Frank Farian, themeluesi i grupit “Boney M”, diskografia e të cilit përfshin këngë të tilla të njohura globalisht si “Rasputin”, “Ma Baker” dhe “Daddy Cool”, ka vdekur një vit më parë, në moshën 83-vjeçare.
Farian ka bashkëpunuar me shumë yje gjatë karrierës së tij të pasur që përfshin disa dekada.
Sa i përket shëndetit, muzikanti ka pasur probleme me zemrën për një kohë të gjatë dhe iu nënshtrua një operacioni në valvul në vitin 2022./KultPlus.com
Përderisa artisti i njohur, Salvador Dalí ia mbylli sytë jetës në mëngjesin e 23 janarit të vitit 1989, veprat e tij mbetën pas për të përçuar një dritë artistike, shkruan KultPlus.
I njohur për frymën e tij surrealiste, pikturat e Dalít padyshim që sot janë kthyer në ikonë të epokës së rëndësishme të historisë së artit pamor.
Veprat e tij shprehin një shumëdimensionalitet të formës, mendimit, idesë, mesazhit e revoltës që ai përfaqësonte në qenien e tij.
Salvador Dalí, shkrepëtiu në ritmin e kohës dhe mbeti i pavdekshëm nëpërmjet brushave të tij, e që KultPlus ua sjell veprat më të njohura të tij:
Në fund të shekullit 19-të tokat e banuara me shqiptarë u vunë përsëri në rrezik kur fqinjët ballkanikë të shqiptarëve filluan aktivisht të ndeshen për të marrë pjesë nga territori i Maqedonisë, kontest që do të shpinte drejt Luftërave Ballkanike. Territori i Kontestueshëm përfshinte edhe katër vilajetet shqiptare. Patriotët shqiptar filluan përgatitjet për krijimin e një organizate të re për t’iu bërë ballë këtyre rreziqeve në vjeshtën e vitit 1896.
Takimi i parë u mbajt në mars 1897 në Gjakovë kur u krijua Besëlidhja Shqiptare. Në nëntor u mbajt edhe një takim tjetër në Pejë ku morën pjesë 500 veta pas së cilës Stambolli intervenoi dhe shpërndau Besëlidhjen. Në këto rrethana të ndërlikuara rifilluan përpjekjet e atdhetarëve shqiptarë për bashkimin e gjithë popullit dhe për krijimin e një lidhjeje të re, e cila, sipas shembullit të Lidhjes së Prizrenit, do t’i udhëhiqte shqiptarët në luftën për mbrojtjen e tërësisë tokësore të Shqipërisë dhe për çlirimin e saj.
Vatër e përpjekjeve të tilla për formimin e një lidhjeje të re, ashtu si në vitet e Lidhjes së Prizrenit (1878-1881) edhe tani, më 1899, u bënë përsëri qytetet e vilajetit të Kosovës dhe sanxhaku i Dibrës, të cilat kërcënoheshin drejtpërdrejt nga qarqet shoviniste të Serbisë, të Bullgarisë e të Malit të Zi. Lidhja e re shqiptare u krijua pas një pune të madhe përgatitore, organizative e politike, që atdhetarët shqiptarë brenda vendit, të udhëhequr nga Haxhi Zeka dhe shoqëritë patriotike jashtë atdheut, sidomos ato të Bukureshtit dhe Komiteti Shqiptar i Stambollit bënë në fundin e vitit 1898 dhe në janar të vitit 1899.
Gjatë kësaj kohe u mbajtën mbledhje të gjera të përfaqësuesve të popullsisë së qyteteve e të rrethinave, si në Pejë, në Mitrovicë, në Prishtinë, në Vuçiternë, në Drenicë e në qendra të tjera të vilajetit të Kosovës, ku shqiptarët dhanë besën dhe shprehën gatishmërinë për të formuar lidhjen. Këto mbledhje të njëpasnjëshme të popullsisë shqiptare, si edhe letërkëmbimi i dendur i Haxhi Zekës me qendrat e ndryshme të vilajetit të Kosovës, të Shkodrës, të Manastirit e të Janinës, tregojnë se organizatorët e Lidhjes kishin ndërmend të thërrisnin një kuvend të përgjithshëm shqiptar, ku të merrnin pjesë delegatë nga të gjitha krahinat e Shqipërisë dhe të të gjitha besimeve, myslimanë, katolikë e ortodoksë. Edhe përfaqësuesit e popullsisë së Shkodrës, të Dibrës, të Prishtinës, të Pazarit të Ri, si edhe të Shqipërisë së Jugut , kërkonin që të thirrej sa më shpejt kuvendi që po përgatitej pë r organizimin e shqiptarëve në një lidhje të përgjithshme, transmeton kosovapress.
Në këtë periudhë përgatitore udhëheqësit e lëvizjes shqiptare përcaktuan edhe programin e këtij kuvendi, i cili, i përpunuar tanimë që në kohën e Lidhjes së Prizrenit (1878-1881) dhe në memorandumet shqiptare të viteve 1896-1898 përmbante dy çështje themelore: ruajtjen e tërësisë territoriale të vendit dhe formimin e një Shqipërie autonome, ku të përfshiheshin të katër vilajetet shqiptare.
Fryt i këtyre përpjekjeve ishte thirrja e Kuvendit Kombëtar Shqiptar, i cili i zhvilloi punimet e tij në Pejë më 23-29 janar të vitit 1899, ku morën pjesë përfaqësues të parisë dhe të popullsisë së vilajetit të Kosovës, si dhe përfaqësues të veçantë të vilajeteve të Manastirit e të Janinës. Këtu u shpall formimi i lidhjes së re shqiptare që, sipas shembullit të Lidhjes të Prizrenit të vitit 1878, u quajt Lidhja e Pejës. Kryetar i Kuvendit dhe i Komitetit drejtues të Lidhjes u zgjodh Haxhi Zeka.
Kuvendi i zhvilloi punimet e tij në formën e mbledhjeve të ngushta, ku merrnin pjesë një numër i vogël delegatësh, ose duke organizuar tubime të gjera, me 450-500 pjesëmarrës, përfaqësues të shtresave të ndryshme të popullsisë së vilajetit të Kosovës dhe të vilajeteve të tjera shqiptare. Ndërsa 36 delegatët, që gëzonin të drejtën e votës, vinin nga qytetet e vilajetit të Kosovës dhe ishin përfaqësues të shtresave të mesme qytetare e fshatare, mësues të shkollave gjysmë të mesme dhe të medreseve turke, nëpunës të administratës lokale, çifligarë të mëdhenj, nëpunës të lartë, klerikë etj.
Midis tyre ishin Haxhi Zeka, Halil Hasan pashë Begolli, Myderiz Ismaili, Myderiz Abdullahu, Myfti Salihu, Bajram Curri, Myderiz Mehmet Hamdiu, Mehmet Aqifi, Zenel Beu, Ali pashë Draga nga Rozhaja, Ismail Haki pashë Tetova, Abdyl Halimi, Mehmet Sherifi, Myderiz Abdyli, Naxhi Mehmet Sulejmani, Mehmet Aqifi, Mehmet Tahiri, Mehmet Murati nga Senica etj.Përveç 36 delegatëve të vilajetit të Kosovës, që kanë vënë nënshkrimet e tyre në vendimet e Kuvendit të Pejës, në këtë tubim morën pjesë edhe përfaqësues të veçantë të vilajeteve të tjera shqiptare, të Shkodrës, të Manastirit e të Janinës. Sanxhaku i Dibrës i vilajetit të Manastirit u përfaqësua nga Selim Rusi, intelektual dhe atdhetar i shquar i kësaj treve.
Mjaft delegatë nga qytetet e vilajetit të Shkodrës, të Manastirit e të Janinës, që nuk mundën të shkonin në Kuvendin e Pejës për shkak të pengesave që u nxorën autoritetet osmane, i kumtuan Kuvendit se i miratojnë vendimet e tij dhe se ruajnë të drejtën për të marrë pjesë në Lidhjen Shqiptare. Kuvendi i janarit të vitit 1899 u quajt nga organizatorët e tij si një tubim i parë, paraprak, i cili do të pasohej nga një kuvend ose kongres më i përgjithshëm shqiptar.
Kuvendi i Pejës mori vendime të rëndësishme për zhvillimin e mëtejshëm të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, siç ishin Rezoluta (Kararnameja) prej 11 pikash dhe Akti i Besës prej 12 pikash, që u miratuan në mbledhjen me dyer të mbyllura të Kuvendit më 28 janar dhe u shpallën publikisht më 29 janar 1899.Në vendimet e Kuvendit u shpall formimi i Lidhjes ose, sikurse quhej në Rezolutë, i Ittifakut dhe u vendos Besa ndërmjet shqiptarëve.
Lidhja shihej si një organizatë e përgjithshme dhe unike kombëtare, që do të bashkonte në gjirin e saj gjithë shqiptarët, gegë e toskë, myslimanë e të krishterë. Për të arritur këtë bashkim u vendos që të ndaloheshin gjakmarrjet, armiqësitë e grindjet dhe parashikoheshin dënime të rrepta si për këto, ashtu edhe për veprimet e tjera që cenonin rendin publik.
Lidhja përcaktoi si detyrë kryesore e të dorës së parë mbrojtjen e tërësisë territoriale të Shqipërisë kundër çdo orvatjeje që Serbia, Bullgaria, Mali i Zi dhe Greqia do të ndërmerrnin për copëtimin e trojeve shqiptare. Kuvendi e vuri theksin sidomos te rreziku i aneksimit të vilajeteve shqiptare të Kosovës e të Manastirit dhe shprehu gatishmërinë për të mobilizuar gjithë shqiptarët në rast se atdheu sulmohej nga cilado anë qoftë dhe veçanërisht në rast se sulmoheshin këto vilajete, që shtetet fqinje dhe Fuqitë e Mëdha i përfshinin në të ashtuquajturën Maqedoni.
Në rast lufte ishte vendosur të bëhej një ndarje e tillë e forcave shqiptare, që do të mbronin atdheun: ato të sanxhakut të Prishtinës, të Pazarit të Ri e të Dibrës do të ruanin kufijtë verilindorë kundër Serbisë, forcat e Pejës, të Plavës dhe të Shkodrës kufirin me Malin e Zi dhe ato të vilajetit të Janinës (të Shqipërisë së Jugut) do t’i kundërviheshin Greqisë.
Por në luftën për mbrojtjen e tërësisë territoriale të Shqipërisë ishte e interesuar edhe Porta e Lartë, që përpiqej të ruante paprekshmërinë e Perandorisë Osmane. Atdhetarët shqiptarë përfituan nga ky interesim i Stambollit, për ta organizuar, nëpërmjet një veprimtarie legale, popullin dhe për ta bashkuar në një lidhje të re, e cila mori përsipër mbrojtjen e tërësisë së territoreve shqiptare. Prandaj me frazat “për besnikërinë ndaj sulltanit”, “për gatishmërinë për të jetuar në suazat e pushtetit të tij”, që përfshiheshin në hyrjen e Rezolutës së Kuvendit të Pejës, drejtuesit e Lidhjes nuk kishin aspak ndërmend të përjetësonin sundimin osman në Shqipëri, por të shprehnin synimet e tyre për të mbrojtur paprekshmërinë territoriale të Shqipërisë, për të mos lejuar që ajo të kalonte nga sundimi osman, i cili ishte në kalbëzim e sipër dhe po shkonte dita-ditës drejt fundit, nën një robëri të re edhe më të rrezikshme të shteteve ballkanike ose të ndonjë prej fuqive evropiane.
Në Rezolutën e Kuvendit të Pejës bëhej një dallim i përcaktuar qartë ndërmjet Perandorisë Osmane, “shtetit osman” dhe “atdheut të shqiptarëve”, Shqipërisë. Forcat vullnetare të Lidhjes, siç thuhej në këtë dokument, do të përdoreshin pikërisht për mbrojtjen e “atdheut të shqiptarëve”, “në rast të një sulmi mbi Maqedoninë (ku shtetet ballkanike përfshinin edhe vilajetet shqiptare të Kosovës e të Manastirit) dhe mbi atdheun tonë”.
Shprehja e besnikërisë së Kuvendit ndaj fesë islame, që përfshihej gjithashtu në Rezolutë, ishte padyshim rrjedhojë e ndikimit te popullsia myslimane shqiptare e fesë islame. Nuk mund të mohohet ndikimi negativ që një deklaratë e tillë ushtronte në përpjekjet për bashkimin e shqiptarëve pa dallim feje, aq më shumë kur edhe qeveria e sulltanit nxiste fanatizmin mysliman për t’i përçarë shqiptarët. Megjithatë, këto shprehje nuk cenonin përmbajtjen themelore të Rezolutës, që mishëronte synimin e atdhetarëve për të bashkuar, nën drejtimin e Lidhjes, gjithë shqiptarët, myslimanë e të krishterë.
Prandaj edhe shtypi shqiptar i kohës e sidomos revista “Albania” e Faik Konicës, duke kundërshtuar pikëpamjet e atyre që synonin ta paraqitnin Kuvendin e Pejës si një “kongres fetar mysliman”, e quajti atë “një asamble kombëtare, që u mbajt në Shqipëri, ku u diskutua në gjuhën shqipe rreth mjeteve për mbrojtjen e truallit shqiptar, që kishte një karakter me të vërtetë kombëtar dhe do të sillte si rrjedhojë forcimin e idesë së atdheut shqiptar”. Në Kuvendin e Pejës, sidomos në mbledhjet e tij të fshehta, ashtu siç ishte parashikuar, u diskutua edhe çështja e autonomisë së Shqipërisë. U arrit në përfundimin që Lidhja të kërkonte autonominë dhe, si masë e parë drejt saj, do të ishte emërimi i Haxhi Zekës si guvernator i pavarur i Shqipërisë, që të vendosej një administratë e veçantë kombëtare dhe të formohej një ushtri shqiptare nën sovranitetin e sulltanit.
Por, nga njëra anë rreziku i jashtëm, që kërcënonte tërësinë e Shqipërisë dhe, nga ana tjetër prania në Kuvendin e Pejës, krahas ithtarëve të autonomisë të grupuar rreth Haxhi Zekës, edhe e përfaqësuesve të forcave konservatore, prosulltaniste, siç ishin Halil pashë Begolli, Zejnel Efendiu, Zajmët e Pejës, Ismail Haki pasha etj., që kundërshtonin çdo ndryshim në marrëdhëniet e shqiptarëve me Stambollin, bënë që kërkesa e autonomisë të mos formulohej haptazi e të mos përfshihej në Rezolutën e atij Kuvendi.
Megjithatë, Rezoluta e Kuvendit të Pejës e janarit të vitit 1899 shprehte synimin e shqiptarëve për të vetëqeverisur vendin e tyre, parashikonte zbatimin e masave të tilla, të cilat do të çonin gradualisht në vendosjen e një statusi autonom për katër vilajetet shqiptare.
Në Rezolutë parashikohej që Lidhja ta shtrinte veprimtarinë e vet në vilajetet shqiptare të Kosovës, të Shkodrës, të Manastirit e të Janinës, ku do të formoheshin komitetet e saj. Organizimi i Lidhjes si një institucion shqiptar, me komitetet e pajtimit dhe të sigurimit që u ngritën në qytete të ndryshme të Shqipërisë, shprehte synimet e shqiptarëve për një administrim autonom, veçanërisht për të arritur vetë bashkimin kombëtar dhe për të organizuar mbrojtjen e atdheut. Rëndësi të veçantë kishte krijimi nga ana e Lidhjes i ushtrisë shqiptare, në radhët e së cilës menjëherë pas Kuvendit hynë më shumë se 15 mijë vullnetarë. Njësi të tilla vullnetare ushtarake, të përbëra nga mijëra veta, u vendos të formoheshin edhe në kuvendet e tubimet, që u mbajtën në vilajetet e në sanxhakët e tjerë shqiptarë. U vendos që komandantët e të gjitha trupave ushtarake në Shqipëri dhe në krahinat kufitare të ishin shqiptar ë.
Në Rezolutën e Kuvendit u kërkua gjithashtu që të përqendroheshin në duart e komiteteve të Lidhjes kompetenca të tilla të organeve lokale qeveritare, si lufta kundër hakmarrjes, pajtimi i gjaqeve, ndalimi i keqbërjeve, sigurimi i qetësisë publike, dënimi i atyre që do të kryenin veprime dhune mbi qytetarët, duke përfshirë edhe nëpunësit turq që do të shtypnin popullin e do të bënin padrejtësi. Komitetet e Lidhjes do të merrnin përsipër të mbronin të drejtat e gjithë banorëve të Shqipërisë, pa dallim feje dhe krahine. Në këto kërkesa të Rezolutës shprehej haptazi synimi i Lidhjes për të përqendruar pushtetin shtetëror në duart e komiteteve të saj.
Konsulli austriak në Shkodër, Ippen, duke parë në vendimet e Kuvendit të Pejës aspiratat autonomiste të shqiptarëve, vetëm katër ditë pas përfundimit të punimeve të tij i shkruante Vjenës se ato janë të ngjashme me kërkesat e Lidhjes së Prizrenit (1878-1881) dhe se mbështeten në të njëjtin program.
Rezoluta e miratuar në Kuvendin e Pejës nuk përbën aktin e vetëm të saj. Po më 29 janar 1899, në ditën kur ky Kuvend mbylli punimet dhe shpalli vendimet e tij, një Komitet Ekzekutiv Shqiptar me qendër në Bukuresht, që ishte në dijeni të punimeve të Kuvendit të Pejës e bashkëpunonte me organizatorët e tij, botoi në gjuhën turke thirrjen “Rruga e shpëtimit është në Besa-Besën!”. Thirrja ishte hartuar nga Dervish Hima. Titulli i thirrjes, koha kur u publikua dhe përmbajtja e saj dëshmojnë se ajo ishte hartuar posaçërisht për Kuvendin e Pejës dhe përbënte në vetvete një dokument programatik të Lidhjes së re.
Ideja qendrore që zotëron në këtë dokument është ajo e bashkimit të të gjithë shqiptarëve, gegë e toskë, myslimanë e të krishterë, nën drejtimin e Lidhjes ose të Besa-Besës. “Ajo që do ta shpëtojë kombin dhe atdheun tonë, – thuhet në thirrje, – është bashkimi, një Besëlidhje e përgjithshme, një Besa-Besë”. Shtrohej si kërkesë kryesore shtrirja e Lidhjes në vilajetet e Shkodrës, të Kosovës, të Manastirit e të Janinës, “të cilët formojnë vendin që quhet Shqipëri”, kërkohej bashkimi i tyre nën drejtimin e Lidhjes, thirrja e një Kuvendi të Përgjithshëm ose e një Pleqësie, që do të miratonte një statut (rregullore) a një kushtetute të veçantë për administrimin e vilajeteve të bashkuara. Zbatimi i këtyre kërkesave do të çonte në formimin e një njësie të vetme territoriale-administrative shqiptare, të qeverisur nga vetë shqiptarët, ndërsa Lidhja do të kthehej në një organizatë të përgjiths hme, e veshur me atribute shtetërore. Ndër masat më të para dhe më të domosdoshme për kombin, që duhej të përmbushte Lidhja Shqiptare, ishte edhe hapja e shkollave shqipe dhe mbyllja e shkollave të huaja, “që qenë shndërruar në fole intrigash”, formimi i ushtrisë shqiptare ose i një garde kombëtare, pajtimi i gjaqeve, zhvillimi i bujqësisë, i transportit etj.
Zbatimi nga Lidhja i kërkesave të tilla do të çonte dora-dorës në përmbushjen e programit themelor të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, në ruajtjen e tërësisë së territoreve shqiptare dhe në bashkimin e tyre në një shtet autonom.
Megjithëse Kuvendi i Pejës i kaloi caqet e “lejuara” (shfaqi synimet e shqiptarëve për vetëqeverisjen e vendit), Porta e Lartë në ditët e para pas formimit të Lidhjes nuk guxoi të dilte haptazi kundër saj dhe nuk mori masa të menjëhershme ushtarake për shtypjen e saj. Ky qëndrim diktohej, padyshim, nga interesimi i Stambollit për mobilizimin e forcave ushtarake shqiptare në luftën kundër rrezikut të një sulmi nga jashtë mbi Turqinë Evropiane. Porta ishte e detyruar të vepronte përkohësisht kështu edhe për shkak se nuk ishte në gjendje ta shtypte menjëherë Lidhjen që mbështetej te shqiptarët e armatosur.
Por pak ditë pas mbledhjes së Pejës, me shtrirjen e komiteteve të saj në qytete të tjera dhe me zgjerimin e me thellimin e veprimtarisë së tyre kombëtare, kontradiktat e Portës së Lartë me shqiptarët u acaruan dhe ajo ndryshoi qëndrimin ndaj Lidhjes. Duke qenë edhe nën trysninë e Rusisë e të Austro-Hungarisë, që shikonin te lëvizja shqiptare një rrezik për prishjen e status quo-së në Ballkan, qeveria e sulltanit nxori një varg urdhëresash për t’i çarmatosur shqiptarët dhe për të asgjësuar Lidhjen. Qysh në shkurt të vitit 1899, sulltani urdhëroi valinjtë e Shkodrës e të Kosovës, që të mos lejonin në të ardhmen asnjë mbledhje të shqiptarëve dhe të ndalonin çdo orvatje të Lidhjes për të organizuar kuvendet e saj.
Në fazën e parë sulltani, për të paralizuar Lidhjen, në vend të forcës ushtarake përdori politikën e përçarjes, duke nxitur kundër saj disa nga përfaqësuesit e parisë konservatore me prirje turkomane. Porta u mbështet sidomos te Riza bej Kryeziu, i cili që në fillim i ishte kundërvënë Lidhjes. Por qëndresa e shqiptarëve bëri që të dështonin këto orvatje të para të Portës së Lartë.
Në vjeshtën e vitit 1899 lëvizja kombëtare, e udhëhequr nga Lidhja Shqiptare e Pejës, hyri në një fazë të re, filloi lufta kundër administratës osmane në tërësi për të vendosur një administratë shqiptare. Kjo luftë u gërshetua me qëndresën e armatosur të masave kundër përpjekjeve të Portës së Lartë për të shpërndarë komitetet e Lidhjes dhe për të rivendosur autoritetin e organeve shtetërore osmane në viset ku qeveriste Lidhja. Sado që kjo qëndresë nuk u shtri në mbarë Shqipërinë, ajo ishte një përpjekje për të përmbushur programin e Lidhjes dhe të lëvizjes kombëtare në tërësi, për formimin e një Shqipërie autonome.
Vatër kryesore e kësaj lëvizjeje u bë sanxhaku i Dibrës. Në shtator të vitit 1899 Porta e Lartë ndërmori këtu një varg masash, siç ishte rivendosja e gjykatave osmane, të suprimuara nga Lidhja etj., që kishin për qëllim të zhvishnin Komitetin e Dibrës nga kompetencat shtetërore dhe ta asgjësonin atë përfundimisht. Këto masa shtypëse të qeverisë u bënë shkak për shpërthimin e kryengritjes popullore, të udhëhequr nga Komiteti i Lidhjes për Dibrën. Më 17 tetor mijëra malësorë zbritën nga fshatrat dhe u bashkuan me popullsinë qytetare të Dibrës e të qendrave të tjera të këtij sanxhaku. Kryengritësit dëbuan nëpunësit osmanë, izoluan mytesarifin dhe shtinë në dorë postë-telegrafën. Përveç Selim Rusit, Nurçe Pustinës dhe drejtuesve të tjerë të Komitetit, me organizimin e qëndresës së armatosur në këtë sanxhak merrej edhe Hamdi Ohri, i cili sapo ishte liruar nga internimi pas kërkesës këmbëngulëse të Lidhje s. Për katër muaj me radhë, nga fundi i tetorit 1899 e deri në janar 1900, pushteti faktik në sanxhakun e Dibrës u përqendrua në duart e shqiptarëve, të udhëhequr nga Komiteti i Lidhjes, ndërsa qeverisë dhe autoriteteve lokale nuk u mbeti asnjë fuqi.
Më 6 nëntor, në emër të Komitetit Arsimor Shqiptar të Dibrës, që vepronte si organ i Lidhjes Shqiptare, iu dërgua sulltanit një promemorje, në të cilën kërkohej të themeloheshin shkolla shqipe në këtë sanxhak. Promemorja qe nënshkruar nga Shyqri Çoku (nipi i Iljaz pashë Dibrës), Hamdi Ohri dhe nga atdhetarë të tjerë, gjithsej 31 veta.
Meqë edhe kjo kërkesë nuk u miratua nga qeveria, më 8 dhjetor kryengritësit rifilluan veprimet e tyre, sulmuan selitë e administratës lokale, dëbuan ushtritë osmane nga qyteti ose e izoluan atë në kazerma. Në Dibër u përqendruan edhe 1 500 shqiptarë të armatosur, që zbritën nga Malësia e Dibrës së Poshtme, nga Mati, nga Luma e nga Selishta.
Duke marrë zemër nga lëvizja kryengritëse në Kosovë, që po në këtë kohë përfshiu Prishtinën, Pejën, Gjakovën e Drenicën, popullsia e Dibrës i zgjeroi veprimet e saj. Në javën e parë të dhjetorit këtu qenë grumbulluar 3 000-3 500 kryengritës, që shtinë në dorë thuajse të gjitha lagjet e qytetit. Sulltani u detyrua t’u bënte lëshime kryengritësve dibranë, të tërhiqte nëpunësit e gjykatave osmane dhe të njihte pushtetin gjyqësor të vendosur nga Lidhja, ndërsa në shkurt pushoi edhe mytesarifin e sanxhakut të Dibrës.
Në një kohë me qëndresën kundërosmane atdhetarët dibranë Selim Rusi, Hamdi Ohri, Halit Bërzeshta etj., në bashkëpunim me Haxhi Zekën, vijuan përpjekjet për të zgjatur afatin e Lidhjes, për të forcuar pushtetin e saj në këtë sanxhak dhe për të thirrur një Kuvend të Përgjithshëm. Por, për shkak të ndjekjeve të autoriteteve osmane, përpjekjet që u bënë në nëntor të vitit 1899 për të mbajtur një mbledhje të përgjithshme të Lidhjes në sanxhakun e Dibrës nuk dhanë rezultat.
Më 16 shkurt, pa marrë ende fund kryengritja e Dibrës, atdhetarët kosovarë, të drejtuar nga Idriz Gjakova, një nga atdhetarët më me ndikim në këtë trevë, organizuan një manifestim të fuqishëm në Shkup, që u kthye në një kryengritje të armatosur. Kryengritësit kërkuan pushimin e valiut të Kosovës, Mehmet Hafiz pashës, të kryetarit të bashkisë dhe të funksionarëve të tjerë të administratës osmane në Shkup. Atdhetarët shqiptarë synonin ta kthenin Shkupin, kryeqendrën e vilajetit të Kosovës, në vatër të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare në tërësi dhe nëpërmjet kryengritjes që organizuan në këtë qytet të përmbushnin kërkesat autonomiste të saj. Për këtë qëllim u formua edhe Komiteti i Shkupit, që doli nga gjiri i kryengritjes dhe që merrej me udhëheqjen e saj. Kryengritësit e Shkupit, si edhe të viseve të tjera të Shqipërisë, shtruan si kërkesë themelore autonominë e Shqipërisë nën sovranitetin e sulltanit .
Në fillim të marsit në Shkup u mblodhën 2 000 shqiptarë të armatosur, që iu kundërvunë ushtrive osmane, të cilat mbronin selitë e administratës lokale. Me kryengritësit shqiptarë u bashkua edhe popullsia sllavo-maqedonase e Shkupit. Pushimi nga sulltani më 13 mars të vitit 1900 i valiut të Kosovës, Mehmet Hafiz pashës, ndonëse përbënte një fitore të kryengritësve kosovarë, nuk mund të sillte përmbushjen e programit kombëtar të lëvizjes shqiptare.
Porta e Lartë, megjithëse kishte shpallur amnistinë, arrestoi më 18 mars udhëheqësit e kryengritjes së Shkupit, Idriz Gjakovën, Haxhi Raufin e të tjerë, që u dërguan në Bitlis. Këto masa u bënë shkak për një manifestim tjetër, që u organizua më 20 mars, në të cilin morën pjesë 3 000 veta; ata kërkuan lirimin e menjëhershëm të Idriz Gjakovës dhe udhëheqësve të tjerë të kryengritjes. Manifestimet që shpërthyen në Shkup në mars të vitit 1900, vijuan pa ndërprerje deri në vjeshtën e atij viti.
Në ditët e fundit të shkurtit dhe në fillim të marsit qëndresa kundër administratës osmane u shtri në Mitrovicë e në krahinën e Drenicës. Në krye të kësaj lëvizjeje ishte vënë Komiteti i pajtimit, i Lidhjes Shqiptare për Mitrovicën e për Drenicën. Po në fundin e shkurtit dhe në fillim të marsit ndodhën përleshje të armatosura në rrethet e Prishtinës, ku qindra kryengritës, që kishin zbritur nga Çiçavica, u përleshën në hyrje të qytetit me trupat osmane. Populli kërkonte largimin e mytesarifit dhe të funksionarëve të tjerë osmanë nga Prishtina.
Lëvizja përfshiu edhe sanxhakun e Prizrenit, ku popullsia myslimane e katolike ngriti krye duke kërkuar gjithashtu largimin e mytesarifit e të nëpunësve të tjerë. Në Prizren u rimëkëmb Besa dhe u vendos të mbahej një tubim i përgjithshëm për të konsoliduar Lidhjen Shqiptare.
Masat shtypëse të Portës së Lartë dhe futja e një shtese të re të taksave u bënë shkak që të shpërthente (në mars të vitit 1900) lëvizja kundërosmane në Mitrovicë, në Senicë dhe në Pazarin e Ri, e cila vijoi deri në verën e atij viti, kur mori formën e një kryengritjeje të armatosur. Në korrik-gusht shpërtheu kryengritja në Pejë e në Gjakovë, që e detyroi qeverinë të pushonte mytesarifin e sanxhakut të Pejës.
Në qershor Porta e Lartë hodhi ushtri të shumta, të komanduara nga Shemsi Pasha, të cilat kaluan përmes Shkupit në Mitrovicë dhe prej andej në Pazar të Ri e në Senicë. Vetëm në pjesën veriore të vilajetit të Kosovës u përqendruan 14 batalione ushtarësh, 8 000 kalorës e 36 topa, që shtypën me egërsi kryengritjen në Senicë e në Pazarin e Ri. U arrestuan, u burgosën dhe u internuan 573 udhëheqës e veprimtarë të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare në këtë trevë. Masat shtypëse të Shemsi Pashës shkaktuan zgjerimin e lëvizjes së armatosur në Pazarin e Ri. Në peticionin që iu dërgua sulltanit, në fundin e gushtit të vitit 1900, me nënshkrimet e 2 000 kryengritësve të Pazarit të Ri, kërkohej lirimi i të burgosurve politikë dhe largimi i funksionarëve të administratës osmane.
Në verën e këtij viti shpërthyen konfliktet e armatosura në kazanë e Gjilanit, në jug të Prishtinës; u forcua qëndresa kundërosmane në Shkup, në Ferizaj, në Mitrovicë, në Mat, në Dibër e në vende të tjera të vilajeteve të Kosovës e të Manastirit.
Në këto rrethana, sulltani u detyrua të largonte nga vilajeti i Kosovës Shemsi Pashën, të pushonte mytesarifin e Pazarit të Ri dhe të hiqte shtesën e taksës në të gjithë sanxhakët e Kosovës. Megjithatë, konfliktet e shqiptarëve me autoritetet osmane në vilajetin e Kosovës vazhduan deri në shtatorin e vitit 1900.Në pranverën e vitit 1900, duke përfituar nga gjendja e krijuar pas shpërthimit të kryengritjeve në Dibër e në Kosovë, Haxhi Zeka bëri një përpjekje të re për të mbledhur një kuvend tjetër shqiptar, ku të kërkohej autonomia e Shqipërisë. Për këtë, qysh në mars të vitit 1900, ai shkoi në Dibër, ku idetë e Lidhjes ishin ende të fuqishme. Në bisedimet që u zhvilluan në Dibër u arrit në përfundimin që Besa të vendosej për një kohë të gjatë, të paktën për një periudhë pesëvjeçare. Në fundin e prillit Haxhi Zeka arriti të mbajë në Fushë-Kosovë, afër Prishtinës mbledhjen e përfaqësuesve të popullsisë së Prishtinës, të Pejës, të Mitrovicës, të Shkupit, të Tetovës, të Gjilanit, të Rozhajës, të Shkodrës, të Hasit, të Gjakovës, të Dibrës, të Senicës e të Pazarit të Ri. Këtu u diskutuan çështjet që kishin të bënin me Lëvizjen Kombëtare Shqiptare dhe u vendos të thirrej Kuvendi i ri i Përgjithshëm, që do të mbahej në Prizren ose në ndonjë qytet tjetër.
Por edhe këtë herë atdhetarët shqiptarë nuk mundën të mblidhnin Kuvendin e Përgjithshëm, për shkak të pengesave që nxori valiu i Kosovës, Reshat Pasha. Edhe sulltani, kur mësoi se Kuvendi do të parashtronte kërkesa kombëtare, urdhëroi valinjtë e Shqipërisë që të mos e lejonin mbajtjen e tij. Po kështu dështuan edhe përpjekjet, që atdhetarët dibranë bënë, në muajt prill-qershor të vitit 1900, për të përforcuar dhe për të zgjeruar Lidhjen Shqiptare.
Qeveria e sulltanit, e nxitur edhe nga Fuqitë e Mëdha, të cilat qenë çliruar nga lëvizja maqedone, që tanimë kishte rënë, kundërshtoi çdo kërkesë të shqiptarëve dhe kaloi në sulm të hapur kundër lëvizjes kombëtare në Shqipëri. Në shtator të vitit 1900 Porta e Lartë vetëm kundër vilajetit të Kosovës hodhi 40 mijë ushtarë. Goditjen kryesore Stambolli e drejtoi kundër qëndresës popullore në Shkup, Tetovë, Dibër, Prishtinë, Gjakovë, Mitrovicë e në qendra të tjera. Për shtypjen e kryengritjes në Shkup u ngarkua komandanti i sapoemëruar i xhandarmërisë së kryeqendrës së vilajetit, Mehmet Pasha.
Pas përleshjeve që u bënë në Shkup më 15 shtator, komanda e ushtrisë osmane arrestoi edhe 30 veprimtarë të tjerë të lëvizjes shqiptare. Në nëntor u arrestua një nga udhëheqësit e kryengritjes së Shkupit, Haxhi Raufi, me 22 pasues të tij. Terrori dhe arrestimet në Shkup vazhduan deri në fundin e vitit 1900.Nga Shkupi Mehmet pasha u drejtua për në Tetovë dhe prej andej në Dibër, ku mori gjithashtu masa të ashpra për shtypjen e qëndresës popullore dhe për shpërndarjen e komiteteve të Lidhjes. Për të shtypur kryengritjen në qytetet e Kosovës, sulltani dërgoi përsëri Shemsi Pashën, i cili në krye të ushtrive të shumta osmane, gjatë muajve nëntor-dhjetor të vitit 1900, goditi në fillim kryengritësit e Prizrenit dhe shpërndau Komitetin e Lidhjes së këtij sanxhaku.
Prej këtej Shemsi Pasha u hodh në Prishtinë, në Pejë, në Gjakovë, në Mitrovicë e në qendra të tjera. Për të vendosur “rendin dhe qetësinë” ai shtypi lëvizjen shqiptare kudo ku shkeli. Këto masa, krahas disa lëshimeve të pjesshme që iu bënë kryengritësve dhe krahas dhuratave e posteve që iu dhanë krerëve konservatorë e turkomanë, përmirësuan përkohësisht pozitat e Perandorisë Osmane në vilajetet e Kosovës e të Manastirit.
Në këto kushte Lidhja e Lëvizja Kombëtare Shqiptare në tërësi pësuan humbje të rënda, që çuan në rënien e tyre dhe të luftës për autonominë e Shqipërisë.
Në fundin e vitit 1900 Lidhja e Pejës u shtyp pa arritur të përmbushte detyrat e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. Megjithatë, ajo la mbresa të thella në ndërgjegjen e popullit dhe ushtroi një ndikim të fuqishëm në organizimin e mëtejshëm të luftës së armatosur kundër sunduesve osmanë. / KultPlus.com
Sot janë shpallur nominimet për çmimet e 97-të të Oscar. Bowen Yang dhe Rachel Sennott ishin ata që zbuluan të nominuarit për çmimin kryesor të industrisë së filmit, e që kryeson filmi “Emilia Pérez”.
“Emilia Pérez” kryesoi me 13 nominime, e ndjekur nga “ The Brutalist ” dhe “Wicked” me nga 10 secili. Muzikali ka pasur sukses, pavarësisht polemikave, ndërsa katër çmimet e fituara në Golden Globe bënë pak për të qetësuar kritikat mbi shumë aspekte të filmit, duke përfshirë betejat e perceptuara të Selena Gomez me personazhin e saj.
“The Brutalist”, nga regjisori Brady Corbet, sheh Adrien Brody dhe Felicity Jones si refugjatë hungarezë që vijnë në SHBA pas Luftës së Dytë Botërore. Filmi, i cili fitoi shumë në Golden Globes, u përfshi kohët e fundit në polemika mbi përdorimin e tij të inteligjencës artificiale.
Ndërkohë, “Wicked”, sigurisht që pati votën e audiencës së suksesshme. Muzikali nga regjisori Jon M. Chu shënoi një nominim për filmin më të mirë si dhe nderime individuale për yjet Cynthia Erivo dhe Ariana Grande, kjo e fundit nga të cilat ishte nominuar për herë të parë. Erivo ishte nominuar më parë për “Harriet”. Nëse ajo shton një Oscar në koleksionin e saj të çmimeve, ajo do të arrijë statusin EGOT, duke u bashkuar me më pak se 30 artistë që kanë fituar secili çmime Emmy, Grammy, Oscar dhe Tony.
Me “Wicked” dhe “Emilia Pérez”, këtë vit shënon herën e parë që dy muzikalë janë nominuar në kategorinë e filmit më të mirë që nga viti 1968 me filmat “Oliver!” dhe “Funny Girl”.
Kategoritë e aktrimit u dominuan kryesisht nga kandidatët për herë të parë, me 13 individë që shënuan nominimet e tyre të para për Oscar, duke përfshirë Kieran Culkin, Demi Moore, Isabella Rossellini dhe Zoe Saldaña.
Conan O’Brien do të presë ceremoninë, e cila do të zhvillohet më 2 mars.
Një listë e të nominuarve vijon më poshtë:
Best picture
“Anora”
“The Brutalist”
“A Complete Unknown”
“Conclave”
“Dune: Part Two”
“Emilia Pérez”
“I’m Still Here”
“Nickel Boys”
“The Substance”
“Wicked”
Best actor in a leading role
Adrien Brody, “The Brutalist”
Timothée Chalamet, “A Complete Unknown”
Colman Domingo, “Sing Sing”
Ralph Fiennes, “Conclave”
Sebastian Stan, “The Apprentice”
Best actress in a leading role
Cynthia Erivo, “Wicked”
Karla Sofía Gascón, “Emilia Pérez”
Mikey Madison, “Anora”
Demi Moore, “The Substance”
Fernanda Torres, “I’m Still Here”
Best actor in a supporting role
Yura Borisov, “Anora”
Kieran Culkin, “A Real Pain”
Edward Norton, “A Complete Unknown”
Guy Pearce, “The Brutalist”
Jeremy Strong, “The Apprentice”
Best actress in a supporting role
Monica Barbaro, “A Complete Unknown”
Ariana Grande, “Wicked”
Felicity Jones, “The Brutalist”
Isabella Rossellini, “Conclave”
Zoe Saldaña, “Emilia Pérez”
Best director
Sean Baker, “Anora”
Brady Corbet, “The Brutalist”
James Mangold, “A Complete Unknown”
Jacques Audiard, “Emilia Pérez”
Coralie Fargeat, “The Substance”
Best cinematography
“The Brutalist”
“Dune: Part Two”
“Emilia Pérez”
“Maria”
“Nosferatu”
Best international feature film
“I’m Still Here”
“The Girl with the Needle”
“Emilia Pérez”
“The Seed of the Sacred Fig”
“Flow”
Best adapted screenplay
“A Complete Unknown”
“Conclave”
“Emilia Pérez”
“Nickel Boys”
“Sing Sing”
Best original screenplay
“Anora”
“The Brutalist”
“A Real Pain”
“September 5”
“The Substance”
Best live action short film
“A Lien”
“Anuja”
“I’m Not a Robot”
“The Last Ranger”
“A Man Who Could Not Remain Silent”
Best animated short film
“Beautiful Men”
“In the Shadow of the Cypress”
“Magic Candies”
“Wander to Wonder”
“Yuck!”
Best animated feature film
“Flow”
“Inside Out 2”
“Memoir of a Snail”
“Wallace & Gromit: Vengeance Most Fowl”
“The Wild Robot”
Best original song
“El Mal,” from “Emilia Pérez”
“The Journey,” from “The Six Triple Eight”
“Like a Bird,” from “Sing Sing”
“Mi Camino,” from “Emilia Pérez”
“Never Too Late,” from “Elton John: Never Too Late”./KultPlus.com
Në Kishën e Shën Dëllisë në Buhal të Përmetit nisi ndërhyrja urgjente për restaurimin e saj.
Kjo ndërhyrje do të realizohet nga Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Gjirokastër dhe Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore, në bashkëpunim me CHwB Albania si dhe me mbështetjen e fondacionit “Gerda Henkel Stiftung”.
Ndërhyrja në këtë kishë e cila i kushtohet profet Ilisë dhe është Monument Kulture, Kategoria I, konsiston në restaurimin e çatisë, punime në muraturë si dhe vendosje tirantash, për të garantuar ruajtjen dhe mbrojtjen e këtij objekti të rëndësishëm kulturor.
DRTK Gjirokastër publikoi në rrjetet sociale edhe imazhe fotografike nga fillimi i punës në këtë objekt kulti i cili daton në gjysmën e dytë të shek. XI – gjysma e parë e shek. XII dhe ndodhet në një bregore në anë të fshatit, pranë lumit Vjosë.
Kisha përbëhet nga naosi drejtëkëndësh i gjatë, në drejtim lindje-perëndim, narteksi thuajse kuadratik në perëndim të tij dhe një hajat i hapur me pilastra kuadratike në anën Jugore. Narteksi dhe hajati janë shtuar për herë të parë gjatë rindërtimit të kishës./ KultPlus.com
Komisioni i përhershëm i gjuhësisë dhe i letërsisë, me studiues dhe gjuhëtarë, zhvilloi analizën mbi veprimtaritë e kryera gjatë vitit 2024 dhe projeksionet e vitit 2025.
Veprimtaria u zhvillua me praninë e zëvendëskryetarit të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë akad. Vasil Tole; drejtorit të Institutit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë akad. Valter Memisha; kryetares së Komisionit të gjuhësisë dhe të letërsisë prof. dr. Anila Omari dhe anëtarëve të këtij komisioni.
Prof. Anila Omari tha se për vitin 2024, peshën kryesore në veprimtaritë e Komisionit të Përhershëm të Gjuhësisë e të Letërsisë e kanë mbajtur punonjësit e Institutit të Gjuhësisë e të Letërsisë, të cilët, krahas veprimtarive të planifikuara dhe ato jashtë planit të vitit 2024, kanë kryer veprimtari edhe në bashkëpunim me Komisionin.
Prof. Omari e vuri theksin te njëra nga veprimtaritë më të rëndësishme të vitit të kaluar të organizuar nga Akademia e Shkencave: Tryeza shkencore ndërkombëtare “Shqipja midis gjuhëve indoeuropiane, origjina dhe lashtësia e saj”, e cila është vlerësuar si konferenca më e rëndësishme e viteve të fundit në fushën e albanologjisë.
Më tej, prof. Omari përmendi Kuvendin Mbarëkombëtar të Gjuhës Shqipe, ku një peshë të rëndësishme mbajti bashkëdrejtuesi i projektit të Fjalorit të Madh të Gjuhës Shqipe, akad. Valter Memisha.
Pas raportit të analizës vjetore u bënë diskutime për çështje të ndryshme që meritojnë të zhvillohen në vitin në vazhdim, si disa probleme të drejtshkrimit të shqipes, strategjitë e kërkimit shkencor, çështje të letërsisë etj.
Në fund, u përcaktuan disa nga temat më të rëndësishme që duhet të trajtohen nga Komisioni i përhershëm i gjuhësisë dhe i letërsisë gjatë veprimtarive të vitit 2025./ KultPlus.com
Kryeministri Edi Rama ka ndarë sot pamje nga Muzeu Etnografik i Krujës, duke përcjellë një ftesë për qytetarët për ta vizituar këtë atraksion kulturor.
Rama në postimin e tij në rrjetet sociale vë në dukje përdorimin e teknologjisë dhe inovacionit për ta shndërruar eksperiencën e vizitorëve në muze në një udhëtim të veçantë në kulturën dhe traditat e zonës.
“Me ftesën për të vizituar Muzeun Etnografik të Krujës, ku përmes instrumentit të ri të teknologjisë VR, mund të përjetoni një udhëtim përmes kulturës dhe traditave të zonës”, shkruan Rama në një postim në rrjetet sociale.
Muzeu Etnografik i Krujës mbetet një pikë referimi për trashëgiminë kulturore shqiptare, ndërsa pajisja me teknologji moderne VR shton mundësitë për një përvojë unike dhe interaktive për vizitorët.
I vendosur në rezidencën historike të familjes Toptani, e ndërtuar në vitin 1764, ky muze paraqet trashëgiminë e pasur kulturore të Shqipërisë.
Muzeu Etnografik i Krujës është një ndërtesë e tipit “çardak”. Në mjediset e brendshme, si edhe tek objektet e paraqitura në mjediset e jashtme, jepet një pamje e plotë e zejeve të ushtruara në Krujë dhe në të gjithë Shqipërinë, si edhe i mënyrës së jetesës, duke filluar që 300 vjet përpara.
Ceremonia e rihapjes së Muzeut Etnografik në Krujë u zhvillua më 23 korrik të vitit 2024./ KultPlus.com
Kisha e Shën Sergjit dhe Bakut, një atraksion turistik i Himarës, do t’i nënshtrohet restaurimit. Specialistët e Institutit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore vizituan kishën në kuadër të projektit të restaurimit të këtij monumenti të rëndësishëm të trashëgimisë kulturore.
IKTK nëpërmjet një publikimi në rrjetet sociale thotë se, restaurimi do të sigurojë ruajtjen e vlerave të padiskutueshme të kësaj kishe dhe tejçimin e tyre brezave të ardhshëm.
Përveç bukurive që ofron bregdeti jonian, turistët që vijnë këtyre anëve mund të bëhen dëshmitarë edhe të bukurive të trashëgimisë kulturore, siç është kjo kishë. Kisha është ndërtuar brenda mureve rrethues të kalasë së Himarës, në kuotën më të lartë të saj dhe daton në fundin e shekullit X dhe fillimin e shekullit XI.
Muret e saj dëshmojnë disa faza ndërtimore, ndërsa pikturat murale pasbizantine ruhen ende në brendësi. Dikur Kisha e Shën Sergjit dhe Bakut ka qenë seli e Peshkopatës së Himarës. Disa gjurmë në një pllakë guri datojnë në vitin 786, prandaj mendohet nga arkeologët se kisha është ndërtuar kryesisht në dy faza. Gjithsesi gjurmët në muret e saj tregojnë se janë bërë rindërtime të shumta. Kjo kryesisht prej sulmeve të shumta mbi kala dhe gjendjes së përkeqësuar të shumë ndërtesave ngjitur.
Kisha aktualisht vizitohet nga turistë të shumtë për vlerat që pasqyron në pikturat murale pasbizantine./ KultPlus.com
Është mbyllur zyrtarisht konkursi i Qendrës Kinematografike të Kosovës për mbështetjen e projekteve filmike të metrazhit të gjatë artistik, i hapur me datën 12 dhjetor 2024.
Komisioni për hapjen e projekteve filmike të arritura në konkursin e QKK-së, për film të metrazhit të gjatë artistik (mbi 60 min) – ka shqyrtuar gjithsej 12 projekte.
Më poshtë gjeni listën e plotë të aplikuesve./ KultPlus.com
Kristaq Sotiri dhe fotografitë e tij janë emblema të qytetit të Korçës. Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Korçë publikoi në rrjetet sociale disa fotografi të Sotirit, të shkrepura në Pazarin e Vjetër të qytetit, në vitin 1932.
“Fotografia e Kristaq Sotirit është përdorur si një burim i vlefshëm prej ku mund të identifikoheshin momente të rëndësishme për sa i përket historisë së qytetit të Korçës”, shkruan DRTK Korçë.
Seria e fotove të Pazarit të Vjetër, përbën një ndër punët më të spikatura dhe interesante të fotografit në kohën kur zhvillohej tregtia për blerjen e qypave, prodhimeve të artizanatit, qilimave, gunave etj.
Tek fotografitë e Pazarit të Vjetër të Korçës, spikat jo vetëm elementi racional, strukturor, arkitekturor e dekorativ por edhe lëvrimi i aktivitetit tradicional, artizanal, tregtar, social-kulturor.
Artisti i Popullit Kristaq Sotiri lindi në fshatin Mborje, në 1883 dhe vdiq në Korçë, në 1970-ën. Sotiri ka lënë një pasuri shumë të madhe prej 13726 negativë filmi dhe rreth 1500 foto ku pasqyrohet Korça nga viti 1922-1963, Pogradeci dhe fshatrat përreth, foto të cilat janë në gjendje shumë të mirë në koleksionin privat të familjes së tij.
Falë punës së tij të madhe, Korça e rrethinat e saj të fillim shekullit të 20-të, vijnë të dokumentuara deri në ditët tona./ KultPlus.com
Ministri i Mbrojtjes në Kosovë, Ejup Maqedonci, së bashku me Komandantin e Forcës së Sigurisë së Kosovës, Gjenerallejtënant Bashkim Jashari, pritën kontingjentin e radhës të Forcës së Sigurisë së Kosovës që do të zbarkojë në Mbretërinë e Bashkuar për të vazhduar misionin trajnues për personelin ushtarak ukrainas në kuadër të Operacionit Interflex.
Përmes një postimi në Facebook, ministri ka shkruar se profesionalizmi i ushtarakëve në këtë mision është duke u vlerësuar jashtëzakonisht lartë nga nikoqirët britanik.
Sipas tij, operacioni Interflex është një mision shumëkombësh që ka për qëllim trajnimin e ushtarëve ukrainas në taktikat dhe teknikat luftarake.
“Performanca dhe profesionalizmi i ushtarakëve tanë në këtë mission është duke u vlerësuar jashtëzakonisht lartë nga nikoqirët britanik por dhe pjesëmarrësit tjerë. Operacioni Interflex është operacion shumëkombësh që ka synim përgatitjen dhe trajnimit e ushtarakëve ukrainas në taktikat dhe teknikat luftarake.Republika e Kosovës po vazhdon të jetë kontribues aktiv në mbështetjen e luftës së drejtë të popullit ukrainas”, shkroi Maqedonci./ KultPlus.com
Më 23 janar të vitit 1946 arrestohej një prej intelektualeve më në zë të Shqipërisë, Musine Kokalari. Pas kësaj date nisi një kalvar i gjatë vuajtjesh për këtë intelektuale, e cila konsiderohet edhe si disidentja e parë e regjimit komunist.
Musine Kokalari lindi në 10 shkurt 1917 në Adanë të Turqisë. Tre vite pas lindjes, familja e Musinesë u kthye në Shqipëri. Musineja mori mësimet e para në qytetin e Gjirokastrës. Studimet e larta i kreu në Universitetin e Romës, ku u diplomua me rezultate të larta në degën e Letërsisë.
Ajo spikati që në moshë të hershme për veprimtarinë e saj politike dhe letrare. Në vitin 1939, ende student, botoi librin e saj të parë “Siç më thotë nënua plakë”. Në vitin 1943, së bashku me një grup intelektualësh, themeloi Partinë Socialdemokrate. Një vit më vonë, me përpjekjen e saj, doli numri i parë i gazetës “Zëri i Lirisë”.
Vendosja e regjimit komunist do të sillte ndryshime rrënjësore në jetën e Musinesë. Në nëntor 1944 u pushkatuan pa gjyq dy vëllezërit e saj, Mumtas e Vesel Kokalari. Pas arrestimit të saj në 1946-ën, procesi gjyqësor e dënoi me 20 vite heqje lirie. Vuajti 16 vite në burg, dhe më pas u internua në Rrëshen të Mirditës, ku jetoi në kushte tejet të vështira ekonomike dhe plotësisht e izoluar nga shoqëria.
Musine Kokalari ndërroi jetë në internim më 13 gusht 1983 nga një sëmundje e rëndë. Pas shembjes së diktaturës, figura dhe vepra e saj dolën në pah dhe u vlerësuan nga institucionet e sistemit demokratik. Në vitin 1993 iu dha titulli “Martir i demokracisë”./ KultPlus.com
Vjollca Duraku
Organizata “Nisma e të rinjve për të drejtat e njeriut”- YIHR mbrëmë në Prishtinë ka hapur Muzeun e Fëmijëve të Luftës përmes ekspozitës “Loja e ndërprerë”, në të cilin prezantohen objekte personale, video-dëshmi dhe ekspozita të kuruara që theksojnë përvojat e fëmijëve gjatë luftës së fundit në Kosovë, shkruan KultPlus.com
Ky muze i cili përmban edhe krijime të artistëve Petrit Halilaj dhe Ervina Halili paraqet ndërprerjen simbolike të fëmijërisë së fëmijëve të Kosovës në vitin 1999, dhe për qëllim ka ruajtjen e kujtimeve të fëmijërisë nga lufta e fundit, duke siguruar që përvoja personale e luftës të mos harrohet.
Në luftën e fundit në Kosovë janë vrarë 1.024 fëmijë, përderisa 109 prej tyre vazhdojnë të figurojnë në listën e personave të zhdukur. Në këtë kontekst lufta nuk ka ndërprerë vetëm jetën e fëmijëve të vrarë, por edhe të fëmijëve të tjerë që kanë mbijetuar duke u shkaktuar përjetime traumatike.
“Loja e ndërprerë” vjen si pasojë e dhjetëra rrëfime të personave që gjatë luftës kanë qenë fëmijë. “Si akt kreativ dhe nevojë zhvillimore loja është kujtim tek i cili individët rikthehen gjithmonë loja mundëson ikjen mendore nga realiteti dhe, në të njejtën kohë triumfon mbi dhunën e luftën, duke ofruar hapësira në të cilat kreativiteti fiton përmbi frikën dhe pasigurinë”, thuhet në konceptin kuratorial të ekspozitës.
Në ceremoninë hapëse, drejtoresha e Muzeut të Fëmijëve të Luftës, Bjeshkë Guri, ka thënë se ekspozita fton në përballje me të vërtetat e luftës dhe me të kaluarën që s’duhet ta lejohet të bëhet e tashme .
“Një ekspozitë që do të ju çoj në ikje, frikë, fshehje, lojë emocione komplekse që vetëm lufta mund t’i sjell. Loja e ndërprerë adreson pikërisht fëmijëritë e ndërprera dhunshëm nga lufta dhe na fton të reflektojmë në mënyrë kritike jo vetëm të kaluarën e Kosovës, por edhe të tashmen në botë. Ky muze është një përpjekje simbolike, që dënon luftën si mjet të dominimit dhe të dhunës strukturore, duke avokuar për drejtësi sociale, dhe paqe të qëndrueshme në Kosovë dhe kudo në botë”, ka thënë drejtoresha Guri, duke potencuar që “Loja e Ndërprerë” duhet përdorur si një ftesë për të imagjinuar një të ardhme të ndërtuar mbi solidaritet, drejtësi dhe barazi.
“Muzeu i fëmijëve na fton të njohim, të reflektojmë dhe të angazhohemi për të ndërtuar një të ardhme ku çdo fëmijë mund të jetojë një fëmijëri të plotë, të lirë nga dhuna dhe shtypja. Lojën e ndërprerë nga lufta ta përdorim si një ftesë për të imagjinuar të ardhme të reja- të ardhme të ndërtuara mbi solidaritet, drejtësi dhe barazi”, ka thënë ajo.
Ndërkaq, drejtoresha e organizatës “YIHR”, Marigona Shabiu ka thënë se ekspozita e parë e këtij muzeu e titulluar “Loja e ndërprerë” është dëshmi e fuqisë së kujtesës kolektive.
“Kjo ekspozitë shpalos një rrugëtim të fshehjes, ikjes në kushte ekstreme, përballjes traumatike me humbjen dhe vdekjen, si dhe të situates së krijuar pas përfundimit të luftës. Ky muze është dëshmi e fuqisë së kujtesës kolektive dhe një mundësi për të siguruar që këto histori të dokumentohen, mbahen mend dhe të jenë qendrore në formësimin e politikave të pajtimit”.
Drejtoresha Shabiu më tej ka bërë thirrje që ky muze të jetë një vend ku mësohet jo vetëm për dhimbjen por edhe për forcën e shpresës dhe rezistencës.
“Urojmë gjithashtu që kjo hapësirë alternative për informim të jetë një hapësirë solidariteti dhe të kontribuoj sadopak në rrugëtimin e vështirë e të gjatë të shërimit kolektiv- ne e kuptojmë rëndësinë e pranimit dhe njohjes të së kaluarës me gjithë tmerret dhe traumat e saj, sepse vetëm kështu mund të shërojmë plagët kolektive emocionale që vijnë si pasojë e luftës”, ka thënë drejtoresha Shabiu.
Kurse, artisti i njohur ndërkombëtarisht, Petrit Halilaj, një vepër e të cilit u ekspozua në “Loja e ndërprerë”, u shpreh i lumtur që në Kosovë është hapur një muze i tillë, sipas tij i domosdoshëm për t’i ndarë eksperiencat të cilat i ka përjetuar populli i Kosovës.
“Ishte shumë emocionuese sepse një vizatim që është ne ekspozitë është prej vitit 1999, kur unë isha në kampin e refugjatëve në Shqipëri. Ne si familje i kemi dy vizatime në ekspozitë, pasi edhe Blerina motra ime po ashtu e ka edhe një vizatim. Për ne ka qenë shumë me rëndësi, sepse të shprehurit përmes vizatimit qysh prej vitit ’99 për eksperiencat tona të luftës, ka qenë fillim i një shërimi shpirtëror. Jam shumë i lumtur që Kosova po merr hapa të tillë sepse janë hapa të domosdoshëm që ne të kujtojmë dhe t’i ndajmë këto eksperienca që në fakt na kanë bërë ata që jemi sot”, ka thënë artisti Halilaj.
Ai gjithashtu ka rrëfyer edhe takimin e tij me Sekretarin e Organizatës së Kombeve të Bashkuara-OKB, Kofi Anann, në kampin e refugjatëve të luftës në Kukës, në maj të vitit 1999, të cilit ishte refuzuar t’ia dhuronte një vizatim të ngjajshëm me atë të ekspozuar në muze.
“Për mua ka qenë shumë me rëndësi për t’i treguar përmes vizatimeve se çfarë kemi përjetuar në Kosovë. Unë si fëmijë kam menduar dhe kam shpresuar që ai vizatim do të ndikonte që të ndalte luftën. Në fakt, aq shumë për mua ka qenë me rëndësi vizatimi saqë kur më ka pyetur Anann nëse mund t’ia jap vizatimin, unë kam refuzuar, kjo pasiqë kur je në luftë humb shtëpinë dhe gjithçka që ka të bëj me jetën tënde. Prandaj, për mua ka qenë aq i rëndësishëm vizatimi saqë kam vendosur mos t’ia jap por ta mbaj për vete”, ka thënë Halilaj i cili në atë kohë kishte qenë 13-të vjeçar.
Ndërkaq, artistja Ervina Halilaj ka thënë se është me rëndësi që Muzeu të ketë mbështetje institucionale pasi sipas saj fëmijët janë një muze i gjallë, dhe se kujtesa e tyre është kujtesa më reale që mund të shihet.
“Muzeu më i gjallë, dhe arkivimi më i gjallë është kujtesa dhe memoria e fëmijëve. Këtë e kam menduar gjithmonë sepse fëmijët çdo gjë e zhvillojnë dhe e përjetojnë përmes lojës. Fëmijëve u duhet një kohë e gjatë për të kaluar në atë pjesën transitore nga loja te përceptimi i realitetit, edhe pse deri në një moshë fëmijët edhe relitetin e përceptojnë si lojë”, ka thënë artistja Halili, e cila në këtë muze ka kontribuar përmes një copëze ditari të viteve 1995-1997.
“Kontrbuti që kam dhënë unë këtu ka qenë një pjesë e ditarit, kryesisht e viteve 95-97. Jam shumë e lumtur që njëra ndër poezitë e mija të para e shkruar në atë ditar është pjesë e Muzeut. Poezia është shkruar në protestat e vitit ‘97 të Universitetit të Prishtinës, ku edhe unë vetë atë realitet në moshën 11- vjeçare e kam kam përceptuar në formë të lojës gjithmonë duke qenë e inspiruar prej filmave vizatimor. Edhe poezia që e kam shkruar unë e sheh realitetin e protestave në formë të reve të bardha që në atë kohë më është dukur shumë surreale, pa e kuptuar ende që ajo lojë është shumë serioze”, ka thënë artistja Ervina Halili. / KultPlus.com
Isa Boletini ka udhëhequr forcat kryengritëse për çlirim nga pushtuesi Osman më 1912, ka qenë përkrah Ismail Qemalit në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë, e cila është copëtuar në konferencën e Londrës më 1913-të.
Isa Boletini ishte lindur në fshatin Boletin të Mitrovicës, në një familje me tradita patriotike. Në moshën 17-vjeçare ka marrë pjesë si luftëtar i Lidhjes Shqiptare të Prizrenit, në betejën e Slivovës (22 prill 1881) kundër forcave osmane. Ai ka përkrahur Haxhi Zekën dhe atdhetarët e tjerë në themelimin e Lidhjes Shqiptare të Pejës (1899-1900) dhe në qëndresën e saj kundër sunduesve osmanë e qarqeve shoviniste fqinje.
Më 1901-1902 ishte vënë në krye të qëndresës popullore në Kosovë kundër ndërhyrjeve të Serbisë, Malit të Zi, Rusisë e Austro-Hungarisë në Shqipëri. Boletini ka udhëhequr luftëtarët në betejat e zhvilluara me ushtrinë turke në zonat Shtimlje-Carralevë më 1910, ka mbështetur kryengritjen antiosmane të vitit 1911, ka udhëhequr forcat kryengritëse në zonën e Drenicës, Mitrovicës, Podujevës dhe Prishtinës në vitin 1912. Gjatë Luftës Ballkanike në tetor 1912, ishte vënë në krye të çetave të armatosura vullnetare për mbrojtjen e trojeve shqiptare kundër pushtuesve serbë.
Në ditët e Pavarësisë, në krye të përfaqësuesve të Kosovës, ishte ndodhur përkrah Ismail Qemalit në Vlorë dhe mori pjesë aktive në organizimin e forcave të armatosura për mbrojtjen e Qeverisë së Përkohshme të Vlorës. Më 1913, si anëtar i delegacionit shqiptar, së bashku me Ismail Qemalin ka shkuar në Londër, ku ka protestuar me forcë kundër vendimit të Fuqive të Mëdha për copëtimin e Shqipërisë.
Më vonë, Isa Boletini ka kaluar përsëri në Kosovë, ku ka organizuar qëndresën popullore kundër pushtuesve të rinj serbo-malazezë. Duke e kaluar jetën në luftë e përpjekje dhe me urtësinë e tij, ai ka fituar autoritet të madh si udhëheqës popullor.
Isa Boletini e ka lidhur jetën e tij e të familjes me fatin e atdheut, dashurinë e besnikërinë ndaj të cilit e ka shprehur me fjalët “Unë jam mirë kur asht mirë Shqypnia”.
Isa Boletini më 23 janar 1916 ishte vrarë pabesisht nga shovinistët malazezë në Podgoricë, së bashku me të bijtë, Halilin dhe Zahidin, nipërit Jonuzin dhe Halitin, si dhe tre bashkëluftëtarë të tjerë. / KultPlus.com
Përbrenda historisë së artit, shumë persona kanë gdhendur emrat e tyre, një artiste e rëndësishme është edhe Anna Pavlova, e cila daton si balerina që për herë të parë bëri turne rreth botës, shkruan KultPlus.
Përderisa sot shënohet 94-vjetori i vdekjes së saj, kujtimi për të mbetet i veçantë.
Turneu i saj rreth botës arriti që të depërtojë artin e saj rreth Amerikës së Jugut, Indisë dhe Australisë, teksa Pavlova ishte pjesë e Baletit Rus Perandorak dhe Baletit të Sergei Diaghilev. “The Dying Swan” është një vallëzim soloografik i realizuar nga Mikhail Fokine në “Le Cygne të Camille Saint-Saëns” për balerinën Anna Pavlova, e cila e interpretoi atë rreth 4,000 herë.
Shumë më vonë, kur kompozitori u takua me Pavlova, atëherë, e kënaqur me performancën e saj, bërtiti: “Zonjë, falë jush, kuptova se kam shkruar muzikë të lezetshme!”
Në Hagë, në teatrin e qytetit për shumë vjet në përvjetorin e vdekjes së Pavlov, po zhvillohej një shfaqje e çuditshme: perdja po ngrihej, muzika e Saint-Saens po luante dhe një qendër e vëmendjes bosh lëvizte përgjatë skenës së zbrazët, duke ndjekur lëvizjet e një kërcimtari të padukshëm. / KultPlus.com
Ai ishte një i “çmendur” që arriti të na magjepste me “çmenduritë” e tij, ishte zëri më i buçimshëm i penelit. Erdhi për të bërë epokë dhe vetë epoka mori emrin e tij.
Në mëngjesin e 23 janarit 1989, duke dëgjuar muzikën e tij të preferuar, gjëmimim Ëagner-ian, “Tristani dhe Izolda”, zemra e Salvador Dalí ndalon së rrahuri, në moshën 84-vjeçare. Do të shuhej kështu të gjallët e një gjeniu. Thyehet një prej majave që ngërthehej ngulmues përnga lartësitë më të epërme të tablosë. Shuhet për mbetur i vezullimtë në gjithçka që sendërgjoi ai solemnitet krijues. Ngriti dhe shkallmoi për të rindërtuar rishtaz gjithçka nga fillimi, gjithçka nga tharmi i atij shpirti të epur shpengimit e çatrafilisjes.
Ai ishte dhe mbetet një artist shumëdimensional dhe një njeri i padeshifrueshëm, me një jetë larushitëse, dengur gjer në buzë me çmosgjë. Në vërshimin e rrëmetshëm, jeta dhe peneli krijuan më shumë se një vepër të tjetërllojtë, ngjizën dhe na kumtuan një njeri si ai, një prurje galaktike e shkasit për befasi.
Nuk ka një fushë të krijimtarisë artistike ku ai të mos ketë dhënë një kontrobut, të mos ketë lënë gjurmë të plazmuara vezullueshëm. Asnjë oaz i të qenit mishërisht dhe shpirtërisht i lidhur me krijimin, nuk ka mundur të jetë i palakmuar nga Dalí dhe i papërfshirë nga shtjella përpirëse e këtij krijuesi. Por gjithsesi ai ishte dhe mbetet një nga surrealistët më kokëkrisur dhe më përfaqësues. Një pervers dhe model i njeriut të përkushtuar për të bukurën, për mesazhin dhe gjithseçka që përkon me afrinë që arti ngas me artdashësit. Dalí padyshim ishte dhe mbeti një ndër personazhet më të spikatur në memorien e arteve figurative. Ishte kreshta e ngërthyer në eter e surrealizmit. Ai do të mëtonte kësaj rryme një revulucion botkuptimor dhe ideor, artistik dhe estetik, duke bërë që kohë pas kohe admiruesit e surealizmit të kuptonin në të atë qasje figurash të shndritshme të messhekullit XIX, Dalínë si protagonistin. Sepse i tillë ishte ai. Mbeti as më shumë e as më pak, një shpërthim. Si në tablo edhe në jetë ai ishte një individualitet i patëdytë. Ndoshta edhe nga temperamenti, e pse jo edhe nga një mistikë e përbrenshme që e kudodrejtonte atë, ishte dhe mbeti sot dhe do të rrok pa asnjë mëdyshje edhe shijet e brezave që do të vijnë, si një tipar i radhë.
Në galerinë botërore të pikturës, Salvador Dalí është një prej penelave më të jashtëzakonshëm. Nuk kanë nguruar ti bashkëngjiten këtij vlerësimi shumë ekspert dhe kritik arti, shumë njohës të korpusit të tij krijues. Megjithëse kritika e kohës do ta lëndonte tej mase, duke e ngasur mbase të zgjojnë tek ai atë piktor të përmasave të mëdha që njohim. Në këtë prag dallojmë qartazi se si një forcë rrapëllitëse të deng me pamëshirën e saj, me qëllimin e vetëm të të vërë përfundi. Por ai u rrit nga kjo, u formëzua në stuhitë e forta të kohës dhe nga relievi i thukët ku fati e kishte degdisur, veçojmë këtu në pozitat e tij familjare. Këto pikënisin që me vdekjen e vëllait, të nënës, me divorcin e të atit, me përplasjet që kishte me përfaqësuesit të kampit surrealist.
Shumëdimensionalizmi i formës, mendimit, idesë, mesazhit, e pse jo dhe revoltës qasen përnga një kumt që e tipizon këtë personalitet të niveleve eterne të krijimit. Dalí në një masë të kosniderueshme përfshin, gjithrrokë në tansinë e veprimtarisë së tij artistike zhanre që vetë piktura i mbart. Ose më saktë, ajo është ama e tyre, si filmi, fotografia, skulptura, arkitektura, etj. Uni babëzitës tek ai ishte dhe një tipar që rrugëtoi atë drejt shumë theqafjesh, prej të cilave nuk mund të themi se ia doli dhe aq paq. Ai kishte një tërheqje të pazakontë për pjesëmarrje në sjellje dhe i madhërishëm, në mënyrë për të përthithur vëmendjen ndaj vetes. U ndesh me një kritikë që duke e u përpjekur ta anatemonte e bëri më të vëmëndshëm për artdashësit. Kjo në një farë mënyre e himnizoi magjinë e tij të përfaqësimit në art.
Ky ishte Salvador Dalí, një spanjoll që shkrepëtiu në ritmin e kohës dhe vërshon ende në nevojën për të matur caqet e mundshmes dhe talentit, në një botë e cila mund të të mos mirëpresë, por nuk ta privojë sfidën, atë që e shndërroi në triumf të pathyeshëm. /albertvataj/ KultPlus.com
Kineasti i mirënjohur, Dhimitër Anagnosti, feston 89 vjetorin e lindjes, ai është një nga regjisorët shqiptarë më të rëndësishëm të shekullit XX.
I vetmi regjisor shqiptar që ka patur guximin të meditojë publikisht mbi rolin e vet si kineast brenda propagandës së realizimit socialist, Dhimitër Anagnosti është njëkohësisht ndër ata që më pak se kushdo kanë qenë pjesë e kësaj propagande.
Filmat e tij janë ndër të paktit që edhe sot paraqesin interes nga ana artistike.
Për cilësitë e tij të rralla artistike, si dhe për veprat e tij dinjitoze është nderuar me titullin “Artist i Popullit”, 1987 dhe me kupën e karrierës në Festivalin e 10-të Filmit Shqiptar. Viti 1991 e gjen të impenjuar në lëvizjen demokratike për pluralizmin në Shqipëri, motiv për të cilin zgjidhet edhe deputet i Partisë Demokratike në Kuvendin e Shqipërisë (1991-1996).
Në 12 pril 1992 u emërua ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve, post të cilin e mbajti deri në 4 dhjetor 1994, ku dha dorëheqjen. Anagnosti është ideator dhe kryetar i Fondacionit për Artin dhe Kulturën “Fan Noli”. Mban titulllin “Nderi i Kombit”. / KultPlus.com
Historia e Bajronit është plot skandale, udhëtimet ekzotike; jeta e tij pompoze la përshtypje të thella, dhe emri i tij filloi të nënkuptojë njeriun e ndërlikuar; romantik, arrogant, të errët, cinik; shpërthim krijues, shije intrigues në veshje, muzikë, dhe seksualitet, dinak i pabesë, i poshtër (të gjitha përmblidhen në fjalorin urban nën “byronic”.
George Gordon Byron lindi në Aberdeen, Skoci, në vitin 1788. Këmba e çalë dhe mjedisi i varfër ia bënë të vështirë fëmijërinë, por në moshën 10 vjeçare Bajroni trashëgoi titullin Lord nga ungji i tij. Kjo i dha mundësi të dilte nga skamja, të shkonte në shkollë pastaj në Kolegjin Trinity, Kambrixh, ku u zhyt thellë në borxhe, në jetë të shthurur dhe marrëdhënie të pasionuar me gra e burra. Vëllimi i tij i parë i botuar me poezi, Orët e përtacisë (1807), u hodh poshtë nga kritika, sidomos në Skoci; dhe nw librin e tij të dytë, “English Bards and Scotch Reviewers” (1809), Bajroni sulmoi krijimtarinë dhe kritikën letrare angleze. Po atë vit, ai udhëtoi për në Portugali, Spanjë, dhe në Lindjen e Afërme për dy vjet. Përvojat e tij përfshihen në veprat e mëvonshme, si në “Childe Harold’s Pilgrimage” (1812 ), që i solli sukses të menjëhershëm në Angli; “u zgjova një mëngjes dhe e gjeta veten të famshëm”, do të shprehej Bajroni; dhe poezia, sjellja, moda, shijet e tij filluan të imitoheshin gjerësisht.
Më 1815, Bajron u martua me Anne Isabella Milbanke, dhe më 1816, çifti u bë me vajzë, Ada, e cila kur të rritej do të shquhej në fushën e matematikës, dhe sot konsiderohet nga disa si programuesja e parë e kompjuterit. Martesa nuk zgjati shumë dhe çifti Bajron u nda ligjërisht. Në këtë kohë, shpërthen skandali mbi incestin e dyshuar të Bajronit me gjysmë-motrën e tij, Augusta Leigh, dhe i përçmuar nga shoqëria, detyrohet të largohet nga Anglia. Fillimisht u vendos në Zvicër, Gjenevë, afër poetit Percy Bysshe Shelley dhe gruas së tij, Mary Wollstonecraft Shelley. Atje, Bajroni përfshihet në marrëdhënie intime me motrën e gruas së Shellit, Claire Clairmont; nga kjo lidhje më janar 1817 lindi vajza tjetër e Bajronit, Allegra. Pas kësaj, Bajroni ikën në Venecia ku marrëdhënie të ngjashme nuk iu ndanë.
“Në fshehtësi u takuam –
Në heshtje u pikëllova,
Se një ditë do t’më harrosh,
Shpirti yt mund të mashtrohet.
Kur unë të dalë përpara
Pas viteve të gjata ,
Si duhet të përshëndes ty? –
Me heshtje dhe lot”
Në vitin 1819, ai u lidh me konteshën Tereza Guiccioli, gruaja e re e një konti të moshuar. Lord Bajron gjithashtu mbeti gjithmonë një mbështetës i zjarrtë i çështjeve të lirisë dhe pavarësisë kombëtare, duke mbështetur luftën greke për pavarësi. Ai u bashkua me kauzën e lirisë, udhëtoi e vizitoi Shqipërinë jugore, oborrin e Ali pashë Tepelenës, u takua me shqiptarë, arvanitas, qëndroi me suliotë, adhuroi zakonet, sjelljet, gjuhën, armët e veshjet, udhëhoqi stërvitjen e tyre në Missolongi, ku vdiq nga ethet, pak pas ditëlindjes së tij të 36-të. Bajroni jetoi ashtu siç shkroi ose anasjelltas: “Në jetë zemra e njeriut thyhet, por edhe me zemër të thyer jetohet”. / KultPlus.com
Një mbrëmje e bukur, një natë ndryshe dhe një mysafir që përmbushi këtë natë të hënë me aq vlera ,dijeni dhe një muhabet aq spontan , me informata , modesti dhe plot humor.
Vildane Dibra Zhubi
Një vend në mes dhe zemrës të Londrës ku mblidhen gjithë artistët e famshëm botëror të teatrit dhe filmit por ku kemi fatin të mblidhemi edhe ne shtegtarët udhëtarë të përjetshëm nga Shqipëria, Ulqini dhe Kosova.
Shqipëria na ftoi dhe është Kosova ajo që na bashkon të gjithëve. Nuk e kam fjalën për patriotizëm, aspak, sepse patriotizëm jemi ngopur boll, por e kam fjalën për atë Kosovë që nuk i ndahet kurrë Ulqinit dhe nuk ia sjell shpinën edhe kur në pikë të verës pret me orë në kufirin shqiptaro-malazez.
Një vizitë e një shkrimtari, krijuesi aspak të moshuar nga mendja dhe biseda, por aq të ri në kujtimet e veta, e shndërroi me aq mjeshtri natën e hënë në një të shtune. ku të gjithë të lodhur nga puna dhe jeta relaksohen me bisedë, gaz dhe atmosferë të këndshme.
Nga Prishtina në Londër, edhe pse në moshën 80-të vjeçare me rrugëtimin që sigurisht ishte i lodhshëm, me shumë kënaqësi dhe pa përtesë bisedonte rreth librit “Misioni Rus”, por edhe mbi shumë tema tjera prej rinisë, kur kishte hëngër pendrekun e parë, nga dora serbe, e deri në botimin e gjithë krijimtarisë që kurrë nuk është ndalur. Nuk e di pse, por një grup i mbledhur rreth këtij zotërie, më la edhe një herë të mendoj se sa shumë të pa fat si komb kemi qenë dhe ndoshta ende jemi. Jemi komb që fatin gjithmonë e lypim jashtë vendit tonë por s’ arrijmë ta gjejmë dot, këtë përgjigje se gjej dot?!
Pyetje, kureshtje, humor gjatë gjithë bisedës ku secili kishte pes minutat e veta t’i bashkëngjitet shkrimtarit, e bëri natën edhe më të bukur.
U diskutua shumë edhe për vallen shqiptare ku bisedën e nisi Tom Kokona Arts-Management , prej asaj kohë kur vallja lindi, u transformua nga hapat dhe lëvizjet e fluturës në at vallen e kohës të komunizmit brutal , e deri në lëvizjet e shpatullave të gabuara që rrezikon origjinalitetin e vet. Përmendëm Shotën dhe aty ishte prezentë edhe valltarja Shotës Edi Ta; përmendem vallen e Osman Takës, vallen e Kukësit. Përmendëm Teki Dervishin, Ibrahim Rugovën, vizitat e autorit në Shqipëri, rrugëtimin e gjuhës shqipe . U përmend dhe lufta në Sarajevë, arti dhe krijimet e shqiptarëve në Londër dhe biseda mori vallen!
Vërtetë një natë për lakmi.
Qershia mbi tortë e kësaj të hëne ishte libri që më dhuroi autori për tragjedinë e Tivarit mbasi mbesa i kishte treguar që jam nga Ulqini dhe unë isha më afër Tivarit, se të tjerët mbrëmë ishte orë e shndërruar në sekonda, por në një shekull të gjatë nga bisedat e shkrimtarit që i kishte përjetuar në dekadat e kaluara.
Të Faleminderit zotëri Ibrahim Kadriu . Respekt dhe nderimet e mia.
Faleminderit Lirka Kadriu për ftesën, përveç që njoha shkrimtarin e nderuar takova dhe disa njerëz të ri që me aq kureshtje dhe interesim frymonin çdo fjalë të mysafirit nga Prishtina! Ishte një çast kur kalohet bukur, përmbush librin e kujtimeve tona dhe na përçon larg mendimeve dhe sfidave që i kemi çdo ditë.
Mes bisedës autori i shumë veprave, por në mes tyre edhe romani “Pas kthimi” nga i cili u realizua seria e njohur televiziv “Fidani” “Fidani”, Zotëri Kadriu ,na tregoi edhe këtë ngjarje: Deri sa ndërtonte shtëpinë autori, në një lagje në Prishtinë, del dhe i ndihmon mjeshtrit që kishte në oborr. Mjeshtri atë ditë ishte shumë i nevrikosur dhe shante gjithë kohën: heeee nanën e Fidani, hé nanën e Fidanit “-dhe nuk ndalej. Po mirë, e pyet zotëri Kadriu, perse po shan kaq shumë, ti po më ofendon!
Pse, çka ke ti me Fidanin, pse po të ofendoj unë ty? Unë e pësova keq puna Fidanit. Djali në vend që të kujdeset për lopët, ishte ulë me shiqu serialin e Fidani dhe lopët kishin marrë dhënë! Gjithë natën i kam lype nëpër male heeee nanën e Fidanit- vazhdonte mjeshtri!
Po unë more jam autor i Fidanit ia kishte kthye z.. Kadriu, ti po me shan mu! Megjithëkëtë, mjeshtri nuk ndalej dhe ende shante…..sepse ishte mundua shumë me i gjet lopët…
Këtë bisedë në Londër e mundësoi Tomorr Kokona, Arts-Management & British Albanian Culture & Arts Association në koperim me Koha Bar!/KultPlus.com
Rreth 300 objekte si bizhuteri dhe veshje shqiptare që ndodhen në Muzeun Etnografik të Budapestit, Hungari, të cilat i janë shitur dikur këtij muzeu nga një tregtar me emrin Paolo Lazza, do të ekspozohen në qershor të këtij viti në Shqipëri.
Lajmi u bë i ditur nga Kryeministri Edi Rama në një postim në rrjetet sociale, ku ndau edhe fotografi nga këto objekte, duke i cilësuar një pasuri kulturore të jashtëzakonshme.
“Këto objekte i janë shitur muzeut në Budapest nga Palokë Laca në shek.XX, një personazh që po rilind në dritën e hulumtimeve të thella dhe bashkëpunimit mes Muzeut Marubi dhe muzeologëve hungarezë”, tha Rama.
Kryeministri Rama bëri të ditur se “në qershor 2025, ky koleksion unik do të ekspozohet për herë të parë në Shkodër, në Muzeun Marubi, duke ofruar një mundësi të pazakontë për t’u njohur me artizanatin shqiptar dhe lidhjen e tij me kulturat e tjera”.
Drejtori i “Marubit”, Luçian Bedeni, së bashku me kuratoren Kim Knoppers dhe dizajnerin e modës Jozef Martini (njëherësh kushëri i Palokë Lacës) zhvilluan një vizitë dyditore në Muzeun e Etnografisë së Budapestit, ku panë nga afër koleksionin e mrekullueshëm.
Në maj 2024 pranë Muzeut Marubi erdhi një kërkesë për informacion nga Muzeu Etnografik i Budapestit, referuar një personi të quajtur Paolo Lazza. Nga hulumtimi i vënë në dispozicion, rezultonte që ai i kishte shitur departamentit të Muzeut Kombëtar të Etnografisë së Budapestit, rreth 300 objekte si bizhuteri dhe veshje shqiptare.
Bazuar në të dhënat e muzeologëve të Muzeut Etnografik të Budapestit, Dr. Vera Schleicher dhe Dr. Boglárka Macsa, rezultoi që personi quhej Palokë Laca. Gjatë kësaj periudhe, u ndërtua pema gjenealogjike e tij, u gjetën disa fotografi të familjes, si dhe kontaktet e pasardhësve që jetojnë në Shkodër dhe në Itali. Më pas, në shtator të 2024 muzeologet vizituan Shkodrën me qëllim hulumtimin më në detaje të figurës së tregtarit Palokë Laca. Nxjerrja në pak e kësaj figure si dhe zbulimi i këtyre reparteve në Budapest vjen në mesin e një pune të ngritur prej disa muajsh nga kuratorja Kim Knopper mbi një projekt që do të realizohet në Muzeun Marubi, me fokus etnografinë dhe artizanatin./atsh/KultPlus.com
Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti përmes rrjeteve sociale ka njoftuar se në Davos kanë nënshkruar Marrëveshjen e Tregtisë së Lirë me shtetet anëtare të Shoqatës Evropiane të Tregtisë së Lirë (EFTA).
“Ditë historike në Davos – nënshkruam Marrëveshjen e Tregtisë së Lirë me shtetet anëtare të Shoqatës Evropiane të Tregtisë së Lirë (EFTA). Jemi vendi i vetëm në rajon që me shtetet e EFTA-s kemi marrëveshje edhe për tregti të mallrave edhe të shërbimeve”, ka shkruar Kurti.
Tutje, ai tha se ajo paraqet kapitull të ri të forcimit të lidhjeve dhe shkëmbimeve ekonomike ndërmjet republikës sonë dhe Islandës, Lihtenshtajnit, Norvegjisë dhe Zvicrës, mundësi të madhe për prodhuesit dhe kompanitë vendore si dhe shtysë të fuqishme për zhvillimin e hovshëm ekonomik të vendit.
“Falënderoj qeveritë e shteteve anëtare të EFTA-s dhe ministren tonë të Tregtisë, Industrisë dhe Ndërmarrësisë, Rozeta Hajdari për angazhimin e madh e me mirëbesim të plotë deri në arritjen e kësaj marrëveshje, nga e cila jemi të bindur që do të përfitojnë bizneset, industritë dhe qytetarët e vendeve tona”, ka shkruar tutje Kurti.
Aktiviteti dimëror kinematografik “Janari në festën e filmit shqiptar” çeli 2025-ën në fushën e filmit.
Ministri i Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhja ndau në rrjetet sociale momente nga shfaqja e filmave shqiptarë në Pragë, Çeki.
“Me mbështetjen e Qendrës Kombëtare të Kinematografisë, ky aktivitet promovon vlerat më të mira të kinematografisë shqiptare, jo vetëm në Shqipëri, por dhe për shqiptarët e Pragës në Çeki dhe në Dibrën e Madhe- Maqedonia e Veriut”, tha Gonxhja.
Aktiviteti i cili mundësohet nga shtëpia Kinematografike Production Cinemania, po ndiqet me mjaft interes nga dashamirësit e kinemasë.
Pas Çekisë, nga data 23 janar deri më 25 filmat shqiptarë do të shfaqen në Dibrën e Madhe në Maqedoni të Veriut.
Në këtë aktivitet shfaqen disa prej titujve më të mirë të filmave, si filmi “Kapedani”, “Gjeneral Gramafoni”, etj, pjesë e tyre është dhe dokumentari “Lamtumirë filmi 35 mm”, si dhe “Bekim Fehmiu” që është shumë i mirëpritur në trevat shqipfolëse.
Filmi dokumentar për aktorin Bekim Fehmiu është shfaqur edhe në disa shtete të tjera, ku janë realizuar dhe xhirimet e tij, por u shfaq për herë të parë në Gjirokastër.
Aktiviteti “Janari në festën e filmit shqiptar” vijoi në datat 10-11-12 janar në qytetin e Gjirokastrës, 17-18-19-20 janar në Pragë- Çeki dhe do të përfundojë ditët me filmat shqiptarë në Dibër të Madhe./atsh/KultPlus.com
Prej disa ditësh ndodhet në Londër për një vizitë tek mbesa e tij, Lirka Kadriu, shkrimtari i mirënjohur dhe i vlerësuar nga Kosova, Ibrahim Kadriu.
Shkruan Fatmir Terziu
Me këtë rast atij i ka rezervuar një takim në ambientet e Ambasadës së Kosovës, Ambasadori i Jashtëzakonshëm dhe Fuqiplotë i Republikës së Kosovës në Mbretëri të Bashkuar, SH. T. z. Ilir Kapiti. Ky i fundit në një poestim në rrjetet sociale është shprehur: „Sot pata kënaqësinë të mirëpres shkrimtarin e shquar, Ibrahim Kadriu, një figurë e spikatur në letërsinë tonë kombëtare. Gjatë këtij takimi, ndamë mendime dhe diskutime frymëzuese për rëndësinë e letërsisë dhe kulturës shqiptare si ura që lidhin të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen tonë.“
Në ditët e qëndrimit të shkrimtarit Ibrahim Kadriu në Londër pritet që të organizohet dhe një takim kulturor prezantues në ambientet e Restorantit të mirënjohur „Koha“ në Leicester Square, pronë e intelektualit dhe patriotit shqiptar Fadil Maqedonci, që njihet për bujarinë dhe mikpritjen e tij në këto raste.
Kush është Ibrahim Kadriu
Ibrahim Kadriu u lind më 8 janar të vitit 1945 në Zhegër (Gjilan). Shkollimin fillor e mbaroi në Zhegër, të mesmen (Normalen) në Gjilan, Fakultetin (Albanologjinë) në Prishtinë.
Nga viti 1968 punoi në gazetën “Rilindja” (deri në mbyllje të saj), pastaj në të përditshmen “Zëri”. Nga viti 1973 redaktor i kulturës i “Rilindjes” e pastaj dhe në “Zëri”. Redaktor në revistën letrare “Plejada”, botuar më 1971 si dhe kryeredaktor i revistës
“Hareja”, botuar gjatë viteve të nëntëdhjeta deri më 2001.
Më 1985 ishte kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës.
Jeton dhe vepron në Prishtinë.
Veprat kryesore të tij janë: “Netët e Karadakut”, poezi (1969), ”Diçka po ndodh”, poezi (1972), ”Kohë e të korrave”, roman (1979), ”Kroi i ilaçit”, roman (1980), ”Zogjtë fluturojnë vetë”, roman (1986), ”Loja e fundit”, roman (1993), “Shtëpia e fantazmave”, roman (2004), “Çuni i kohës së Lekës”, roman ( 2006), “Kalorësi i Karadakut”, roman (2007), “Frymëmarrje në shtjellë”, poezi (2007), “Gloria në mes”, roman (2010),“Buzëqeshje miqsh” eseistikë (2011) ,“Misioni rus”, roman (2016); “Të vdekurit e gjallë”, roman (2018), “Varri i shitur në Damask”, roman (2019), “Pengu”, roman (2020), etj.
Veprat e tij janë përkthyer në disa gjuhë të huaja: “Koprena vremena”, serbokroatisht, poezi (Veli i kohës) – (1984), “Lekovit izvor”, roman, serbokroatisht (Kroi i Ilaçit-1987), “Na ramas timp pentru sarbatori” (S’mbet kohë për kremte), Bukuresht poezi rumanisht (2005), “Dreni dhe Drenusha”, novelë, ilustracion shqip-norvegjisht, (2005), “Narod je kriv” (Populli është fajtor) përzgjedhje e poezisë në gjuhën malazeze (2013),“Gloria ortada” (Gloria në mes) Stamboll, roman turqisht (2014), “Tempo incenerito nelle puçille” (poezi italisht) Pelegrini – Kozenca (2015),“Korsningar” (Udhëkryqe) poezi suedisht, Boras (2019) “Përtej binarëve” (roman arabisht) Oman, Jordani (2020), “Mission russe” (frëngjisht), Paris 2021,“La mort d’Anila” romnan, Paris 2021, “Canele cu cratita (Qeni me tenxhere) Bukuresht, 2021, “Pjella e dreqit” frëngjisht: La progwenture du diable, Paris 2022, etj.
Gjithashtu ka botuar vepra të llojeve dhe zhanreve të ndyshme, në fushën e publicistikës dhe të letërsisë, ndërsa vepra të tij janë ekranizuar si radiodrama, seri humoristike dhe seriale televizive.
Është përfaqësuar në shumë antologji brenda dhe jashtë vendit, si dhe është nderuar me mirënjohje, shpërblime dhe çmime letrare kombëtare dhe ndërkombëtare./KultPlus.com
Drejtoresha e shkollës së muzikës “Amadeus”, Hana Petrovci – Fetahu, përmes rrjeteve sociale ka njoftuar se kjo shkollë do të implementojë projektin për përfshirjen e nxënësve të talentuar në mësime të muzikës.
Jam shumë krenare dhe e lumtur që Shkolla e Muzikës “Amadeus” Music School do të implementojë projektin për përfshirjen e nxënësve të talentuar në mësime të muzikës, instrumenteve dhe këndimit”, ka shkruar ajo.
Ajo tregoi, se këtë projekt të quajtur “MusiKos” e kanë inauguruar sot, i cili mbështetet nga ambasada gjermane dhe ajo franceze në Kosovë./KultPlus.com