zdrava. Kjo ngjarje kulturore do të mbahet më 28 janar në ora 19:00 në Teatrit Kombëtar të Operës, Baletit dhe Ansamblit Popullor të Tiranës./ KultPlus.com
“Elizer, o biri im, eja këtu! Dua të të them diçka… Vetëm ty… Eja, eja, mos më lër vetëm…! Elizer…”
Ia dëgjova mirë zërin dhe e rroka kuptimin e fjalëve të tij, edhe përmasën tragjike të çastit. Por megjithatë nuk luajta vendit.
Kishte qenë dëshira e tij e fundit për të më pasur pranë gjatë agonisë së tij, në çastin kur shpirti po i shkëputej nga trupi I bërë copë dhe prapëseprapë unë nuk ia plotësova dëshirën.
Kisha frikë.
******
Marshimi i Vdekjes – 17 Janar 1945!
Episodi më i tmerrshëm i evakuimeve të hebrenjve të kampeve të vdekjes drejt Gjermanisë ndodhi më 17 Janar 1945.
Të burgosurit e Aushvicit, kampit nazist më të famshëm të vdekjes, dëgjonin çdo natë të shtënat e topave dhe flakët e luftimeve që gjëmonin fare afër kampit, sa të gëzuar aq edhe të frikësuar. Mos vallë po vinte liria edhe për ata të shkretë? Bash atëherë kur fjala e tmerrshme “Përzgjedhje”, e pasuar me erën e rëndë të trupave të djegur dhe tymin e zi që dilte nga oxhakët e tmerrit u kishte fashitur çdo shpresë për jetë? A do mbërrinin rusët të çlironin edhe kampin e tyre dhe të jepnin lirinë? Apo afrimi i rusëve deri në rrethinat e Aushvicit përkonte me fundin e pashmangshëm të të burgosurve të mbetur, në një asgjësim masiv, të fundit? A ishte kjo tallja e fundit që po bënte fati në agoninë e pafund kur shpresat për jetë ishin venitur tërësisht?
Për këtë ngjarje, dëshminë më të çmuar e ka dhënë ish i burgosuri 16 vjeçar i Aushvicit të asaj dite, nobelisti hebre Eli Vizel, me librin më të çmuar të shkruar për genocidin nazist – Nata!
Libri “Nata” i Eli Vizel është përfshirë në të gjtiha programet shkollore të ShBA-së. Ajo është dëshmia më autentike dhe e tmerrshme, e një kasaphane çnjerëzore të ndodhur vetëm 80 vjet më parë, në Evropën e qytetëruar, ku kasapët e veshur me uniforma moderne, që dëgjonin muzikë klasike apo lexonin letërsi romantike në kohën e lirë, pasditeve, paradite mund të kishin dërguar në furrat e tmerrit me dhjetëra të burgosur dhe e kishin zbatuar detyrën e ngarkuar me një zell të admirueshëm!
Libri “Nata” është i përkthyer në shqip nga përkthyesi Edvin Shvarc.
Do të veçoj dy momente nga ai libërth, momente që më kanë lënë mbresë të pashlyeshme.
I pari ka të bëjë me ngjarjen e Moishe Rojtarit si parathënie e dramës dhe neglizhencën njerëzore për të kuptuar tmerrin që po afrohej dita ditës.
*********
Ndodhi nga fundi i vitit 1942. Ngjarjet zhvillohen në Sighet, një qytet i vogël në kufirin rumuno-hungarez, në zonën e Transilvanisë.
Atë ditë, policia hungareze dhe grumbulloi të gjithë hebrenjtë e ardhur në Sighet, që nuk kishin pasaportë hungareze akoma.
Mes tyre ishte edhe Moishe Rojtari, miku i Elit, mësuesi i tij i Kabalës, rojtari i urtë i sinagogës. Të rrasur kapicë në vagonë bagëtish nga policia hungareze, ata qanin mbyturazi në heshtje. Bashkëqytetarët e tyre në platformë qanin me zë e dënesë….
Ditët kaluan dhe hebrenjtë e Sighetit i harruan bashkëqytetarët e tyre të deportuar. Thashethemet thonin se i kishin dërguar për të punuar në Galici dhe mbylleshin me komentin “Këto ka lufta…”.
Jeta filloi sërish me të njëtin ritëm. Dyqanxhinjve po u ecte puna mbroth, studentët jetonin ndër libra e fëmijët luanin në rrugë të gëzuar. Koha ishte e mrekullueshme dhe lajmet nga fronti lajmëronin veç disfata të ushtrisë gjermane.
Por, një ditë, në Sighet, Eli takon befas në rrugë Moishe Rojtarin!
Moishe i tregon Elit fatin e tij dhe të bashkëudhëtarëve të tij.
Treni kishte përshkruar territorin hungarez dhe sapo ishte futur në Poloni, e kishte marrë në dorëzim Gestapo.
Hebrenjtë ishin ngarkuar në disa kamionë dhe i kishin dërguar në një pyll galician. Pastaj i kishin detyruar të hapnin një gropë të madhe dhe i vrisnin buzë gropës….
Po Moishe Rojtari si ia kishte arritur të shpëtonte gjallë? Në sajë të një mrekullie! Ai ishte plagosur në këmbë, ishte shtirur i vdekur dhe ata e morën për të tillë.
Ditë pas dite, natë pas nate, ai shkonte nëpër hebrenjtë e Sighetit dhe ua tregonte të gjithëve historinë e tij të tmerrshme…
Moisheja nuk ishte më ai i pari. Xixëllima e gëzimit në sytë e tij ishte zhdukur njëherë e përgjithmonë. Nuk këndonte më, madje as Zotin dhe Kabalën s’i zinte më në gojë…Fliste vetëm për ato që i kishin parë sytë por njerëzit jo vetëm nuk donin ta besonin rrëfenjat e tij por as nuk donin ta dëgjonin më! Madje, disa shkuan aq larg saqë hapën fjalë se Moisheja kërkonte vetëm mëshirën e tyre, se ai ato llahtare vetëm i përfytyronte…
Ndërsa ai vetëm u përgjërohej:
“O hebrenj, më dëgjoni, vetëm kaq po ju kërkoj. Nuk dua as para e as mëshirë. Dua vetëm të ma vini veshin!
As Eli që e donte si të afërmin e vet, nuk i zinte besë. Ulej pranë tij e dëgjonte tmerret që tregonte Moishe duke u rrekur të kuptonte pikëllimin e tij. Por ndiente vetëm mëshirë për të si për një të çmendur!
-“Ata kujtojnë se jam marrosur”- shtonte Moishe i mirë dhe lotët i binin rrëke…
Eli e pyet:
“E pse kërkon kaq shumë të të besojnë? Po të isha si ti nuk do e çaja kokën nëse më besonin apo jo…”
“Ti nuk e kupton” përgjigjej Moishe i dërrmuar nga dëshpërimi.
“Unë shpëtova për mrekulli dhe erdha në Sighet që t’ju përshkruaj vdekjen time në mënyrë që ju të bëheni gati sa ka ende kohë…Mua nuk më bëhet vonë shumë për të jetuar. Jam vetëm dhe dëshiroja me mish e me shpirt për tju paralajmëruar. E keqja është se askush nuk ma vë veshin…”
Pas kësaj jeta u fut sërish në rrjedha normale. Moishe Rojtari u harrua….
*****
Lufta nuk kishte mbërritur atyre anëve deri në Mars 1944. Banorët e Sighetit jetonin si hebrenjtë e gjithë botës, me besimin në Zot, ritet hebreje, Kabalën, sekretet e misticizmit hebraik, dashurinë për prindin, të afërmin…
Ata përcillnin pa shqetësim lajmet nga fronti dhe bënin parashikime për të ardhmen e botës, gjeopolitikën, sionizmin, thashethemet… Edhe 1944-a dukej si një vit i zakonshëm, pranvera erdhi më shpejt, pemët lulëzuan, filluan fejesat, martesat gjithçka ishte në normalitet.
Shumë prej hebrenjve bënin shaka me forcën e Hitlerit dhe dëshirën e tij për të zhdukur të gjithë racën hebreje…Si u bëkërka kjo gjë në mes të shekullit të njëzetë?!!
Aso kohe mund të bliheshin mjaft çertifikata për në Palestinë ku i priste një jetë pa andralla dhe frikëra. Por pak kush preferonte ta bënte një gjë të tillë. Kur Eli i ri ia hodhi një ditë fjalën të atit, ky refuzoi kategorikisht : “Nuk kam kohë biro të nis jetë prej fillimit”.
Me të tilla kotësira ishte mbushur dita e hebrenjve të Sighetit.
Qyteti jetonte si para lufte. Lufta si dëm kolateral kishte mbërritur vetëm një herë në Sighet. Por edhe ai rast ishte harruar tashmë. Po i vinte fundi luftës. Edhe Moishe Rojtari kishte rënë squk. Sorollatej poshtë e përpjetë sa në sinagogë e sa në rrugë, i kërrusur, me sytë përdhe, sikur të donte t’i shkëpuste prej njerëzve.
Befas, një ditë, në Radio Budapesti, u dëgjua një lajm jo i këndshëm: Regjenti Miklosh Horty ishte detyruar t’i kërkonte një udhëheqësi të një Partie pro-naziste të krijonte një qeveri të re!
Prapëseprapë hebrenjtë nuk e prishën gjakun. E gjitha kjo ishte si ndërrimi I drejtuesve të një Ministrie…
Por, kur të nesërmen, drejtuesi i Qeverisë lejoi hyrjen e trupave nazistë në Hungari, lajmi ishte fort turbullues! Shqetësimi u bë real për herë të parë që nga fillimi i luftës. Dalngadalë erdhën lajmet për situatën e terrorit dhe frikës ku jetonin hebrentë e Budapestit. Nazistët po sulmonin lokalet hebreje, sinagogat, situate po bëhej serioze…
Por edhe kjo frikë nuk zgjati shumë. Gjermanët nuk do të arrijnë të vijnë kaq larg, në Sighet. Do të qëndrojnë në Budapest, sigurisht, për arsye strategjike…
Derisa, tri ditë më vonë, gjermanët mbërritën rrugëve të Sighetit…
Ankth. Ushtarë gjermanë me helmetat me stemën me kafkën e vdekjes ishin të frikshëm. Megjithatë, pas pak, përshtypjet e tmerrit u relaksuan. Gjermanët dukeshin të qetë. Ata u strehuan në shtëpitë private dhe i respektonin banorët. Qëndrimi ishte i sjellshëm por i ftohtë. Një oficer gjerman i strehuar te një shtëpi hebreje, tri ditë pas strehimit i solli të zonjës së shtëpisë një kuti me çokollata. Lajmi mori dhenë. Optimistët filluan avazin:
“E shikoni? Ç’ju patëm thënë? Po ju nuk merrnit vesh. Ja ku janë gjermanët tuaj. Po tani ç’do të thoni ë? Ku e keni atë egërsinë e tyre të tmerrshme?”
Hebrenjtë vunë buzën në gaz sërish. Megjithëse me gjermanë në shtëpi…Ata hanin pinin dhe këndonin. Ishte Mars i 1944-ës.
Por, ditën e shtatë të Pashkëve, gjermanët arrestuan kryetarin e bashkësisë hebraike. Që nga ai çast çdo gjë mori rrokopujën me një shpejtësi marramendëse. Sapo kishte nisur turravrapi i pandalshëm drejt vdekjes!
Urdhri i parë: Hebrenjve u ndalohet të dilnin nga strehët e tyre, përndryshe I priste vdekja.
Moishe Rojtari erdhi me vrap në shtëpinë e Vizelit:
“Ju pata paralajmëruar” – bërtiti me sa kishte në kokë dhe u largua pa marrë asnjë përgjigje…
********
Episodi i dytë i pashlyeshëm nga libërthi “Nata” ka të bëjë me datën 17 Janar 1945.
Jeta në kampin e Aushvic dhe Birkenau tejkalon mundësitë e një teksti të shkurtër. Po ndalem vetëm te dita e fundit në Aushvic, 17 Janari, dhe vdekja e babait të shkrimtarit.
Mëngjesi i asaj dite gdhin me një borë të dendur dhe mjegull që e shtonte edhe më shumë ankthin e frikën. Ishte tmerrësisht ftohtë, rrobat e të burgosurve ishin rrecka që nuk mbronin asgjë. Nata e kaluar kishte qenë me luftime të ashpra në rrethinat e Aushvicit. Gjëmimet e topave dhe flakët e luftës ishin në kodrat aq afër kampit sa të burgosurit po shpresonin se rusët do të mbërrinin përpara nisjes së planifikuar për në orën 6 pasdite, sapo errësira të binte…
Por asgjë e tillë nuk ndodhi. Muzgu erdhi shpejt dhe të burgosurit e veshur me ç’të mundnin u nisën drejt vdekjes, në një borë të dendur, në një rrugë të tmerrshme dhe nën thundrën e oficerëve nazistë që nuk ua përtonin plumbat atyre që fuqitë i braktisnin. Ohhh, sa do të donin ata njerëz të jetonin, me çdo kusht!
Në një rast djali pa babanë ti dobësoheshin fuqinë, dëgjoi zërin e tij t’i lutej e, megjithatë, bëri sikur nuk dëgjoi dhe vazhdoi vrapin, i bindur se babai i kishte larë duart me këtë botë. Dëgjoheshin çdo minutë të shtëna në kokën e hebrenjve të pamundur dhe skërmitja e tmerrshme e qenve që ndërseheshin nga oficerët nazistë sapo dikush dilte nga rreshti. Kufomat e hebrenjve nxinin peizazhin e bardhë në gjithë gjatësinë e rrugës…Duheshin përshkruar dhjetëra kilometra brenda nate, duhej mbërritur në stacionin e trenit pa mbërritur dita kur rrezikonin të zbuloheshin nga aviacioni i aleatëve.
Ata shpirtra të etur për jetë të mbërthyer në trupa të drobitur në kufinjtë e vdekjes, mblodhën gjithë fuqitë që u kishin mbetur dhe mendonin vetëm një gjë: të shpëtonin gjallë! Kjo rutinë mbijetese kishte filluar 7 muaj më parë me të njëjtin intensitet dhe me shpresën e shuar. A mos vallë edhe ky marshim ishte udhëtimi final drejt vdekjes?! Mos vallë nazistët po i çonin drejt furrave në brendësi të Gjermanisë në pamundësi për t’i djegur në Aushvic të 60 mijë të burgosurit nën presionin e ushtrisë ruse?!
Oficerët nazistë të veshur e ushqyer mirë ecnin vrap dhe kërkonin nga të burgosurit të mbanin ritmin e tyre. Duhej që t’i mbijetonin ritmit të cmendur të vrapimit, të ftohtit të tmerrshëm, ulërimave të qenve që i tmerronin dhe kërcënimit të plumbave nazistë që aspak nuk e fshihnin dëshirën për t’i vrarë! Ishin 55 kilometra për tu bërë deri në stacionin e tmerrit të trenit në Glajvic.
3000 prej këtyre të harruarve nga Zoti vdiqën gjatë marshimi të vdekjes në temperature -20 gradë!
Ja si e përshkruan Vizel momente nga ai marshim:
“Ideja e vdekjes, e të pushuarit së qeni, nisi të më dukej tërheqëse, për të mos gjalluar më, për të mos e ndjerë më dhimbjen e tmerrshme të këmbës sime, për të mos ndjerë më asgjë, as të ftohtin, as lodhjen asgjë prej gjëje, për të dalë nga rreshti dhe për ta lënë veten të rrëshqisja anës rrugës.”
E vetmja gjë që më ndaloi ishte prania e tim eti. Ai po vraponte para meje, ashtu pa frymë, pa forca, i zhytur në dëshpërim. Nuk e kisha të drejtën ta lija veten të vdisja, sepse, çfarë do të bënte ai pastaj pa mua? Unë isha mbështetësi i tij i vetëm! Sa shumë që ishte plakur nga mbrëmja e kaluar! Trupin e kishte të përdredhur, të kruspullosur përbrenda. Sytë i kishte të qelqtë, buzët e plasaritura, të kalbura. Çdo gjë e tij shprehte rraskapitje.”
Ose rasti i rabinit Eliahu që kishte humbur të birin gjatë marshimit dhe e kërkonte në mëngjes, kur u dha urdhëri për pushim.
Ja sesi e përshkruan Vizel këtë rast:
“Pastaj mu kujtua edhe diçka tjetër, që i biri e kishte parë të atin të mbetej pas, duke u zvarritur në fund të rreshtit. Po, po, e kishte parë për bukuri! I biri kishte vazhduar të vraponte në krye duke e zmadhuar distancën mes tyre hap mbas hapi. Në mendje më feksi një mendim i tmerrshëm. Po sikur ai do të kishte dashur ta hiqte qafe të atin? Sikur ta kishte kuptuar që të atin po e linin fuqitë dhe se i kishte ardhur vakti, të kishte menduar ta hiqte qafe me anë të kësaj ndarjeje, barrën që mund tia zvogëlonte shansin për mbijetesë? Në shpirt më mbiu një lutje një përgjërim për atë Zot, në të cilin nuk besoja më:
O Zot i gjithëfuqishëm, o Zot i gjithësisë, më jep forca të mos bëj kurrë atë që bëri i biri i rabinit Eliahu”…
Udhëtimi me trenin e bagëtive drejt Bukenvaldit ishte një skëterrë tjetër, vazhdim i Marshimit të Vdekjes, ndoshta edhe më i tmerrshëm se i pari!
Nëse gjatë galopit rraskapitës, 4-5 ditor në këmbë, natën, vdiqën rreth 3000 persona, gjatë udhëtimit me tren vdiqën më shumë se 7000 të burgosur!
Vagonët e bagëtive u mbushën secili me nga 100 të burgosur dhe lufta për mbijetesë çoi në vdekje të panumërta. Të burgosurit e vdekur hidheshin nga treni që të krijonin hapësirë mbijetese për të gjallët. Këtë punë e kryenin me zell të veçantë të burgosurit.
Madje, në një moment ata morën edhe babanë e Vizelit për ta hedhur. Vizel e qëllon me shpulla, I ati ishte bërë akull, nuk jepte asnjë shenjë jete. Të burgosurit këmbëngulin për ta hedhur ndërkohë që babai mezi hap pak sytë, jep shenjë jete. Varrmihësit largohen të mërzitur. Detaje të tilla mbijetese që ishin gati të vrisnin për pak hapësirë në tren kishte plot.
Udhëtimi me tren vazhdoi përmes qyteteve gjermane. Këtu ndodh një ngjarje që nuk mund të lë pa e shkruar. Punëtorët gjermanë që shkonin në punë shkëmbeheshin me trenin e vdekjes dhe kufomat e pakallura që udhëtonin në të dhe i shikonin pa kurrfarë habie!
Njëri prej tyre, nxjerr nga trasta bukën që i kishte bërë gati gruaja dhe ua hedh të burgosurve brenda trenit. Aty u bë nami! Një dyzinë burrash të dërrmuar urie luftuan për ca thërrime, si bisha grabitqare me sytë që u xixëllonin nga urrejtja kafshërore!
Punëtori e ndoqi me vëmendje shfaqjen.
Cirku nxiti punëtorë të tjerë të imitonin të parin. Me dhjetëra copa buke prodhuan një shfaqje të paparë sesi këta kocka njerëzore ishin gati të vritnin njëri tjetrin për një koriçkë bukë…
Një copë ra edhe në vagonin e Vizelit. Djaloshi nuk lëvizi, ishte i bindur se nuk i kishin mbetur thërime fuqie për të luftuar me atë duzinë të uriturish që të çanin.
Jo edhe larg tij, një i burgosur po zvarritej këmbadorasi pas luftimeve për koriçkën. Dukej i dëmtuar dhe shkrimtari mendoi se po jepte shpirt. Por, pas pak kuptoi se i burgosuri fshihte një copë koriçkë të fshehur në gjoksin e tij. Me një shpejtësi të rrufeshme e nxjerr koriçkën dhe e kullufit në gojë nga frika se dikush do ta sulmonte. Fytyra i shndriti për një çast, një buzëqeshje që i ngjante më shumë një ngërdheshjeje ia ndriti fytyrën bojëhiri. Befas u shua menjëherë. Një hije iu afrua pranë tij. Kjo hije iu hodh përsipër. I trembur nga goditjet plaku zuri të qante e përgjërohej:
“O Majer, Majeri im i vogël….Nuk po më njeh? Po ia merr shpirtin babait tënd të gjorë…Gjeta bukë… edhe për ty…edhe për ty….”
Plaku rrëzohet përtokë. Në grusht ai shtrëngonte akoma fort një kore bukë. U përpoq ta ngrinte ta fuste në gojë por tjetri iu hodh përsipër. Burri plak seç mërmëriti rënkoi dhe dha shpirt. Askujt nuk iu bë vonë fare. I biri e kontrolloi mirë e mirë, ia mori koriçken e bukës dhe nisi ta kullufiste. Por edhe ai nuk e vazhdoi dot gjatë. Dy burra nuk ia kishin shqitur sytë për asnjë çast. Ata i kërcyen përsipër. Të tjerë të burgosur i pasuan me zell. Kur u zmbrapsën, në fund të kësaj skene makabre dy trupa dergjeshin të palëvizur.
Ishin babë e bir.
********
Dhe më në fund, pas mbërritjes në Bukenvald, ndodh momenti më i trishtueshëm i Vizelit, vdekja e babait të tij. Ai kishte mbërritur më shumë i vdekur sesa i gjallë në fund të atij udhëtimi, as mendohej mbijetesa e tij përtej disa ditëve. Një natë të tmerrshme, kur vdekja e kishte marrë ndër krahë dhe po jetonte orët e jermit të fundit ndodh episodi i mëposhtëm i rrëfyer nga shkrimtari te libërthi “Nata”:
Ishte nata më e llahtarshme e shkrimtarit. 28 Janar 1945,
Bukenvald. Ja si e përshkruan Vizel atë kujtim turpi që do ta mbartë gjithë jetën me vete:
“Më kujtohet fare mirë ajo natë, më e llahtarshmja e jetës sime.
“Elizer, o biri im, eja këtu! Dua të të them diçka… Vetëm ty… Eja, eja, mos më lër vetëm…! Elizer…”
Ia dëgjova mirë zërin dhe e rroka kuptimin e fjalëve të tij, edhe përmasën tragjike të çastit. Por megjithatë nuk luajta vendit.
Kishte qenë dëshira e tij e fundit për të më pasur pranë gjatë agonisë së tij, në çastin kur shpirti po i shkëputej nga trupi I bërë copë dhe prapëseprapë unë nuk ia plotësova dëshirën.
Kisha frikë.
Isha i friguar nga goditjet.
Prandaj edhe e bëra veshin e shurdhër përpara përgjërimeve të tij.
Në vend që të flijoja jetën time të mjerë dhe të turresha për tiu gjendur pranë, për t’ia marrë dorën në timen, për t’i dhënë pak zemër duke i treguar se nuk duhej të ndihej i braktisur, që po i gjendesha pranë dhe po ndaja brengat me të; në vend të ketyre gjërave unë qëndrova i shtrirë në kurriz, duke iu lutur Zotit ta bënte tim atë të pushonte, të mos më thërriste më në emër, të pushonte së përgjëruari e së qari. Kaq shumë frikë kisha se mos ngjallja tërbimin e esesit.
Në të vërtetë im atë nuk ishte më i ndërgjegjshëm. Dhe prapëseprapë, zëri i tij vajtues dhe I bezdisshëm vazhdonte të shponte heshtjen duke thërritur emrin timdhe askënd tjetër.
-“Hë pra? Esesi kishte shpërthyer në tërbim dhe po e godiste tim atë në kokë. Rri urtë plakush i dreqit. Mbylle gojën”!
Im atë nuk i ndjente më goditjet e dajakut; ato i ndieja unë, e megjithatë nuk lëviza as gishtin e vogël. E lejova esesin ta zhdëpte tim atë në dru. E lashë tim atë vetëm në kthetrat e vdekjes. Më keq akoma: isha I inatosur me të, sepse kishte bërë zhurmë, sepse kishte qarë, sepse kishte provokuar zemërimin e esesit…
“Elizer… eja Elizer. Eja, mos më lër vetëm…”
Zëri i tij kishte mbërritur te unë nga shumë larg dhe njëkohësisht edhe aq afër. Por unë nuk kisha luajtur vendit. Kurrë nuk do t’ia fal vetes këtë gjë. Kurrë nuk do t’ia fal as botës, që më kishte vënë me shpatulla për muri, që më kishte shndërruar në një të huaj, që kishte zgjuar te unë instiktet më të ulëta e më primitive….Fjala e fundit kishte qenë emri im, një thirrje për ndihmë të cilës unë nuk iu përgjigja…
Më 29 Janar në shtratin e tim eti dergjej një tjetër i sëmurë. Ata duhej ta kishin larguar prej andej herët në agim dhe e kishin dërguar në krematorium.
Njerëzit as e marrin vesh si ndahen s‘gjalli aq e lëmueshme di me qenë ndamja si fillimi vdekjes që s‘pari zverdh hundë e gojë e rrëshqet trupit si gjarpën i ftohtë Në fakt, vdekja fillon para lindjes qeliza që kryejne detyrën e tyne e më pas vdesin algoritme që me plan ndizen e fiken
Ndamja asht si vdekja lundron atij lumi t’vdekjes me dy monedha mbi sy për ma t‘mbramen pagesë
Njerëzit as e marrin vesh si ndahen s‘gjalli si miqësi e dashuri rastisin, bijnë në agoni paçka lidhur për direk anije edhe genin tand dijnë ta mposhtin Circet
Komuniteti shqiptar i Gjenevës do të ketë një adresë për organizim të ngjarjeve të ndryshme kulturore, për tu shndërruar një pikë reference për krejt zhvillimet e komunitetit shqiptar dhe komuniteteve të tjera.
Nëpërmjet një startup, Mirishahe Limani Hiler do të fillojë këtë aktivitet që ka për qëllim që të organizojë ngjarje të ndryshme kulturore.
Limani Hiler e cila jeton në Gjenevë tash e shumë vite po synon që nëpërmjet këtij startup të ofrojë kushte për mërgatën shqiptare.
“Po synoj përforcimin e lidhjeve me atdheun, duke ofruar shërbime profesionale në organizimin e ngjarjeve me interes kulturor, ekonomik, politik dhe artistik“, ka thënë mes të tjerash Limani Hiler./ KultPlus.com
Foto në ballinë e marrë nga shtypi austriak i kohës ku shihet Imzot Nikollë Kaçorri tuj shoqnue Konteshën Sophie von Schönburg-Waldenburg që viziton t’plagosunit, n’Durrës.
Nga nji shkrim i gazetës austriake „Welser Zeitung“, datë 29 shtator 1915.
Ky shkrim, i pregaditun nga nji gazetar austriak me pseudonimin Petrus Eremita, asht botue në shtypin austriak të kohës, në të njajtën kohë e pothuejse në të gjitha gazetat. Mbasi e gjeta shumë interesant, vendosa me e shqipnue tuj e marrë nga fletorja e njohtun „Vorarlberger Volksblatt“ të cilen e pata në dorë në biblioteken kombëtare në Vjenë.
Tuj kenë se çdo europjan e njihte mirë situaten e vështire e komplekse të Ballkanit në lufte, ishte me interes me i dhanë informacione të reja nga fronti, e sidomos nga nji vend i panjohtun si Shqypnija që sapo kishte dalë nga sundimi osman. Autori, i cili gjatë nji udhëtimit ka pasë nji takim rastësor me atdhetarin e intelektualin Dom Nikollë Kaçorri, e ka shfrytëzue ktë mundësi te “artë” për të marrë nga ai, në formën e nji interviste me pytje pikante, informacione të reja rreth luftës, situatës së mbrendëshme në Shqypni, si dhe me dijtë diçka ma shumë për nji nga popujt ma të vjetër të Europës.
Gazetari për të nxitë kureshtjen e lexuesve e fillon shkrimin kështu:
….Atë çka din e mendon nji njohës i mirë i Shqypnisë, për të sotmen e të ardhmen e saj, mundeni që ta lexoni në shkrimin ma poshtë….:
Fati deshti që, gjatë nji udhëtimi për pushime, me 29 gusht, të takoj në nji bujtinë në Innsbruck, një përfaqësues të mrekullueshëm të popullit guximtar shqyptar, të cilit Konferenca e Londonit (1912 / 1913) ja njohu lirinë, megjithëse me nji cungim të ashpër të territorit shqyptar. Mbas darke, isha ulun e po bisedojshe me nji mjek nga Karlsruhe. Sapo ishim kthyer nga udhëtimi në Ötztal, (egzakt nga fshati Kühtai) dhe biseda jonë sillej rreth dy fuqive perandorake në luftën botnore. Pranë nesh bisedojshin në frëngjisht tre burra, njeni nga të cilët ishte Oberjäger (nënoficier me uniformë austriake) dhe kishte nji trup madhosh të fuqishëm e ftyre të ashpër e të zeshkët. Nentogeri dhe njeni nga të tre u larguen shpejt dhe ai që mbet, me i vjetri, nji burrë rreth 50-60 vjeç, i veshun me rrobë të trashë të zezë, u suell nga na dhe i heshtun po ndiqte me kureshtje biseden tonë. Ktu unë, mbasi e ndigjova që ma parë flitte nji frengjishte të mirë, ju drejtova përzemërsish në gjermanisht tuj e pyet me mirësjellje nëse ai kishte kohë të gjatë që udhëtonte dhe nëse ishte ndalue në Innsbruck përkohësisht? Burri u pergjigj në gjermanishte mjaft të rrjedhëshme por, kur ndonji fjalë nuk i vinte e flitte atë në latinisht ose italisht.
Nga vizitëkarta që na dha mësuem që ky udhëtar e mik interesant ishte Dom Nikollë Kaçorri, famullitar i Durrësit në Shqypni. Tuj kenë se në dhomë ishim vetëm, muejtëm me bisedue me priftin për popullin e tij të çuditshëm, trashëgimtarë i mbetun nga rranjët thrako/ilire, që vetëquhet „Shqyptar“. Duhet përmendë që famullitari i Durrësit, Kaçorri, ishte zëvendëspresident i komitetit të pamvarun që organizoj ardhjen Princ Wied-it në Shqypni. Deri sa u largue, prifti i mendshëm ju përgjegj direk dhe hapun, pa ngurrim, të gjitha pyetjeve tona.
Zotni famullitar, kur jeni largue prej Durrësit?
„Para fillimit të luftës. Isha në udhëtim me arqipeshkvin e Durrësit, kur u befasuem prej luftës. Shkojshim në Romë për nji takim me Papen e shejtë. Mbasi kryem misionin tonë aty, unë që qysh ma heret pata kuptue qëndrimin e gabuem të Italisë karshi nesh, i tregova drejuesit tem që:… personalisht nuk mund të qindroj në mes të nji populli të gabuem; i kërkova atij që në kjoftë se “mëshira e madhnisë” tij më lejon, dishroj me udhëtue drejt Zvicrës. E kshtu lashë Romen, me mirëkuptimin e Arqipeshkvit tem, për me shkue atje ku mund të jem i anagzhuem pa u pengue për të miren e popullit tem.“
Mandej famullitari i Durrësit na tregoj mbi udhëtimet e vend ndalimet e tij të deri tashme.
A thue po ndodh që shqyparët nuk kanë besim te italianët, e pyeta?
„Ne asnjë mëndyrë, u përgjigj i bindun famullitari. Italianët tashma janë në Durrës, por ndikimi i tyne aty zgjat aq sa na kemi armët dhe paret e tyne; edhe pse nganjiherë konsulli i njohtun Alliotti, në kohë të Wiedit, asht mundue me e ruejtë influencen italiane me pare. Në anen tjetër, aty presin me padurim që të hyjnë në qytet serbët të cilët ndodhen vetëm pak kilometer larg Durrësit.“
Por Essad Pasha a ka nji influencë të madhe, çka duket?
„As ai jo. Ai edhe familjaret e tij i ka kundër. Ai burri i madh me uniforme që ishte i ulun deri tashti me mue, p.sh., asht nji kushri i tij e megjithatë ai asht vullnetar në ushtrinë austriake. Essad Pasha asht burrë me karakter të dobët e të pandershëm, e unë i a kam thanë ktë në ftyrë, në kohen e rezistencës së tij kundër Wiedit: Ty Essad dhe dy të tjerë si ti duhet me ju lidhë që të ketë qetsi Shqypnija.“
Nga sytë që i xixëllojshin, dukesh zjarmi i tij i mbrendshëm që e pushtoj kur tregoj kto kujtime, e na kuptuem se me çfarë dhimbjet e keqardhjet personale e ndiqte ai gjendjen e vështirë të popullit të tij.
Çka shpreson populli shqyptar se do ti sjellë kjo luftë botnore?
„Pamvarsinë e tij, n.q.s. do të jetë e mujtun. Mbas ksaj, ka me u dashtë që Austrohungarija e Gjermanija të lanë n’Shqypni 10 deri në 15 vjet pesëmijë trupa për ruejtjen e rregullit e të qetsisë si dhe për forcimin e mardhanieve në mes të njerzve në atë vend. N.q.s. do të ishte i tepërt kërkimi i Pamvarsisë, at-herë do të ishte mirë per ne që të trajtoheshim si provincë e Austrisë.“
Po, por aty ka tre besime të ndryshme?
„Katolikët dhe muslimanët janë të lidhun me njeni tjetrin e orthodoksit janë të pakët në numër. Mardhania në mes katolikëve e muslimanëve asht e kënaqëshme; priftat katolik janë të vlersuem nga muhamedanët.“
Nji princ shqyptar në të ardhmen, a do të ishte punë me mend?
“Sigurisht, po të ishte nji njeri i mendshëm, që do të trajtonte me drejtësi popullin tonë liridashës; por at-herë do të duhej që Shqypnija të bante çdo gja vetë. Me kamxhik nuk mundesh kurrë me u marrë vesht me nji shqyptar. Njerzit janë shumë mikpritës, të ndershëm, të zgjuet e besimtar. Ushtarët ma të mirë turq, ishin siç dihet, shqiptarët tonë. Po ashtu populli jonë i ka dhanë perandorisë turke edhe drejtues të famshëm ushtarak e burra shteti.“
Por, vazhdova të pyes, populli shqyptar a mos asht i vogël në numër që të ndërtojë nji shtet funksional të vetin?
“Jo jo, tha me siguri famullitari Kaçorri. Populli shqyptar, siç edhe ju e dini, shtrihet edhe jashtë kufijve të Shqypnisë, që vendosi Konferenca e Londrës. Janë pjesë e popullit tonë edhe banorët e krahinës të Serbisë të „Re“, të disa pjesëve të Malit të Zi; po ashtu nga Dibra deri në Prizren e Gjakovë, nga Shkupi deri mbi Prishtinë e n`vazhdim…. Të gjitha kto krahina pjellore popullohen nga fise shqyptare, që ma mirë preferojnë me kenë turq se sa serb ose malazez. Ato toka duhet të na kthehen prap se i përkasin Shqypnisë. Kshtu që mund të numrohena 2 deri në 3 milion shqyptar ndër ato krahina.“
A mos asht kultura në Shqypni e mbrapambetun?
“Nën sundimin turk na muejtem me u zhvillue shumë pak. Shumë prej nesh shkuen ndër shkollat katolike në Shkodër, larg shpisë, për mësime të mesme e të nalta, e kto studentë ndikuen me kulturen e tyne për mirë në popull. Gjithashtu katolikët e Shqypnisë të epërme kanë nji shkallë kulture të mirë. Kushtet klimaterike të Shqypnisë mundesojnë prodhim të mirë drithnash, por edhe prodhim të venës, me pak ndihmë prej jush. Vendi ka shumë burime e pasuni natyrore për nji jetë të mirë, vetëm pret që të hapet.”
A keni ju ipeshkvi shqyptar?
„Sigurisht. Të gjithë ipeshkvijtë katolikë. Dy arqipeshkvijtë e Shkodrës e Durresit si dhe tre ipeshkvijtë e vjetër si dhe abatin e Mirditës, të gjithë janë shqyptar, të lindun aty.“
A mos asht gjuha shqype e përzieme më shumë fjalë nga turqishtja, sllavishtja, latinishtja dhe greqishtja aq sa nuk mund të quhet degë e pemës gjuhësore indogjermane?
„Përziemja me elementë të gjuhve të tjera, në shqyp, nuk asht aq e ndjeshme sa mendohet. Mund të kena marrë ndonji elemente te huaj gjuhesor nga kohët e pushtimit të romakëve të perendimit apo të lindjes, sllavëve e të osmaneve, sigurisht. Megjithatë gjuha shqype, ajo që unë di dhe flas, asht ruejtë edhe pse në vështirësi, letersia jonë modeste ka nji autor lirik të famshëm të kohës moderne, nji prift françeskan. Vargjet dhe kangët popullore në shqyp janë të shumta.“
A do të pranojshin shqyptarët nji princ serb apo italian si udhëheqës?
„Kurrë, – kundërshtoj i vendosun bashkëbiseduesi ynë, – as edhe nji malazias; ato nuk mund të gjejnë empati në Shqypni.“
Tuj u nda prej ktij burri interesant, me energji të pa shterrëshme e me shprehje ftyre impresionuese, i uruem e i dishruem me gjithë shpirt „Pamvarsim“ për vendin dhe për popullin shqyptarë, nji prijës të përkushtuem për atdheun e tij. Ky urim e gzoj shume trimin popullor qe me 1 shtator vazhdoj udhetimin per ti sherbye me zjarm popullit të tij. Në Lezhë ndodhet vorri i prijsësit të famshëm katolik shqyptar Skanderbeg, i cili deri ditën e vdekjes, me 17 janar 1468, luftoj e ishte fitimtar kundër turqve. Dashtë Zoti që të sjellë për popullin shqyptarë nji kohë të re me paqë e nji ndriqim kristjan nën kunoren e nji udhëheqësit që do të kishte shpirtin e Skanderbeut.
Materiali u punue dhe u dergue nga Vjena në Janar 2025
Kjo foto e panjohur e nënkryetarit të qeverisë së parë shqiptare, themeluesit të shtetit shqiptar, arkitektit të Pavarsisë, Imzot Nikollë Kaçorrit, e bame në Romë nga fotografi i Vatikanit dhe i Papëve, Giuseppe Felici, në studion e famëshme Fellici. Mendohet se asht ba me rastin e shugurimit të tij si meshtar (1890/1893)./ KultPlus.com
Shtëpia botuese prestigjioze “Springer“ ka botuar në gjuhën angleze librin “Surgical Decision Making”, të autorit të njohur nga fusha e kirurgjisë Prof. Dr. Rifat Latifi, i cili me përvojën e tij të pasur dhe me ndikimin e tij profesional dhe akademik, që ka lënë gjurmë të pashlyera në analet e kirurgjisë globale, këtë libër e sjell për të gjithë adhuruesit, ekspertët, studiuesit e shumtë kudo në botë, si një sihariq për këtë fillim vit.
Profesor, Rifat Latifi tashmë konsiderohet si një ekspert me nam në arenën ndërkombëtare dhe çdo prezantim i tij shkencor e studimor, pritet me kënaqësi nga publiku dhe jo vetëm.
Ndryshe lajmin për botimin e librit e ka bërë të ditur vet autori profesor Latifi përmes një postimi në rrjetin social “Linkedin” i cili botimin e këtij libri e konsideron edhe një prej librave më të preferuar.
Më poshtë, KultPlus e sjell të plotë njoftimin e Dr. Rifat Latifit
“Me kënaqësi njoftoj se edicioni i ri i një prej librave të mi të preferuar që kam shkruar/redaktuar është publikuar dhe do të jetë i disponueshëm më 24 janar 2025: – Surgical Decision Making .Marrja e Vendimeve Kirurgjikale“ Ky edicion i rishikuar dhe i zgjeruar trajton vendimmarrjen kirurgjikale në procedura të ndërlikuara kirurgjikale, duke përfshirë marrjen e vendimeve të vështira, ndërgjegjësimin e vazhdueshëm mbi gjendjen fiziologjike të pacientit, profilin biokimik, rikuperimin me parametra përfundimtarë dhe gjendjen fiziologjike të vetë kirurgut. Diskutohen gjithashtu vendime specifike kirurgjikale, si kur duhet ndërhyrë dhe kur jo, ri-operacionet dhe operacionet në kushte dhe grup mosha të caktuara. Ky edicion i ri adreson këto dhe elementë të tjerë që janë të rëndësishëm për procesin e vendimmarrjes intraoperative dhe perioperative, duke përfshirë pyetje bazë që nuk janë trajtuar siç duhet në literaturë. Shumë prej nesh marrim vendime bazuar në prova aktuale, por shpesh ato bazohen në “ndjenjën e brendshme”, “intuitë” apo “efektin e flokëve të thinjur,” ndër teknika të tjera. Në këtë libër, anatomia e këtyre vendimeve eksplorohet nga një këndvështrim teorik si dhe përmes të dhënave objektive që ne si kirurgë përdorim për të marrë vendime kirurgjikale. Askund tjetër, çështja e si marrim një vendim – shpesh me një sasi shumë të kufizuar të dhënash, vendime që vendosin mes jetës dhe vdekjes së dikujt – nuk është më e dukshme se në kirurgjinë e traumës dhe në operacionet komplekse, përfshirë kthimin e paparashikuar në sallën operatore. Përvoja jonë kolektive si kirurgë tregon se një kombinim faktorësh kontribuojnë në procesin tonë të vendimmarrjes perioperative dhe intraoperative, përfshirë arsimin, njohuritë klinike, mentorimin, si dhe kreativitetin dhe ekselencën që vijnë me praktikën e gjatë dhe disiplinën e rreptë. Edicioni i dytë i Surgical Decision-Making: Evidence and Beyond ofron një burim të veçantë dhe të vlefshëm në fushën e kirurgjisë për kirurgët që janë aktualisht në trajnim dhe për ata që tashmë ushtrojnë kirurgjinë në nivel akademik apo në komunitet.
Ndërkohë, për botën akademike shqiptare në fushën mjekësore – kirurgjikale vlerësohet se ky libër ka një vlerë të jashtëzakonshme./ KultPlus.com
Zerina Pozhegu është një flautiste e talentuar dhe premtuese nga shkolla e muzikës “Amadeus”. Zerina është vetëm 11 vjeç, por ka treguar një përkushtim dhe pasion të jashtëzakonshëm për artin muzikor.
Ajo ndjek mësimet e flautit me pedagogen Saranda Vllasaliu dhe ka nisur udhëtimin e saj muzikor që në moshën 7-vjeçare.
Zerina e ka zgjedhur flautin si instrument të saj të zemrës, duke u frymëzuar nga tingulli i tij melodioz, që për të përfaqëson një lidhje të veçantë midis natyrës dhe zërit njerëzor. Që nga fillimi i mësimeve, ajo ka shfaqur talent dhe potencial të lartë, duke u shquar si një muzikante e re por e dedikuar dhe punëtore.
Në shtator të vitit 2020, Zerina iu bashkua orkestrës së shkollës së muzikës “Amadeus”, ku luan rolin e flautistes së parë. Ky pozicion i rëndësishëm i ka dhënë mundësinë të tregojë aftësitë e saj të shkëlqyera si soliste dhe muzikante orkestri. Deri më sot, ajo vazhdon të mbajë me sukses këtë rol kyç, duke dhënë një kontribut të rëndësishëm në performancat e orkestrës.
Në qershor të vitit 2024, Zerina u shpërblye me vendin e parë në garat ndërkombëtare “Ars Kosova”, duke fituar njohje për talentin e saj në rritje. Një tjetër sukses madhor ishte pranimi i saj për të marrë pjesë në garat botërore të flautit në Bullgari “Moyse Flute Competition”, ku ajo u vlerësua lart nga juria profesionale dhe performoi përballë flautistëve nga vende të ndryshme të botës.
Përveç performancave solistike, Zerina është gjithashtu pjesë e ansambleve dhe muzikës kamertale të shkollës “Amadeus”, ku vazhdon të shkëlqejë në çdo koncert. Me përkushtimin dhe pasionin e saj, Zerina Pozhegu përfaqëson një model të shkëlqyer për muzikantët e rinj dhe një yll në ngritje në skenën muzikore./ KultPlus.com
