130 pjesëmarrës, instrumentistë, solokëngëtarë, kompozitorë e solfezhistë do të konkurrojnë në edicionin e XIX të Garave ndërkombëtare të muzicientëve të rinj ArsKosova nga shtetet: Kosova, Shqipëria, Maqedonia e Veriut, Italia dhe Ukraina.
Juria e përbërë nga 25 profesorë të mirënjohur nga Kosova (Universiteti i Prishtinës -DAM, Fakulteti i Arteve) Shqipëria (Universiteti i Tiranës, Fakulteti i Arteve-Akademia e Muzikës),Universiteti Shtetëror i Tetovës-RMV, Fakulteti i Muzikës ) dhe profesorë të mirënjohur botërorë nga: Kroacia (Universiteti i Osjekut) Portugalia (Universiteti i Aveiros), Finlanda, Qipro, Greqia e do ti vlerësojnë 3 ditë rresht muzicientët e rinj (5–26 vj.)ku në koncertin final të laureatëve do të koncertojnë finalistët e vlerësuar me 100 pikë maksimale.
Çmimet tradicionale do të jenë:
1.Çmimi GRAND PRIX
ARSKOSOVA 2024
2.Çmimi i kompozitorit AKIL M.KOCI
3.Çmimi i kompozitorit më të dalluar
4.Çmimi i Solfezhistit më të dalluar
5.Çmimi i violinistes DRITA DIDA
Ngjarja është duke u mbajtë në Bibliotekën Universitare të Prishtinës. / KultPlus.com
Dita e Muzikës do të shënohet me një ngjarje të këndshme në lagjen Ulpiana, përkatësisht në KultPlus Caffe Gallery ku do të performojnë fëmijët e Korit Okarina, shkruan KultPlus.
Kjo ngjarje është organizuar nga “Kori i Fëmijëve Okarina” dhe gazeta online për art dhe kulturë “KultPlus” dhe ka për qëllim përfshirjen e lagjes në evente kulturore dhe mu për këtë qëllim eventi titullohet “Muzika në lagje”.
Ky event do të mbahet më 21 qershor, prej orës 19:30 në KultPlus Caffe Gallery dhe është i hapur për të gjithë ata që duan të jenë pjesë e festës së muzikës.
Më poshtë është njoftimi i plotë e organizatorëve.
Festojmë Ditën e Muzikës me Korin e Fëmijëve “Okarina” dhe KultPlus
Bashkohuni në një koncert të veçantë për Ditën e Muzikës, organizuar nga Kori i Fëmijëve “Okarina” në bashkëpunim me KultPlus.
Do të jetë një mbrëmje e mbushur me muzikë, argëtim dhe momente të paharrueshme!
Data: 21 Qershor Ora: 19:30 Vendi: KultPlus CaffeGallery
Fëmijët e talentuar të korit “Okarina” do të performojnë një përzgjedhje të bukur këngësh që do të kënaqin çdo zemër. Ky është një event që nuk duhet humbur për të gjithë dashamirësit e muzikës!
Në koncert do të kemi kënaqësi të dëgjojmë dhe instrumentist nga institucione te ndryshme të muzikës që veprojnë në kryeqytet!
Merreni nga nje batanije me vehte, uluni ku të ju dëshiron zemra në ambientin e jashtëm të KultPlus, dëgjoni muzikë të bukur dhe festoni me ne fuqinë dhe bukurinë e muzikës! / KultPlus.com
Këngëtarja e njohur Adelina Thaqi është në përgatitjet e fundit të koncertit të saj recital, koncert që e ka titulluar “Nji za dashnije – Për ty Prishtinë” e që përpos që shënon prezantimin e saj në një format të tillë, Thaqi në të njëjtën kohë këtë koncert ia dedikon edhe 25 vjetorit të Çlirimit të Kosovës, shkruan KultPlus.
Adelina Thaqi në një intervistë për KultPlus ka treguar se këtë koncert nuk e quan si rikthim në skenë, por si vazhdimësi e krijimtarisë së saj artistike, duke pas parasysh se angazhimin me fushën e muzikës nuk e ka ndërprerë asnjëherë.
“Është një ndjenjë e bukur, përmbushëse, më bën me u ndi e fuqishme, e gjallë, sepse muzika, këndimi është gjuha ime me të cilën unë shprehi ndjenjat, dashurinë, jetën, gjithë anët e mira të jetës, por edhe ato sfiduese”, ka thënë Thaqi e cila ka shtuar se rikthimi i saj po bëhet në një mënyrë shumë të bukur, pasi që po vjen me një koncert recital.
Ajo në këtë koncert do të prezantohet me 15 paraqitje, paraqitje që do të shoqërohen edhe nga artistë të tjerë, por që nuk ka zbuluar se kush do të jenë ata këngëtarë që do të ngjiten në skenë bashkë me Adelinën, përpos emrit të mysafirit special e që është Gjon Muharremaj, i njohur me emrin artistik Gjon’s Tears, i cili kishte përfaqësuar Zvicrën në Eurovision, i cili me vota të jurisë pat zënë vendin e parë, sukses që e kishte shënuar në vitin 2021.
“Gjoni do të paraqitet me një këngë, sikurse që do të prezantohet me një këngë tjetër edhe me mua. Dua ta falënderoj publikisht, sepse na ka nderuar shumë me pjesëmarrjen e tij në këtë koncert” ka thënë Thaqi.
Adelina Thaqi ka zbuluar se në këtë koncert recital do të publikohet edhe një këngë e re, këngë që është dedikim për babin e saj të ndjerë.
Krejt në fund ajo ka thënë se ky koncert i dedikohet gjithë punës së saj, karrierës, dashamirësve të këngës së saj, dhe e fundit, por më thelbësorja, ky koncert vjen edhe dedikim për 25 vjetorin e Çlirimit të Prishtinës. Koncerti do të mbahet më 27 qershor, në Klan Arena e që do të fillojë në ora 19:30. / KultPlus.com
Ka vdekur Antonio Belushi, prifti arbëresh i cili me jetën e veprën e tij është identifikuar më së shumti me qenien e arbëreshëve të Italisë në gjysmë shekullin e kaluar.
Me këtë rast ka shpreh ngushëllime edhe presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani e cila veprimtarinë dhe kontributin e Belushit për shqiptarët e vlerësoi lart.
KultPlus ju sjell yë plitë reagimin e presidentes Osmani.
Me dhimbje të thellë mora lajmin për kalimin në amshim të at Antonio Belushit, veprimtarit të paepur të çështjes shqiptare, i cili përveç se kultivoi me pasion gjuhën arbëreshe, nga vitet ‘90, bashkë me Presidentin Rugova e veprimtarë të tjerë, e mbrojti të drejtën e shqiptarëve për liri.
Ndarja e tij nga jeta është humbje e madhe për familjen e miqtë, kishën arbëreshe, institucionet e popullin arbëresh të Kalabrisë e gjithë Italisë së Jugut.
Kam pasur nderin ta takoja në bibliotekën e pasur të tij, të cilën e krijoi dhe e mbajti me aq përkushtim deri në vdekje.
Si Presidente e vendit, kur ia akordova shtetësinë e Kosovës, ishte i stërlumtur, sepse e iu plotësua dëshira e tij jetësore.
I përhershëm qoftë kujtimi për at Antonio Belushin!/ KultPlus.com
Në kuadër të edicionit të katërt të RLIOF do të hapet edhe një ekspozitë me kuratore Arta Aganin, ekspozitë që do të përfshijë kryevpera të artistëve të njohur shqiptarë, si: Adem Kastrati, Engjëll Berisha, Hamdi Bardhi, Muslim Mulliqi, Rexhep Ferri, Simon Shiroka dhe Zake Prelvukaj, shkruan KultPlus.
Kjo ekspozitë do të hapet më 22 korrrik dhe do të rri e hapur deri më 31 korrik.
Më poshtë është njoftimi i plotë i RLIOF.
Ekspozitë në RLIOF 4: A Thua Ëndërr Ishe Ti
Bashkohuni me ne në ekspozitën e veçantë ‘A thua ëndërr ishe ti’ që shënon fillimin e rrugëtimit të edicionit të 4-të të Festivalit Ndërkombëtar të Operas – Rame Lahaj.
Kuruar nga Arta Agani, ekspozita shpërfaq kryevepra të koleksionit privat të biznesmenit Rasim Mrlakut, përfshirë ato të artistëve të njohur si Adem Kastrati, Engjëll Berisha, Hamdi Bardhi, Muslim Mulliqi, Rexhep Ferri, Simon Shiroka dhe Zake Prelvukaj.
Ekspozita hulumton simbolet e thella dhe shpesh të fshehura që artistët përdorin për të përfaqësuar ëndrrat, dashurinë dhe nostalgjinë. Duke eksploruar këto tema përmes pikturës, ‘A thua ëndërr ishe ti’ synon të zbulojë gjuhën universale të simboleve që flet për thellësitë e përvojës njerëzore. Pikturat e koleksionit të z. Mrlakut përfshijnë një gamë të gjerë temash dhe shprehjesh; megjithatë disa prej tyre në veçanti lidhen për nga poetika që përmbajnë e që korrespondon me festivalin dhe temën e sivjetme ‘T’knoft zemra’.
Hapja për publikun nga 22 Korriku deri më 31 Korrik
Ka vdekur Antonio Belushi, prifti arbëresh i cili me jetën e veprën e tij është identifikuar më së shumti me qenien e arbëreshëve të Italisë në gjysmë shekullin e kaluar.
I quajtur edhe “Ati shpirtëror i arbëreshëve të Italisë”, Belushi ka dhënë dëshmi të panumërta për mbrojtjen e kauzës shqiptare, sidomos asaj të Kosovës, si klerik, veprimtar e humanitar.
Ai ka themeluar revistat “Vatra Jonë, “Lidhja”, shoqatën kulturore dhe shtëpinë botuese “G. Kastrioti”, Bibliotekën Ndërkombëtare “Bellusci”.
Antonio Belushi ka botuar studime në periodikët “Shejzat”, “Zgjimi”, “Katundi Ynë”, “Studime Filologjike”, “Përparimi”.
Prej nga viti 1962 ka bërë udhëtime, studime dhe kërkime etnografike në vende të ndryshme, ka marrë pjesë në veprimtari shkencore në kuvende, kongrese në Itali, Shqipëri, Kosovë, Itali, SHBA, Australi.
Ka botuar librat “Këngë fetare arbëreshe”, “Argalia në tekstet popullore arbëreshë në Frasnitë”, “Magjia, mite dhe besime popullore në katundet arbëreshë”, “Fjalor Frazeologjik i Arbëreshëvet në Itali dhe Arbërorëve në Greqi”, “Blegtoria në Frasnitë”, :Kërkime dhe Studime ndër Arbërorët të Elladhës”, “Antologjia Arbëreshe”, “Arbërorët-Arvanitë”./ KultPlus.com
Një efektiv policie është pezulluar nga puna pasi bëri selfie me dy turiste gjermane gjatë orarit të punës.
Më 10 qershor te kryqëzimi i Tales, shërbimet e Policisë kanë ndaluar automjetin me drejtuese shtetasen gjermane J. W., pasi kanë konstatuar se qarkullonte me njërën dritë të automjetit, të djegur.
Pasi i kanë komunikuar arsyen e ndalimit, shërbimet e Policisë kanë konstatuar se shtetasja nuk dinte shqip dhe për këtë arsye komunikimin me të e kanë bërë nëpërmjet Google Translate.
Për shkeljen e kryer (qarkullim me të meta teknike pamore), të parashikuar nga neni 79 i Kodit Rrugor, shtetasja J. W. është ndëshkuar me masë administrative 1000 lekë.
Shtetasja e huaj ka pranuar ta paguajë masën administrative në çast (në dorë) dhe për këtë arsye, konform nenit 205 të Kodit Rrugor, masa administrative është përgjysmuar në 500 lekë. Këto veprime janë të dokumentuara me fletën e masës administrative dhe me mandatin e arkëtimit për pagesën e bërë.
Bazuar në videon e hedhur në rrjete sociale në faqen në Tik Tok të turistes, polici i ka shkruar në Instagram dhe ka bërë foto me to.
Në 13 vjetorin e vdekjes së Nekibe Kelmendit, është zbuluar pllaka dhe portreti i atdhetares dhe veprimtares Kelmendi, shkruan KultPlus.
Kjo pllakë dhe portreti i Kelmendit është vendosë brenda hapësirave të LDK-së, dhe se për këtë përvjetor ka njofrtuar kryetari i kësaj partie, Lumir Abdixhiku.
Më poshtë mund të lexoni njoftimin e plotë nga Abdixhiku.
Sot, në përvjetorin e trembëdhjetë të ikjes në amshim – së bashku me Kosovaren e me bashkëpunëtorë, shpalosëm pllakën dhe portretin përkujtimor të Nekibe Kelmendit brenda hapësirave të Selisë Qendore në LDK.
Portreti i saj, i vendosur tashmë përballë Enver Malokut, e në varg me të tjerë që do të pasojnë, do të shërbejnë si rikujtim i fuqishëm për secilin që kapërcen nëpër koridorin hyrës të kësaj shtëpie të demokracisë. Se vepra e madhe e lëvizjes kombëtare për liri, pavarësi e demokraci, është bartur nga njerëz të mëdhenj me ëndrra e përkushtime të mëdha!
Nekibe Kelmendin, atdherare dhe veprimtare e madhe të kauzës nacionale, ishte një emblemë identifikuese e një gruaje, e një nënë të pamposhtur që përkundër sfidave e dhimbjeve fë rënda nuk u gjunjëzua asnjëherë. Ajo ka gravuar emrin e saj të merituar jo vetëm si një nga aktivistet e para të LDK-së, por edhe si profil i një njeriu që shkriu veten në formimin dhe konsolidimin e shtetësisë e Kosovës.
Gjurmët, sakrifica dhe puna e Nekibe Kelmendit tashmë janë një udhërrëfyes për të gjithë ne që të ecim përpara./ KultPlus.com
“Shqipëtarët dhe Serbët – E Vërteta Kundër të Pavërtetës”, është libri nga Shyqri Nimani i cili do të mbahet më 19 qershor, prej orës 18:00 në Galerinë e Arteve të Kosovës, shkruan KultPlus.
Ky vëllim monografik, në shqip dhe anglisht, që ka gjithsej 23 kapituj, shqyrton çështje të rëndësishme ndërmjet popullit shqiptar dhe atij serb gjatë shekujve.
Panelistë për diskutimin e librit do të jenë: Albin Kurti, Kryeministri i Kosovës, Dr. Pëllumb Xhufi, Historian, Jusuf Buxhovi, Historian, dhe Dr. Lulzim Tafa, Poet. / KultPlus.com
Veprimtaria letrare e albanologjike e Ullmar Qvick-ut mw ka ngacmuar në rini por, mbi të gjitha, dashuria e tij për shqipen e shqiptarët me ka përpirë në vazhdimësi. Po si ishte dashuria e suedezit për shqiptarët?
Për të filluar dashurinë për shqiptarët, shtatëdhjetë vjet më parë, ishte për Qvickun si të ndërtonte me imagjinatë subjektin e një përralle. E tëra, filloi tek ky njeri i virtytshëm, si një ëndërr. E, ëndrra ia bëri të bukur ardhmërinë.
Qvicku nuk u zmbraps kurrë në projektin shqiptar dhe nuk u plak kurrë në dashurinë për shqiptarët. Duke e ndërtuar me dashuri projektin shqiptar, ai hyri qetësisht në përrallen e imagjinuar dikur. U bë kështu vetë subjekt ëndrre, legjendë që do të kujtohet përgjithmonë.
“Nëse do të jetoja edhe një herë, do të punoja me shqiptarët dhe për shqiptaret”- tha Qvick-u në një intervistë televizive. Në Suedi, s´e gjen dot edhe një tjetër suedez që ka “vuajtur” në heshtje kënaqësitë e dashurisë së vet për shqiptarët sa ky shpirtmirë. Asnjëherë dhe në asnjë mënyrë nuk ka kërkuar shpagim për dashurinë që na ka dhuruar. Në moshën delikate të rinisë na njohu rastësisht, në baulen e zemrës së vet na fshehu përjetësisht. Në konstitucionin shpirtëror suedez, dashuritë shkojnë e vijnë, pa pasur nevojë të zbulojnë ligjet e saj por, tek ky suedez i mirë, dashuria shqiptare u shfaq vetëm një herë dhe ngeli aty, përherë. Si kod i pathyeshëm i miqësisë, si himn i dashurisë mes njerëzve e kulturave.
Kur e kam studiuar Qvick-un, jam habitur nga përmasa e korpusit epistemologjik që ruante për shqiptarët. Brezat e ardhshëm shqiptar, jam i bindur, do të ndjejnë edhe më shumë obligim e nderim për të.
Sepse, ne shqiptarët e Suedisë, kemi sot shumë pasuri nëpër kontot e bankave skandinave dhe mjaftë aftësi për të komunikuar në gjuhët e popujve skandinav. Me të dyja, pasuritë e aftësitë, ndjehemi vërtetë krenarë por, askush prej nesh nuk është aq i pasur e aq krenar, sa të mund të blejë të kaluarën e të tashmen albanologjike të suedezit Ullmar Qvick. Prandaj, konstatoj se Ullmar Qvick-u përveçse është suedez i mirë dhe shumë i ditur, është edhe mik i dëshmuar i kombit shqiptar. Duke qenë “mik i virtytit dhe jo i fatit”- siç shkruante Skënderbeu në letrën e dërguar Ferdinantit të Napolit, ai mbetet i papërsëritur në historinë e miqësisë së dy popujve.
Dashuria e Qvickut për shqiptarët, më shumë se çdo mirësi tjetër, do t´i falë atij pavdekësinë.
Tu bëftë dita njëmijë mik i dashur! Gëzuar ditëlindjen!
Lexuesi juaj i dashur Qerim Kryeziu./ KultPlus.com
Prej 27 e deri më 29 qershor do të mbahet Fetsivali “Mirëdira, dobar dan” në Beograd, festival që do të nisë me shfaqjen e njohur “Babai dhe Babai” me tekst të Jeton Neziraj e regji të Kushtrim Koliqit, shkruan KultPlus.
Edhe në këtë edicion do të ketë prurje të ndryshme artistike, kanë bërë të ditur organizatorët.
KultPlus jus jell të plotë njoftimin e organizatorëve.
“Mirëdita, dobar dan” është një platformë unike për shkëmbim kulturor, si dhe dialog mbi çështjet kritike që shmangen dhe neglizhohen. Shkëmbimi kulturor është një mjet i fuqishëm për të promovuar pajtimin dhe paqen e qëndrueshme, si dhe për të kapërcyer hendekun midis dy kulturave, dhe ne i ftojmë të gjithë të na bashkohen në këtë përpjekje,” tha Tijana Đuknić në emër të Iniciativës së të Rinjve për të Drejtat e Njeriut.
Festivali nisë hapjen zyrtare me shfaqjen e “Babai dhe babai”, një shfaqje teatrale nga dramaturgu kosovar Jeton Neziraj, me regji të Kushtrim Koliqit, e cila është planifikuar për të enjtën, më 27 maj, në orën 19:30 në “Dorćol Platz”.
Programi i debateve të festivalit do të trajtojë çështje që rrethojnë shkëmbimin kulturor midis Kosovës dhe Serbisë, duke i adresuar në mënyrë specifike ndalimet dhe pengesat brenda bashkëpunimit kulturor, akademik dhe artistik, si dhe trajtimin e efekteve të mbetura gjatë luftës. Debati hyrës, i titulluar “Normalizimi i moslejimit apo moslejimi i normalizimit: Pengimi i shkëmbimit kulturor” është planifikuar për të premten, më 28 qershor, në orën 17:00 në vendin “Miljenko Dereta” (Dobračina 55). Ky diskutim do të përqendrohet në ndalimet e ndryshme me të cilat përballen artistët, intelektualët dhe praktikuesit e kulturës. Kufizimet ekonomike, akademike dhe kulturore paraqesin pengesa për mirëkuptimin ndërkulturor, duke moslejuar normalizimin e marrëdhënieve midis dy shoqërive.
Debati i dytë, gjithashtu do të paraqesë edhe prezantimin e librit “Shënimet e krimbit Smolinski” nga shkrimtari i ri kosovar Azem Deliu, që shtjellon temat që kanë të bëjnë me trashëgiminë e luftës dhe ndikimet e saj bashkëkohore në marrëdhëniet Kosovë-Serbi.
Programi i festivalit të këtij viti përfshin edhe filmin “Vera ëndërron detin” nga regjisorja Kaltrina Krasniqi. Ky film debutoi në Festivalin e Filmit në Venecia dhe më vonë fitoi çmime në Festivalin e Filmit në Tokio dhe Goteborg, si dhe në “Festivalin e Filmit Zona e Lirë” të Beogradit. Shfaqja e filmit do të jetë në “Koska bar” (Dobračina 59) të shtunën, më 29 qershor, në orën 19:30.
Përveç kësaj, bendi i njohur kosovar “La Fazani,” i udhëhequr nga karizmatiku Arbër Salihu, do të performojë në “Elektropionir” (Cetinjska 15) të premten, më 28 qershor, në orën 21:00. Bendi arriti fitoren në konkurrimin e vitit të kaluar për zgjedhjen e përfaqësuesit të Kosovës në Eurovizion, pavarësisht se Kosova ende nuk është pranuar si pjesëmarrëse në këtë ngjarje.
Njëkohësisht, hapja e ekspozitës së artistes vizuale Ermira Murati, e njohur artistikisht si The Orange Girl, do të fillojë në orën 19:00 në “Endžio Hab” (Dobračina 4) po atë ditë. Veprat e Ermirës përcjellin mesazhe të veçanta politike, duke eksploruar temën e puthjes si një shprehje që është thelbësisht joneutrale.
Hyrja në të gjitha ngjarjet e festivalit është falas.
Edicioni i njëmbëdhjetë i festivalit “Mirëdita, dobar dan” është i organizuar me mbështetjen e madhe të Bashkimit Evropian dhe Fondacionit Rockefeller Brothers.
Ju lutemi gjeni bashkangjitur datat e edicionit të njëmbëdhjetë të festivalit “Mirëdita, dobar dan!.”
Edicioni i këtij viti i festivalit “Mirëdita, dobar dan” i organizuar nga Iniciativa e të Rinjve për të Drejtat e Njeriut (YIHR, Serbia), Integra (Kosovë) dhe Iniciativa Qytetare (CI, Serbia) do të prezantojë një përzierje unike të artit, kulturës bashkëkohore dhe diskutimeve domethënëse që hedhin dritë mbi tema historike kyçe, si dhe të orientuara drejt së ardhmes, veçanërisht të rëndësishme gjatë kësaj periudhe sfiduese për marrëdhëniet Kosovë-Serbi./ KultPlus.com
Shkrimtarja dhe përkthyesja e njohur shqiptare Helena Kadare ishte e ftuar mes vogëlushëve në “Kurthin e Piterpan”, ku ka folur për jetën e saj, karrierën dhe jetën familjare me bashkëshortin Ismail Kadare dhe dy vajzat.
Mes pyetjeve të shumta të fëmijëve drejtuar shkrimtares, njëra ishte pikante, pse gjeniu i letërsisë shqipe nuk kishte zgjedhur t’i dhuronte një unazë martese bashkëshortes.
Fakti që u pëlqente jeta moderne siç thotë ajo, duke u zhveshur nga petku i konservatorizmit, çifti Kadare nuk u pëlqente që në gisht të mbanin një unazë martese.
“Jo nuk më ka dhuruar sepse ne ishim një brez që e quanim veten shumë modern duke i përjashtuar këto zakone. Ishin ca zakone konservatore jashtë shijeve tona”, u shpreh Kadare.
Në Galerinë Qahili më 13 qershor do të bëhet hapja e ekspozitës së Rastislav Kostilník, “Arti përmes këndit të një diplomati”, si dhe nëpërmjet kësaj ekspozite do të bëhet edhe përmbyllja e rrugëtimit të tij si diplomat i zyrës ndërlidhëse të Sllovakisë në Kosovë.
Ceremonia e hapjes së kësaj ekspozite do të bëhet në 19:30./ KultPlus.com
Sot e njëzetepesëvjet U çlirua Prishtina “Disa kajshin moj nane, disa knojshin,..” Sot vjen era bli në kryeqytet, atëhere vinte era barut. “Disa vinin moj nane, disa shkonin,…” Sonte ndoshta do të ndriçohet qielli me fishekzjarr E unë do të festoj e lirë në shesh, si e marrë Me njëmbëdhjetë qershor njëmijëenëntëqindenëndhjetëenëntë, isha refugjate në Shkup, Maqedoni jo larg Kosovës, jo larg Prishtinës./ KultPlus.com
Në restaurantin “Symphony”, të mërkurën më 12 qershor 2024, duke filluar në orën 19:00, do të mbahet edicioni i dytë “Mbrëmje poetike me poetët e Simfonisë”. Mbrëmja poetike, organizohet me rastin 25-vjetorit e Ditës së Çlirimit të Kosovës.
Vargjet e tyre do t’i lexojnë poetët: Ibrahim Berisha, Milazim Krasniqi, Sali Bashota, Lulzim Tafa, Binak Kelmendi, Osman Gashi, Naime Beqiraj, Aziz Mustafa, Bujar Tafa, Xhevahire Izmaku, Isuf Hoxha, Arben Veselaj. KultPlus.com
Rrezarta Reka Thaqi sapo ka botuar librin e saj më të ri “Kronikë në zemër: këto ishin të ‘’90-tat”, libër që do të promovohet të mërkuren më 12 qershor, në ora 19:00, në KultPlus Caffe Gallery, promovim që do të vjen edhe në 25 vjetorin e Çlirimit të Kosovës, shkruan KultPlus.
“Kronikë në zemër: këto ishin të ’90-tat” është një rrëfim personal i autores me përplot kujtime të ruajtura në ditar për Kosovën e viteve të 90-ta, përfshirë apartejdin, rezistencën dhe luftën. Përmes një kombinimi narrativ, lexuesi udhëton në të shkuarën, por njëkohësisht takohet edhe me një shikim retrospektiv nga pozicioni i ditëve të sotme, mbi ngjarje e përjetime që autores i kanë lënë shenjë në jetë.
Autorja beson që libri do të zgjoj nostalgji te gjeneratat që e kanë jetuar atë kohë, e njëkohësisht do të zgjoj kurreshtjen e të rinjve që duan të mësojnë më shumë për të kaluarën.
Rrezarta Reka Thaqi lindi në Shkup, ndërkaq jeton në Prishtinë, me bashkëshortin dhe dy fëmijët. Ka kryer studimet për shkenca politike në Universitetin e Prishtinës, ndërkaq ka doktoruar në Universitetin e Evropës Juglindore./ KultPlus.com
Ekspozita REPORTING HOUSE i e prodhuar nga BIRN Kosova, KALLXO.com, Bienalja e Prishtinës dhe Paper Gallery do të prezantohet më 10 qershor në ora 18:00 në ish-Shtëpinë e Mallrave ‘Gërmia’ në Prishtinë (ish zyra e Administratës Tatimore të Kosovës/ATK) në afërsi të përmendores së Skënderbeut dhe zyrës së BE-së, dhe është ekspozitë që prezanton punën e gazetarëve, fotografëve dhe artefakte të punonjësve të mediave, punë këto që vendosen krahas veprave të artit bashkëkohor që reflektojnë mbi ndikimin e luftës në dekadat që pasuan.
Organizatorët kanë bërë të ditur se ekspozita e REPORTING HOUSE u mundëson vizitorëve të udhëtojnë në konfliktin që po vlonte gjatë viteve 1990, nga i cili lindi lëvizja guerile e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, që më vonë shpërtheu në luftë në vitet 1998-1999 dhe kulmoi me 11 javë të sulmeve ajrore të NATO-s që çuan në çlirimin e Kosovës dhe në pavarësinë e saj në vitin 2008.
Ekspozita shpalos draftin e parë të kësaj historie të shkruar nga gazetarët dhe demonstron rolin qendror që e ka luajtur media krahas interpretimeve artistike të mëvonshme të kësaj historie. Publiku ftohet që ta kuptojë më tej historinë e jashtëzakonshme të Kosovës, ndërsa ekspozita është e hapur për bashkëpunim për zhvillimin e saj të mëtejshëm.
Ekspozita prezanton vepra të artistëve që vijnë prej vendeve të ndryshme dhe emra të njohur nga bota e artit si Anri Sala nga Shqipëria, Adrian Paci nga Shqipëria, Goncalo Mabunda nga Mozambiku, Lala Meredith Vula nga Anglia, Zhana Kadyrova nga Ukraina, Lana Cmaijcanin nga Bosna dhe Hercegovina, Laura Imami dhe Besa Llugiqi e deri te artistët e rinjë si Vullnet Jakupi dhe Vita Kasapolli.
Si pjesë e kësaj ekspozite prezantohen rreth 150 storje televizive të rrjeteve televizive botërore që janë transmetuar me xhirime për Kosovën ndërmjet viteve 1992 dhe 1999 nga BBC, Das Erste (TV publik gjerman), NHK (TV publik japonez), RTE (TV publik irlandez), EO 2 Vandaag (TV publik holandez), Tele 5 (TV Spanjoll) dhe Frontline News Television. Këto reportazhe promovojnë punën e gazetarëve, fotografëve, operatorëve të kamerave dhe përkthyesve e producentëve lokalë që punuan në to.
Kontribuesit në këtë ekspozitë janë Jeremy Bowen, Ben Brown, Ilaz Bylykbashi, Thomas Dvorzak, Alan Chin, Donika Shahini, Paul Lowe, Max Stahl, Flaka Surroi, Ridvan Slivova, David Loyn, Jehona Lushaku, Besnik Mehmeti, Nik Millard, Andrew Testa, Pal S. Refsdal, Hazir Reka, Marija Ristiq, Fred Scott, Eliza Hoxha, Vaughan Smith, Nora Weller, Sean Whelan, Goran Tomaseviq, Sami Mustafa, Alban Bujari, Linda Gusia, Eki Rrahmani, Srebrenica Memorial Center, Anibar, Koha Ditore, RTK dhe Oral History Kosovo.
Sfidat me të cilat u përballën gazetarët që mbuluan luftën në Kosovë rezonojnë edhe sot e kësaj dite, kur këtyre gazetarëve ju duhet të mbulojnë luftërat në Ukrainë, Gaza, Sudan e Etiopi duke u përballur me propagandën dhe dezinformimin e zmadhuar nga mediat sociale.
Reporting House do të hapet në Shtëpinë e Mallrave të Prishtinës “Gërmia”, që për herë të parë shndërrohet në hapësirë kulturore. Këtu dhe në dy hapësira tjera, në Hamamin e Prishtinës dhe Paper Gallery, Shtëpia e Gazetarëve synon të krijojë ambient për përsiatje, dialog dhe katarzë, duke e nderuar kujtimin për ata që kanë pësuar nga lufta në Kosovë dhe avokon për një të ardhme të paluftë.
Ekspozita është realizuar nga Jeta Xharra dhe kuruar nga Gazmend Ejupi.
Pjesa më e madhe e materialit televiziv arkivor dhe artifakteve janë dhuruar nga Vaughan Smith nga Frontline News Television që punoi në Kosovë në 1998-1999./ KultPlus.com
Festivali tradicional i Birrës “Beerfest Kosova 2024”, vjen këtë edicion me shumë risi, përfshirë hapësirë më të madhe, më shumë brende të birrave vendore dhe ndërkombëtare si dhe me një program artistik të një festivali madhështor, me artistët më të kërkuar në vend dhe rajon, prej 12 deri më 15 korrik, në Parkingun prapa Pallatit të Rinisë në Prishtinë.
Rritja e interesimit të vizitorëve për festivalin ka shtyrë që organizatorët në këtë edicion të sjellin gjithë këto risi në çdo aspekt.
Përveç birrave në festival e keni edhe këndin e ushqimit dhe pije jo alkoolike
Ky festival ka edhe këndin e ushqimit dhe pijeve jo alkoolike përfshirë edhe pjesën Chill Zone, që ju ofron vizitorëve zgjedhje të larmishme dhe gjithëpërfshirëse, duke u siguruar që të gjithë të kenë diçka për t’i shijuar.
Por surprizat nuk ndalojnë këtu. Përveç muzikës, birrës dhe ushqimit, BeerFest Kosova do të sjell edhe lojëra të ndryshme që do të ndihmojnë në ndezjen e atmosferës, nga lojërat klasike deri te aktivitetet e ndryshme si: Beer Pong dhe Beer Olympics, çdo moment do të jetë një aventurë e paparë.
Pagesat në festival janë “Cashless” (mënyrë elektronike e pagesës me byzylyk)
Për ta lehtësuar eksperiencën tuaj, pagesat do të jenë “Cashless”, pra pagesat do të bëhen në mënyrë elektronike me byzylyk, në pikën e dedikuar brenda hapësirës së festivalit.
Për t’iu mbajtur të informuar rreth agjendës së Beerfest dhe aktiviteteve të cilat do të organizohen gjatë këtyre katër ditëve, na ndiqni në Facebook dhe Instagram.
Këtu mund të rezervoni biletën tuaj, Early Bird Ticket/ KultPlus.com
Më 18 qershor të këtij viti, në sheshin e Skenderajt do të bëhet inaugurimi i skulpturës së Leotrim Ahmetit, skulpturë që ka prekë të gjithë shqiptarët, shkruan KultPlus.
Rrëfimi i nënës së Leotrimit ka goditë skulptorin Sabri Behramaj, i cili së fundi ka realizuar skulpturën e vogëlushit, vogëlush që ka humbur jetën prej plagëve të rënda që i kishin shkaktuar forcat serbe gjatë luftës së fundit në Kosovë.
Skulptori Behramaj realizimin e skulpturës e ka bërë pa iniciativë dhe kërkesë të askujt. Ai ka shpjeguar për KultPlus se kjo vepër arti ka ardhë si rezultat i rrëfimit të nënës së Leotrimit, rrëfim që ka prekë tej mase artistin.
“Për muaj, dhe besoj për çdo qytetar të Kosovës, rasti i Leotrimit është një rast i ndjeshëm që të prekë thellë në zemër”, ka thënë Behramaj për KultPlus.
Ai ka shpjeguar se për rastin e Leotrimit kishte mësuar nga Nusret Pllana, i cili rrëfimin e nënës së Leotrimit e kishte shpërndarë në rrjete sociale.
“Më emocionoj shumë, dhe ishte hera e parë që dëgjova për këtë rast. Dhe pikërisht aj rrëfim më obligoi që t’ia dedikoj një skulpturë Leotrimit”, ka thënë ai.
Më pas Sabri Behramaj ka shpjeguar se ai nuk ka njohur nga afër familjarët e Leotrimit, po për koincidencë, vëllai i Leotrimit kishte kërkuar një takim me artistin Sabri Behramaj, që ky i fundit të realizonte një bust për babain e tij, Malush Ahmetin, tani hero i Kosovës, i cili poashtu është edhe babai i Leotrimit.
“U takuam me Besnikun, dhe u dakorduam për realizimin e bustit për babain e tij. Në fund të bisedës më tregoj se si ai ka edhe një vëlla të rënë gjatë luftës. E pyeta për emrin e vëllait, dhe kur më tha se emri i tij ishte Leotrim, që të sigurohesha më mirë, unë nxorra foton që mbaja në telefon që ta pyesja se nëse ishte po ky Leotrimi që unë veç kisha vendosë ta realizoja në skulpturë, ai pasi pa foton, ma konfirmoi se ishte po ai vogëlush që mua më kishte prekë thellë në zemër”, ka shpjeguar Behramaj për rrugëtimin e realizimit të skulpturës.
Behramaj ka thënë se skulptura është e formatit natyral dhe se puna për realizim ka zgjatë afro tre muaj.
Mirëpo realizimi i kësaj skulpture sipas tij, do të mbetet një prej punëve të tij artistike që i ka sjell shumë emocion, dhimbje e përjetime të pashpjegueshme.
Skulptura e Leotrim Ahmetit është skulptura e parë që përkujton fëmijët e vrarë përgjatë luftës në Kosovë, e që numri i fëmijëve të vrarë dhe të zhdukur është 1432. / KultPlus.com
Akademiku Rexhep Ferri ka vdekur në moshën 86-vjeçare, kanë njoftuar familjarët e tij të enjten. Ferri i përket gjeneratës së artë të piktorëve kosovarë.
Sipas njoftimit të Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës (ASHAK), më 7 qershor [nesër], në orën 11:00, do të mbahet mbledhja komemorative në ASHAK dhe më pas, deri në orën 12:00, do të bëhen homazhe.
Varrimi i Ferrit do të bëhet të premten [nesër] në orën 13:00 në varrezat e Prishtinës.
Ferri u lind në Kukës të Shqipërisë në vitin 1937. Më 1958 mbaroi Shkollën e Mesme të Artit në Pejë. Në vitin 1962 botoi poezitë e para, nga cikli “Shëtitësit e lodhur” në revistën letrare “Jeta e re” në Prishtinë dhe paralajmëroi se “poezia dhe letërsia në përgjithësi do të jetë preokupimi i tij pothuaj po aq sa edhe artet pamore”, sipas biografisë të publikuar në faqen zyrtare të ASHAK-ut.
Në vitin 1966 u diplomua në Degën e Pikturës Monumentale në Akademinë e Arteve në Beograd ndërsa në vitin 1970 mbaroi studimet pasuniversitare po në Akademinë e Arteve në Beograd. Më 1971 mori “çmimin e Dhjetorit” të Kuvendit të Kosovës për kontributin e tij në fushën e arteve figurative.
Në vitin 1974 u zgjodh pedagog i Akademisë së Arteve Figurative në Prishtinë.
Në vitin 1996, Ferri u zgjodh anëtar korrespondent i ASHAK-ut, ndërsa anëtar i rregullt në vitin 2000. Më 1999 u vendos në pozitën e sekretarit të Seksionit të Arteve në ASHAK.
Ka organizuar shumë ekspozita të pavarura në vend dhe jashtë, ka marrë pjesë në manifestime të rëndësishme, ekspozita, bienale, takime, në Kosovë, në Ish Jugosllavi, por edhe në Francë, Itali, Gjermani, Turqi, Egjipt, etj. Ka botuar disa përmbledhje me poezi, si dhe ese dhe romane.
Në vitin 2010, ASHAK-u botoi monografinë ku pasqyrohet i tërë opusi artistik i Ferrit.
Në Amfiteatrin e Kuq të Universitetit “Kadri Zeka”, Bajram Kosumi, shkrimtar, profesor dhe ish kryeministër i Kosovës, bisedoi të mërkurën me lexuesit e tij nga Gjilani për letërsinë dhe librin e tij të fundit, “Enciklopedia imagjinare / postroman”, i cili ka zgjuar interesim të madh te lexuesit.
Studiuesi dhe poeti Flamur Maloku, Profesori i Fakultetit të Edukimit, hapi takimin letrar, ndërsa dekani i Fakultetit të Edukimit, profesori dhe poeti Merxhan Avdyli foli për biografinë dhe veprimtarinë krijuese të autorit. Kritiku e shkrimtari Mehmetali Rexhepi paraqiti një vështrim kritik rreth librit. Sipas tij, libri në fjalë ka një denduri të dhënash estetike e letrare, dokumentare dh imagjinare, me motive të reja nga e djeshmja, e sotmja dhe e nesërmja e pritshme. Ai theksoi:
“Autori ka bindjen e vet se nuk po e përshkruan realitetin ekzistues, por po I jep kahet e veta për ndërtimin e një realiteti të ri, të pamjeve të reja, ashtu sikurse do të duhej të ishte në projeksionet e shkrimtarit për të madhërishmen, për njerëzoren, për qytetërimin, për etikën, për të keqen dhe të mirën, për të bukurën dhe të shëmtuarën.”
Pastaj u zhvillua një diskutim me pyetje të të lexuesve dhe përgjigje të autorit, të cilin e udhëhoqi Flamur Maloku, duke e hapur debatin me pyetjen për procesin e shkrimit të “Enciklopedisë…”.
Kosumi u përgjigj se ky libër ka filluar të shkruhet së pari në mendje, deri sa baritja qelive të nëndheshme të Burgut të Nishit, për t’i shpëtuar të ftohtit dhe zieja në mendje të zbuloja një ligjërim letrar në të cilin thua një fjalë-çelës, një figurë letrare apo një term kulturor dhe lexuesi kupton një ´qind ide prej saj. Mbi këtë mision të pamundshëm letrar ka lindur Enciklopedia imagjinare, një trung letrar me plotë degë aq të mëdha sa duken si trungje të tjera, me pipa e sytha, me tekst e intertekst, me diku rreth pesëqind fjalë të tilla, po të cilat disa pesëmijë kuptime.
Poeti, studiuesi dhe dekani Merxhan Avdyli, e pyeti autorin se a duhet lexuesi të frikësohet kur hyn në pyllin e dendur të Ensiklopedisë imagjinare?
Kosumi tha se Enciklopedia… është si një mal, të cilin e vëzhgojmë. Dikush sheh lisat dhe e adhuron, dikush sheh egërsirat dhe e adhuron, dikush sheh gurët dhe I adhuron, dikush sheh lumenjtë, përrenjtë dhe i adhuron, dikush hapë tunele dhe nxjerr gurë të çmuar…, me rëndësi që secila klasë e lexuesve sheh Tokën e vet të premtuar. Sa më thellë të hyjë në këtë botë të re, aq më shumë do të frikësohet lexuesi. Sepse do të shoh historitë lemeritëse, për shembull, mjaftojnë edhe ato të fillimit të shekullit XX në Ballkan, kur u formuan shtetet e reja dhe kombet e reja, si serbët, bullgarët, grekët, e më vonë edhe shqiptarët, maqedonasët, malazezët, se çka kanë bërë ata kundër njëri tjetrit.
Profesor Nevrie Ismaili pyeti për metodologjinë e konstruktimit të fakteve historike me faktin letrar, imagjinar.
Autori tha se një nga bukuritë e këtij teksti është pikërisht humbja e kufirit midis historikes dhe imagjinares, shumë e vështirë të dallohet fakti imagjinar dhe fakti historik, dhe pikërisht aty ku mendon se po flitet për fakte historike, mund të jenë fakte imagjinare, ose aty ku mendohet se po fluturon imagjinata, në të vërtetë flasin faktet historike. Ky edhe është një element postmodern i këtij libri.
Mehmet Bushi e pyeti shkrimtarin se pse e keni quajtur “postroman” dhe cilin lexues e kërkon ky libër?
Autori tha se “Postroman” është një fjalë e krijuar nga unë, ngjizje e fjalës roman dhe asaj që vjen pas romanit, një zëvendësim I romanit me një zhanër të ri. Ky libër nuk është roman as edhe si asnjë tip a model I romanit e deri te postromani, sepse të gjithë ata trajtojnë një apo më shumë tema, një apo më shumë personazhe, një apo më shumë situata…., ndërsa në Enciklopedi ka sa zëra aq romane në miniaturë, sepse çdo zë paraqet një roman në miniaturë. Më ka ndihmuar mënyra se si e kam përdorë ligjërimin: unë nuk rrëfej për detajet e ngjarjeve apo përjetimeve të zakonshme, unë rrëfej vetëm për pikat referenciale, dhe vetëm për momentet kritike të ekzistencës njerëzore, vetëm për ballafaqimet e zhveshura të njeriut me situatat ekzistenciale, prandaj kjo mënyrë rrëfimi dhe ky ligjërim më ka bërë të mundshme që në një zë të shkurtër, për shembull në një faqe, të paraqesë një histori disa mija vjeçare dhe, ky është saktësisht një roman në miniaturë.
Studiuesja e re e letërsisë Donjeta Kryeziu e pyeti autorin se pse keni emërtuar një libër, ‘Libri për pesë Mariet’ dhe pesë personazhe të tij me të njëjtin emër, Maria?
Kosumi tha se pesë Mariet kam paraqitur fatin e femrave të Ballkanit në shekullin XX, pesë gra, me pesë fate të ndryshme, madhështore dh tragjike njëkohësisht, të gjitha me një prototip real, duke filluar me Marie Shllakun, Marie Kokolarin, Marie Jorgiqin, Marie Krasniqin dhe Marie K. Ua kam vënë emrin Marie nga mëma e krishtit, Maria/ Hazreti Mejremja, nëna e cila e pa më sytë e vet kryqëzimin e birit dhe i qëndroi te këmbët e përkushtuar ndaj tij dhe besimit të tij, por jo edhe e nënshtruar.
Albulena Limani pyeti se, sa ka ndikuar në shkrimin e tekstit letrar kujtesa juaj personale e burgut, pasi keni qenë vetë i burgosur politik për një kohë të gjatë?
Kosumi tha se flet me kënaqësi për kohën e burgut, për vetëm një arsye: burgu, sidomos i diktaturave komuniste, ka mëtuar të jetë një shpërfytyrim i njeriut. Në shumë raste ia ka arritur. Por në disa raste nuk ia ka arritur. Krijimi i letërsisë është një nga mjetet kundër shpërfytyrimit të burgut. Krijimi i letërsisë në burg është, përveç letërsi, rezistencë ndaj shpërfytyrimit të burgut. Unë besoj se ky realitet i shëmtuar i burgut nuk duhet të heshtet. Duhet të tregohet se çfarë lemeria bën njeriu mbi njeriun dhe çfarë është në gjendje të përballojë, të mbijetojë dhe të triumfojë njeriu. Këtë të vërtetë e kam thënë edhe në Enciklopedi… Por, është edhe ana tjetër e burgut: burgu, kjo e keqe, nuk të lë pa u hakmarrë. Ne e kemi mbijetuar dhe kemi triumfuar mbi burgun, mbi dhunën, mbi robërinë, mbi të keqen, mbi të shëmtuarën…, edhe si individë edhe si shoqëri, por kjo e keqe historike nuk na lëshon pa na ndëshkuar edhe nga përtej varrit. Sikurse te Gjenerali i ushtrisë së vdekur, ku varrmihësi që nxjerr eshtrat e ushtarëve armiq, gërvishtet vetëm pak në dorë nga një asht, por vdes.
Xhavit Lani pyeti se si i keni përzgjedhur personazhet, ata realë dhe imagjinarë?
Kosumi tha se dhe me emërtimet, sikurse me ligjërimin, ka ndjekur parimin e zotit: ka krijuar personazhe, edhe kur janë historike edhe kur janë imagjinare, e shpesh nuk dihet kur janë historike e kur imagjinare, sikur të krijoja njerëz të rinj, në një botë të re… Natyrisht që kam pasur edhe prototipe e modele. Disa prej modeleve mund të jenë edhe në këtë sallë. Për shembull, kam një motiv te Libri i pesë Marieve, në të cilin një personazh, nga dhimbja e thellë që ia vrasin vëllain në demonstratat e 1981, betohet publikisht në varrim se kurrë më në jetë nuk do të qesh! Prototipin e këtij betimi e kemi këtu në sallë. Dhe ky është një betim i denjë për tragjeditë antike.
Merrushe Sefa e pyeti autorin se cilët janë autorët apo veprat që kanë ndikuar në shkrimin e këtij libri.
Kosumi tha se idetë fillestare për fjalët-celës përputhen, por dne pa e njohur, me idenë e Raymond Williams-it dhe me librin e tij Keywords (1976), në të cilin e paraqet historinë kulturore të Anglisë përmes historisë së disa fjalëve. Këtë libër e kam lexuar diku kah vitet 2010 dhe jam lumturuar për ngjasimin e ideve të mia të viteve ’85-‘86 me ato të Williams-it. Por, ndikimin më të madh letrar në rininë time e kam përjetuar nga vepra e Kadaresë. Shkrimtarët që kanë ndikuar më shumë apo prej të cilëve kam absorbuar më shumë invencion letrar, pa dyshim është Borhesi, Eko, Markesi, Pamuku. Këto janë modele që i dua, përndryshe unë jam ndikuar nga shumë libra dhe shumë kultura, duke filluar nga librat e shenjtë dhe librat e vjetër. Mjafton të them se në Burgun e Beogradit Odisenë e Homerit e kam lexuar shtatë herë.
Hysen Këqiku, kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës, Dega e Gjilanit, lexoi një letër përgëzimi në emër të LSHK, Dega në Gjilan, në të cilën, shprehu gëzimin dhe mirëpritjen e botimit të Enciklopedisë imagjinare, duke e cilësuar një dite feste për lexuesit dhe letërsinë shqipe botimin e saj.
Në mbyllje, udhëheqësi i takimit, profesori Flamur Maloku, tha: “Kosumi nuk shkruan libër, por rrëfen për ngjarje e histori librash, të cilat janë rrëfime e nuk janë rirrëfime. Si vepra Enciklopedia Imagjinare, si vetë autori, duhen kuptuar brenda estetikës së narratives, ashtu si i kuptojmë Borhesin, Econ e Markezin.”/ KultPlus.com
Blerina Rogova Gaxha: Memorie dhe traumë, Artini, Prishtinë, 2023
Çfarë është memoria e çfarë është trauma?
Memoria është aftësia për të mbajtur në mend një ngjarje të caktuar, situatë apo periudhë. Trauma, e cila mund të jetë dy llojesh, fizike në kuptimin e sëmundjes dhe shpirtërore në kuptimin emocional, është tronditja e fortë nga një ngjarje, situatë apo periudhë e caktuar.
Të dyja këto terme shumë të qarta në shikim të parë, vijnë në një formë të veçantë në veprën Memorie dhe traumë (Kujtesa e luftës 1998-1999 në Letërsinë shqipe në Kosovë) të Blerina Rogova Gaxhës.
Memoria në librin e Blerina Rogova Gaxhës është një trajtesë letrare mbi kujtesën e luftës, e cila është një letërsi faktuese për ngjarje të përjetuara në Kosovë, gjatë periudhës së sulmeve serbe. Trauma, ashtu siç edhe përshkruhet në librin e autores, është një ngjarje e cila e ka fillimin por mbarimi i saj nuk dihet, mbase mund të jetë edhe me mbarimin e vetë jetës njerëzore.
Rogova Gaxha zgjedh 49 autorë kosovarë për t’i dhënë jetë qëllimit të vet që ta shqyrtojë natyrën dhe funksionin e memories dhe traumës së luftës së viteve ’98-’99 në letërsi, raportin e këtyre koncepteve me aktin e shkrimit dhe aktin e dëshmisë letrare.
Kjo vepër eseistike, përbëhet nga trembëdhjetë pjesë dhe përveç tjerash përbrenda ndarjeve ndërmjet pjesëve përfshihen edhe lustrime të ndryshme.
Riformësimi i luftës përmes letërsisë
Letërsia është fiksion, por ajo në Memorie dhe traumë vjen si dëshmi e një periudhe shumë të vështirë ku ngjarjet e kohës së luftës faktohen përmes letërsisë. Në këtë tekst trajtohen tri lloje viktimash nga lufta e fundit në Kosovë:
Të vrarët
Të dëbuarit
Të përdhunuarit
Autorët që zgjedh Rogova Gaxha janë protagonistë të dëbuar ose të pranishëm të kësaj lufte dhe ata merren me çështjen e çështjet të cilat mund të shihen nga prizmi personal dhe ai kolektiv. Njëmbëdhjetë ndarjet përbrenda veprës Memorie dhe traumë, siç janë: Letërsia si dëshmi, kujtesa e të zhdukurve, trauma e të mbijetuarve, kujtesa e fëmijëve të vrarë, trauma e refugjatëve, taksa e luftës, anatomia e traumës, luftë dhe liri: proza e zonës traumatike, rikrijimi i së shkuarës, vetja e traumatizuar: e kaluara në të tashmen, poezia e revoltës dhe protestës, paraqesin pikëpamjen e cila sillet në rrethin ku e kaluara ndjek të tashmen e autorëve në letërsinë shqipe të Kosovës, mbi përjetimet e luftës, ndërmjet traumës dhe kujtesës në fazat e ndryshme të jetës së gjithsecilit. Rogova Gaxha ndërton tri kohë në veprën e saj:
Fëmijëria
Rinia
Pleqëria
Faza e përjetimit fëmijëror të luftës, kalimi i një pjese të rinisë në luftë dhe pleqëria e vdekja gjatë periudhës së luftës janë një kujtesë dhe traumë e gërshetuar dhe e bartur edhe në lirinë e cila shihet dhe përjetohet nga të gjithë ata që ishin pjesë të këtyre kohëve dhe i faktuan ato kohë përmes letërsisë.
Funksioni i letërsisë në faktimin e këtyre ngjarjeve flet nëpërmjet syrit që i përjeton pamjet e frikshme, të humbjeve, të zhdukjeve, të fitoreve, të pamjeve makabre, ku nëna sheh fëmijën me trupin e ndarë në dysh dhe nuk çmendet, djali mban në krah eshtrat e babait të vdekur dhe nuk ka lot për të qarë, babai mban në gji fëmijën e pranon të flijohet bashkë me të, por nuk e lë vetëm.
Pra, bëhet fjalë për dokumentimin e ndjenjave njerëzore përmes letërsisë, përtej ngjarjeve e realitetit që mund ta përshkruajë fusha e historisë, këtu i jepet jetë këtyre ngjarjeve dhe njerëzve që ishin pjesë e tyre.
Letërsia këtu shtron një kërkesë të re ndaj vetvetes të cilën Rogova Gaxha e sjell si kërkesë shumë unanime, të flasë të vërtetën e përjetimeve të një kohe plot dëshmi, nga më afër, nga brendësia, nga ajo që dihet por nuk mund të shihet nga të gjithë. Trajtimi nga individi te shoqëria e lë pa ndarje ndjenjën e frikës, të dhembjes, shpresës, vdekjes, dëshirës e dashurisë, duke u bërë të gjitha një, duke jetuar trazimin përmes një kohe e cila la pas vetes vështirësi për të ardhur deri te qetësia e mëparshme.
Ndërmjet frikës, shpresës, jetës dhe vdekjes
Memorie dhe traumë sjell njerëzit të cilët mbase ndjenjat i kanë të thyera, jetën e duan, por frikë e kanë. Frika dhe shpresa e rrëzojnë monotoninë e protagonistëve të autorëve të Rogova Gaxhës. Ata ndiejnë mllef dhe janë të lodhur nga ndjesia që u jep bindjen se sytë e tyre tashmë janë mësuar me gjakun dhe pajetësinë në njerëzit e tyre, por kjo nuk ndodh edhe me armikun, ai thjesht e përjeton pamjen me pangopësi:
Asgjë nuk lëvizte brenda kornizës oxhaqet e shtëpive ishin të fikur pemët flinin pa zogj nga gjiri i një gruaje të vrarë rridhte qumështi sikur donte t’i shuante etjen për jetë atij që po e sodiste pikturën[1]
Në vargjet e Xhevdet Bajrajt të poezisë Tabllo lufte shfaqet pamja e një situate lufte, ku edhe zogjtë nuk kanë më vend në pemë, e shpresa ende rrjedh për një të ardhme të cilës iu shua një jetë.
Frika se do të humbasin shumë nga vetja dhe shpresa se do të gjendet një fije për të shpëtuar nga ky ankth vjen në dy forma të ndryshme, njëra tek autori Gazmend Bërlajolli e tjetra tek Donika Dabishevci, tek i pari gjendet shpresë te jeta, kurse tek e dyta kërkohet vdekja për ta larguar frikën se nuk ka më shpresë.
Nji tamël ma prunë do gra
…
Beben ngjeshë në prehën, vjehrrën po e lus Nanë, çikën ma rroku nji copë granate… gjaku rrëke kambës, …oj nanë, veç po dridhna, çikën a ma mban?
…
Rrugës dikur vjehrra, Zoti shnosh ty se çika, më thotë, vdiq.
Ç’me i ba oj nanë, a thue ku me e lanë?
Ia kam puthë ballin, edhe sytë të dytë te një mulli e kam lëshue Në nji cepë aty, ku kish pasë do sanë.
Mos e le këtu se ta han ndoj qen, Merre! Ushtar me uniformë ish. Merre! më bërtiti, këtu s’mundesh m’e lanë.
Iu afruem qytetit, na shtinë në fabrikë. u avitën gratë, copën e granatës ma hoqën me gërshanë, mishi mos me u infektue.
Ma përmiellën varrën prap ma lidhën kambën pakëz m’u qetësue.
Gjinit veçse gjakun s’mujsha me ia ndalë me u dridhë, ethe, më nisën.
Çikës ia laga buzën me nji tamël që ma prunë do gra.
Është e ndryshme ajo që ndodh me poezinë e Donika Dabishevcit Lutjet e nji nane:
S’kish menu nanëshkreta që mun vjen ajo ditë kur me ma t’kthjelltin menim kish me e lypë dekën e fmisë.
“Aman mor Zot, merre, merre nji dakik e ma parë. T’falem Zot, merre shpejt, merre e mos e le me hjekë!”
S’kish besue nanëmjera se mun vjen ajo ditë, që kish mu gzue kur shpirti i shpirtit t’saj, zemra e zemrës, loçka e loçkës, ai qingj i vogël që sa kish marrë kamtë me ecë ledinave, kish me i mshelë ata sy t’bukur, sy bojëqielli.
Jo me pushue, as me fjetë… Me i mshelë për mos me i çelë ma. Kurrë!
Nanëzeza menxi ja kish tubue zorrtë t’birit, zorrtë e çpupurituna si krelanë prej ciflave t’granatës.
“Marova nanë prej barku, mos m’prek… po m’dhem shumë”… si gjylpana n’shpirt dej n’ditë t’vorrit gugatjet e tij t’fundme…[3]
Pjesa më e prekshme nga të gjithë autorët, janë thirrjet që frika e shpresa e bërë bashkë ua ka falur. Kur përmendet frika para del figura e gruas shqiptare e cila mban shpresën e saj në gji, duke aluduar këtu në fëmijën e saj, shpresë që në ndonjë rast nuk dëshiron ta ketë nga drika se mund ta humbasë.
Ideja e trajtuar në lidhje me luftën në Kosovë është pandashëm e lidhur me këto dy figura, pra atë të gruas dhe atë të fëmijës. Fëmijët përshkruhen si pikëshikimi i të gjithve, në njërën anë për t’i ruajtur fizikisht nga armiku e në anën tjetër për t’i ruajtur shpirtërisht nga memorizimi i kësaj traume. Në kuadër të kësaj ideje mund të përmendet poezia Loja e tmerrit e poetit Sali Bashota, në të cilën njeriu i shndërruar në numër, ka sytë në fëmijën e vet, në shpresën e vet që gjendet mbi frikën e brendshme të humbjes:
Grua mbulona kokën me batanije Fëmijët janë zverdhur nuk do t’i çelë mëngjesi Shi i zi bie në kufirin e vdekjes Bllaca gjëmon kur na i zhveshin edhe ndjenjat
Ç’trishtim i tmerrshëm këput litarët e lotëve Populli im midis dy grumbuj gjarpërinjsh këlthet Po vdes në shkretëtirën e atdheut të vet O Zot jam njeri i shndërruar në numër Kur loja e tmerrit vazhdon pa pikë pa presje[4]
Lidhja e shpresës me fëmijët përtej njeriut me veten e vet, është një kontekst i cili mund të shihet nga një pikëpamje më e gjerë, më universale. Kjo bazuar në idenë se janë fëmijët ata që bëjnë kohën që të rinjtë dhe të moshuarit e lënë prapa dhe në anën tjetër është armiku i cili nuk e do të ardhmen tënde, do të ta vjedhë atë, ashtu siç edhe ndodhi në luftën e fundit në Kosovë, ku u vranë mbi 1000 fëmijë. Kjo bëhet edhe më e lexueshme në tekstin Memorie dhe traumë, ku pamja e fëmijëve të vrarë e të zhdukur vjen si një tragjedi e përzier me skenat më të tmerrshme.
Kufiri midis jetës dhe vdekjes është më i afërti, veçanërisht ky kufi theksohet për nga afria në një gjendje lufte. Por kuptimi i të dyjave, si i jetës ashtu edhe i vdekjes ndërron në luftë. Ndonjëherë vdekja në fakt është edhe shpëtimi më i lehtë, dëshira e vetme që kanë njerëzit që po e përjetojnë tmerrin e luftës.
Poezia Ata më thanë ik, dhe unë ika e poetit Lulzim Tafa, flet mbi temën e vdekjes në luftë dhe tjetërsimin në një kohë barbare:
Kokën time të prerë Në dorë ma dhanë Dhe thanë Ik!
Zorrët m’i nxorën Dhe me to M’i lidhën këmbët Dhe thanë Ik!
Mbusha gojën time Me gjak Xhepat me gjymtyrët e mia dhe ika.[5]
Por vdekja bëhet shumë herë më e dëshirueshmja, sidomos kur kalohet në situatën e grave të përdhunuara seksualisht në luftë. Kjo vjen përmes poezisë së Vlora Konushevcit e cila flet nga përspektiva e gruas e cila ka përjetuar dhunë seksuale në luftën e fundit:
Kur jam çky e jam çnderu n’sy të babës, të fëmijëve Tokën me thoj e kam gërry Dhambët fort i kam shtrëngu Mos me qitë as edhe nji za. Kambaduersh me krejt hezin e mbetun Kam gërry e gërry Vetit vorrin me ia ba, Dhimtën teme e paçi n’qafë![6]
Brutaliteti i dhimbjes së përjetuar e bën gruan e dhunuar të trajtuar nga Konushevci ta dëshirojë vdekjen, sepse jeta e saj veç është shndërruar në ferrin që mbase nuk do ta përjetonte nëse do të vdiste.
Vija e hollë ndarëse ndërmjet dy koncepteve jetë e vdekje, trajtohet si një thikë me dy tehë e cila në të dyja anët e rrëzon idenë e jetës së mirëfilltë, kjo ngaqë shumë prej njerëzve veç janë të dëbuar, kanë familjarë të zhdukur, kanë humbur fëmijët, kanë gratë e përdhunuara, kanë humbur dhe nuk kanë më atë që kishin, qenien e tyre.
Përshkrimi më i mirë që vjen në tekstin e Rogova Gaxhës është përmes poezisë Gjellë shqiptare të Xhevdet Bajrajt, të cilën ajo e zgjedh me shumë të drejtë kur përshkruhet imazhi i armikut:
Ushtarët e armikut në Kosovë kishin mëny të pasur shqiptare
Në mëngjes Qumësht nga gji të shqyer nënash dhe foshnja të palindura të ziera në zjarr shtëpish servirur me sy të zinj të kaltër apo ngjyrë kafe dhe nga një shishe lotë të valë
Ndonëse nuk qëndron vetëm parakalimi mbi shumë autorë që në veprën e saj i bën pjesë Blerina Rogova Gaxha, shtresimi që ajo bën në studimin e faktimit nëpërmjet letërsisë përfshin fletë të shumta të cilat lëvizin nga personalja në kolektiven, se si realisht shndërrohet dhimbja në letërsi, e letërsia në pasqyrë të së vërtetës.
Reflektimi mbi pasqyrën e thyer të kohës – lufta me hijet e traumës dhe kujtesës
Ardhja e lirisë nuk bëri një kalim drastik në jetën e njerëzve. Në Memorie dhe traumë jepet liria ashtu siç erdhi, plot me dhimbje. Trauma e kujtesa e luftës nuk la mundësi që dikush ta gjejë forcën e t’i kthehet jetës, siç është rasti i Pashkës, gruas në Gjakovë e cila e dogji veten pasi iu kthyen kufomat e fëmijëve të saj, por edhe ata që e gjetën këtë forcë, kjo ishte e mbushur me hije, frikë për të dalë në pah. Ashtu siç edhe merret në veçanti Blerina Rogova Gaxha, mbesin më të prekurat gratë e dhunuara seksualisht, të cilat në liri margjinalizohen edhe nga familjarët e tyre, mbesin në rrugë, nuk trajtohen nga askush.
Mënyra se si imazhi i tyre vjen në letërsi në Memorie dhe traumë përshkruhet përplot dhimbje dhe trishtim, ku gjendja e mjerë e grave të përdhunuara shfaqë edhe gjendjen e mjerë të shoqërisë, e cila turpërohet nga ajo që nuk është krenaria e tyre:
Na shihni në sy dhe ju shohim Ju shohim përditë po jemi kaq të verbër Ah, ku gjendet çelësi i Ferrit tuaj Një, dy, tre, Nëntë rrathë thellë në shpirtin e djegur Ju shohim e na shihni…[8]
Kjo poezi e Adem Gashit e shfaqë këtë traumë të ngelur në gruan e përdhunuar dy herë, një herë në luftën e të gjithve e një herë në lirinë e të tjerëve por jo të sajën, kjo sepse liria asaj i solli një luftë të re.
Kështu, sa është e fuqishme kujtesa mbi një kohë që ka lënë një traumë të thellë shpirtërore?
Këtë përgjigje e jep pikërisht autorja e veprës Memorie dhe traumë, duke dokumentuar përmes autorëve rolin e letërsisë në tregimin e kësaj fuqie, ku humbja më e madhe është e brendshme, ndërsa fitorja është e jashtme dhe përplot dhimbje. Duke përfunduar kështu se çmimi i paguar është aq i shtrenjtë dhe i pakthyeshëm, aq sa të vdekurit e të zhdukurit shpesh paraqiten në letërsi në një gjendje paqeje në krahasim me ata që vazhduan të luftojnë sepse mbetën të gjallë.
Përfundim
Ashtu siç shprehet edhe vetë autorja letërsia e dalë nga mitra e luftës shplon pëlhurën që mbuloi traumën e thellë për ta kthyer në këngë e lament, në dëshmi poetike e në testament letrar, ajo në të vërtetë e realizon idenë e kujtesës e idenë e traumës në një përmbledhje e cila sjell autorët e letërsisë shqipe të Kosovës, duke përcjellë mesazhin në dimensione të ndryshme, nga pamja e syve të foshnjës në atë të syve të pleqve, nga pamja e të burgosurit, e të dëbuarit, të zhdukurit, të vdekurit, atij që jeton, të përdhunuarit e kështu me radhë duke përdorur thellësinë në vërtetësinë të cilën mund ta sjellë arti i letërsisë, përmes aftësisë së saj për t’u bërë një me dhimbjen, shpresën e frikën.
Blerina Rogova Gaxha me këtë studim e sjell një rezultat shumë të çmuar në kontekstin jo vetëm letrar. Andaj, përfundimi mbi këtë tekst studimi nuk ka se si t’i largohet fjalisë përfaqësuese të tij:
Lufta nuk ka kujtesë, por truri poetik mban në mend.
Shënim: Punimi është prezantuar në lëndën Letërsi aktuale shqipe, te prof. dr. Sali Bashota, studimet master, Dega e Letërsisë Shqipe, Fakulteti i Filologjisë, Prishtinë.
Skënder Rusi është njëri ndër poetët më të njohur të poezisë së sotme shqipe. Ka botuar 25 vëllime poetike, 1 dramë dhe 1 komedi. Është përfshirë në shumë antologji kombëtare dhe ndërkombëtare. Është shpërblyer dhe nderuar me mirënjohje dhe çmime të larta për krijimtarinë e tij letrare. Për 14 vjet ka qenë kryetar i Klubit të Shkrimtarëve “Bota e re” në Korçë. Pastaj, drejtor i Pallatit të Kulturës, drejtor i Bibliotekës Publike “Thimi Mitko” (1997-2017). Është ideator i Festivalit Ndërkombëtar të Autorëve “Netët Korçare të poezisë”.
Duke e vlerësuar poezinë e Skënder Rusit, poeti Dritëro Agolli, ndër të tjera thotë: “Rima e poezisë së Skënderit është e veçantë, atij nuk ia ndien rimën, ai bën muzikë, poezia e tij këndon. Ndaj unë e veçoj Skënder Rusin që jeton në Korçë. Poezia e tij shquhet për një lirizëm të hollë në marrëdhëniet njerëzore dhe në aleancë me natyrën. Unë do të thosha se Skënder Rusi është ndër lirikët më të mirë në komunitetin e poetëve tanë bashkëkohorë”.
***
Me Skënder Rusin, Poetin e Dashurisë, herën e fundit u takova më 26 maj 2024, në mbrëmjen finale të Festivalit Ndërkombëtar të Autorëve “Netët Korçare të Poezisë”. Atë mbrëmje erdhi ndër të parët në MIK Hotel, bashkë me zonjën e tij dhe me mbesën e vogël. U ul në fund të karrigeve, të cilat ishin të renditura për pjesëmarrësit. Pastaj, erdhën poetët, këngëtarët, lexuesit…Të gjithë e përshëndesnin lirikun e dhimbjes së bukur, siç e quante i biri i tij, Eris Rusi. Ndërsa drejtoresha e Bibliotekës Publike “Thimi Mitko”, Jorida Tolkuçi dhe kryetarja e PEN Qendrës së Shqipërisë, Entela Kasi merreshin me organizimin e aktivitetit. Çdo gjë ishte gati për të filluar një mbrëmje e bukur poetike në shumë gjuhë, por që i bashkonte gjuha e poezisë.
Skënderi ishte shumë i gëzuar për organizimin e edicionit të 28 -të të “Netëve Korçare të Poezisë”, të cilin e kishte themeluar. Mbesa e tij e vogël shkrepi disa foto, para se t’i ndërronim numrat e telefonave celularë, ndërsa zonja e tij më tha se do të vinin së shpejti në Prishtinë dhe se Skënderi kishte dëshirë ta botonte një dramë që e kishte në dorëshkrim. I premtova se do të interesohem për botimin e dorëshkrimit. Buzëqeshi, siç buzëqeshin poetët e vërtetë. Skënderi e donte Kosovën dhe i çmonte shumë poetët e Kosovës.
Në tavolinë i kishte katër ekzemplarë të librit të tij të zgjedhur me poezi me titullin “Dalëngadalë unë po bëhem ikje”. I premtova për botimin e një cikli të poezive të zgjedhura në numrin më të ri të revistës letrare “PEN Kosova”. E priti me shumë dashamirësi propozimin tim.
Me rrëmbim e kapi stilolapsin dhe ma nënshkroi librin. Më shikonte drejt në sy, pastaj ndalej. Merrte frymë thellë. Sikur i përfytyrohej një çast tjetër për të bashkëbiseduar. Më pyeti me një zë të shterur se më kë isha ulur në tavolinë. I tregova. I mori një nga një librat dhe filloi t’i nënshkruante për Ibrahim Berishën, Binak Kelmendin dhe Sadik Bejkon.
U përqafuam. Pastaj erdhi shkrimtari Besnik Mustafaj dhe ul në tavolinë me të.
Filloi mbrëmja finale e festivalit. Secili prisnim radhën për të lexuar. Nuk binte më shi si në natën e parë të festivalit. Një fllad i lehtë i mbrëmjes valëvitej nga skaj në skajin tjetër, në ambientin ku ishin mbledhur poetë nga vende të ndryshme të botës.
Por, pas pesë ditësh Poeti i Dashurisë iku në amshim për të mbetur përjetësisht njëri ndër lirikët më të veçantë në letrat shqipe.
Lamtumirë Poeti i Dashurisë, Skënder Rusi!
Skënder Rusi
JAM DHE S’JAM
Jam bir i yjeve që s’vdesin,
Planet, që trajektore s’njeh!
Unë qesh dhe zgjoj gjithë Universin,
Nga gjumi, diellin, unë e ngre!
Në Mars, me të unë pi konjak,
Kafen e pi në Jupiter!
Te Kashta e Kumtrit çlodhem pak,
Me dorë arushat përkëdhel!
Jam bir i yjeve, ju them!
Në tokë kam zbritur përkohësisht!
Kush më kërkon, zor se më gjen!
Se jam dhe s’jam njëkohësisht!
(Marrë nga libri “Dalëngadalë unë po bëhem hije”, Schnell, Tiranë, 2023)/ KultPlus.com
Poeti i njohur korçar, Skënder Rusi, është ndarë nga jeta në moshën 72 vjeçare. Homazhet për poetin bëhen nesër (1 qershor) tek teatri Andon Zako Çajupi ora 12.00 dhe përcjellja për në banesën e fundit do të bëhet në orën 14:00.
Me rastin e vdekjes së poetit Rusi, Pen Qendra e Kosovës nëpërmjet një telegram ngushëllimi ka shprehë ngushëllimet për familjen dhe gjithë komunitetit letrar.
Lajmin për vdekjen e Skënder Rusit e morëm me pikëllim të madh. Jeta dhe vepra e tij dëshmojnë për njeriun dhe poetin e veçantë në letërsinë shqipe. Ai do të mbetet njëri ndër lirikët më të shquar shqiptar, poezia e të cilit do të lexohet dhe do të vlerësohet brez pas brezi.
Ngushëllime familjes së poetit, Bibliotekës Publike “Thimi Mitko” në Korçë, drejtorisë së Festivalit Ndërkombëtar të Autorëve “Netët Korçare të Poezisë” dhe PEN Qendrës së Shqipërisë.
Data: 21 Qershor
Ora: 19:30
Vendi: KultPlus CaffeGallery
/ KultPlus.com 
