Fëmijët e vendlindjes sime varg kah përrenjtë rrjedhin
Ti krua ëndërron detin dhe rrjedh me etjen time
Abdylatif Arnauti, me origjinë nga një fshat i Vushtrrisë, është pa dyshim emri më i dëgjuar në mesin e “arnautëve” të Sirisë. Poet dhe publicist i njohur, Abdylatifi ka bërë dhe vazhdon të bëjë një punë të madhe për njohjen dhe prezantimin e letërsisë shqipe jo vetëm në Siri, por edhe në vendet e tjera arabe.
Krahas botimit të letërsisë shqipe në botën arabe, ai ka shfaqur interesim edhe për botimin e poezive të veta në gjuhën shqipe. Fryt i këtij interesimi është përmbledhja Përtej maleve, deteve, e botuar në Prishtinë në vitin 1981, si dhe vëllimi Zjarri i mallit, i botuar në Tiranë më 1985.
Malli për dheun e të parëve është lajtmotiv i poezisë së Abdylatifit. Ai e mban atë me vete kudo, si një shenjë në trup a plagë në shpirt, ashtu siç e mban edhe mbiemrin “Arnauti” si një lloj pasaporte për origjinën dhe identitetin e vet.
Poezia e Abdylatif Arnautit, sikurse edhe ajo e poetëve të tjerë të diasporës shqiptare, është një “medalje me dy faqe”: në njërën anë mesazh malli e dashurie për dheun e të parëve, kurse në anën tjetër dëshmi tragjike e “gjakut tonë të shprishur”, siç do të thoshin vëllezërit arbëreshë, të shpërndarë në të katër anët e botës.
Vjersha Krua i fshatit tim poetizon një motiv të njohur të lirikës shqipe – dhe veçanërisht të asaj të krijuar në mërgim – atë të kroit të vendlindjes. Tema e kroit, e shndërruar në poezinë shqipe në një topos, gjen tek ai një trajtim të veçantë e origjinal, aspak idilik. Vjersha hapet me një apelativ: “o, krua”, për të vijuar me një përcaktim inventiv të objektit të këngëtimit, kroit të vendlindjes, të cilin poeti e quan “fëmijëria e tim eti” dhe “pleqëria ime”, me ç’rast fjala fëmijëri i atribuohet njeriut të moshuar, babait, që mbase nuk rron më, kurse fjala pleqëri pasardhësit të tij. Pason një varg tek, në të cilin poeti, duke kuvenduar me kroin si me një qenie të gjallë, që ka zemër, përsërit tri herë fjalën ujë: Zemra jote ujë ujë ujë. Uji, siç dihet, në poezi është simbol i jetës; i rrjedhës së saj të përhershme. Murmurimat, vetëtimat, dëborat dhe ngricat mund t’i sjellin atij (kroit) trishtim të përkohshëm, por nuk arrijnë dot kurrsesi t’ia ngrijnë zemrën dhe t’ia ndalin rrjedhën. Poeti përdor fjalën “gulim”, një variant lokal i fjalës onomatopeike gurgullimë. Në vargjet pasuese rishfaqet edhe një herë imazhi i kroit të vendlindjes që rrjedh kah deti, ndërkohë që fëmijët e saj rrjedhin kah përrenjtë dhe sajohet një kontrast i fuqishëm, që përftohet nëpërmjet pranëvënies së fjalëve: fëmijëri-pleqëri, ujë-etje, përrua-det etj. I këtij fahu është edhe përfundimi mbresëlënës i vjershës: “Ti krua/ ëndërron detin/ dhe rrjedh me etjen time”.
Tri vargje nga vjersha monumentale e Lasgushit, Kroj i fshatit tonë, të vëna si moto në krye të vjershës, luajnë rolin e paratekstit (sipas Zhënetit), që prodhon efekte të caktuara, ndër të tjera, edhe atë të ndërlidhjes së poetit “arnaut” me origjinë nga Kosova, që jeton e krijon në Damask të Sirisë, me traditën e poezisë shqipe.
(Marrë nga libri i profesor Agim Vincës “Këngë e hapur: Antologji e komentuar”, Prishtinë 2005)/ KultPlus.com
Projekti STEM për të gjithë – STEFORA po kontribuon në fuqizimin e grave dhe vajzave përmes ndërtimit të kapaciteteve për programe STEM (Shkencë, Teknologji, Inxhinieri, Matematikë) në institucionet e arsimit të lartë me fokus në gjithpërfshirje dhe diversitet. Projekti mbëshetet nga Programi i Erasmus+ të Bashkimit Europian dhe implementohet në partneritet nga gjashtë institucione të arsimit të lartë në Kosovë, Shqipëri, Suedi dhe Irlandë.
Si i tillë, projekti është i dizajnuar me një qasje gjithpërfshirëse dhe synon i) adresimin e barrierave institucionale duke krijuar qytetari digjitale ii) aplikimin e parimeve universale në dizajnimin e aktiviteteve mësimore si dhe infrastrukturën mbështetëse iii) përvetësimin e një qasjeje kritike ndaj normave shoqërore duke ngritur vetëdijen kulturore rreth përfshirjes së vajzave dhe grave në fushat STEM në Kosovë dhe Shqipëri.
Projekti është realizuar në tre faza:
Kontekstualizimi i përvojave, sfidave dhe mundësive të vajzave dhe grave në fushat STEM, përmes një serie të diskutimeve të organizuara me akterë relevantë në STEM në Kosovë dhe Shqipëri. Të dhënat e mbledhura nga këto diskutime tregojnë se pavarësisht përparimit të bërë në rritjen e pjesëmarrjes së vajzave dhe grave në fushat STEM, normat ekzistuese shoqërore, si përgjegjësitë për familjen po vazhdojnë të luajnë rol të rëndësishëm në zgjedhjen profesionit dhe vazhdojnë t’i riprodhojnë pabarazitë gjinore në shkollim dhe në tregun e punës. Gjatë diskutimeve është vënë në pah edhe fakti se rritja e interesimit të vajzave në fushat e Inxhinierisë Teknologjike mund të ndodhë sepse në shume raste kjo lejon punë nga shtëpia e poashtu disa fusha STEM ofrojnë mundësi mësimdhënieje që prapë ju ofron grave dhe vajzave më shumë fleksibiltet në orarin e punës. Megjithatë, kjo nuk po ndodh ende në fushat të konsideruara tradicionalisht që ju përkasin burrave si energjia, makineria, dhe ndërtimtaria.
Ndërtimi i kapaciteteve përmes dizajnimit të moduleve, trajnimeve dhe punëtorive të ndryshme. Bazuar në gjetjet nga diskutimet me akterë si dhe për të arritur synimet e projektit, janë dizajnuar tre module trajnuese me fokus ne qytetarinë digjitale; parimet universale në dizajnim; si dhe qasje kritike ndaj normave shoqërore. Më pas, janë zhvilluar një sërë trajnimesh të avancuara, punëtori, dhe uebinare më stafin akademik dhe administrativ të institucioneve të arsimit të lartë në Kosovë dhe Shqipëri me synim të krijimit të një qasje kritike ndaj stereotipeve gjinore në STEM përmes rishikimit të planprogrameve, materialeve mësimore por edhe infrastrukturës mbështetëse në këto institucione.
Punëtori e mbajtur në RIT Kosovo, Kosova, 2023
Sigurimi i qëndrueshmërisë së rezultateve të projektit duke hartuar strategji për gjithpërfshirje dhe diveristet ne STEM në katër institucionet në Kosovë dhe Shqipëri. Poashtu, është ndërtuar STEM Observatory ku stafi akademik nga institucione të ndryshme mund të ketë qasje t’i shfrytëzojë modulet dhe materialet trajnuese në të ardhmen. Poashtu, për të rritur vetëbësimin e vajzave dhe grave të reja në STEM, në kuadër të projektit është krijuar Rrjeti i Grave Eksperte në STEM. Përmes ketij rrjeti synohet që gratë e njohura në fushat STEM do të shërbejnë si mentore për vajzat dhe gratë e reja që synojnë të ndjekin karrierën e tyre në këto fusha.
Trajnim për qytetari digjitale, MU, Irlandë, 2024
Nismat dhe aktivitetet e realizuara në kuadër të projektit STEFORA paraqesin hapa të rëndësishëm drejt thyerjes se barrierave sistematike si dhe fuqizimit te vajzave dhe grave në fushat STEM. Megjithatë, që të arrijmë barazi gjinore kërkohen reformat të vazhueshme, aktivitete avokuese si dhe ndryshime kulturore në mënyrë që të çrrënjosen stereotipet gjinore dhe pabarazitë strukturore. Prandaj, duke intensifikuar përpjeket tona përmes projekteve dhe nismave të ngjashme si STEFORA mund të kontribuojmë në vazhdimësi në krijimin e një terreni më të barabartë në STEM ku do të përfitojnë jo vetëm gratë, por edhe shoqëria në përgjithësi.
Vërejtje: Ky dokument është prodhuar me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e tij është përgjegjësi e vetme e konsorciumit STEFORA dhe nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e Bashkimit Evropian./ KultPlus.com
Në Fakultetin e Filologjisë u promovua vëllimi “Përrallëza arbëreshe”nga Mario Bellizzi. Vëllimi “Përrallëza arbëreshe”, i përgatitur nga poeti dhe intelektuali arbëresh, Mario Bellizzi është promovuar sot para profesorëve dhe studentëve të Fakultetit të Filologjisë.
Takimi promovues u drejtua nga profesori Bardh Rugova, i cili, në fjalën e tij, theksoi rëndësinë dhe pasurinë e gjuhës dhe kulturës arbëreshe.
Kurse Mario Bellizzi ka prezantuar vëllimin “Përrallëza arbëreshe”, me 102 përralla të mbledhura nga 39 katunde arbëreshe të Italisë. Ai gjithashtu ka folur edhe për arsyen e përzgjedhjes së këtyre përrallave, për rëndësinë e letërsisë dhe kulturës orale, si dhe për strukturën e përrallave arbëreshe. Poeti arbëresh Mario Bellizzi gjithashtu ka përshkruar përmbajtjen dhe motivet e këtyre përrallave arbëreshe, të cilat sipas tij, manifestojnë shpirtin e qenies së popullit arbëresh të Italisë./ KultPlus.com
Lekat apo pacërrkat sikurse njihen në popull tashmë kanë ardhe në një dimension tjetër, të cilat nëpërmjet mjeshtërisë dhe kreativitetit të artistes Fitore Syla na vijnë si pjesë dekoruese e ambientit, përkatësisht nëpërmjet llambave elektrike, shkruan KultPlus.
Krijimi i artistes Syla na sjell llambat elektrike në tri mënyra: atë për tavolinë, llambe që vendoset në plafon dhe llambat e gjata që vendosen në dysheme.
Krejt ky art që lidhet me trashëgiminë kulturore, pasi që kjo bime ishte përdorë qysh nga kohërat e vjetra nëpër familjet shqiptare po vjen me një tjetër prurje artistike, e që mund ta shijoni për së afërmi nëpërmjet ekspozitës në KultPlus Caffe Gallery qw do të hapet më 16 dhjetor, në ora 19:00.
Ndriçim, art, aromë pacërrke dhe degustim i verës ju pret në këtë mbrëmje të ftohtë dhjetori, e që do t’ju ofrojë një ngrohtësi që se keni përjetuar deri më tashti.
Karriera e antikonformistit që influencoi jetën artistike në Kosovë.
Njerëzit që jetojnë në qytet, të kapluar nga rutina ditore dhe streset e përgjithshme shpeshherë e marrin të mirëqenë funksionimin dhe historikun e institucioneve kyçe, siç është teatri, por paraqitja e kësaj çështje nuk është thelbi i kësaj trajtese, sepse natyra njerëzore është e prirur të harrojë të bëj pyetjen bërthamë, kush ishin prijatarët dhe si u ndërtuan këto institucione.
Kjo është e theksuar tek të rinjtë por si dukuri prek të gjitha shtresat. Për me shumë, diskursi publik e ka të nevojshme rifreskimin e fakteve me qëllim përkujtimi dhe njohjen e historikut të teatrit respektivisht njohjen me ato figura që kontribuuan në ndërtimin e këtij tempulli të kulturës.
Çfarë duhet të dimë për teatrin respektivisht për nismëtarët që filluan të hedhin lopatat e para në themelet e këtij institucioni që funksionoi me mund e sakrifica dhe nuk u lëkund nga valët me të forta kur u sulmua nga armiqtë shekullorë dhe si i rezistoi shtrëngatave të kohës.
Krijimtaria artistike e Fetah Mehmetit zbërthen në vetëvete shumë pikëpyetje që ndërlidhen me historikun dhe konsolidimin e teatrit të qytetit, veprimtari e cila është zhvilluar në një kohë kur për teatrin ka patur pak artistë e krijues që kanë prodhuar art respektivisht nuk ka patur shfaqje për publikun.
Për rrjedhojë duhet kuptuar qe publiku i asaj kohe ka qenë jashtëzakonisht i etur për kulturë teatrale, kur dihet fakti që politikat e regjimit të Jugosllavisë së asaj kohe, kanë qenë diskriminuese për shqiptarët që ka nisur me shkallë gradacioni të pa-vërejtshëm duke përfunduar dalëngadalë me politika shfarosëse. Realisht janë njerëzit e artit, ata që e artikulojnë me zë e figurë në skenë brengën që e kanë njerëzit të cilët në njëfarë forme e kanë për detyrë të vetëdijesojnë popullin e tyre drejt një mobilizimi human për të mbrojtur dhe kultivuar vlerat që janë identikit kombëtarë.
Kjo gjendje e renduar e ka shtyrë të riun Fetah Mehmeti të zhytet në përsiatje për të bërë atë qe deri atë kohë nuk kishte arritur askush ta realizonte në rajonin e Anamoravës, të orientonte velat drejt mbrojtjes së vlerave kombëtare duke u përgatitur me shkollim superior në fushën e artit skenik.
Fillesat e rrugëtimit të tij nisen qysh në kohën kur ai ishte në shkollë të mesme, ambicie që në dukje të parë, kanë gjasuar utopike dhe të shterpëta marrë për bazë synimet e larta që kishte. Rrethanat e fund-viteve 60-ta, ishin në dis- favor të ambicieve të Fetahut për të dëshmuar talentin e tij për artin ndaj dhe u detyrua të fillojë punën si mësues i gjuhës dhe letërsisë shqipe ne malësi te Kamenicës. Jo që nuk i pëlqente mësimdhënia, por zemra i rrihte për skenën ndaj dhe për më pak se dy vite pune, vendos të konkurrojë për aktor në teatrin e Shkupit.
Ky konkurrim ishte më shumë se guxim për dike që deri ditën që futet në audicion nuk i kishte shkelur këmba në një qytet metropol siç ishte Shkupi i asaj kohe. Kuptohet edhe konkurrenca duhet të ketë qenë sa e ashpër aq edhe mbytëse për Fetahun që pas shkollës se mesme kishte arritur të bëhej një mësues fshati që i mësonte fëmijët shkrim lexim, por kishte kurajon për tu sfiduar. Askush atëbotë, nuk ka pandehur se Fetahu i ri do të çante malin me një të goditur dhe do të pranohej si aktor i teatrit të Shkupit, kuptohet pa mbështetje dhe pa njohje me askë nga bota e artit apo nga strukturat vetëqeverisëse të atij shteti që quhej Jugosllavi.
Guximi i tij, ka bërë që të gjithë të pyesin:
Kush ishte vërtetë Fetah Mehmeti; çfarë mund të bëj dhe çfarë ka për të bërë i vetëm në industrinë e artit krejt i vetëm, pa mbështetje dhe pa resurse?
Pak njerëz e dinin që ai ishte një karakter i fortë që tundohej jashtëzakonisht shumë nga ideja për të realizuar mision të pamundshëm dhe ishte gjithmonë i hapur për sfidën e radhës.
Njësoj siç e pranoi sfidën që të realizonte ëndrrën e tij, ai e dinte që sfida e radhës ishte që të bëhej aktori më i mirë i Teatrit të Shkupit dhe kjo gjë sipas tij ishte e mundshme, gjë që koha e vërtetoi si shumë të saktë.
Fetah Mehmeti i njihte fare mirë kapacitet artistike që kishte dhe e dinte se kundrejt këtij potenciali nuk e fshehte ambicien për të kapur majat në industrinë e artit. Ai ishte, as me pak as me shumë një boem i lindur që dinte shumë mirë se çfarë bënte në zanatin e tij ndaj dhe që në fillesat e para si aktor e bindi publikun shkupjan dhe me gjerë që ai nuk ishte aksidental dhe as rastësor, por kishim të bënin me një artist të përmasave jo të zakonta për nga zotësia dhe kreativiteti skenik.
Fillim vitet e 70-ta e gjetën Fetahun me mëngë të përvjelura në shfaqje të ndryshme si aktor ku ju besuan role me peshë aspak të vogël, sepse regjisorët e kohës e dinin që ai atë që e premtonte, se do ta realizonte, e bënte në mënyrën më të mirë të mundshme.
Që në vitet e para, në këtë teatër, ai u angazhua në shumë shfaqje siç janë: “Dielli i mbrëmjes, “Dielli i mëngjesit”, “Miza në vesh”, “Skënderbeu“ etj, por ai ishte në kërkim të roleve më të vështira e më sfiduese që më vonë ia arriti të shfaqet me rol kryesor në shfaqjen “Ëndrra e një nate vere” e William Shakespeare, në të cilin megaprojekt të Teatrit te Shkupit ylli që shkëlqeu ishte Fetah Mehmeti. Në memoaret e të vëllait Ruzhdi Mehmeti qëndron akoma e freskët ndjesia triumfuese kur në përfundimin e shfaqjes, Fetahu ishte më i aplauduari që qëndroi me bis një kohë të gjatë në shenjë mirënjohjeje nga publiku në premierën e kësaj shfaqje. Një kujtim tjetër që i vëllai e mban është vlerësimi i kritikut te artit Vehap Shita, i cili për rolin e interpretuar të Fetahut në shfaqjen “Varret e pafajshme“ shprehet: “Fetah Mehmeti nuk luajti dhe as nuk aktroi në skenë, por thellë ne shpirt e përjetoi rolin dhe e bëri të qajë një sallë të tërë”. Ky ishte një vlerësim real i Z. V. Shita por njëlloj edhe njohës e kritik të tjerë nga Kosova e ndiqnin me kërshëri shfaqjet në Shkup, ku merrte pjesë gjeniu Kosovar të cilët mbusheshin me ndjenja krenarie e mburrje me performancat e tija të shkëlqyeshme.
Të arriturat, sukseset, triumfi i tij në një terren te vështirë, ku zhvilloheshin beteja peshkaqenësh në teatrin Republikan Maqedonas, nuk ishte ambicia e vërtetë e aktorit Gjilanas dhe për të kjo ishte fare e thjeshtë sepse ai synonte diçka më shumë dhe ky synim nuk ishte obskurik. Atë e mbante gjallë ideja dhe motivi pse kishte vajtur ne Teatrin e Kombësive jo për t’u akomoduar apo për të krijuar zonë komforti në një qytet metropolitan si Shkupi por ai nuk donte të jetonte i shkëputur me vendlindjen dhe qytetin ku ishte rritur, sepse ai dëshironte me çdo kusht të shkrinte potencialin e tij në Kosovë dhe në këtë mënyrë t’i jepte krah zhvillimeve kulturore e artistike në vendin e tij. Për ta ushqyer motivin fillestar se pse kishte shkuar ne Teatrin e Kombësive, ai filloi të ushtrojë funksionin e regjisorit të cilin e realizonte me kohë të pjesshme nëpër teatrot e Kosovës. Paralelisht me punën që realizonte ne Shkup, ai realizonte shfaqje sa ne Teatrin Krahinor në Prishtinë, po aq edhe ne Teatrin e Ferizajit, Gjakovës e Gjilanit, por duhet pranuar që zemra i rrihte fort për Gjilanin e për efekt ai realizoi shfaqjet si “Erveheja” në Gjilan, “Dervishi dhe vdekja” në Ferizaj, “Armiku i popullit” në Prishtine, dhe “Halili e Hajrija” në Gjakovë.
Potencialin dhe vullnetin që kishte nuk kishte forcë ta ndalonte apo t’ia ulte ritmin e punës edhe pse shpesh e zinte nata rrugëve për tu kthyer në Shkup për të realizuar këtë agjendë të ngjeshur profesionale. Ai aspak nuk e kishte problem që të ndalte veturën dhe të merrte një sy gjumë kudo që ndodhej dhe e bënte për të mbajtur parimin që të nesërmen do të ishte se s’bën në prova apo në plotësimin e zotimeve të dhëna.
Vështirë të gjendet një aktor a regjisor i përmasave afërsisht të njëjta që kishte gamë me të gjerë fushëveprimi, se sa Fetahu dhe të realizonte me aq përsosmëri çdo projekt që kishte në dorë.
Një nga momentet më kulmore të karrierës së këtij artisti të madh, janë vitet e bashkëpunimit ndërkulturorë që Teatri i Kombësive realizoi me Teatrin Popullore të Shqipërisë, në të cilën marrëdhënie, ai ndërtoi një raport kolegial e vëllazëror me aktorin, dramaturgun dhe një ndër regjisorët më të njohur shqiptar Kujtim Spahivoglin, i cili realizoi shfaqjen “Karnavalet e Korçës” në vitin 1972 me trupën teatrale të Shkupit. Dëshmitarët dëftojnë se kurrë nuk e kanë parë Fetahun më të gëzuar dhe më të lumtur se në kohen e realizimit te kësaj shfaqje, ndaj dhe pa frikë mund të thuhet se ai dhe Kujtim Spahivogli kuptoheshin pa folur fare, kur vinte në pyetje zgjidhja profesionale apo si duhet përcjellë mesazhi sa më fuqishëm tek publiku. Të dytë i bashkonte gjenialiteti dhe zelli për skenën ndaj dhe shumicën e kohës rrinin bashkë duke shkëmbyer njohuri e përvoja personale, për të cilën gjë Fetahu ishte mirënjohës deri në përgjërim për njohuritë e thella që i mësoi për punën me regjisorin Spahivogli. Takimi dhe bashkëpunimi me te ishte shtyse për Fetahun të fillonte të hapte kapitullin më të guximshëm të tij dhe të Teatrit të Gjilanit realizimin e shfaqjes “Gjenerali i ushtrisë se vdekur” në vitin 1976, shfaqje e cila shënon fillimin e epokës së vënies së gurthemelit të teatrit profesional ngaqë deri në atë kohe ishin venë në skenë disa shfaqje, por jo të nivelit profesional qe kërkohej. Roli i Fetahut si profesionist me angazhimet e tija në këtë teatër, mund të krahasohen sikur roli i prindit kur rrit foshnjën dhe fillon t’ia mësojë hapat e parë të ecjes dhe këtë gjë e ka bërë me Teatrin e Gjilanit, pa kursyer asgjë nga vetja. Për ta kuptuar më drejtë dhe më saktë misionin që kishte i ndjeri dhe si e realizoi, e rrugës është të hedhim një vështrim se i çfarë niveli profesional ishte dhe ku fshihej gjithë ky potencial për të realizuar misionin e themeltarit.
Fetah Mehmeti kishte një inteligjencë të frikshme, nuhatje jo të rëndomtë profesionale, zotësi të rrallë por para se gjithash ishte një njeri me një guxim të pashoq. Kolegë të shumtë e kanë cilësuar si artist rebel me një fantazi të shfrenuar. Pikërisht, guximi e bënte atë të ishte jo-konvencional dhe i pakompromis në shprehjen e lirisë individuale dhe të brengës kolektive. Në thelb, ai ishte stoik dhe gardian i mbrojtjes së lirisë si formë e shprehjes që askush nuk mund ta ndalojë, të paktën jo në skenë. Ishte dashnor i artit, paqes dashurisë dhe lumturisë që secili njeri meriton ta gëzojë, dhe për këto parime ishte i gatshëm të futet në çfarëdo beteje, me këdo dhe në çdo kohë. Ai ishte trim në përballje mes intelektualësh në argumentimin e së drejtës dhe mbrojtjen e këtyre idealeve e për rrjedhoje nuk njihte aspak se çfarë është frika.
Meqë ai asnjëherë nuk mendonte dhe nuk ishte njëlloj si njerëzit e zakonshëm, e kishte të zhvilluar në masë të theksuar kreativitetin por, më shumë ka spikatur tek ai mendimi kritik lidhur me zhvillimet politike e kulturore të krimbura.
Antikonformizmi i tij është shprehur hapur përmes metaforës, krahasimit e rebelimit që e ka realizuar në skenë duke përçuar mesazhe të forta si regjisor por edhe si aktor pothuajse ka bërë të njëjtën gjë. Ai në skenë ka ditur shumë mirë të shpreh indinjatën dhe kundërshtitë që kishte me zhvillimet e mbrapshta të regjimit. Fetahu nuk ka folur shumë me njerëz. Ai ka zhvilluar luftë sistemike në raport me fenomenet shoqërore të dëmshme dhe këtë procesim e ka shoqëruar me heshtje, nën shoqërimin me një gote raki dhe cigare. Ai, në skenë ka reaguar furishëm dhe nuk ka lejuar asnjëherë të bëhen gjerat shkel e shko për t’i thënë të keqes stop ashtu si e meriton.
Ai ka ditur t’i thyej klishetë dhe të ec i vetëm në gjetjen e shtigjeve alternative që rrallkush ka arritur t’i shkel apo të guxojë të shtegtojë rrugëtim të ngjashëm. Kontributi i këtij mjeshtri të madh të skenës ishte i tejçmuar deri në fillim vitet e ‘80-ta në themelimin dhe konsolidimin institucional të Teatrit të Gjilanit, sepse pas kësaj periudhe Fetah Mehmeti vazhdon karrierën profesionale në Akademinë e Arteve në Beograd si bursant në specializimin e regjisurës së filmit.
Kjo periudhë paraqet një epokë të re profesionale që ai synonte të ndërtonte një karrierë të re për të plotësuar në një far forme zbrazëtirën që e kishte Kosova në fushën e kinematografisë respektivisht mungesën që kishte Televizioni i Prishtinës për regjisor filmi.
Motivi i tij bazë ishte të vihej në shërbim të artit e kulturës në Kosovë kundrejt ekspertizës që posedonte sepse ai para se gjithash ishte njohës tejet i mirë i kulturës dhe gjuhëve sllave por nuk dëshironte te kontribuonte asnjë sekondë në avancimin profesional në vendin dhe për vendin, ku specializohej por preferonte që gjithçka që mësonte e dinte ta sillte në vendin e tij mëmë.
Ai e ndjente që vendi i tij kishte më shumë nevojë për të ndaj dhe gjatë 5 vjeçarit që studionte, vinte me vrap në Prishtine sapo përfundonte obligimet protokollare në Beograd. Ai kurrë nuk harronte objektivin kryesor kur pranonte një sfidë dhe asnjëherë nuk e humbte rrugën siç mund të kenë bërë kolegë të tij, sepse ai me të marrë një zotim të ri nuk lejonte të ndikohej apo të joshej me të mirat materiale apo benefitet që vinin gjatë këtij rrugëtimi. Siç bëri më Shkupin ashtu bëri me Beogradin, mori njohuritë që i duheshin për të aplikuar këto njohuri në zhvillimin kulturor në vendin e tij.
Z. Mehmeti kishte dyert e hapura në Televizionin e Prishtinës dhe u mirëprit krahëhapur si një ekspert që iu rezervua vendi në krye të tavolinës dhe, ky autoritet ishte i bazuar në respekt dhe konsiderata për punën që ai bënte. Duhet të potencohet se edhe gjatë kohës sa ishte në Beograd, një pjesë dërmuese e kalonte më projekte filmike që i realizonte në Prishtinë si në filma të metrazhit të shkurtër dhe të gjatë. Ky lundrim e bëri Fetahun të ishte anëtarë permanent i shtëpisë se TVP-së ndaj dhe për një shumicë ai kishte kohë që bënte punën e regjisorit vetëm se nuk ishte në listë rroge.
Fetahu ishte një nga regjisorët e parë në Kosovë që lansoi realizimin dhe transmetimin e dramës televizive që deri në atë kohë nuk ishte e aplikueshme e që filloi me pas të aplikohej në masë të madhe edhe pse kjo është një disiplinë shumë e vështirë të përfshihen të gjithë elementet që syri i kamerës nuk arrin të kap sa kap syri i njeriut.
TVP-ja dhe kinematografia Kosovare kishte filluar të lëngonte nga mungesa e fondeve dhe diskriminimit që vinte nga Beogradi ne mënyrë të vazhdueshme, periudhë e cila u pasua edhe me proceset diferencimeve ideopolitike, proces të cilin Fetahu po e kapërdinte me shumë vështirësi. Mbase mund të jetë kjo një nga arsyet se pse ai pësoi hemorragji cerebrale dhe bashkë me familjen e tij emigroi për Suedi me arsyen primare trajtimi mjekësorë.
Jeta në Suedi dhe trajtimi mjekësorë ishte shumë i ngadaltë aq sa ishte gërryes dhe i papërballueshëm fati i vendit te tij qe me avashllëk po futej në luftë direkte, shqetësim që e qoi dalëngadalë deri në shuarje.
Fetah Mehmeti, mbetet një nga aktorët e regjisorët që dhuroi kontribut të jashtëzakonshëm për teatrin e Gjilanit por kontributi i tij është i shtrire në kohë dhe hapësirë në të gjithë Kosovën./ KultPlus.com
Balerini dhe koreografi i njohur shqiptar Eno Peçi është figura e edicionit të sivetmë të mbrëmjes artistike “Ta zbardhi ftyrën”, mbrëmje kjo që organizohet nga gazeta online për art dhe kulturë “KultPlus.
“Ta zbardhi ftyrën” këtë vit do të shënojë edicionin e shtatë, dhe ky edicion do të ketë emocione skenike me balerinin shqiptar Eno Peçin, balerin që shkëlqen nëpër shumë skena të mëdha të teatrove prestigjioze, duke u prezantuar edhe si balerin por edhe si koreograf shumë i suksesshëm.
Mbrëmja e veçantë e “Ta Zbardhi Ftyrën” që ka për qëllim prurjen e artistëve shqiptarë nga vende të ndryshme të botës, përpos bashkëbisedimit audienca do të ketë rast që për së afërmi të përjetojë edhe magjinë skenike të këtyre artistëve, e që këtë vit do të kenë rastin të dëgjojnë rrëfimin e balerinit Eno Peçit, por që të shijojnë edhe performancën e tij të jashtëzakonshme.
Ardianë Pajaziti, drejtoreshë e KultPlus dhe organizatore e kësaj mbrëmje të madhe artistike është shprehur të jetë e lumtur që për gjithë këto vite janë prezantuar emra kaq të mëdhenj nga skena të mëdha botërore, e që nëpër vite, protagonistë të këtyre mbrëmjeve kanë qenë: Sislej Xhafa, Imer Kutllovci, Flaka Goranci, Erza Muqolli, Gjon’s Tears, Gëzim Myshketa dhe Elbenita Kajtazi.
“Eno Peçi vetëm sa po e vulos edhe më tutje rëndësinë e kësaj mbrëmje artistike, e që nëpër vite ka pas figura dhe profile shumë të rëndësishme, që janë inspirim për shumë artistë të rinj, që nëpërmjet kësaj mbrëmje mund të marrin edhe shkëndijat skenike”, ka thënë Pajaziti.
Ajo është shprehë tejet e vlerësuar që bashkë me ekipin e KultPlus po sjellin artistë të këtij kalibri, gjithnjë duke pas parasysh agjendat e tyre të stërmbushura.
Eno Peçi është balerin në Operën Shtetërore të Vjenës dhe është balerini i parë shqiptar që ka performuar në koncertin e përvitshëm të Filharmonisë së Vjenës që prezantohet më 1 janar. Është i dekoruar me Dekoratat: “Kalorës i urdhrit të Skënderbeut“, dekoratë që i është dhënë nga presidenca e Shqipërisë dhe “Kurora e Nderit të Austrisë për Shkencë dhe Art”, titull që i është ndarë në vitin 2019.
“Ta Zbardhi Ftyrën” do të mbahet në dhjetor të këtij viti, përkatësisht më 7 dhjetor.
Edicioni i sivjetmë i “Ta Zbardhi Ftyrën” mbështetet nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, Radio Telvizioni Publik i Kosovës dhe Ujë Rugove./ KultPlus.com
Kryeministri i Australisë Anthony Albanese i ka dhënë fund dilemave se nëse është shqiptar apo jo.
Ai në një takim me komunitetin shqiptaro- australian ka thënë se ka një lidhje të drejtpërdrejtë me Shqipërinë.
“Diku në të kaluarën time, pa dyshim që kam një lidhje shumë të drejtpërdrejtë me Shqipërinë. Barletta ndahet vetëm nga uji me Shqipërinë”, ka thënë kryeministri Albanese.
Barletën që e ka përmend Albanese, është një qytet në pjesën e Pulias, vend në të cilin jeton një komunitet i madh i arbëreshëve. / KultPlus.com
🇦🇺🇦🇱 Video: Australian PM Anthony Albanese statement at the launch of the Parliamentary Friends of Albania group, acknowledging his Albanian connection. pic.twitter.com/xtlQn5Weam
Fjalë e mbajtur me rastin e hapjes së ekspozitës “Shpirti Dervish” të artistit Fahredin Spahija, në mjediset e Bibliotekës “Marin Barleti”-Shkodër, me 18 nëntor 2024
Shkruan: Xhahid Bushati
Mirë se erdhe në Shkodër, i nderuari Fahredin Spahija, Mjeshtër dhe Artist i Fotografisë artistike, ndonëse ke ardhur shumë kohë më parë. Lidhja me këtë qytet mikpritës dhe kulturor, të dha motiv, që kësaj here të vish me një ekspozitë fotografike të titulluar “Shpirti – Dervish”, ku i qaseni një realiteti që nuk është i njohur dhe aq, që, siç thotë poeti Fahredin Shehu, në parathënien e katalogut të Ekspozitës: “Sufizmi si fenomen i takon subkulturës shqiptare në shekuj, i cili asnjëherë nuk ka prozelituar për ta përhapur në masë, por ka qenë i rezervuar për një rreth të caktuar shoqëror. [… …] Në esencë, Sufizmi ende mbetet mister, pavarësisht se janë bërë dokumentarë (edhe foto, edhe video), ai është shkollë e psikologjisë personale [… …].”
Fotografia dhe dimensioni i saj është pjesë e shpirtit artistik të Mjeshtrit Fahredin Spahija. Kjo është e kudoshfaqshme në çdo foto. Në këtë këndvështrim, dua të bëj një qasje, dhe për këtë qasje do të më mirëkuptoni, sepse realisht unë vij nga komuniteti i shkrimtarëve. Qasja është kjo: – Para ca ditësh, për çështje të mia studimore, po shfletoja një gazetë kryesore të vitit 1957. U ndala te një shkrim, i cili fliste për ardhjen e eshtrave të patriotit Luigj Gurakuqi dhe varrosjen në qytetin e tij të lindjes. Njëri nga kumtuesit ishte i dituri Kolë Kamsi. Ai e niste fjalimin e tij kështu: “Fjala ime është e vogël para madhështisë e veprimtarisë tënde, o Gurakuq…” Kështu po ndodh edhe me fjalën time për figurën dhe personalitetin shumështresor e hapësinor të Fahredin Spahisë. Është një Artist, që në rrugën e tij misionare ka lëvruar me sukses disa gjini e zhanre piktorike, me arsimim që do ia kishte zili gjithësekush, po edhe me një kulturë gjithashtu. Shenjat e artit të tij në vite e dekada (e kështu do të jenë në të ardhmen) janë të atilla, se në radhë të parë i përkasin historisë, mjediseve që i njeh aq mirë, po ashtu dhe botës lirike… etj.; mbartin vlera dhe mesazhe por të përcjella si vlera kujtesore e bashkëkohore, plot jetë e plot botë.
Duke “lexuar” çdo foto, që të ngjallin kuriozitet dhe mbresëlënie, po ndalem tek disa tipare të autorit, që mendoj se shfaqen dukshëm në këtë Ekspozitë.
E para, nuk është kollaj që një botë e panjohur, ku mbretëron mistikja, të bëhet e njohur. E, autori me syrin e tij mjeshtëror, atë realitet pak të largët, na e ofron me dashuri. Kjo na bën të mendojmë dhe është realitet, fotografimi me të gjitha këndet e shikimit, na sjellë dukurinë e njohjes së kësaj problematike “të panjohur” plotësisht. Kjo është arsyeja që një foto është më shumë se një foto. Një foto “flet” dhe kjo ” e folur” përcillet si mision tek fotot-motra, të çilat ruajnë sa të përbashkëtën aq dhe individualen. Fotot “flasin” për një botë personazhesh (të njohur e të panjohur), realë dhe mistikë, ku paqja shpirtërore ka një dimension të tillë, sa vetëm aparati i Mjeshtrit e di dhe e shpërfaq madhërisht e bindshëm. Kjo është arsyeja që “Shpirti – Dervish” peshon rëndë artistikisht. Këto arritje çilësore pasqyrimi janë rrjedhojë e udhëtimeve të Artistit Spahija te Teqja e Sheh Hyseinit (Tarikati Rufai), tek Teqja e Sheh Eminit (Tarikati Saadi), tek Teqja e Sheh Ilazit, tek Dervishët rrotullues (Tarikati Mevlevi), tek Teqja e Sheh Ademit… etj.
E dyta, Autori për ta bërë më bindshëm krijimin (foton) e tij artistik portretin e personazhit (individ apo end bllok) kujdesshëm e vë në plan të parë. Konceptuar e strukturuar përmes kontrasteve bardh e zi. Plani i parë është më bisedor me dashamirësitë e fotografisë. Vështrimet dhe komunikimet janë të afërta. Gjithashtu, tonaliteti i së bardhës në raport me sfondin “puthet” e harmonizohet artistikisht, edhe pse foto-ja dhe skena e saj është lirike, epike, dramatike, paqësore. Në të gjitha këto “oaze” gjinish apo zhanresh, në këto foto shëtit shpirtërorja, ku shndrit sufizmi që pasuron shpirtin e botën e personazheve. Dhe këto personazhe përfaqësojnë mosha të thyera, më të reja, më të vogla. Psikologjia e përftuar e personazhit, mënyra e shprehjes, detaji që vazhdimisht kërkohet nga autori janë vlera që plotësojnë “pasaportën” e Dervishit (dervishëve).
E treta, figurativja te sytë, çfarë mbartin e çfarë thonë ata sy..? Po t’i shikoni me kujdes fotot: personazhet paraqiten: duke buzëqeshur, humbur në kujtime, në meditime, në heshtje, në kundrime, në trishtime, në dhimbje, … etj. Të gjitha këto dukuri që përmenda jetojnë tek sytë dhe sytë shprehin botë. Janë sy që flasin, janë sy shpirti… Dhe t’u sillemi shkrepjeve të aparatit të Artistit, fiksohen: çaste të ndryshme pozicionesh, skena, bashkëbisedime, përjetime, filozofi shprehësore etj. , të cilat së bashku formojnë një emblemë, ku përmes momentit kulmor të ndriçimit që “rreh” në sfondin e zi, ashtu ëmbël e ëmbël peshon tek themelorja – te sufizmi i personazhit, i cili prehet në paqen e ëndërruar, paqe që e ka pushtuar totalisht. Sepse Artisti Spahija me pasion e talent të pashoq hulumton dhe zbulon jo vetëm motivin që fotografon, por edhe formën që e zbulon me thyerje artistike të motivit natyral.
Në mbyllje të fjalës sime dua të përmend edhe dy vlerësime për Mjeshtrin e Fotografisë Fahredin Spahija. – Akademiku Rexhep Ferri, piktor; ka thënë: “Fotografinë bardh e zi e kemi harruar apo do ta harrojmë. Për këtë poetikë edhe sot po kujdeset Fahredin Spahija. [… …] Fotografitë bardh e zi janë shumë më dramatike, ekspresive dhe më të thella”. – Ndërsa vlerësimi i dytë vjen nga kritiku i fotografisë artistike, Qerim Vrioni, i çili shprehet: “Mbetja në kujtesë për një farë kohe e shumicës së portreteve të ekspozitës flet, përpos vlerave artistike që mbartin, edhe për dashurinë e madhe që ka për njeriun në përgjithësi, autori Spahija. [… …] Pa mëdyshje Fahredin Spahija zë një vend dinjitoz ndër fotoportretistët shqiptarë të shekullit XX dhe fillimshekullit XXI.”
Mjeshtër Spahija, paç jetë të gjatë, e suksese të përhershme në misionin tënd të fotografisë!/ KultPlus.com
Ikja e beftë nga kjo botë tash e më shumë se tre vite e Raif Hazirit, ishte një tronditje për miqtë e dashamiret e shumtë ndërsa për komunitetin artistik Gjilanas, një mungesë e theksuar që kujtohet me konsideratat të larta si një njeri që kontribuoi palodhshëm në shërbim të artit e kulturës në teatrin e qytetit.
Kjo mungesë e dhembshuri, vërehet edhe sot sepse i ndjeri ishte plot jetë dhe gjallëri ndaj dhe largimi nga kjo botë preku thellë zemrat e të gjithëve që e kanë njohur. Është interesante që edhe spektatorët e artdashësit që e kanë takuar qoftë edhe njëherë të vetme të mos e kenë njohur Spirën dhe me pas ky emër të mos asociojë me teatrin e skenën në Gjilan.
Raifi apo Spira, siç e njihnin i madh e i vogël, ishte një qytetar i ndershëm dhe një artdashës i pakursyer, i cili aktivitetin jetësor ia dedikoi jetës kulturore dhe zhvillimit te saj.
Veprimtaria dhe aktiviteti i tij, lidhet me skenën dhe teatrin sepse shumica absolute e njihte me nofkën “Spiro” emër që ju vendos nga roli i tij i parë në shfaqjen “Dasmë pa nuse”. Emri i skenës rezultoi të mos jetë pa shkas sepse i madh e i vogël identifikonin atë, si një njeri që reprezentonte vendin e tij të punës, teatrin. Ky asociim logjik ishte në përputhje të plotë me mënyrën se si punonte Raifi sepse ka qenë e pamundur, të zhvillohej një projekt në skenë dhe gjatë realizimit të mos ndodhej ai në dispozicion në një mënyrë apo tjetër.
Njeri me përkushtim të rrallë në punë që asnjëherë nuk është parë me disponim të vrërët, por gjithmonë i dashur, pozitiv, motivues, me humor të pashterur që nuk ka ditur asnjëherë t’i thotë jo, çfarëdo lloj angazhimi teatral. Të gjithë, në teatër e kanë ditur se mund të llogarisësh në Raifin për të realizuar gjithçka qoftë edhe përmes një njoftimi në kohë të shkurtër, ai ka arritur të realizojë gjerat si me çudi-bërje.
Kuraja dhe vullneti i fortë që kishte Raifi, për t’i ofruar publikut art cilësore, e bënte atë të palodhshëm në aktivitetet e ndryshme teatrale e për rrjedhojë të dallohej me energjinë e pashtershme si një nga punonjësit më të dalluar dhe më entuziast. Buzagaz, pozitiv, zgjidhës i çfarëdo situate të ndërlikuar, motivues për të vazhduar tutje kundrejt çfarëdo vështirësie dhe një prodhues humori edhe në situata të rënda presioni janë disa nga virtytet që Spira i reflektonte në çfarëdo projekti, ku angazhohej, numri i të cilëve nuk është i vogël. Këtë lloj qasje Raifi e ka pasë nga dita e parë kur ka ardhur në Teatër në vitin 1977 deri në natën kur ndërroi jetë.
Raif Haziri, kishte ardhur në teatër, falë pasionit që kishte për letërsinë dhe posaçërisht për interesimin e tij në recitimin e poezive, të cilën mjeshtëri dëshironte si i ri ta përvetësonte duke ardhur në këtë tempull kulture, e në këtë mënyrë mbeti besnik deri në fund. Edhe gjatë kohës sa studioi Shkollën e Lartë Pedagogjike mendjen dhe trupin e kishte në Teatër duke u angazhuar në shfaqjet që ishin në repertorin e kohës.
Teatri i Gjilanit nuk ka njohur dhe nuk ka për të ardhur pas Raifit një i dytë që do i shërbejë me më devotshmëri dhe përkushtim këtij institucioni siç bëri i ndjeri. Ai, vinte gjithmonë i pari në punë, para të gjithëve dhe ikte në shtëpi natën vonë pasi treteshin të gjithë dhe këtë praktikë e ka ushtruar përgjatë gjithë karrierës së tij jetësore. Kjo dinamike e tij ishte shqetësuese për familjen e tij sepse streha e tij e parë ishte teatri dhe ne shtëpi ikte vetëm për gjumë. Realisht, Raifin e gjeje çdo ditë, në çdo kohë në teatër, skenë, zyrë apo në secilin cep të shtëpisë së tij që quhej teatër.
Pasioni i tij dhe dashuria unike që kishte për Teatrin e bënë atë një nga figurat më emblematike, dhe falë këtyre virtyteve ai shërbeu duke filluar si amator, dhe arriti të prek pothuaj se të gjitha pozicionet e mundshme: aktor, organizator, regjisor i shfaqjeve për fëmijë, bifeist, biletist, inspicient, specialist muzike, zërimi, kostumografie e skenografie e çka jo tjetër.
Universalizmi në mbulimin e çështjeve teknike krahas përgjegjësive në realizimin e roleve në skenë për Raifin ishte një praktikë e bëshme dhe e realizueshme shpejt e mirë edhe pse atij i merrte kohë por gjithmonë dilte vullnetarë për të marrë këto detyra shtesë. Mbase, ai pranonte më shumë përgjegjësira për shkak të dashurisë së madhe që kishte për skenën por duhet pasë parasysh kontekstin kohorë, në të cilin ai ka shërbyer në teatër që, mbase ka qenë shtysa kryesore sepse ishte gati për çdo lloj shfaqjeje të jepte shumëçka nga vetja, përderisa nevoja ishte e madhe për njerëz si ai.
Raifi, ka ardhur në teatër si i ri entuziast në një kohë që këtij institucionit i kanë munguar jo vetëm aktorët por pothuajse çdo lloj teknicieni që ishin pjesë e rëndësishme e realizimit efikas të një shfaqjeje. Me kohë, Raifi e ka gjykuar që teatrit i duheshin njerëz që duhet të sakrifikonin shumë dhe duhej lënë mangut shumëçka nga jeta familjare dhe kërkohej të jepej prioritet agjendës se projekteve që prodhonte ky institucion.
Vitet kur Raifi iu bashkua teatrit (1977) ishin vite të ngritjes profesionale të hovshme, të këtij institucioni, që kërkonin punonjës të përkushtuar dhe të zellshëm, mungesa e të cilëve, ishte tejet e theksuar ndaj dhe profili i të ndjerit tejkalonte çdo aspekt pritshmërie të të gjithëve sepse ishte e dukshme që Raifi e donte fort teatrin e skenën dhe ishte i gatshëm të jepte kontributin e tij pa asnjë hezitim. Si i ri, Raifit iu besuan fillimisht role të vogla episodike por me peshë për nga vetja. Në veçanti, realizimi skenik por puna e tij që nga fillimi nuk ka qenë e kufizuar vetëm në trajtesën e roleve sepse ai donte gjithmonë më shumë. Vullneti dhe dëshira e tij e flaktë që çdo shfaqje të luhej sa më bukur, ishte qëllimi kryesor, ndërsa kontributin e tij e quante obligim që shpërblehej me kënaqësinë që e shijonte publiku.
Me te njëjtën frymë veproi dhe kontribuoi Raifi edhe në kohët më të vështira, menjëherë pas dëbimit të punonjësve shqiptarë nga objekti i teatrit, periudhë në të cilën iu shtua entuziazmi, përkushtimi e dashuria për punën e tij sikur ti hidhet benzinë zjarrit. Situata e krijuar dhe nevoja e madhe e popullit për të konsumuar me shumë kulturë e art, ishte një shtysë që i ndjeri të shumëfishonte aktivitetin profesional. Kjo ishte koha kur e gjithë barra e realizimit të shfaqjeve binte mbi shpatullat e tij, sepse pothuajse duhej të zëvendësonte i vetëm një ekip të tërë që merret në prapaskenë me shfaqjen. Sot është e vështirë të mendohet që një njeri i vetëm, mund të përballojë organizimin e një shfaqje me të gjitha obligimet e planifikuara dhe ato të pa-parashikueshme, kuptohet vetëm me ndihmën dhe asistencën e nduardurshme që ka ardhur nga i gjithë ekipi që kanë luajtur në shfaqje.
Këtyre vështirësive i është vënë edhe ngarkesa tjetër rrethanore sepse punonjësit e teatrit e bënin punën si vullnetarë njësoj si mësuesit ndaj dhe gjatë kësaj kohe. Raifi, detyrohej që ditën të shiste derivat me bidona ndërsa darkave merrej me punët e teatrit, në vartësi të përgjegjësive të marra herë në realizim rolesh, organizim shfaqjesh, organizim të orëve letrare apo aktivitete të ndryshme kulturore.
Periudha e pasluftës, natyrshëm e gjeti Raifin në detyrën që dinte ta bënte më së miri, të ishte referenca e të gjitha zgjidhjeve për çdo shfaqje respektivisht si organizator i shfaqjeve dhe këtë detyre e kreu me përgjegjësinë më të madhe dhe me përkushtim të njëjtë sikur në fillesat e para kur erdhi si amator.
Përkundër detyrave dhe obligimeve të shumta, në çështjet organizative që e obligonte detyra funksionale, përveç roleve në teatër ai, në periudhën e pasluftës u sfidua si regjisor në realizimin e dy shfaqjeve për fëmijë të cilat u vlerësuan si shfaqje te suksesshme dhe që zgjuan kërshërinë e moshave të vogla.
Nuk duhet lënë anash që në Raifin kishin besim edhe regjisorët e producentët e filmit të cilët e projektuan në role të vogla si në filma të metrazhit të gjatë siç është “Nëntoka” I dhe II por sidomos në filma të metrazhit të shkurtër apo dhe në seriale televizive, ku u shfaq si një figurë mjaft e pëlqyer për publikun.
Ataku kardiak i ndërpreu aktivitetin dhe jetën në prill të vitit 2021 fill pasi përfundoi shfaqjen “E vërteta” të autorit Florian Zeller dhe mori rrugën për në shtëpi e që më pas u dërgua në urgjencë por nuk mbijetoi.
Raifi mbetet një nga figurat shumë të dashura, i zellshëm, punëtor dhe besnik deri në skajshmëri për institucionin që ka emrin Teatër./ KultPlus.com
Arti i viteve 1970-1980, përkatësisht kinematografia e Kosovës do të shpaloset nëpërmjet një bashkëbisedimi me regjisorin Isa Qosja, bashkëbisedim që do të mbahet sonte prej orës 18:00 në KultPlus Caffe Gallery.
Kjo mbrëmje kinematografike është një ndër mbrëmjet e veçanta që do të ofrohet në këtë fund nëntori, pasi që bashkëbisedimet me regjisorin Qosja janë tejet të rralla, dhe si i tillë vjen në përvjetorin e 40-të të realizimit të filmit të tij “Proka”, film që është prezantuar në vitin 1984.
Ky projekt i ideuar nga aktorja Vlora Merovci dhe që është mbështetë nga Komuna e Prishtinës do të shpalosë edhe kontributin e artistëve që lanë gjurmë dhe shkëlqim në vitet 1970- 80, sikurse që do flitet për rrugëtimin e regjisorit Qosja në fushën e kinematografisë dhe krijimtarinë artistike.
Kjo mbrëmje është e hapur për të gjithë adhuruesit e kinematografisë, dhe jo vetëm./ KultPlus.com
Ka pak kohë që është në duart e lexuesit libri juaj i fundit “Bora dhe unë”, botuar nga shtëpia botuese “Onufri”. A mund të na thoni, si erdhët në këtë roman? Në parathënie rrekeni ta shpjegoni, madje thoni edhe se ndoshta e keni shkruar herët…
Ballsor Hoxha: Për t’ju përgjigjur, së pari, po ju tregoj për një lloj alibie timen. Janë dy filozofi shkrimtarësh që më udhërrëfejnë në shkrimet e mia: kurrë mos shkruaj për gjërat që nuk i ke përjetuar (Márquez); dhe tjetra: unë gjithmonë shkruaj për veten, para se ta kem ndryshuar një udhë të jetës sime, për një Ballsor që ka mundur të marrë rrugën e asaj që flitet në këtë roman (një lloj parafrazimi i Milan Kunderës). Kjo është një kundërshti, paradoks, por që në të vërtetë e përshkruan çdo shkrimtar në punën e tij, edhe nëse shkruan për sci-fi apo për dinozaurë etj.
Në romanin “Bora dhe unë”, një Ballsor (gjithnjë brenda fiksionit), personazhi kryesor, rreket e nuk mund ta shpjegojë dhe as nuk e di nëse është duke shkruar shumë herët, sepse vuan zhdukjen e identitetit, zhbërjen e tij (apo, thënë saktë, vuan atë që në termat mjekësorë ndërkombëtarë njihet si Dissociation Identity Disorder).
Është një pyetje që më ka vërshuar, rrëmbyer në tërësinë e tërë kësaj që po ndodh me ne, njerëzimin, e prej të cilës kam ardhur në këtë roman. Sa tmerrohemi sot, kudo, se kush jemi? Saktë, është zhdukur, është zhbërë identiteti, jo ai patriotik, apo etnik, në të vërtetë, paradoksalisht, njeriu po rreket në këto dy identitete, është kapur si në fije bari, për të mos vërejtur që ka humbur identitetin njerëzor. Që më nuk jemi njerëz. Që jemi teknologji, jemi teknologji që ecën, teknologji në formë të njerëzve që duket bukur!
Andaj të shkruarit e romanit ka qenë një lloj biografie e kohës së njeriut në këtë humnerë ku kemi rënë. Jam unë, por je edhe ti, besoj fuqishëm. Po ashtu, besoj fuqishëm që jemi të gjithë. Janë vetë psikiatrit, psikologët, hoxhallarët dhe priftërinjtë, është edhe vetë Ajnshtajni. Në të vërtetë, po ky, Ajnshtajni, ka humbur identitetin e tij në historinë e tij ku është (shih për këtë filmin “Oppenheimer”, të para disa viteve). Jemi një karneval shëmbëllimesh të njeriut, ku askush nuk e di kush është.
Dhe kjo më ka bërë të fiksohem me këtë fenomen të zhbërjes së identitetit të njeriut, përballë pasqyrës, pamundësisë për të parë një fytyrë aty, e pamundësisë për të njohur veten përballë IA (AI), pamundësisë për të ndier emrin tonë. Për këtë them, përfshirë Ajnshtajnin, jemi të zhdukur identiteti.
Sa i përket pjesës së dytë të pyetjes sate: Shpejt? I ngutur “Bora dhe unë”? Për besë, më duket se është vonë romani “Bora dhe unë”. Tanimë nuk njihemi në këtë pirg kufomash identiteti. Por, kjo ngutje të cilën e thotë narratori në hyrje, për të cilën me të drejtë pyesni edhe ju, ka të bëjë me atë gjendjen që e dinë vetëm “ata që shkojnë rrugës në të cilën rrallë shkohet” e që është kthimi dhe zbulimi i vetes, nisur nga rënia në humnerën e botës, e vetmisë galaktike, e cila, si te Nietzsche, është ngjitur nga fundi i së tërës dhe po na shikon. .
Libri është i shkruar në vetën e parë, po ashtu narratori thotë në hyrje se ka shkruar historinë e tij. Desha t’ju pyes për elementet autobiografike në roman. Sa është dhe sa nuk është historia juaj?
Ballsor Hoxha: Sa i përket vetës së parë, unë gjithmonë shkruaj në vetën e parë. Jam magjepsur nga përdorimi i kësaj vete te shkrimtari japonez Yasunari Kawabata (aq më shumë, edhe Murakami flet për këtë teknikë). Në vetën e parë më duket se jemi më afër unë dhe lexuesi. Jemi dhe ndajmë së bashku, se në një transhendentale, gjithashtu galaktike, ndan edhe lexuesi me mua. Pra, vjen nga dëshira për të arritur deri te lexuesi dhe që lexuesi të arrijë tek unë. Me një fjalë, të gjendemi, të gjejmë njëri-tjetrin, bashkë.
Para se t’i përgjigjem pyetjes për elementet biografike, do të doja të pyes, përballë një aure strehuese dhe fuqizuese të zërit të shkrimtarit, kjo aq me rëndësi në kohën tonë, posaçërisht me guximin për vepra si kjo, e që është “Onufri”, shtëpia botuese, si dhe këtu në “KultPlus” që gjithherë më ka ofruar mundësi. Pra, do të doja të pyes, humnerat të cilat kanë ardhur nga thellësitë e tmerreve më të mëdha, siç është vuajtja e personazhit kryesor këtu, pastaj, gjithnjë duke buruar nga ky roman, edhe pyes si është të mos mund të duash fëmijën tënd nga ankthi për ardhmërinë, thënë më saktë për zhdukjen e një ardhmërie siç e kemi njohur, pastaj po nga ky tmerr të pyesësh veten çka të bësh me fëmijën tënd të lindur apo nëse të është dashur ndonjëherë fëmija që ke? Apo nëse familja është dashuri, motivim e strehë e njeriut etj.? Cila, në të vërtetë, është biografia ime, e jotja, e të gjithëve: zhdukja e identitetit, huqet, skizofrenia, psikopatia, ndaras dhe e veçantë secila gjëmë psikike etj.?
Në të vërtetë, do të doja të pyes nëse biografia ime, e narratorit, e Ajnshtajnit (nuk e di pse po e përsëris tërë kohën Ajnshtajnin, kur kemi një Oppenheimer, gjithnjë këto menduar si shaka), biografia e kujtdo është të qenët kohë pas kohe, e kohë të shumta, në fund të botës, me plagët që luhen në mua/ në ne, përballë meje/ teje, e jashtë meje/ teje, qoftë në ëndrra, symbyllur e syçelë, që herë pas here përfshijnë gjithë galaktikën; apo nëse tërë biografia e çdonjërit prej nesh është një zyrë në skaj të vendit ku jeton, ndonjë shkrim aty-këtu, ndonjë ethe ngazëllimi më shumë e imagjinuar se e ndodhur; dhe pastaj, edhe marrëdhënia agresive-pasive me të gjithë ata që themi se i duam, e aq më shumë që i kemi të shenjtë, e që aq më shumë çdo gjë na mëson se po këta janë të shenjtë për ne, e ne për ata, por që në fund është vetëm një scroll i vetmuar nëpër jetët e të tjerëve në rrjete sociale; pastaj ikja në pornografi; në krim e në zaptim, edhe të lirisë së vajzës sate, edhe në urdhërim të jetës së vajzës sate, edhe në martesë të dhunshme të vetë vajzës sate etj. Një jetë ku e tëra përmblidhet në një gjumë pak më të rehatshëm, nga ëndrrat për çdo gjë, për të tërën, e cila gjithmonë, gjithnjë, është diku tjetër.
Unë pyetjes suaj rreth përkatësisë së historisë ku fliten këto që i ceka në romanin “Bora dhe unë” i isha kundërpërgjigjur: sa është kjo historia jote, e tjetrit, e të gjithëve ne. Në fund, për këtë arsye shkruaj në vetën e parë.
Personazhi vuan nga një çrregullim emocional. Sa e vështirë ka qenë për ju që të shkruani për këtë dyzim të botës së brendshme?
Ballsor Hoxha: Bota e brendshme, nga historitë e mia, personale dhe imagjinare, është pafundësi botësh. Një galaktikë, univers botësh brenda botës sonë.
Tërë ajo që më është dashur të bëj për të shkruar, jo vetëm për një çrregullim emocional, psikik, të personazhit të romanit, ka qenë të ndiej për këtë brendësi, të ndiej për këtë botë, për pikërisht këtë pafundësi botësh.
Çdo njeri duhet ta dijë, dhe edhe psikologu më fillestar e di se nuk kalohet nëpër “rrugën që rrallë shkohet” pa e ruajtur pikërisht këtë pafundësi botësh të brendshme brenda secilit njeri.
Si i qaseni patria-s në veprën tuaj dhe çfarë simbolizon ajo për ju për sa i përket identitetit dhe përkatësisë?
Ballsor Hoxha: Sipas asaj që kam lexuar, fjalë për fjalë, patria do të thotë atdhe. Apo nga këtu ka dalë kjo zanafillë. Pastaj ka dalë patriarku, si shpërthim rrënjësh të hekës sonë. Hekakeq, që e quajmë njeri.
Në dyndjet, migrimet e mia galaktike apo që nuk janë asgjë tjetër përpos profesion shkrimtari që ndien për këtë botë, që po humbet në oborrin e vet, imagjinoj shumë shpesh Van Gogh-un duke e vëzhguar këtë pafundësinë e botëve të brendshme të tij, përmes pikturës së tij. E shoh të gjallë, në këtë profesion timin, që ndër të tjera është edhe skizofreni (e menduar si ironi këtu!) dhe gjithnjë përfundoj, po sikur piktori i madh, në rrënjët, siç e ka emëruar edhe pikturën e tij të fundit Gogh-u. Është një humnerë rrënjësh, të humbura në njëra-tjetrën, në dhunën e natyrës, në “pavetëdijesinë” e saj të qeniesimit. Por, mbi të gjitha, e shoh Gogh-un duke qëndruar i pandihmë në galaktikën e tij dhe i vetëdijesuar për këtë pazgjidhshmëri rrënjësh.
Do të doja të ndaloja në raportin që ka personazhi me vajzën e tij. Marrëdhënia baba-vajzë e shpalosur në libër është unike, një lidhje sa e brishtë aq edhe të fortë. Është pika e tij më e fortë, njëkohësisht ka frikë ta dojë. Na flisni pak më shumë rreth këtij raporti.
Ballsor Hoxha: Themi çdo gjë, dhe atë sa më shenjt, në kërkim të së shenjtës, kur flasim për dashurinë. Por, e shmangim, e bëjmë të pavërejtur ankthin me të cilin ajo është rrënjësisht e kurthuar. Shmangim “urrejtjen” me të cilën dhe për shkak të së cilës e kemi shpikur dashurinë.
Heidegger-i, filozofi, thotë se te njeriu ka vetëm Kujdes! dhe kjo më ka shtyrë të mendoj se dashuria është diçka të cilën ende nuk e njohim (jo që nuk e kemi mësuar, por që nuk e njohim), as nuk e perceptojmë, as gjykojmë dhe as nuk kemi vetëdije aq sa duhet për atë, jemi shumë të pazhvilluar krahas saj. Profesori dhe filozofi Nehat Sadiku, i ndikuar nga Heidegger-i, po ashtu, thotë: “Ne ende duhet të mësohemi të mendojmë, që do të thotë jemi aq larg.” Dhe, vazhdon ai: “Duhet të gjejmë atë që na shtyn të mendojmë, e që them unë, është të gjejmë edhe atë që na shtyn të dashurojmë!”
Dhe unë i jam dhënë përpjekjes në këtë roman që vajzën e personazhit kryesor, të cilën e don si njeriun e vetëm të mbetur në këtë botë, dhe po ashtu nga tmerret që vuan ikë prej saj tërë kohën, kam dashur ta paraqes dashurinë pikërisht në nj ëlraport të një prindi me vajzën e tij, pikërisht ashtu siç është dashuria: përplot ankth, tmerr (në pandihmëshmërinë tonë njerëzore, sidomos në këto kohë), dhe, po ashtu edhe si shpëtim e aurë strehe. Të gjitha së bashku, një natyrë e egër, siç është njeriu, e rrënjëve.
Një detaj tjetër që shfaqet në libër është “macja e zezë”. A përfaqëson diçka tëmbinatyrshme apo është më shumë një simbol psikologjik në roman?
Ballsor Hoxha: Prapë, po flas nga këndi i këtyre transhendencave, galaktike, kam vuajtur shumë si fëmijë pse askush nuk i do macet e zeza. Pse janë të përfshira në të gjitha tabutë, tmerret, në ankthet dhe ndalesat e njerëzimit, gati apo ndoshta në të gjitha mentalitetet dhe kulturat. Kjo vuajtje, duke vëzhguar pikturat e mia, e që janë këto transhendenca, puna ime si shkrimtar më ka dhënë të kuptoj se ne, njerëzit, në pamundësi të interpretimit të tjetrit, ndryshe, të vetes qoftë, kur jemi ndryshe, ia ndalojmë pra vetes dhe tjetrit tërë atë që jemi e janë, duke e besëtytnuar në gjithfarë fiksionesh dhe tabush.
Dhe, duke e pas ushqyer këtë vuajtje timen ndaj maceve të zeza, që ndoshta është saktë vetë vuajtja ime, apo mund të shqipërohet edhe kështu, unë kam tentuar të bëj, të gjej një zgjidhje për to, si fëmijë, por edhe tani. E ato, si në romanin “Bora dhe unë” ndihmojnë të hipësh në qiell./ KultPlus.com
Gazetari Diamant Salihu në Suedi ka marr edhe një çmim të rëndësishëm në karrierën e tij. Për këtë ka njoftuar Ambasada e Kosovës në Suedi, dhe njoftimi i plotë për këtë çmim është në vijim.
Një tjetër çmim prestigjioz për gazetarin Diamant Salihu!
Programi i Televizionit të Suedisë “Uppdrag Granskning”, në një konkurrencë tejet të fortë, nderoi gazetarin Diamant Salihu së bashku me Kalle Segerbäck, Ola Christoffersson dhe Axel Gordh Humlesjö, me çmimin prestigjioz “Novatorët e vitit”.
Urime e suksese pa fund Diamant Salihu! Jemi krenarë për punën tuaj! / KultPlus.com
Shkrimtari shqiptar Pajtim Statovci është shpërblyer me çmimin prestigjioz “Finlandia” për romanin “Lopa pjell natën”, shkruan KultPlus.
Për këtë sukses të Statovcit ka njoftuar Ambasada e Kosovës në Stokholm. Më poshtë e keni njoftimin e plotë të ambasadës.
Urime të përzemërta shkrimtarit të talentuar, Pajtim Statovci për marrjen e Çmimit prestigjioz “Finlandia” për romanin e tij të katërt, ”Lopa pjell natën”!
Ky çmim nderon jo vetëm talentin e tij të jashtëzakonshëm, por edhe trashëgiminë dhe traditat tona që pasqyrohen në veprat e tij. Me një stil të bukur por realist, Statovci ndërthur përvojat e luftës, jetën e refugjatëve dhe historitë tragjike të individëve, duke krijuar një zë të veçantë në letërsinë finlandeze dhe atë ndërkombëtare.
Pajtim Statovci, i lindur në Kosovë dhe rritur në Finlandë, ka arritur sukses të jashtëzakonshëm me romanet e tij, të përkthyera në 17 gjuhë dhe të vlerësuara me çmime të shumta.
Veprat e Statovcit kanë ngjallur interes edhe në botën e teatrit, ku romanet e tij janë dramatizuar dhe vënë në skenë në teatro të njohur finlandezë.
Pajtimi është një krenari kombëtare dhe një frymëzim për të gjithë ne! I urojmë suksese të mëtejshme dhe presim me padurim veprat e tij të ardhshme! / KultPlus.com
O vëllezër shqiptarë Gëzohi! që erth kjo ditë, Kaq’ e mir’ e kaq’ e mbarë Që sjell gjithë mirësitë. … Hapu, hapu errësirë, Pa jakë tëhu o dritë! Se arriti koh’ e mirë, U gdhi nata u bë ditë … Lumja ti moj Korç’ o lule! Q’i le pas shoqet e tua Si trimi në ball u sule, Ta paçim për jetë hua … Gjuha jonë sa e mirë! Sa e ëmbël sa e gjerë Sa e lehtë sa e lirë! Sa e bukur sa e vlerë! /KultPlus.com
Në konkursin mbarëkombëtar të poezisë “KultStrofa” kanë aplikuar mbi 180 poezi nga shtete të ndryshme të rajonit, Evropës dhe nga ShBA-të, shkruan KultPlus.
Ky konkurs vazhdon të mbetet një prej konkurseve më të kërkuar të poetëve në nivel mbarëkombëtar, ku për këtë edicion kanë ardhë poezi nga poetë të Kosovës, Shqipërisë, Malit të Zi, Maqedonisë së Veriut, shteteve të ndryshme të Evropës dhe të ShBA-ve.
Ardianë Pajaziti, drejtoreshë e KultPlus dhe njëherit themeluese e këtij konkursi që sivjet po shënon edicionin e shtatë është shprehë të jetë e lumtur me arritjet e shumta të poezive, e cila ka paralajmëruar edhe për ceremoninë kryesore të kësaj ngjarje të madhe kulturore
“Ceremonia e edicionit të shtatë të KultStrofa” do të mbahet më 22 nëntor në KultPlus Caffe Gallery, ku pritet të jetë një mbrëmje e ngrohtë poetike”, ka thënë Pajaziti, e cila ka njoftuar se kjo mbrëmje do të shoqërohet edhe me performancën e “Dhjetorit” dhe Bekës, njëherit edhe fituesit e Festivalit të RTK-së.
Ceremonia e kësaj mbrëmje do të mbahet prej orës 19:00 ku edhe do të shpallen dhjetë finalistët e edicionit të shtatë, sikurse që do të shpërblehen edhe tri poezitë kryesore të këtij edicioni, vendi i parë, i dytë dhe i tretë.
Poezitë e këtij edicioni do të vlerësohen nga juria profesionale në përbërje të: Entela Kasi, kryetare e jurisë, Lulzim Tafa dhe Vlora Konushevci.
Kujtojmë që fituesi i konkursit të parë ishte poeti i njohur Ragip Sylaj. Pas tij, vazhduam rrugën me krijimtarinë e poetëve të tjerë si: Arjola Zadrima, Merita Berdica, Gentiana Bajrami Atashi, Zhaneta Barxhaj dhe Rudina Çupi. Edicioni i shtatë i KultStrofa mbështetet nga Ministria për Kulturë, Rini dhe Sporte./ KultPlus.com
Arti i viteve 1970-1980, përkatësisht kinematografia e Kosovës do të shpaloset nëpërmjet një bashkëbisedimi me regjisorin Isa Qosja, bashkëbisedim që do të mbahet më 25 nëntor prej orës 18:00 në KultPlus Caffe Gallery.
Kjo mbrëmje kinematografike është një ndër mbrëmjet e veçanta që do të ofrohet në këtë fund nëntori, pasi që bashkëbisedimet me regjisorin Qosja janë tejet të rralla, dhe si i tillë vjen në përvjetorin e 40-të të realizimit të filmit të tij “Proka”, film që është prezantuar në vitin 1984.
Ky projekt i ideuar nga aktorja Vlora Merovci dhe që është mbështetë nga Komuna e Prishtinës do të shpalosë edhe kontributin e artistëve që lanë gjurmë dhe shkëlqim në vitet 1970- 80, sikurse që do flitet për rrugëtimin e regjisorit Qosja në fushën e kinematografisë dhe krijimtarinë artistike.
Kjo mbrëmje është e hapur për të gjithë adhuruesit e kinematografisë, dhe jo vetëm./ KultPlus.com
PEN Qendra e Kosovës sot do të mbajë një konferencë për letërsinë, konferencë që do të mbahet më 21 dhe 22 nëntor në KultPlus Caffe Gallery në Prishtinë.
Kjo konferencë që për temë ka pozitën sociale të shkrimtarit, lirinë e shprehjes dhe të drejtëm e autorit ka përfshirë shumë figura të njohura të krijimtarisë, të cilët do të paraqiten me referimet e tyre përgjatë dy ditëve.
KultPlus më poshtë ju sjell të plotë programin e kësaj konference, që më 21 nëntor do të fillojë punimet prej orës 15:00.
Ministri i Ministrisë për Kulturë, Rini dhe Sporte Hajrulla Çeku ka bërë të ditur se janë hapur procedurat e prokurimit për rinovimin e dy objekteve kulturore.
Më poshtë është njoftimi i plotë i ministrit Çeku.
Vazhdon modernizimi i hapësirave kulturore
Pas hartimit dhe miratimit të projekteve zbatuese, kemi shpallur procedurat e prokurimit për punime rinovimi në dy hapësira të rëndësishme kulturore:
Galeria Kombëtare e Kosovës, Prishtinë (1.7 milion euro)
Kinemaja e qytetit “Lumbardhi”, Prizren (1 milion euro)
Me këtë seriozitet infrastruktura kulturore nuk është trajtuar asnjëherë më parë./ KultPlus.com
Kantautori francez Charles Dumont, i cili kompozoi këngën “Non, Je Ne Regrette Rien” të Edith Piaf, ka vdekur në moshën 95-vjeçare.
Dumont ishte 27 vjeç kur shkroi këngën në vitin 1956. Por vetëm në vitin 1960 u bind t’i afrohej yllit, i cili e pranoi me entuziazëm.
“Non, Je Ne Regrette Rien” (Nuk më vjen keq për asgjë), e cila shpreh dëshirën për të bërë paqe me të kaluarën dhe për të filluar nga e para u bë një nga këngët e njohura të Piaf.
Ai kryesoi listat në Francë, Belgjikë, Holandë dhe Kanada. Kënga është gjithashtu e njohur në të gjithë botën anglishtfolëse, ajo u citua veçanërisht në 1993 nga kancelari i atëhershëm i Britanisë Norman Lamont .
Kur u pyet në një konferencë shtypi nëse i vinte keq për deklaratat optimiste që kishte bërë ndërsa ekonomia po luftonte, Lamont u përgjigj: “Je ne regrette rien”, duke shkaktuar të qeshura mes gazetarëve, por polemika më vonë.
Në një intervistë të vitit 2018, Dumont i tha agjencisë së lajmeve AFP se ai fillimisht nuk guxoi t’i afrohej Piaf me këngën sepse ajo “më kishte pushuar tashmë tre herë dhe nuk doja ta shihja më”.
Por tekstshkruesi i këngës, Michel Vaucaire, e bindi atë të provonte katër vjet më vonë. Dumont shtoi se Piaf tregoi ngurrim ekstrem kur dyshja u shfaqën në banesën e saj, por ajo e lejoi Dumont të luante këngën në piano.
“Që atëherë e tutje ne ishim të pandarë,” tha ai. Dumont përfundimisht do të kompozonte më shumë se 30 këngë për Piaf para vdekjes së saj në 1963.
Dumont gjithashtu shkroi për yje si Jacques Brel, Juliette Gréco dhe Barbra Streisand. Ai vazhdoi të ketë një karrierë të suksesshme solo nga vitet 1970./TemA
Si artistë të cilët e bëjnë dhe për të cilët bëhet festivali i teatrit “Moisiu” por edhe si shoqatë sindikale, vendimi për anulimin e edicionit të sivjetmë të festivalit na pikëllon pa masë.
Ky vendim na gjen në muajin e dytë të veprimeve tona sindikale, të nisura nga data 09 shtator dhe të përshkallëzuara në grevë të përgjithshme nga 15 nëntori, pa vullnetin tonë, por si rezultat i mosveprimit dhe heshtjes karshi kërkesave tona. Konsiderojmë se indiferenca e këtillë është tregues i mungesës së njohjes dhe ndjeshmërisë së përfaqësuesve institucionalë për punën e artistëve e artisteve të teatrit, e cila është reflektuar edhe në mosveprimet e tyre karshi përpjekjeve tona për të gjetur zgjidhje e ofruar ndihmën tonë për përmirësimin e gabimeve në ligjin e pagave tash e më shumë se një vit dhe tash e më shumë se dy muaj, pra nga 9 shtatori i këtij viti kur njëlloj si opinionin publik e komunitetin artistik, i kemi njoftuar edhe Ministrinë e Kulturës dhe Teatrin Kombëtar të Kosovës për veprimet tona sindikale, kohështrirjen e tyre dhe nivelet e përshkallëzimit të tyre.
Së fundmi, më 28 tetor, në një takim të SHSATKK me përfaqësues të kabinetit të ministrit të Kulturës, Rinisë dhe Sportit, përfaqësuesve të SHSATKK tërthorazi u është drejtuar një kërkesë paradoksale, që festivali të mbahet edhe pa praninë e aktorëve dhe shfaqjeve të Teatrit Kombëtar të Kosovës.
Kjo kërkesë ka qenë tregues i qartë se të gjitha premtimet se është duke u punuar fort për përmirësimin e gabimeve në ligjin e pagave dhe për miratimin e rregullores për ekuivalentimin e pagave, kanë qenë thjesht mashtrim ndaj komunitetit.
Në anën tjetër, ajo kërkesë drejtuar SHSATKK më 28 tetor, ka qenë zhvleftësim i dyfishtë i artistëve të Teatrit Kombëtar të Kosovës, duke na përçuar mesazhin se për këtë ministri, më me rëndësi është të shënjohet një edicion i festivalit ad-hoc e pa praninë e artistëve dhe shfaqjeve të TKK-së, sesa të punohet drejt sigurimit të mirëqenies për ta, gjë e cila do të siguronte edhe mbarëvajtjen e festivalit si rezultat afatshkurtër edhe vazhdimësinë e punës në TKK si rezultat afatgjatë e obligim që Ministria e ka jo vetëm ndaj artistëve të TKK por edhe ndaj publikut.
Festivali “Moisiu” është themeluar nga artistët në vitet e ‘90-ta dhe ka vazhduar falë artistëve në këto dy edicionet e fundit e me artistët do të vazhdojë edhe në të ardhmen. Ky festival, ashtu si çdo shfaqje e çdo ngjarje e TKK-së është vlerë e çmuar për gjithësecilin prej nesh, ashtu siç është përgjegjësia jonë ndaj publikut.
Festivalet si “Moisiu,” nuk kanë kuptim pa artistët, sidomos kur ato organizohen nga Teatri Kombëtar i Kosovës, që është shtëpi e jona. Për t’i shtruar gjërat për së mbari, përfaqësuesit institucionalë që thirren në rëndësinë kombëtare të këtij festivali, duhej të ishin këndellur me kohë dhe të vepronin në mënyrë konstruktive, për të plotësuar kërkesat e atyre pa të cilët festivali nuk ka kuptim. Pastaj do të mund të uleshim bashkë dhe të flisnim gjerë e gjatë për rëndësinë e teatrit e festivaleve të teatrit, por në këtë bisedë ne do të duhej të flisnim, e ata të dëgjonin.
“Moisiu” mund të shtyhet, por jo të anulohet. Këtë nuk e vendosin as ministritë e as ministrat; as menaxherët e as menaxhmentet, sepse festivali është ngritur me mundin e artistëve dhe nga artistët do të mbahet.
Ne, artistët, jemi festivali.
MOISIU është i yni.
Ne jemi MOISIU.
Shihemi së shpejti në festën e madhe të artistëve dhe publikut./ KultPlus.com
Greva e përgjithshme sindikale e artistëve të Teatrit Kombëtar të Kosovës ka prekë interesat e tri shteteve: atë të Kosovës, Shqipërisë dhe Maqedonisë së Veriut, pasi që, si pasojë e kësaj greve është anuluar edhe Festivali i Teatrit Shqiptar “Moisiu” e që organizohet po nga këto tri shtete, dhe si i tillë do të duhej të fillonte me 20 të këtij muaji, shkruan KultPlus.
Përgatitjet për këtë festival kanë filluar tash e sa kohë, dhe siparin e këtij edicioni ka pas ta hapë shfaqja “Emira”, por që kjo shfaqje dhe shumë shfaqje të tjera kanë mbetë të shpërfaqura vetëm në pllakatin e festivalit, por jo edhe të shfaqen para audiencës.
Greva ka ardhë si pasojë e mospërmbushjes së kërkesave të Sindikatës së këtij institucioni, kërkesa që kanë të bëjnë me koeficientin e aktorëve në këtë institucion.
Ky vendim për grevë të përgjithshme është marrë me pajtueshmërinë e pjesëtarëve: Shpejtim Kastrati, Shëngyl Ismaili, Shkëlzen Veseli, Adrian Morina dhe Maylinda Kosumoviq. Arsyet e mbajtjes së grevës janë: Mos realizimi i kërkesës për përmirësim, ngritjen e koeficienteve, pas degradimit që i është bërë ansamblit rezident me ligjin e pagave.
Aktorët e TKK-së kanë pezulluar punën prej të dielës së fundit, kurse para pak casteve u bë e ditur edhe për anulimin e festivalit.
Për anulimin e festivalit fillimisht është bërë e ditur nga faqja zyrtare e festivalit.
NJOFTIM
Teatri Kombetar, Teatri Shqiptar dhe Teatri Kombëtar i Kosovës, bashkëorganizator të Festivalit të Teatrit Shqiptar “MOISIU”, duke pasur parasysh rëndësinë e Festivalit të Teatrit Shqiptar “MOISIU” si një platformë për krijimin e rrethanave për bashkim dhe bashkëpunim të artistëve teatror shqiptar nga të tre shtetet por njëkohësisht duke parë edhe pamundësinë e organizimit të denjë dhe festiv të edicionit të tretë të këtij festivali në Prishtinë nga 20-27 nëntor 2024, pas futjes në grevë të përgjithshme të Shoqatës Sindikale të Artistëve të TKK-së, marrin vendim që:
Edicioni i 3-të i Festivalit “MOISIU” në Prishtinë nuk do të mbahet siç ishte paralajmëruar.
Ne mbetemi të dedikuar edhe më shumë që këtë iniciativë të nisur nga tri institucionet tona ta vazhdojmë me po të njëjtin qëllim dhe dashuri që të shërbej si platformë feste, bashkimi dhe bashkëpunimi në mes të artistëve teatror shqiptar të cilët për kohë të gjatë ishin të ndarë.
Kurse për anulimin e festivalit ka reaguar edhe Ministria për Kulturë, Rini dhe Sporte , ku reagimin e plotë mund ta lexoni më poshtë.
Me dëshpërim të thellë ju njoftojmë që Festivali i teatrit shqiptar “Moisiu”, i paraparë të mbahej nga 20 deri më 27 Nëntor, do të anulohet për shkak të grevës së aktorëve të Teatrit Kombëtar të Kosovës.
Ne e respektojmë plotësisht të drejtën e organizimit sindikal. Nga Shoqata Sindikale e Aktorëve kemi kërkuar që ta kursejnë Festivalin Moisiu, pasi ai paraqet interes kombëtar dhe përfshin tri shtete. Nuk e kemi gjetur këtë mirëkuptim nga sindikata.
Andaj, në konsultim me Tiranën e Shkupin, përkundër përfundimit të të gjitha përgatitjeve programore dhe logjistike, jemi të detyruar të anulojmë festivalin për të cilin u bënë shumë sakrifica që të arrinte në edicionin e tretë./ KultPlus.com
Të shtunën në mbrëmje, u realizua me sukses në Malmö të Suedisë Festivali i njëzet jubilar i Poezisë e Muzikës Krijuese Shqiptare në Diasporë. Edicioni i parë i këtij Festivali u mbajt njëzetetre vjet më parë, më 3 nëntor 2001 po në Malmö. Duke mos llogaritur kohën e pandemisë, Festivalet u realizuan vit për vit, në tetor ose nëntor, gjithmonë në nderim të festave kombëtare: 28 Nëntorit (të Parit e të Dytit), Ditës së Alfabetit, ditëlindjes së Adem Jasharit, dhe shfaqjes publike të UÇK-së. Nëse marrim në konsideratë vazhdimësinë njëzetvjeçare të këtij Festivali, prurjet poetike e interpretative muzikore që solli, rezulton se Festivali i Unionit të Shoqatave Shqiptare në Suedi, i përkrahur në vazhdimësi, përveç shtetit suedez edhe nga institucionet shtetërore të Kosovës, është padyshim, njëri nga Festivalet kulturore më prestigjioze në gjithë gjeohapësirën e mërgatës sonë në Europë. Ky Festival tuboi gjatë viteve bashkatdhetarë nga gjithë Skandinavia e vende tjera të kontinentit. Ndër vite, festivalin e kanë mbështetur mërgimtarë e autoritete kulturore si: Ahmet Bella, Sadulla Zendeli-Daja, Ullmar Qvick, Fikrije Bajraktari, Hajdin Abazi, Rabe Kilaj e shumë tjerë. Se fundmi dukej puna e palodhshme e anëtarëve aktual të kryesisë së Unionit si: Fevzi Ademi, Rabe Kilaj, Feriz Ferizi, Jashar Jashari, Beqir Shaqiri, Naim Brahimi etj. në krye me sekretarin organizativ Ahmet Bellla që punuan me përkushtim për këtë edicion jubilar. Nga viti 2012 e këtej, kanë kontribuar pa përtesë me moderim, ide e dizajnim të broshurave e materialeve tjera informative të Festivaleve qifti Gala dhe Qerim Kryeziu.
Rrjedhave të Festivalit të njëzet
Më 16 nëntor 2024, herët në mëngjes, para portave të kështjellës madhështore të qytetit të Malmös, filluan të valojnë hareshëm cepat e kuq të flamurit tonë kombëtar. Me ngritjen e flamurit tonë kombëtar mes dy flamujve suedez, qyteti i Malmös nderonte ditën e prezantimit të poezisë e muzikës shqiptare mu në qendër të qytetit më të madh jugor të Suedisë- në Sortorget 2. Salla, funksionale që nga viti 1546, me enterier të epokës së renesancës nordike, e stolisur me piktura të jashtëzakonshme të regjentëve danezë e suedezë, ishte bërë gati që në mesditë për pritjen e mysafirëve shqiptarë e suedezë. Në orën 16:00 “Landstingssalla” u mbush përplot publik, përveç poetëve, interpretuesve e instrumentistëve që kishin ardhur nga Suedia, Danimarka, Norvegjia, Gjermania, Belgjika, Kosova e Shqipëria.
Festivali i 20-të u realizua në dy pjesë, të parën që u zhvillua në sallën e lartpërmendur (“Landtingssalën”) dhe të dytën që vazhdoi punimet në sallën e “Folket Hus-it” . Në pjesën e parë u lexuan dhjetë poezi dhe u interpretuan njëmbëdhjetë pjesë muzikore instrumentale e operistike.. Poezitë i lexuan : Elhame Zhitia, Rizah Sheqiri, Muhamet Krasniqi, Xhevrije Kurteshi Nimani, Sevdail Zejnullahu, Qefsere Bardiqi- Domi, Feride Istogu- Gillesberg, Pranvera Drita Gjoni , Saliha Kodra Rama dhe Burim Paci.
Luajtën në piano instrumentistët: motrat Qarri, Artemida e Elizabeta Qarri ( pjesët e kompozitorëve Vasil Tole “Bach – pentatonic “ dhe Cloude Debussy Pettite Suite “En Bateau”, pjesët e Johannes Brahms “Danses Hongonses” nr 1,5 dhe 8 Astor Piazolla), Philip Kang (këngët “Yllin e pashë shumë të madh” , “Arbëri” dhe “Dardania” të kompozitorit Ahmet Bella, arien “Ombra mai fu” e G.F. Hendel, Vigjilencë Islami u prezantua me veprat e “Bilbili në fluturim” Gjon Gjevelekaj dhe përcolli në piano veprat e kompozitorëve Carl Reinecke, Sami Piraj, Lola Gjoka dhe Sh.V Ratkoceri) dhe flautistja Diana Jashari ekzekutoi baladën për flaut të kompozitorit Carl Reinecke. Pjesët muzikore i kënduan: Kaltrina Miftari (“Njat zaman të asaj furie”, “Atdheu” të Sami Pirajt, “Dardania” të Ahmet Belles), Safet Berisha ( “Moj e bukura More”, arien “Ombra mai fu”) , Feride Istogu-Gillesberg ( “Eja vashë”), Maria Herlin (“Yllin e pashë shumë të madh”, “Dardania”), Mea Sethson (“Yllin e pashë shumë të madh”, “Arbëri”, “Dardania”).
Juria e festivalit e përbërë nga Hajdin Abazi, Shaban Krasniqi e Feriz Ferizi nda dy medaljone me emblemën e Unionit të Shoqatave Shqiptare në Suedi. Për poezi më të mirë shpërblye poeti Riza Sheqiri, për vepër muzikore kompozitori Sami Piraj .
Në pjesën e dytë të Festivali u promovuan dy vepra të reja të botuara kohëve të fundit, vepra e Rizah Sheqirit “Tiden leker inte alla sår” (Koha nuk shëron të gjitha plagët) për të cilën foli Sevdail Zejnullahu dhe vepra e Sami Pirajt “Jeta muzikore në Kosovë, përudha e de institucionalizimit” për të cilën folën Ahmet Bella e Feriz Ferizi. Për mbarëvajtje të pjesës së dytë, ku përfshihej promovimi, ndarja e medaljoneve, darka dhe argëtimi me këngëtarët Lindita Kryeziu e Beqir Shaqiri ndihmoi bashkatdhetari Arbnor Hoxha. Mbrëmjen miqësore e argëtuese bënë edhe më të bukur mysafirët nga Vushtrria me përfaqësuesit këngëtarë Shaban Krasniqi e Fazli Rashica nën përkujdesjen orkestrale të e Mit´hat Nikezit mërgimtar nga qyteti i Malmös.
Nderuan me pjesëmarrje në festival: ambasadorja e Shqipërisë në Suedi Albana Dautllari, koordinatori për Diasporën në Ministrinë e Punëve të Jashtme Besnik Desku, përfaqësues të subjekteve politike suedeze – nënkryetari i komunës së Landskronas Fatmir Azemi), të shoqatës kulturore polake si dhe një delegacion i komunës së Vushtrrisë në krye me kryetarin Ferit Idrizi.
Festivalin e 20-të jubilar e moderuan Gala e Qerim Kryeziu.
