Poezia ka fuqi të veçantë për të kapur dhe përjetësuar ndjenjat më të thella të njeriut, duke i dhënë formë dhe jetë emocioneve përmes gjuhës.
Shkruan: Pranvera Beqa
Në librin e tij poetik “Idioma”, Kujtim M. Shala, e trajton poezinë si një idiomë të ndjenjave dhe përjetimeve, ku gjuha bëhet më shumë sesa një mjet komunikimi, ajo shndërrohet në një kod të brendshëm për të shprehur kujtesën, identitetin, vetminë dhe raportin me botën. Kjo përmbledhje poetike eksploron kompleksivitetin e emocioneve njerëzore, duke e ftuar lexuesin në një udhëtim përmes vargjeve që përçojnë thellësinë e përvojës njerëzore.
Individualitetin e tij të dalluar poetik Kujtim Shala, e transmeton nëpërmjet ndjenjave delikate ndaj traditës kulturore e shpirtërore kombëtare dhe ndaj aktualitetit të avancuar të kohës, gjë me të cilën poezinë e vet do ta bëjë moderne, evropiane, që e bënë një poezi të lartësuar në hapësirën shqiptare.
Autori trajton temën e luftës së fundit në Kosovë dhe kujtimet e saj, duke e sjellë një perspektivë të re në poezinë shqiptare.
Vepra përbëhet nga tri pjesë kryesore: Idioma, Shpina dhe Lëkura, të cilat trajtojnë përjetime individuale dhe kolektive lidhur me luftën e fundit në Kosovë, e cila shpesh shfaqet përmes imazheve të ndërtesave të braktisura, vendeve të zhytura në harresë dhe historive të pashkruara të njerëzve që i kanë kaluar në përjetime të tilla.
Në poemën “Stacioni i Vjetër”, që hapë pjesën e parë të librit e ilustron këtë motiv, duke përshkruar një ndërtesë të vjetër, që dikur ishte plotë jetë dhe e mbushur me plotë kujtime, e cila tashmë mbart vetëm gjurmë të së kaluarēs.
“..Fytyrat janë ngrirë nga frika dhimbja i ftohti i pranverës së hershme..”
“..Qyteti duket i rrudhosur i mbledhur në vete i vjetër sa dheu..”
“..edhe ai pret që të vijë treni të bartë përjetë frikën e tij të fitojë egërsia e tij fryma e keqe e vendit lënë pa njerëzit e tij të dikurshëm”.
Përshkrimi i fytyrave të ngrira nga frika dhe dhimbja, sikur krijon një atmosferë të rëndë, duke theksuar traumën dhe pasigurinë e njerëzve përballë ndryshimeve të mëdha. E, imazhi i qytetit të rrudhosur dhe i mbledhur në vete simbolizon degradimin dhe vetminë, ndërsa pritja për trenin nënkupton një dëshirë të pashpresë për shpëtim, apo një ndryshim që nuk vjen kurrë, sepse këtu njerëzit presin pa emër, të harruar dhe të huaj për njëri-tjetrin. Në fund poezia përmbyllet me një ndjesi përfundimtare të braktisjes, dhe harresës. Stacioni bëhet “kujtim i zi”, ndërsa qyteti duket se mbetet në vetmi të pashmangshme. Treni, qe simbolizon kalimin dhe ndryshimin, largohet duke lënë pas vetëm hijet e një të kaluare të humbur.
Në ciklin e dytë, Shala ndërthur mitologjinë dhe historinë, duke sjellë figura si Prometeu, Helena, Atlasi i ri dhe Juda. Përmes tyre, ai krijon një lidhje të thellë mes mitit dhe realitetit shqiptar, duke e shfaqur fatin e Kosovës si një cikël të pafund vuajtjesh dhe sakrificash.
Një nga poezitë që bie në sy është Toka, ku autori e shfaq lidhjen mes tokës dhe luftës nëpërmjet antitezës së “tokës së Zotit” dhe “armikut të përjetshëm”. Uji në poezinë e autorit e simbolizon mbrojtjen, ashtu edhe hakmarrjen e natyrës kundër atyre që e ndotin. Poezia është një rrëfim metaforik mbi dhunën dhe fatin, ku toka nuk është vetëm një hapësirë fizike, por edhe një dëshmi e përplasjeve të historisë. Toka në librin e autorit është një hapësirë që përfaqëson identitetin dhe njeriun. Këtu hapësirës i jepet një rëndësi e veçantë në krijimin e identitetit dhe në mbrojtjen e tij.
Po ashtu, poezia Shpina, me të cilën edhe është emëruar ky cikel, autori trajton vuajtjen dhe humbjen, ku trupi shfaqet si një hapësirë dhimbjeje e pashmangshme. Figura e “gruas që vretë burrin nuk mund të martohet për herën e dytë”, sygjeron pamundësinë e rikthimit në një realitet të njohur pas një traume të madhe. Shpina bëhet simbol i një peshe të padukshme, e cila shtyp dhe ndrydh qenien njerëzore, duke e lënë të përhumbur në një kërkim të vazhdueshëm për identitet.
Në ciklin Lëkura, trupi bëhet dëshmitar i dhimbjeve dhe i përvojave që gdhenden në lëkurë si plagë të pashlyeshme. Poeti na paraqet lëkurën jo si një sipërfaqe të sheshtë dhe të pandjeshme, por si një hapësirë ku çdo dhimbje, çdo mungesë, çdo përjetim lë një shenjë të thellë.
Në poezitë e këtij cikli, lëkura merr shumë forma, herë është një guaskë e brishtë që përthith dhimbjen dhe vetminë, herë një sipërfaqe e hapur, e ekspozuar ndaj plagëve të historisë dhe kujtesës.
Në poezinë Fundi, cikli Lëkura arrin kulmin e tij emocional, duke u bërë një reflektim i thellë mbi përfundimet, mbi atë çka mbetet pas një humbjeje të madhe.
“Një ditë vjeshte do të mbyll të gjitha perdet
asnjë rreze drite të mos hyjë në dhomë
që dhoma të jetë e zbrazët e errët e ftohtë si qenia ime”
Këto vargje përçojnë ndjenjën e një trishtimi të heshtur, ku njeriu mbyllet brenda vetes, si në një dhomë të errët ku drita nuk depërton më. Mbyllja e perdeve bëhet metaforë e një fundi të pashmangshëm, e një dorëzimi të plotë përballë heshtjes dhe boshllëkut. Dhoma e zbrazët dhe e ftohtë është një reflektim i brendësisë së poetit, një hapësirë ku heshtja bëhet më e rëndë se fjalët dhe ku vetmia shndërrohet në një prani të prekshme.
Por Fundi nuk është thjesht një poezi mbi vdekjen. Është një poezi mbi fundin e gjithçkaje që dikur ishte e rëndësishme. Është për atë moment kur njeriu kupton se diçka nuk mund të rikthehet më, qoftë një ndjenjë, një kujtim, apo një pjesë e vetvetes. Poeti përshkruan atë çast të rëndë kur koha ndalet dhe e tashmja bëhet një zbrazëti që gllabëron gjithçka.
Poezia ka një ritëm të ngadaltë, një përshkallëzim të heshtur drejt një pikëllimi që nuk bërtet, por që ndjehet thellë në shpirt. Përmes imazheve të ftohta dhe errësirës që shtrihet mbi gjithçka, Shala krijon një poezi që të mbështjellë me peshën e një ndjenje të papërcaktueshme, një mesazh i pashkruar për të gjithë ata që ndonjëherë kanë përjetuar ndarjen, humbjen apo fundin e një ëndrre.
Në këtë poezi, fundi nuk është vetëm një përmbyllje, por një gjendje shpirtërore, një hapësirë mes dritës dhe errësirës, mes kujtesës dhe harresës. Ai është një çast kur e kupton se diçka ka ikur përgjithmonë, dhe me të, një pjesë e vetes mbetet përgjithmonë e ngujuar në atë dhomë të ftohtë e të zbrazët.
Shala përdorë një stil të veçantë poetik, ku vargjet e tij janë të ngjeshura me figuracion të fuqishëm dhe një gjuhë të pasur me metafora . Ai nuk e paraqet emocionin në mënyrë të drejtpërdrejtë, por e shfaq atë përmes imazheve të fuqishme, duke e bërë lexuesin të ndjejë më shumë sesa të kuptojë.
Një teknikë e dallueshme në poezitë e tij është përdorimi i kontrasteve: drita dhe errësira, afërsia dhe largësia, zëri dhe heshtja. Në poezinë “Shpina”, këto kontraste krijojnë një atmosferë dramatike dhe të ndjerë, ku trupi dhe hapat e njeriut bëhen metafora për një gjendje emocionale të mbushur me pasiguri dhe dhimbje.
Një tjetër veçori stilistike është përdorimi i përsëritjeve dhe ritmit, të cilat ndihmojnë në krijimin e një efekti hipnotik në vargje. Poezia e tij shpesh tingëllon si një rrëfim i përjetimeve të brendshme, ku fjalët rrjedhin si mendime të papritura dhe të thella.
Librat poetikë si “Idioma” kanë një ndikim të rëndësishëm në letërsinë shqipe bashkëkohore, duke sjellë një perspektivë të re mbi mënyrën se si gjuha mund të përdoret për të shprehur përvoja të ndërlikuara njerëzore. Kujtim M. Shala nuk është thjesht një poet që shkruan për ndjenja apo përjetime të zakonshme, por një krijues që sfidon lexuesin të mendojë më thellë për gjuhën, kujtesën dhe ekzistencën.
Ndikimi i tij vërehet edhe në mënyrën se si ai arrin të lidhë përvojat personale me ato kolektive. Shala nuk shkruan vetëm për veten, por për një gjeneratë të tërë, për një histori të tërë të mbushur me sfida dhe reflektime. Poezia e tij është një dëshmi e fuqisë së fjalës për të mbartur dhe përjetësuar mendime, ndjenja dhe fate.
Idioma e Kujtim M. Shalës është një libër që sfidon dhe pasuron leximin poetik, duke ofruar një qasje filozofike dhe estetike ndaj realitetit. Përmes një gjuhe të fuqishme dhe një strukture të ndërlikuar poetike, Shala arrin të krijojë një botë ku fjalët janë më shumë se thjesht mjete komunikimi, ato janë kujtesë, identitet dhe mjet për të kuptuar ekzistencën.
Ky libër është një kontribut i rëndësishëm në poezinë bashkëkohore shqipe dhe një dëshmi e talentit të një autori që di të eksplorojë thellësitë e shpirtit njerëzor përmes artit të fjalës. Për të gjithë ata që kërkojnë një poezi që nuk është vetëm e bukur në formë, por edhe sfiduese në përmbajtje, “Idioma” është një lexim i domosdoshëm./KultPlus.com
