Sot pothuajse në të gjithë botën shënohet Dita e Gënjeshtrave.
Dita e Rrenave është një zakon vjetor më 1 Prill që përbëhet nga shaka me gënjeshtra dhe mashtrime praktike.
Historia pas Ditës së Gënjeshtrave është e panjohur dhe ka pasur hipoteza të shumta në lidhje me origjinën e saj.
Megjithatë, teoria më e besueshme e lidh atë me fundin e shekullit të 16-të, kur Papa Gregori XIII propozoi zbatimin e kalendarit gregorian.
Kur kalendari Gregorian hyri në fuqi, 1 janari u bë fillimi i vitit. Ai zëvendësoi praktikën e fillimit të vitit në fund të marsit sipas kalendarit julian. Franca u bë vendi i parë që pranoi dhe zbatoi kalendarin e ri.
Pavarësisht lajmeve që po shpërndaheshin, disa individë nuk ishin në dijeni të ndryshimit ose refuzuan të ndiqnin ndryshimet e reja.
Ata vazhduan të kremtonin Vitin e Ri më 1 Prill.
Kështu, njerëzit që ndiqnin kalendarin gregorian filluan të tallnin dhe tallnin këta njerëz.
Praktika e përgjithshme ishte se ata që refuzonin të ndiqnin kalendarin e ri konsideroheshin budallenj dhe talleshin nga ata që e bënin.
Kështu, duke krijuar traditën e 1 Prillit të Ditës së Gënjeshtrave. / KultPlus.com
Ekspertët e udhëtimit këmbëngulin që të vizitoni këtë vend të bukur me ujëra të kristalta, plazhe që duken si Maldive dhe rrënoja të lashta. Është gjithashtu i lirë, shkruan Lucy Marshall në të përditshmen britanike “Express”.
Kur bëhet fjalë për të shkuar me pushime, shumë prej nesh udhëtojnë në të njëjtat destinacione, por një ekspert i udhëtimit këmbëngul që të vizitoni këtë vend pushimesh – i cili është i lirë dhe i mbushur me atraksione mahnitëse.
Shumë prej nesh shpresojnë të shijojnë çdo vit pushimet jashtë vendit, por realiteti është se shpesh mund të kushtojnë shumë shtrenjtë.
Por, ka shumë vende më pak të njohura për t’u vizituar që nuk do të shtrëngojnë buxhetin tuaj.
Shqipëria është një nga destinacionet më të përballueshme të udhëtimeve në Evropë.
Esencialet e udhëtimit si akomodimi, ushqimi dhe pijet janë të përshtatshme për çdo lloj buxheti.
Qyteti i Sarandës, në Shqipërinë e Jugut është vendi i përkryer për turistët që kërkojnë të shijojnë plazhet e bukura, shëtitjet përgjatë shëtitores dhe të eksplorojnë vendet historike.
Gjithashtu, ka shumë bare dhe restorante fantastike për të shijuar.
Ndërsa qyteti është i përkryer për një udhëtim, nëse kërkoni të ndaloni në një vend pak më të qetë, ose dëshironi të kaloni ditën larg turistëve, fshati i bukur i Ksamilit është vetëm 20 minuta larg me makinë.
Ekspertja e udhëtimit, Laila nga Suedia, e ka përshëndetur Shqipërinë si një nga destinacionet më të mira të udhëtimeve për turistet me buxhet të kufizuar.
“Shqipëria është një nga destinacionet më të mira evropiane të udhëtimeve kur keni një buxhet të kufizuar – dhe ku mund të shijoni plazhe të mahnitshme me ujëra të kristalta, bare plazhi dhe restorante mahnitëse”, tha ajo.
“Çmimet? Ka shumë hotele të lira për vetëm 25 euro. Ne qëndruam në nje hotel me 3 yje, ku rezervuam një dhomë të këndshme me ballkon dhe me pamje nga deti – përfshirë mëngjesin për 19 euro. Ushqimi ishte gjithashtu i lirë dhe një vakt kushtonte 5-10 euro”, tha Laila.
Në Ksamil do të gjeni ujëra të pastra kristal, një atmosferë të qetë dhe shumë plazhe të bukura për t’u eksploruar më këmbë. Plazhet e bardha dhe ujërat e kristalta në “Lori Beach” duken të ngjashme me fotot e broshurave të Maldiveve.
Në anën tjetër të plazhit të Ksamilit është plazhi Bora Bora ku mund të shijoni baret e gjalla të plazhit dhe sportet ujore.
Turistët shpesh marrin me qira një kajak për të vizituar ishujt e pabanuar aty pranë.
Nëse adhuroni historinë, 15 minuta larg me makinë nga Ksamili ndodhet Parku Kombëtar i Butrintit – një vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s – që është i mbushur me rrënoja të lashta./atsh/KultPlus.com
UNIVAC (një akronim për Universal Automatic Computer) ishte sistemi i parë kompjuterik i disponueshëm komercialisht në Shtetet e Bashkuara, duke shënuar fillimin e epokës së industrisë kompjuterike. Ai u prezantua në vitin 1951 dhe zhvillimi i tij lidhet me momentet kyçe në historinë e informatikës, duke përfshirë kalimin nga eksperimentet akademike dhe ushtarake në aplikimet praktike të biznesit.
UNIVAC I, versioni i parë i këtij kompjuteri, u zhvillua nga John Presper Eckert dhe John Mauchly, shpikës të kompjuterit të mëparshëm ENIAC. Pasi themeluan kompaninë e tyre, Eckert-Mauchly Computer Corporation (EMCC), ata filluan punën në UNIVAC në vitet 1940. Kompania u ble nga Remington Rand në 1950, i cili përfundoi projektin. UNIVAC I i parë iu dorëzua Byrosë së Regjistrimit të SHBA-së më 31 mars 1951, megjithëse u vu zyrtarisht në shërbim më 14 mars. Qershor 1951. Kjo ngjarje shënoi fillimin e përdorimit komercial të kompjuterëve.
Kompjuteri ishte masiv: peshonte rreth 13 ton, zinte një hapësirë prej 35.5 m² dhe përmbante 5200 tuba vakum. Ai përdorte shirita magnetikë për të ruajtur të dhënat dhe mund të kryente rreth 1000 operacione në sekondë, gjë që ishte revolucionare për atë kohë.
Qëllimi dhe rëndësia
UNIVAC u krijua për të përpunuar sasi të mëdha të dhënash, veçanërisht për qëllime administrative dhe biznesi. Kopja e parë u përdor për të përpunuar të dhënat e regjistrimit në vitin 1950, duke zëvendësuar tabuluesit mekanikë më të ngadaltë. Ndryshe nga ENIAC, i cili kishte për qëllim llogaritjet ushtarake, UNIVAC u përshtat për nevojat civile, të tilla si analizat statistikore dhe aplikimet e biznesit.
Ai u bë veçanërisht i famshëm gjatë zgjedhjeve presidenciale të vitit 1952 në SHBA, kur parashikoi saktë fitoren e Dwight D. Eisenhower bazuar në rezultatet e hershme, pavarësisht skepticizmit nga analistë. Ky parashikim, i transmetuar në CBS, solli vëmendjen e gjerë të medias UNIVAC dhe forcoi perceptimin e kompjuterëve si një mjet i fuqishëm i së ardhmes.
Karakteristikat teknike
Kujtesa: UNIVAC I përdori tuba merkuri për ruajtjen e të dhënave, me një kapacitet prej 1000 fjalësh (12 karaktere për fjalë).
Hyrja/dalja: Të dhënat u futën përmes tastierës ose shiritave magnetikë dhe dalja ishte në një printer ose shirita.
Shpejtësia: Mund të kryejë operacione bazë si shtimi në rreth 120 mikrosekonda.
Trashëgimia
UNIVAC I ishte një pionier në komercializimin e informatikës. Janë prodhuar gjithsej 46 kopje dhe janë përdorur nga qeveritë, kompanitë dhe universitetet. Suksesi i tij ndihmoi Remington Rand të pozicionohej si një konkurrent i IBM, i cili më vonë dominoi tregun. UNIVAC gjithashtu vendosi standarde për sistemet e ardhshme kompjuterike, duke përfshirë përdorimin e kodit binar dhe ruajtjen e të dhënave të jashtme.
UNIVAC i parë kushtoi rreth 1 milion dollarë (ekuivalente me dhjetëra miliona sot). Megjithëse i avancuar, UNIVAC I kërkonte mirëmbajtje të vazhdueshme për shkak të tubave të brishtë të vakumit. UNIVAC mbetet një simbol i kalimit të informatikës nga një fazë eksperimentale në një mjet të përditshëm, duke hedhur themelet për revolucionin dixhital që pasoi./alsatm/ KultPlus.com
Çdo ditë ti luan me dritën e universit. Vizitore subtile, arrin në lule dhe në ujë. Je më shumë se kjo kokë e bardhë që e shtrëngoj si grumbull frutash çdo ditë në duart e mia.
Prej se unë të dua, ti nuk i ngjan askujt. Lërmë të të shtrij mes kurorave të verdha. Kush e shkruan emrin tënd me shkronja tymi mes yjeve të jugut? Oh, lërmë të të kujtoj si ishe atëherë, kur ende nuk ekzistoje.
Papritur, era ulërin dhe godet dritaren time të mbyllur. Qielli është një rrjetë e ngjeshur me hije peshqish. Këtu përfundojnë të gjithë erërat, këtu. Zhvishet shiu.
Kalojnë duke ia mbathur zogjtë. Era. Era. Mund të luftoj i vetëm kundër fuqisë së njerëzve. Stuhia vërtit gjethet e zymta dhe i lëshon gjithë varkat që ankoruan mbrëmë në qiell.
Ti je këtu. Oh, ti nuk largohesh. Ti do të më përgjigjesh deri në britmën e fundit. Struku në mua sikur të kishe frikë. Megjithatë, nganjëherë, një hije e çuditshme përshkon sytë e tu.
Tash, edhe tash, vogëlushe, më sjell dorëzonja, prej të cilave edhe gjinjtë të erëmojnë. Ndërkohë, era e trishtë galopon duke vrarë fluturat, unë të dua, dhe gëzimi im kafshon gojën tënde prej kumbulle.
Sa shumë do të kesh vuajtur për t’u mësuar me mua, me shpirtin tim vetmitar dhe të egër, me emrin tim që të gjithë i largon. E kemi parë shumë herë yllin të digjet duke na i puthur sytë dhe mbi kokat tona muzgjet tek shthuren në erashka rrotulluese.
Fjalët e mia binin si shi mbi ty, duke të të ledhatuar. Prej kohësh e kam dashur trupin tënd nënë-margaritar plot diell. Aq sa më dukesh zotëruese e universit. Do të të sjell prej mali lule të lumtura, lule zile, lajthi të errëta dhe shporta të egra puthjesh.
Dua të bëj me ty atë që pranvera bën me qershitë./ KultPlus.com
Eranda Libohova, një nga këngëtaret më të dashura për audiencën shqiptare, ka nisur karrierën e saj muzikore që në moshën 14 vjeçare dhe tashmë gëzon një eksperiencë mbi 35 vjeçare në botën e muzikës.
Libohova ka një karrierë të bujshme muzikore, me mbi 10 albume të këngëve shqipe. Ne spektaklin “Kënget e Shekullit” është përzgjidhur një ndër dhjetë këngëtaret më të mira, përderisa ish-Presidenti Ilir Meta e ka vlerësuar me titullin e lartë “Mjeshtër i Madh”.
Sonte, për të gjithë adhuresit e këngës së saj, KultPlus ju sjell këngën “Lemza”:
Kur ra zilja m’zuri frika profesori hyri n’mësim për qudi se s’më ra pika kur ai thirri emrin tim unë as një fjalë se kisha mësuar se mbrëmë në takim isha me të por nisi lemza e bekuar n’dërras të zezë shihja dy sy ohoho oho mos më mundo oho të lutem mos ohoohoo lalalalalalalalalalalalalalalalalalalaalala
Ç’ më kujton kaq shpesh more djalo o lem moj lemzë më lerë të qetë turpi i madh kur sdin një fjalë edhe lemzën kisha n’rend lem moj lemzë se mbarova çdo mësim do ta mësoj po t’jap fjalën po mbarova në takim me shpesh do të shkoj, në takim më shpesh do të shkoj, në takim më shpesh do të shkoj
ohoho oho mos më mundo oho të lutem mos ohoohoo lalalalalalalalalalalalalalalalalalalaalala/
Në Javën e Frankofonisë, nxënësit e gjimnazit “Asim Zeneli” në qytetin e Gjirokastrës kanë sjellë në skenë një shfaqje teatri në gjuhën frënge.
Aktorët e rinj, plot dëshirë dhe talent, interpretojnë pjesën teatrale në gjuhën e huaj.
“Është një shfaqje teatrale që vihet në skenë për herë të parë me nxënësit e gjimnazit “Asim Zeneli”, e cila do të prezantohet në një konkurs që zhvillohet nga Ambasada Franceze nën titullin “Perdja e teatrit francez”, thotë mësuese Valbona.
“Kam mësuar shumë, po ashtu është edhe një eksperiencë shumë e mirë për mua, pasi mund ta shikoj në të ardhmen si një mundësi”, thotë një nxënës.
“Kemi emocione, patjetër, sepse është një gjuhë sado e vështirë, por edhe aq e bukur. Shpresoj që publiku ta pëlqejë sa më shumë. Ne kemi punuar shumë fort, si me mësuesen Valbonën, ashtu edhe me profesor Klementin, për ta realizuar këtë shfaqje në pak kohën që kishim. Kemi shumë kujtime të bukura nga kjo shfaqje që do të ngelen gjithmonë në memorien tonë”, thotë një nxënëse.
Krahas prezantimit të përgatitjes së nxënësve, pjesa teatrale është një mundësi e shkëlqyer për gjallërimin e jetës kulturore dhe rikthimin e të rinjve në skenën e teatrit.
“Ky teatër, siç po vazhdon, dhe siç kanë ardhur prurjet e reja nga këta të rinj që janë pas nesh, është e duhura. Ata duhet të shkojnë në shkollë dhe të vijë edhe më shumë rinia”, thotë aktori Klement Konomi.
Tashmë, në Gjirokastër ka një interes në rritje nga të rinjtë për vendosjen në skenë të shfaqjeve teatrore, duke ripërtërirë traditën e pasur kulturore të qytetit të gurtë./euronews/ KultPlus.com
Akademia Taekwondo Studenti në bashkëpunim me Federatën Shqiptare të Taekwondo, zhvilluan aktivitetin “Studenti Open-International Taekwondo Tournament”, me pjesëmarrjen e 500 sportistëve nga vende të ndryshme të rajonit, si Kosova, Mali i Zi, Greqia dhe Italia.
Pas 5 vitesh në nivelin rajonal, ky edicion i 6-të ka marrë formën e një turneu Open Ndërkombëtar.
Në aktivitet mori pjesë edhe Presidenti i KOKSH, Fidel Ylli, që përgëzoi punën e Federatës së Taekwondo për zhvillimin e këtij aktiviteti, si dhe Akademinë Taekwondo Studenti për promovimin dhe gjithëpërfshirjen e këtë edicioni.
“Studenti Open-International Taekwondo Tournament” u mbështet nga Federata Shqiptare e Taekwondo, KOKSH, si edhe nga Bashkia e Tiranës dhe Agjencia e Parqeve dhe Rekreacionit.
Green Half Marathon në Berat rikthehet me mbi 500 vrapues nga 40 shtete të botës.
Kryeministri Edi Rama ndau sot pamje nga edicioni i kaluar i kësaj maratone që mbahet në qytetin e Beratit, duke e cilësuar si një festë sportive, mes bukurive të natyrës dhe trashëgimisë sonë unike.
Në 6 prill rikthehet në edicionin e tretë në qytetin e Beratit maratona Green Half Marathon.
Edicioni i dytë i maratonës ndërkombëtare që zhvillohet në Berat u mbajt me kauzën “Vrapo për të mbrojtur mjedisin”.
Në Green Half Marathon vrapojnë nxënësit e shkollave dhe profesionistët. Gara nis nga Pedonalja vijon në “Çelepias”, kalon në lagjen “Goricë” e deri në Vodicë./ atsh/ KultPlus.com
Kryeministri në detyrë, Albin Kurti, në kuadër të pjesëmarrjes në panairin më të madh ndërkombëtar të industrisë dhe teknologjisë, “Hannover Messe 2025″, vizitoi stendat dhe pavijonet e kompanive lidere si Bosch Rexroth, Festo, Siemens, Aleph Alpha, SAP dhe Schneider Electric.
Bëhet e ditur se ai u njoh nga afër me përfaqësuesit e kompanive si dhe me punën që e zhvillojnë në fushat e teknologjisë inteligjente të prodhimit, automatizimin industrial dhe ekosistemet digjitale.
“Krahas takimit me drejtorin ekzekutiv të Bosch Rexroth, Steffen Haack, në margjina të panairit, kryeministri Kurti u mirëprit edhe nga drejtori ekzekutiv i Deutsche Messe, Jochen Köckler, organizator i panairit. Ata diskutuan mbi realizimin e një projekti të përbashkët vitin e ardhshëm dhe mundësive për thellimin e bashkëpunimit me panairin e Hannover Messe.
Në këtë tur në hapësirat e këtyre kompanive, kryeministri Kurti u shoqërua edhe nga ministrja e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, Rozeta Hajdari, ambasadori i Kosovës në Gjermani, Faruk Ajeti, Shefi i Stafit të Kryeministrit, Luan Dalipi dhe Këshilltarja Politike, Fëllanza Podrimja”, njofton zyra për informim e Kryemnistrit.
Panairi i këtij viti “Hannover Messe 2025” mbahet në datat 31 mars deri më 4 prill, me moton “Shaping the future with technology”.
Gjithashtu bëhet e ditur se për të dytin vit radhazi është pjesëmarrëse dhe Kosova përmes bizneseve të ndryshme të mbështetura nga Ministria e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë dhe agjencia KIESA, me qëllim të promovimit të kompanive vendore në gjetjen e tregjeve të huaja për eksport të produkteve dhe shërbimeve.
Në Londër, një ekspozitë e re e artit dixhital po tërheq vizitorë të shumtë falë tematikës së veçantë atë të Egjiptit të Lashtë.
E krijuar në bashkëpunim me historianë, kjo ekspozitë paraqet varre mistike, thesare të arta dhe historinë e jetës së faraonit Tutankhamun.
Në ekspozitë janë shfaqur artefakte origjinale nga koleksionet private të arkeologëve, duke përfshirë ato në pronësi të arkeologut britanik Howard Carter.
“Objektet e vërteta kanë një magji të veçantë. Kur sheh një objekt origjinal përpara një kopjeje, është absolutisht ndryshe sepse është një kopje. Një kopje është një kopje. Por origjinali, mendoj se ka një shpirt. Ka jetën e egjiptianëve të lashtë. Dhe kjo është arsyeja që shumë njerëz janë të interesuar të shohin objektet origjinale”, shprehen ekspertët.
Në këtë ekspozitë historia është e ndërthurur me teknologjinë e fundit. një kombinim i mrekullueshëm i së shkuarës dhe së tashmes që sjell përsëri në jetë misteret e botës së Tutankhamunit.
Vizitorët do të eksplorojnë gjashtë galeri që gërmojnë në qytetërimin egjiptian, me pika kryesore duke përfshirë zërin e Howard Carter që rrëfen zbulimin e varrit të faraonit Tutankhamun.
Kryetarja e Kuvendit, Elisa Spiropali, mori pjesë në përkujtimoren e 26-vjetorit të rënies dhe përurimin e shtatores së dëshmorit të kombit Indrit Cara, organizuar sot në Kavajë nga bashkia e Kavajës.
“Nga sot, sheshi në qendër të Kavajës është më i bukur, më domethënës, më simbolik, i plotësuar me shtatoren e birit të qytetit, ushtarit të Kavajës dhe shqiptarisë, dëshmorit të kombit, të rënë në luftën për çlirimin e Kosovës, krenarisë së Kavajës patriote, luftëtarit të UÇK-së, Indrit Cara-Ushtar Kavaja”, u shpreh në një postim në rrjetet sociale Spiropali.
Në ceremoni ishin gjithashtu të pranishëm Presidenti i Republikës, Bajram Begaj, ish-kryetari i Kuvendit të Republikës së Maqedonisë së Veriut, Talat Xhaferi, shefi i Shtabit të Përgjithshëm të FA, Gjeneralleitënant Arben Kingji, ministri i Mbrojtjes i Kosovës Ejup Maqedonci, Ambasadori i Kosovës Skënder Durmishi, Prefekti i Tiranës Afrim Qendro, kryetari i Bashkisë së Kavajës, Fisnik Qosja,Kryetari i Komunës Suharekë, Bali Muharremaj familjarë dhe të afërm të dëshmorit të kombit Indrit Cara dhe qytetarë të Kavajës.
Spiropali dhe personalitetet pjesëmarrës vendosën kurora me lule pranë shtatores së dëshmorit Indrit Cara dhe morën pjesë edhe në veprimtaritë e tjera të organizuara me këtë rast./atsh/ KultPlus.com
Presidentja e vendit, Vjosa Osmani, ka përkujtuar sot 26 vjetorin e masakrës së Pastaselës së Rahovecit dhe atë të Burimit të Malishevës.
Osmani tha se kujtesa jonë nuk zbehet dhe se historia nuk mund të harrohet. Ajo tha se me përkushtim dhe vendosmëri, do të vazhdojë ta mbrojmë të vërtetën dhe të kërkojë drejtësi për viktimat e këtij gjenocidi.
“Një çerek shekulli më parë, forcat e regjimit gjenocidal të Serbisë kryen krime të tmerrshme kundër popullsisë civile në Kosovë. Më 1999, në Pastaselë të Rahovecit, 106 burra, gra dhe fëmijë u vranë e u masakruan brutalisht. E njëjta valë dhune vazhdoi në Burim të Malishevës, ku 42 civilë të pafajshëm u ekzekutuan pa mëshirë.
Por kujtesa jonë nuk zbehet. Historia nuk mund të harrohet. Me përkushtim dhe vendosmëri, ne do të vazhdojmë ta mbrojmë të vërtetën dhe të kërkojmë drejtësi për viktimat e këtij gjenocidi”, thuhet në njoftimin e zyrës për informim të Presidencës.
Ansambli kamertal Sexteti Ballkanik “Pro Arte” sonte mban koncert në Sallën e Madhe të Universitetit të Arteve, në Tiranë.
“Pro Arte” është një ansambël unik që bashkon artistë të shquar nga Kosova, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria, të cilët ndajnë një pasion të përbashkët për muzikën e dhomës dhe bashkëpunimin kulturor në rajonin e Ballkanit që nga viti 2013.
Gjatë viteve, sexteti ka performuar në skena të rëndësishme, duke fituar vlerësime për cilësinë artistike dhe përkushtimin ndaj promovimit të veprave klasike dhe bashkëkohore.
Përbërja e ansamblit: • Lejla Haxhiu Pula – Piano • Enkelejda Zajmi Gorani – Flaut • Marina Nikolovska – Oboe • Astrit Mustafa – Klarinetë • Orges Malaj – Fagot • Ilir Kodhima – Kornë
Programi përfshin vepra nga kompozitorët: • L. Thuille • K. Aliçkaj • E. Sina • A. Benjamin
Ky koncert organizohet në bashkëpunim me Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit të Republikës së Kosovës dhe Universitetin e Arteve, Tiranë.
Ansambli nderon gjithashtu kujtimin e Fatos Jahos, fagotistit të shquar shqiptar i cili ishte pjesë e formacionit të parë të sextetit. Kontributi dhe arti i tij kanë lënë gjurmë të pashlyeshme, dhe ansambli vazhdon ta çmojë pjesëmarrjen e tij dhe të ruajë kujtimin për artin që ai dhuroi.
Ky koncert do të ofrojë një përvojë muzikore të pasur dhe të larmishme, duke sjellë si vepra klasike ashtu edhe krijime bashkëkohore të kompozitorëve ballkanikë. Përfaqësuesit e medias janë të mirëpritur ta ndjekin dhe pasqyrojnë këtë ngjarje kulturore që promovon shkëmbimin artistik dhe bashkëpunimin rajonal.
Koncerti mbahet sonte, ora 19:00, në Sallën e Madhe të Universitetit të Arteve, në Tiranë./ KultPlus.com
Naim Frashëri ka qenë poet dhe shkrimtar shqiptar, një nga përfaqësuesit më të shquar të Rilindjes Kombëtare dhe figura qendrore e letërsisë së Rilindjes, shkruan KultPlus.
Vepra poetike e Naimit vuri bazat e letërsisë kombëtare dhe luajti rol të rëndësishëm në zgjimin e vetëdijes atdhetare. Naimi i këndoi mallit e dashurisë për atdhe, krenarisë kombëtare dhe të kaluarës së lavdishme të shqiptarëve.
KultPlus sonte ju sjellë një nga shprehjet e tij të shumta kushtuar atdheut.
“Topi që shemb kështjellat më të forta është atdhedashuria.”/ KultPlus.com
Më 31 mars të vitit 1887, Zef Skiroi së bashku me Françesko Stasi Peta nxori në qytetin e Napolit revistën jetëshkurtër “Arbri i Ri”.
Synimi i Skiroit dhe i bashkëpunëtorëve të tij ishte zgjimi i ndërgjegjes kombëtare të shqiptarëve, shfrytëzimi i gjuhës shqipe si faktor uniteti, propagandimi i çështjes shqiptare e të Shqipërisë. Revista vijoi vetëm për tre numra, por në të botuan emrat më të shquar të botës arbëreshe.
Në këtë revistë Skiroi i dha një rëndësi të madhe botimit të krijimeve letrare arbëreshe, sepse letërsia dhe në veçanti poezia ishte opusi kryesor i tij.
Zef Skiroi, u lind në Hora të Arbëreshëve më 10 gusht 1865 dhe vdiq në Napoli me 17 shkurt të vitit 1927. Ai ishte poet, gjuhëtar, folklorist, etnograf, dhe publicist i shquar arbëresh. Atdhetar i madh shqiptar, dijetar dhe koleksionist i traditave poetike arbëreshe, profesor i parë dhe kryetarit i gjuhës shqipe dhe letërsisë në Institutin Oriental të Napolit, që marrin pjesë në mënyrë aktive në gjuhën shqipe. Ndër shkrimtarët më të mëdhenj shqiptar, ai është përfaqësuesi më i shquar i traditave arbëreshe letrare dhe kulturore të Sicilisë, të cilët lënë një dalje të gjerë letrare.
Me vlerë madhore si për letërsinë arbëreshe, ashtu edhe për studimet letrare shqiptare janë veprat e Zef Skiroit, i cili shte poet neoklasik, prozator dhe studiues, veprat e të cilit mund të thuhet se shënojnë një pikë kalimi drejt letërsisë bashkëkohore shqiptare në Itali./ KultPlus.com
Unë biri yt, Kosovë, t’i njoh dëshirat e heshtura, t’i njoh ëndrrat, erërat e fjetura me shekuj, t’i njoh vuajtjet, gëzimet, vdekjet, t’i njoh lindjet e bardha, caqet e tua të kallura; ta di gjakun që të vlon në gji, dallgën kur të rrahë netëve të pagjumta, e të shpërthejë do si vullkan, më mirë se kushdo tjetër të njoh, Kosovë, Unë, biri yt. / KultPlus.com
Anna Frank është vajza që vdiq në vitin 1945 në kampin e përqendrimit Bergen-Belsen, në Gjermani. Ajo u bë e famshme kur ditari i saj iu publikua pas vdekjes, në përfundim të Luftës së Dytë Botërore, shkruan KultPlus.
Sot, KultPlus ju sjell disa nga thëniet më të fuqishme të kësaj vajze që tashmë konsiderohet si zëri i të gjitha viktimave të Luftës së Dytë Botërore:
Vërtetë është për tu habitur se si nuk kam hequr dorë nga të gjitha idealet e mia sepse duken shumë absurd dhe të pamundur për ti realizuar. Megjithatë nuk tërhiqem nga ato, përkundër të gjithave edhe më tutje besoj se njerëzit janë të mirë.
Njerëzit mund të të thonë mbylle gojën, por kjo nuk të ndalon e as nuk të pengon që të kesh mendimin tënd.
Sa mirë është ajo kur askush nuk duhet pritur asnjë çast për ta bërë botën më të mirë.
Në shtigje të gjata, arma më e mprehtë nga të gjitha është shpirtmirësia dhe ndjeshmëria.
Kujto të gjitha bukuritë rreth teje dhe bëhu i lumtur.
Fati meritohet duke bërë vepra të mira dhe duke punuar, duke mos spekuluar dhe duke mos qenë i mërzitshëm e i bezdisshëm.
Madhështia e njeriut nuk bazohet në pasuri dhe forcë, por në karakter dhe mirësi. Njerëzit janë vetëm njerëz dhe të gjithë njerëzit kanë mangësi dhe veti, por të gjithë ne lindim të mirë.
Mund të jesh i vetmuar madje edhe atëherë kur shumë njerëz të duan, nëse për askënd nuk je një dhe i vetëm.
Të gjithë jetojmë me dëshirë që të jemi fatlum dhe të lumtur. Jetët tona janë të ndryshme, por përsëri të njëjta.
Thellë në vetvete, të rinjtë janë më të vetmuar se të moshuarit.
Pse disa njerëz duhet të durojnë urie, përderisa ne viset tjera të botës ka tepricë? Oh, pse njerëzit janë ashtu të çmendur.
Nuk dua të jetoj kot, si shumica e njerëzve. Dua të jem e dobishme dhe t’u sjellë kënaqësi të gjithë njerëzve, madje edhe atyre të cilët kurrë nuk i kam njohur. Dua të vazhdoj të jetoj edhe pas vdekjes.
Kam kuptuar se bukuria gjithmonë diku ekziston-në natyrë, në rrezet e Diellit, në liri, në ty; e gjithë kjo mund të të ndihmojë.
Prindërit mund të japin këshillë të mirë ose ta orientojnë fëmijën në rrugë të drejtë, por përfundimisht formimi i karakterit të ndokujt qëndron në duart e tij.
Është vetëm një rregull që duhet mbajtur në mend: qeshu për gjithçka dhe harro të gjitha të tjerat! Tingëllon shumë egoiste, por ky është ilaçi i vetëm kundër vetëkeqardhjes (dëshpërimit).
Megjithëse jam 14 vjeçe, e di mjaft mirë se çfarë dua, e di çfarë është e drejta dhe çfarë është e gabuara.
Kam opinionet e mia, idetë e mia dhe pariemt e mia, dhe megjithëse mund të duket çmenduri për një adoleshente, ndihem më shumë përson se sa fëmijë, ndihem më e pavarur se çdokush.
Secili që është i lumtur do ti bëjë edhe të tjerët të lumtur.
Pavarësisht gjithçkaje unë besoj akoma që njerëzit kanë një zemër të mirë.
Nuk e mendoj kurrë mjerimin, por bukurinë që ka ngelur ende. /KultPlus.com
Me di a nuk me di se qaj, me di a nuk me di se vuaj ne oret e thella te nates, kur ngrihem i cmendur te shkruaj me gjakun e zemres te shkruaj. Me di a nuk me di se agimet me gjejne pa gjume ne shtrat, me shpirt te shkretuar nga dhembja, e dhimbshem i pres perendimet, me ankth i pres perendimet. Me di a nuk me di se sot u drodha kur pashe pranveren, (vjeshten) qe zbriste me flladet e prillit (tetorit), e embel sic ishte qemot, e hidhur sic ishte qemot. Me di a nuk me di se vuaj ne oret e thella te nates, ku ndjehem nga jeta i huaj, nga vendi i lemjes i huaj. Me di a nuk me di…/ KultPlus.com
Thënie për vdekjen, trishtimin dhe hidhërimet e dashurisë
• Prapa çdo loje ekziston ideali i vdekjes!
• Të gjithë kërkojnë një mik, por asnjë nuk provon të bëhet i tillë!
• Po u zgjove në mëngjes dhe nuk e pe diellin ose dielli je ti, ose ke vdekur!
• Përse nuk na lejojnë të dashurojmë… X vjeç kur mund të vdesim në çdo moshë?!
• Nuk ju kërkova unë të më lindni, ndaj më lini të jetoj!
• Dikush pret shiun për të mos qarë vetëm!
• Jeta është veç një ëndërr në rrugën e vdekjes!
• Uroj që kur të vdes të shkoj në Parajsë, sepse Ferrin e jetova këtu!
• Dashuria është gëzimi i qenies dy, tmerri që mbetesh një, frika se bëhesh tre!
• Nëse juve ju mungon dikush në botë, për mua jeni ju që i mungoni botës!
• Mos qaj! Sepse në botë ekziston gjithnjë një person që jeton për buzëqeshjen tënde!
• Kam provuar të eci këmbëzbathur rrugës shtruar plot kujtime, aty ku këmba shkelte dhimbje aty, ku dhimbja shkelte dhimbje…!
• Sikur të na jepej gjithë fuqia magjike që të lexonim mendimet e njëri-tjetrit, supozoj që efekti i parë do të ishte shkatërrimi i të gjitha miqësive…!
• Merr pak dhimbje nga e imja, shpirti im po të thërret, po kjo jetë po s’pati dhimbje kurrë s’mund të quhet jetë…!
• Sado të këqija qofshin ditët, pa to s’dua të mbetem, qaj vetëm ditët e bukura se të këqijat qajnë vetveten…!
• Çdo gjë lind e vogël dhe pastaj rritet, vetëm fatkeqësia lind e madhe, pastaj zvogëlohet…!
• Ka kaq kohë që çdo ditë të shoh e më duket se të shoh për herë të parë…!
• Hero nuk është ai qe bie në betejë, është ai që kur rrëzohet gjen forcën për t’u çuar e lufton përsëri…!
• Pasqyra është miku im më i mirë sepse sa herë qaj nuk qesh me mua…!
• Më pëlqejnë adoleshentët se çdo gjë që bëjnë e bëjnë për herë të parë…!
• Të vrasësh është kurajo e momentit…të lësh të jetojnë është kurajo e përjetshme…!
• Do jepja dhe jetën për të jetuar përjetësisht…!
• Ndonjëherë mjafton një çast për të harruar një jetë e ndonjëherë nuk mjafton e tërë jeta për të harruar një çast…!
• Pas gjakut, gjëja më e mirë që një burrë mund të japë, janë lotët e tij…!
• Dhashë gjithçka që munda. Jam një poet që tregon historitë e tij e një këngëtar që këndon poezitë e tij…!
• Midis të mirës dhe të keqes ka një porte… dhe unë ta hap!
•- Mos u kënaq me horizontin… kërko pafundësinë!
• Unë jam kështu, sepse shpreh atë që kam brenda…!
• Jeta është si një pasqyrë, të qesh në qofte se e shikon duke qeshur…
• Nuk do plakem kurrë, sepse jam një yll që bie…! / KultPlus.com
Nuk është e lehtë të thuash se diçka nuk na pëlqen kur të gjithë e pëlqejnë. Rreziku është se mos akuzohemi se nuk kuptojmë apo deri për mendjemadhësi: si guxon ta shprehësh opinionin tënd mjeran kur është e qartë se do të përplaset me murin e përjetësisë që mbron kryeveprat? Dhe, mbi të gjitha, kush guxon se je? Në Literary Hub, Emily Temple ka hartuar një prej listave të saj fantastike. Ka listuar 14 kryeveprat më të urryera nga kush që në fakt kishte plotësisht të drejtën për t’u shprehur: gjenitë e padiskuteshëm të letërisisë.
Kryeveprat: shpesh shfaqen menjëherë, nganjëherë kalojnë pa u vënë re për një farë kohe, të tjera e kalojnë provimin e elitës, por jo të masës. Gjithsesi, herë a vonë, zbulohen dhe forcohen mbi piedestalin e tyre dhe qëndrojnë aty, të palëvizur. Do të jetë edhe për këtë, pasi nuk ka asnjë rrezik për t’i gërvishtur, se do të ishte e bukur që herëpashere të bëhej ushtrimi i vëzhgimit me shikimin e paturpshëm e shkrimtarëve të renditur këtu, duke u stërvitur për të zvilluar një mendim kritik më kurajoz. Por fjalët e këtyre autorëve na kujtojnë edhe sa është e rëndësishme të mos kihet frikë për të gjykuar bashkëkohësit tanë dhe shprehur pa frikë opinionet tona. Më e keqja që mund të na ndodhë? Nëqoftëse do të bëhemi gjeni, Emily Temple do të na fusë në ndonjë prej listave të saj. Në rast të kundërt, askush nuk do të kujtohet.
Virginia Woolf, Uliksi
Kështu shprehet shkrimtarja më e madhe e të gjitha kohërave kur vjen puna për kryeveprën e James Joyce: «Më është dukur një libër i pakulturuar, i trashë. Libri i një punëtori autodidakt dhe të gjithë e dimë sesa mund të jenë stresues, egocentrikë, këmbëngulës, të jashtëzakonshëm dhe, në analizë të fundit, të shpifur».
Dorothy Parker, Winnie the Pooh
Në kolumnen e saj të 20 tetorit 1928 tek New Yorker, Parker përcjell dialogë të tërë nga libri i A. A. Milne, duke ju përqeshur personazhet dhe të folmen e tyre.
Charlotte Brontë, Krenari dhe paragjykim, Ema
Brontë e kishte për vdekje me Jane Austen dhe i kritikoi si Krenari e paragjykim, ashtu edhe Emën. Në vitin 1848 i shkruante e dëshpëruar G.H. Lewes: «Pse ju pëlqen kaq shumë Mis Austen? Gjëja më le vërtet pafjalë».
Mark Twain, Krenari dhe paragjykim
Duhet thënë se e kishte me të edhe Mark Twain: «Nuk kam asnjë të drejtë t’i kritikoj librat, e bëj vetëm kur i urrej. Shpesh kam dëshirë të kritikoj Jane Austen, por librat e saj më tërbojnë aq shumë, sa që nuk arrij as ta kamufloj tërbimin dhe kështu që e lë fare më përpara akoma sesa të filloj».
Aldous Huxley, Në rrugë
Duke folur pë klasikun e shkruar nga Jack Kerouac, autori i një prej kryeveprave më të mëdha të fantashkencës (Bota e re) fiton çmimin për shprehjen më lezetshme: «Pak më vonë kam filluar të mërzitem. Dua të them, rruga më është dukur tmerrësisht e gjatë».
Katherine Mansfield, Shtëpia Howard
Në vitin 1917, e mbrojtur nga faqet e ditarit të saj, Mansfield ia lejon vetes që ta kritikojë librin e E. M. Forster nëpërmjet përdorjes së një metafore të veçantë. «Nuk arrin të shkojë më tej, kufizohet duke ringrohur çajnikun. Është shumë i zoti në këtë. Dëgjoje këtë çajnik: A nuk është i ngrohur shkëlqyeshëm? Po, por nuk do të ketë asnjë çaj».
Martin Amis, Don Kishoti
Sipas Amis, leximi i kryeveprës së Miguel Cervantes mund të krahasohet me një vizitë të papërcaktuar të «kushëririt më tw pamundur të moshuar, me të gjitha difektet e tij, zakonet e pështira, remineshencat e pandalshme dhe shokët e tmerrshëm të fëmijërisë».
David Foster Wallace, American Psycho
Në një intervistë me Larry McCaffery të botuar në revistën Review of Contemporary Fiction në vitin 1993, Wallace kapet keq me Ellis: «Për pak e nxjerr në plan të dytë në mënyrë të pacipë sadizmin e publikut, por në fund është e qartë se objekti i vërtetë i sadizmit është vetë lexuesi». Kur intervistuesi e mbron, ai i përvishet më keq: «Po demonstron pikërisht llojin e cinizmit që u mundëson lexuesve të manipulohen nga të shkruarit e keq». Është fillimi i një debati letrar midis të dyve që ka vazhduar edhe pas vdekjes së Wallace.
Elizabeth Bishop, Seymour – Një hyrje
Bishop nuk ia përton ta thotë: «E kam urryer historinë e Salinger», shkruan në një letër. «Më janë dashur ditë ta lexoj dhe më është dashur ta bëj me maturi, nga një faqe, nga një faqe, duke u skuqur nga sikleti për secilën prej shprehjeve të tij qesharake».
Mary McCarthy, Franny dhe Zooey
Vështirë të mos e çmosh këtë kryeveprën tjetër e Salinger. Megjithatë, dikush ia ka arritur. Kështu, McCarthy, që i kritikon praktikisht çdo gjë dhe nuk arrin të përtypë as vetëvrasjen finale: «Pse vret veten Seymour? (…) Ndoshta sepse ka gënjyer, ndoshta autori i tij ka gënjyer, gjithçka ishte e tmerrshme, bile edhe ai ishte mashtrim?».
H.L. Mencken, Gatsby i madh Gatsby
Debuton kështu në reçensionin e tij për romanin e mrekullueshëm të F. S. Fitzgerald në Chicago Sunday Tribune e vitit 1925: «Në formë, libri i ri i Fitzgerald nuk është asgjë më shumë se një anekdotë e glorifikuar. (…) Natyrisht, kjo histori është e parëndësishme».
Vladimir Nabokov, Doktor Zhivago,Vëllezërit Karamazov, Krim dhe ndëshkim,Finnegans Wake
Por urryesi më i flaktë dhe më i zellshëm i të gjithëve është i madhi Nabokov: jepini një klasik dhe ai do t’ua çmontojë copa copa. Pasternakut i lavdëron poezinë, por i kritikon prozën: Doktor Zhivago nuk i pëlqen aspak (një roman me një banalitet provincial), konsideron si librat më të rëndësishëm të Dostoevskij veprat e tij më të këqija (të mërzitshme, konfuze), dhe shprehet lidhur me eksperimentin e Joyce me këtë shprehje, që në vetvete është kryevepër: «E urrej Finnegans Wake, në të cilën rritja kanceroze e indeve të fjalëve fantastike nuk arrin pikërisht që të ngjallë harenë e tmerrshme e folklorit dhe alegorinë e lehtë, tejet të lehtë». /KultPlus.com
“- Po përpiqem të gjej arsyen, përse njerëzit nuk kanë guxim të vrasin veten. Kjo është. – Si kështu, nuk kanë guxim! Po pse pak vetëvrasje bëhen? – Shumë pak. – Këtë mendim keni?
Nuk mu përgjigj. Qëndroi i menduar dhe pastaj ecejaku nëpër dhomë. – Po ç’i përmbaka njerëzit të vrasin veten, sipas jush? – e pyeta. Më pa i hutuar, si të donte të sillte ndër mend se për çfarë po flasim. – Po ja, dy paragjykime i përmbajnë: një i vogël dhe një shumë i madh. – Cili është i vogli? – Dhembja! – Dhembja? Pse kaq e pamposhtme qenka dhembja në një rast të tillë? – Dhembja është e para. I gjejmë të shfaqur dy llojëshe: janë ata që e vrasin veten o nga pikëllimi i pangushllueshëm, o nga ligësia, o nga çakërdisja, o nga ku di unë se çfarë. Këta pak mendojnë për dhembjen! Janë dhe ata që e bëjnë me mendje të ftohtë, këta mendojnë shumë. – Pse ka që e bëjnë me mendje të ftohtë? – Ka shumë. Po të mos ekzistonin paragjykimet, do të kishte më shumë: do të qenë të gjithë. – A thua të gjithë?
Ai heshti. – Po pse a nuk njihen mënyra të vdesësh pa ndier dhembje? – Përfytyroni, – më tha dhe qëndroi para meje – përfytyroni një gur të kësaj madhësia, sa një shtëpi, ai varet poshtë. Ju jeni nën të: në rëntë, a do ndienit dhembje? – Nga një gur sa një shtëpi? E tmerrshme! – S’e kam fjalën te tmerri, dhembje a do ndienit? – I përmasave të tilla? Kuptohet, asnjë dhembje s’do ndjehej. – Sikur ju vetë të gjendeshit nën të, me siguri, që s’do mbeteshit pa e përfytyruar ç’dhimbje të padurueshme do të ndienit në atë rast. Edhe shkencëtar po të ishit, edhe mjek po të ishit, frikë do kishit. – Po arsyeja e dytë, ajo e madhja? – Bota e matanvarrit. – Domethënë, ndëshkimi? – Bota e matanvarrit, si e tillë. – Po pse nuk ka ateistë të regjur që s’besojnë në botën e matanvarrit?
Përsëri heshti. – Ndoshta niseni nga vetja që flisni kështu? – Jo gjithkush mund të gjykojë nisur nga vetja. – mërmëriti dhe u skuq e u bë flakë. – Liria ka për të qenë e kulluar, kur të jemi shpërfillës ndaj asaj: të rrojmë apo të mos rrojmë. Drejt kësaj duhet synuar. – Duhet synuar? – Po atëherë askush nuk ka për të dashur të jetojë? – Po, askush. – Tha me zë të fortë. – Njeriu ka frikë nga vdekja, sepse e do jetën, ky është mendimi im. – i thashë. – Është ligj i natyrës.
– Poshtërësi është, gënjeshtër është! – sytë i shkrepëtinë dhe i nxorën xixa. – Jeta është dhimbje, jeta është tmerr, njeriu është fatkeq. Njeriu tani jetën e do, sepse e do dhimbjen dhe tmerrin. Këtu dhe fshihet mashtrimi. Njeriu i tanishëm nuk është njeriu që duhet të jetë. Do ketë të rinjë: të lumtur dhe krenarë. Për ta do jetë njëlloj: të rrojn apo të mos rrojnë: ky do të jetë një njeri i ri. Kush del fitimtar mbi dhembjen dhe frikën, ai do të jetë vet perëndi. Kurse të tjerët, s’kanë për të qënë.
– Pra perëndia qenka, sipas jush? – Ai mungon, por për të qenë është. Nën shkëmb s’ka dhimbje, por në frikë nga shkëmbi ka dhimbje. Perëndia është dhimbje, frikë nga vdekja. Kush do ta mposht dhimbjen dhe vdekjen, ai do të bëhet perëndi. Do të jetë një jetë e re ajo, do të jetë njeri i ri, çdo gjë do të jetë e re … Atëherë historinë do ta ndajnë në dy gjysma: nga gorilla deri në zhdukjen e perëndisë dhe nga zhdukja e perëndisë…
– Deri të gorilla? – Deri te këmbimi i tokë dhe i njeriut fizikisht. Njeriu do bëhet perëndi dhe do ndryshojë fizikisht. Edhe bota do ndryshojë, edhe mendimet për të gjitha ndjenjat. Ju si mendoni: a ka për të ndryshuar njeriu fizikisht? – Në qoftë se do të jetë shpërfillës ndaj të jetuarit apo mos të jetuarit, atëherë të gjithë do ta vrasin veten: kështu dhe ka për t’u shfaqur ndryshimi.
– Sidoqoftë, gënjeshtrën do ta vrasin. Kush e do lirinë, si gjënë më kryesore, ai duhet të guxojë ta vrasë veten. Kush guxon ta vrasë veten, ai është perëndi. Është në dorën e secilit që të mos ketë dhe asgjë të mos ketë. Por askush këtë s’e ka bërë. – Vetvrasës ka me miliona. – Veç e kanë bërë me frikë, jo si duhet. E kanë bërë jo për ta vrarë frikën. Kush e vret veten për ta vrarë frikën, ai menjëherë bëhet perëndi.”/filozofia.al
“Mjegulli i dashurisë” është një ndër poezitë më të bukura kushtuar dashurisë nga poeti i njohur shqiptar Dritëro Agolli. Në këtë poezi, autori trajton afërsinë dhe largësinë, të dyja me emocionet e veta në njëlidhje. Largësia nxit mallin, ndërsa afërsia shton emocionet. Të dyja e trembin autorin, edhe pse shprehet vetëm për largësinë se e tremb, kurse për afërsinë shprehet se “i bëhet çark”, pasi afërsia i shton më shumë ndjenjat dhe emocionet.
“Mjegulli i dashurisë”
Kur ikja larg, drejt teje vija Kur vija afër, ikja larg Për dreq më trembte largësia Dhe afërsia bëhej çark.
As e kuptoja si të desha një mjegull pus një çmenduri, si një poet që shkruan vjersha dhe ndez një shkrepëse dhe i bën hi
dhe ndoshta kjo ish dashuria e çakërdisur kuturu… për dreq më trembte largësia dhe afërsia gjithashtu. /bota.al/ KultPlus.com
Me sa duket, familja Brontë i detyrohet shumë Jorkshirit dhe Hauorthit. Veçanërisht tri motrat Brontë: Sharlotë (Charlotte), Emili (Emily) dhe Anë (Anne), emrat e të cilave lidhen menjëherë me peizazhin e lagësht e të vrazhdë të lëndinave angleze.
A ju thonë gjë malet dhe gëmushat e shqopishtave?
A nuk thërresin titujt e romaneve më të famshëm të epokës viktoriane?
Po, sigurisht që po, por edhe jeta e përditshme dhe mbresat e tri vajzave të reja, tri motrave të bashkuara nga pasioni i përbashkët. Në të vërtetë, fshati që i mikpriti që fëmijë, Hauorthi, me kalimin e viteve u shndërrua në vend pelegrinazhi, po kështu edhe shtëpia e familjes dhe kisha ku punonte i ati, një reverend. Se ç’ndikim ka pasur peizazhi që shoqëroi rrugëtimin e jetës së tyre të shkurtër dhe natyra e vendit në krijimtarinë e tyre, është një pyetje që mund të marrë lehtësisht përgjigje. Ndikimi ka qenë i madh dhe, pavarësisht disa udhëtimeve dhe periudhave jashtë vendit, ato i kanë qëndruar gjithmonë besnike. nga ana tjetër, një fakt edhe më magjepsës ka të bëjë me artin që i bashkon. Secila prej tyre shprehet vetëm me fjalë dhe njëkohësisht njëra me tjetrën. Në fakt, në 1847, ato kanë gati 3 romanet e tyre kryesore: “Xhejn Er”, “Maja të stuhishme” dhe “Anjezë Grej” – njëherazi. Botimi, në harmoni të përsosur, ishte një fakt që i kishte ndodhur tashmë treshes, vetëm dy vjet më parë. Kishin vendosur të botonin poezitë e tyre, të cilat i kishin shkruar në fshehtësi të plotë dhe tejet personale. Përballë heshtjes së Emilisë, Sharlotë pranon një kompromis. Koleksioni mund të shohë dritën, por vetëm me një pseudonim.
Shkrimi me pseudonim: e përbashkëta artistike e motrave Brontë
Zgjedhja e emrit, nuk është e rastësishme. Secila supozon një emër, që nuk lë të nënkuptojë aspak atë realen, përveç shkronjës së parë: Sharlotë zgjedh “Currer” , Emili dhe Anë, bëhen “Ellis” dhe “Acton”. Të gjitha me mbiemrin Bell – “këmbanë” në anglisht, për të na sjellë ndërmend një poetikë të caktuar. Me pseudonimi qëllimisht bishtnuese për sa i përket gjinisë, pasi nuk specifikojnë nëse janë autorë apo autore dhe pikërisht për këtë pasiguri funksionojnë aq mirë. Botimi bëhet në një vëllim të vetëm, edhe për shkak të temave të përbashkëta: marrëdhëniet e njeriut me natyrën ose me hyjninë, trazimet e dashurisë dhe lavdërimi i lirisë. Marrëveshja mes tre Brontëve është evidente në disa përshkrime të peizazhit dhe në mbresat më shpirtërore. Shpesh dashuria bëhet vuajtje, nuk u kthehet në këmbim ose tradhtohet. Sa herë kërkojnë ngushëllim, tashmë në shtëpi – si Anjeza te poezia “Ngushëllim” – në agimin e parë të ditës – si Sharlotë te “Mëngjesi”. Edhe Emili i bashkohet korit melankolik, duke gjetur strehë në livadhet e njohura.
“Do të shkoj atje ku do të më çojë natyra: / Nuk dua të zgjedh tjetër udhërrëfyes: / ku kopetë gri kullosin midis grigjave; / ku era fryn e tërbuar mbi mal”. (E. Brontë).
Natyra është e gjallë dhe manifestohet në praninë e tyre, por evokimi i hapësirave të shqopishtës dhe shkëlqimit të hënës, nuk ngjallin gjithmonë ndjenja mirëqenieje ose përkatësie. Ndonjëherë tek Emilia, vargjet e së cilës janë më komplekset, shpirti i njeriut është i stuhishëm dhe po ashtu edhe natyra, e cila lidhet me të në harmonizim. Pamjet e stuhisë dhe erës, që trondit lumenjtë dhe pyjet përsëriten shpeshherë. Përkundrazi, Zoti mund të shfaqet indiferent ndaj kërkesave, të cilat bëhen të kota dhe të pashprehshme.
Marrëdhënia midis motrave dhe natyra e Jorkshirit
Emili Brontë përqafon kontrastet: dashurinë dhe urrejtjen, jetën dhe vdekjen, realen dhe imagjinare, i deshifron dhe e pohon praninë e tyre në çdo formë jetike. Në vend të kësaj, poezia e Sharlotë dhe Anë Brontë, ka luhatje të dobëta. E lëshojnë veten në keqardhje dashurie dhe lutje melankolike, herë-herë shtrijnë dorën drejt lirisë dhe refuzojnë hallkat e burgosjes, të gjitha me një dozë më të vogël tensioni.
“Do të doja të bredhërija lirshëm,/ një dehje po ma pushton mendjen/ me mendimin për të shkuar larg/ në botët fantastike-gëzim i çuditshëm /që nuk duron dot të jetë i burgosur/erë më të lehtë perëndimore”. (Sh. Brontë) .
Karriera e tyre si poetesha është mjaft e shkurtër, ashtu si ekzistenca e tyre. Na lënë pak rreshta dhe preferojnë të shprehen me prozë. Megjithatë, në paraqitjet e përshtypjeve të tyre romantike, ato sjellin elemente dhe tema që do të kthehen edhe në romane, shumë më të famshme se poezitë. Si pasojë, njohja e këtij aspekti të letërsisë së motrave Brontë mund të jetë e dobishme si në fushën artistike, ashtu edhe në atë njerëzore, për një qasje në njohjen e gjendjes së tyre shpirtërore.
Virxhinia Ulf, në një shkrim publikuar në “The Guardian” më 1904, nuk e ka të vështirë t’i përcaktojë “sentimentale” udhëtimet në Jorkshir dhe shtëpinë-muze të tri shkrimtareve. Në rrëfim, ajo përmend vendet që ka vizituar dhe për secilin përjeton një emocion të ndryshëm, thuajse kaq të fortë. Edhe tek ajo, Hauorth provokon njëherazi ëmbëlsi dhe zymtësi, drithërimë dhe frikë. Edhe Ulf rijeton stuhitë e jetës së shkurtër, të motrave Brontë në Jorkshir./Konica.al/ KultPlus.com
