Pikë së pari, të uroj dashuri. Dhe duke dashur, uroj të të duan.
Por nëse kjo nuk ndodh, atëherë tregohu i shkathët për të harruar. Dhe pasi të kesh harruar, uroj të mos pendohesh. Uroj vërtetë që kjo mos të të ndodhë, por nëse ndodh dhe ti harron, shpresoj të mos zhytesh në dëshpërim. Të uroj të kesh shumë miq. Edhe nëse ata janë të këqinj ose të parëndësishëm.
Uroj të kesh miq të guximshëm dhe të vërtetë. Dhe uroj që një prej tyre të jetë më i besueshmi. Por sepse jeta është në këtë mënyrë që është, të uroj armiq. As shumë, por as pak. Një numër i ndërmjetëm, që të të bëjë të pyesësh veten për të vërtetat dhe siguritë e tua. Dhe le të jetë mes tyre njëri që do jetë i drejtë, që të mos ndihesh kurrë i sigurtë në idetë e tua.
Uroj të jesh i dobishëm, por jo i pazëvendësueshëm. Dhe në momentet e tua më të këqija, kur të mos kesh asgjë, ajo dobishmëri të të mbajë në këmbë. Në proporcion me të, të uroj të jesh tolerant. Jo me ata që bëjnë gabime të vogla, sepse kjo është shumë e thjeshtë, por me ata që bëjnë gabime të mëdha, të cilat nuk mund të zhbëhen.
Përdore mirë tolerancën tënde që të bëhesh shembull për të tjerët. Uroj që kur të jesh i ri, të mos rritesh shpejt. Dhe atëherë kur të jesh rritur, mos këmbëngul të jesh sërish i vogël. Dhe kur të plakesh, mos u dëshpëro. Sepse çdo moshë ka kënaqësitë dhe dhembjet e veta, dhe ne kemi nevojë për të dyja këto në jetë. Gjithashtu, uroj të jesh i mërzitur, të paktën një ditë. Kështu në atë ditë do kuptosh se të qeshësh çdo ditë është mirë, të qeshësh shpesh është e mërzitshme dhe të qeshësh vazhdimisht është çmenduri.
Uroj që të zbulosh me shumë shpejtësi nga ajo që thashë më sipër, se në botë ka njerëz të palumtur, të depresionuar dhe të patrajtuar mirë. Të uroj të përkëdhelësh një qen, të ushqesh një zog e të dëgjosh cicërimën e tij, që dëgjohet në mënyrë triumfuese çdo mëngjes. Sepse në këtë mënyrë, do ndihesh mirë, pa arsye.
Dhe pastaj, uroj të ujisësh një farë, sado e vogël qoftë ajo. Dhe të jesh dëshmitar i rritjes së saj, që të shohësh se sa jetë jeton një pemë. Të uroj gjithashtu, të kesh pará, sepse duhet të jemi praktikë. Dhe të paktën, një herë në vit, t’i vendosësh përpara teje e të thuash “Këto janë të miat.”. Kështu, do kuptohet se kush zotëron kë. Uroj që asnjë nga të dashurit e tu të mos vdesë. Por nëse disa prej tyre vdesin, uroj të qash pa pendesë dhe pa u ndjerë në faj për fjalët që kurrë nuk ua the apo gjërat që kurrë nuk i bëre për ta.
Së fundmi, nëse je mashkull, të uroj një femër të mirë përkrah, e nëse je femër, të uroj një mashkull të mirë. Dhe ta doni njëri – tjetrin nesër, dhe ditën pas të nesërmes. Dhe kur të dy të jeni të lodhur e të buzëqeshur, uroj të keni sërish dashuri për t’ja nisur ditës tjetër nga e para. Nëse të ndodhin të gjitha këto, atëherë nuk të uroj asgjë më tepër se kaq. /KultPlus.com
Këshilli i Ministrave vendosi deklarimin pasuri kulturore e paluajtshme “Qendër historike” të një zone në fshatin Rabdisht, në mbështetje të Kushtetutës dhe të ligjit “Për trashëgiminë kulturore dhe muzetë”.
Këshilli i Ministrave ngarkoi Ministrinë e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Agjencinë Shtetërore të Kadastrës dhe Bashkinë Dibër për zbatimin e këtij vendimi, përcaktimin e zonës mbrojtëse dhe miratimin e planit për ruajtjen, mbrojtjen dhe administrimin e saj.
Në fshatin Rabdisht të Peshkopisë, bie në sy arkitektura e veçantë e shtëpive të vjetra. Specialistët e Institutit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore mendojnë se Rabdishti ka vlera të larta të trashëgimisë kulturore në shumë drejtime, si psh: zhvillimin urban të ansamblit; ndërtimet e arkitekturës vernakulare; teknikat tradicionale ndërtimore, që ruhen e do të jenë objekt i studimeve të mëtejshme të IKTK për verifikimin e interesit kulturor.
Rabdishti është një nga zonat më të bukura për nga natyra dhe resurset e saj. Ka një arkitekturë unike me shtëpitë e mbuluara me rrasa guri dhe kalldrëmet e ruajtura mirë. Rabdishti është i fshehur mes maleve, në anën veriore shtrihet një shkëmb i madh gipsi, në lindje është bjeshka dhe kufiri me Maqedoninë e Veriut, në jug kufizohet me majën e Velivarit ndërsa në perëndim vetëm 4 km larg shtrihet qyteti i Peshkopisë. /atsh/ KultPlus.com
Sot shënohet 74-vjetori i ekzekutimit të 22 intelektualëve, të akuzuar për shpërthimin e lëndës eksplozive në ambasadën e Bashkimit Sovjetik në Tiranë.
Sot, më 26 shkurt 2024, mbushen 74 vjet nga ekzekutimi i intelektualëve Sabiha Kasimati, Tefik Shehu, Pjerin Guraziu, Jonuz Kaceli, Anton Delhysa, Haki Kodra, Gafur Jegeni, Myftar Jegeni, Manush Peshkëpia, Reiz Selfo, Qemal Kasaruho, Zyhdi Herri, Gjon Temali, Petro Konomi, Niko Lezo, Pandeli Nova, Thoma Katundi, Mehmet Shkupi, Ali Qorraliu, Fadil Dizdari, Hekuran Troka, Lluka Rashkoviç.
Pasdreken e 19 shkurtit 1951 u hodh një sasi e vogël dinamiti në oborrin e ndërtesës së ambasadës sovjetike. Pati alarm në Ministrinë e Brendshme dhe qarqet e larta politike të Tiranës. Byroja Politike e KQ të PPSH u mblodh urgjentisht për të marrë në shqyrtim incidentin në ambasadë.
Ministri i Brendshëm, Mehmet Shehu, kërkoi nga Byroja Politike që arrestimet të bëheshin qysh atë natë, disa qindra persona, pa bërë hetime për ngjarjen dhe pa gjetur provat për personat e pandehur. Ministria e Brendshme dhe Sigurimi i Shtetit përpiluan listën e vdekjes, arrestimin dhe pushkatimin e 22 vetave (nga datat 19-26 shkurt 1951).
Secili prej emrave të përzgjedhur, të arrestuar me ngut dhe të dënuar politikisht, kishte një histori të pasur individuale dhe familjare, në fusha të ndryshme dhe përfaqësonte më së miri shtresën intelektuale e properëndimore të Shqipërisë së asaj kohe.
Të arrestuarit u pushkatuan pas pesë ditëve, mesnatën e 26 shkurtit të vitit 1951, pranë Urës së Beshirit. Ky veprim u quajt i përligjur, sipas një dekreti me gjashtë nene, për “veprimtaritë terroriste” që u hartua me vonesë nga kreu i Ministrisë së Brendshme Mehmet Shehu dhe u miratua rrufeshëm nga Presidiumi i Kuvendit Popullor dhe Byroja e PPSH, më 26 shkurt 1951, kur gjithçka, pa gjyq, kish marrë fund. Ministri i Drejtësisë nuk mori pjesë në këtë farsë.
Pas ekzekutimit të viktimave, që shkuan drejt vdekjes pa e ditur pse, dokumentet gjyqësore u plotësuan me mangësi. Kur viktimat nuk jetonin më, nga një dokument i vonuar gjyqësor, u mor vesh se më datën 27 shkurt 1951, një trupë gjyqtarësh kishte dhënë vendim për dënimin me vdekje të 22 të vdekurve.
Familjet e të ekzekutuarve u përndoqën brutalisht për vite me radhë. Në korrik të vitit 1991 ata kërkuan pafajësinë e familjarëve të pushkatuar pa gjyq. Vendimi i Gjykatës së Lartë i shpalli të pafajshëm 22 intelektualët e dënuar.
Në vitin 1993, të sinjalizuar nga banorë të zonës dhe të orientuar nga dëshmitarë okularë, familjarët arritën të gjenin vendekzekutimin dhe vendvarrimin e përfolur pranë Urës së Beshirit. Me identifikimin e vendit u krye edhe zhvarrimi i tyre dhe më pas rivarrimi me të gjitha nderimet në varrezat e Dëshmorëve të Kombit.
Presidenti i Republikës ka nderuar me medalje 22 intelektualët e ekzekutuar, po ashtu familjarët e tyre për vlerat dhe dinjitetin njerëzor të treguar në vite./atsh/ KultPlus.com
Ia këputën telat. E shkelën me këmbë. Shqiponjës së gravuar në të i vizatuan përmbi një kryq me katër “s”. Pronarin e saj, rapsodin, e vranë. Nuk dihet kur dhe si. (Megjithëse s’është vështirë të merret me mend). Dihet se u gjet i mbytur në një pus tok me të vëllanë e tij mësues. Shtëpisë ia vunë flakën. Pastaj të dehur zbrazën shishet dhe armët. Kurrë më këtu s’do të banojnë Zhuj Selmani e Rrushe Rexha – thanë. As Dervish Shaqa e Shaqë Avdija. Tutje, e masakruar, dergjej çiftelia. Pastaj, ashtu siç qenë, të përjargur e të përgjakur, nisën të këndonin, të çirreshin, të bërtisnin.
Por, zë s’kishin. U rëndonin çizmet në këmbë helmetat në kokë armët në sup. Ortek – bjeshkët mynxyrë – qielli skëterrë – toka iu bënë. Gjersa erdhi një çast që i la krejtësisht fuqia.
Victor Hugo dhe dashnorja e tij Juliette Drouet nisën një lidhje plot pasion në vitin 1833, pas vënies në skenë të “Lucrezia Borgia”, ku Drouet luajti rolin e princeshës vrasëse Negroni. Hugo po kalonte një periudhë të rëndë emocionale pas zbulimit të tradhëtisë së gruas, Adele. Aktorja duket se ish shpëtimtarja e duhur për shkrimtarin e ndjeshëm e melankonik. Dashuria e tyre vazhdoi deri në vdekjen e Drouet, më 1883.
1 nëntor 1839 Mirëmëngjes, i dashuri im i vogël, i pakti burri im i dashur. Dje më the me plot bindje se kaligrafia ime ishte aq e shëmtuar dhe llomotitja që shkruaja veç një labirinth i tmerrshëm, ku ti humbet durimin dhe dashurinë, aq sa mezi guxoj të të shkruaj sot dhe do duhet veç pak të më bëjë ta lë përgjithnjë letërkëmbimin tonë. Na duhet ta shpjegojmë këtë që po ndodh, sepse ndryshe je i pashpirt që më detyron të bëhem qesharake ditë e natë, thjesht se të dua dhe jam veç një grua e vetmuar plot trishtim. Nëse dashuria ime është pasojë e padijes dhe mendjelehtësisë, të paktën mos më detyro të hidhem vetë në shkatërrim. Ka qenë një kohë që ti nuk e vije re shëmtinë e shkrimit tim; thjesht lexoje atë që shkruaja, i lumtur e i kënaqur. Tani ti qesh dhe kjo është e padrejtë, e ligë. Ky duket se është fati i gjithë Kuazimodove në këtë botë, shpirtërorë apo fizikë; me ta tallen: forma duket se është gjithçka e shpirti asgjë. Edhe sikur të të thosha me shkrimin tim të shëmtuar se “Shpiti im është i bukur”, ti prapë do qeshje. Ndaj, i dashuri, burri im i vogël, duke pritur ditën që edhe unë të të bashkohem e të qesh me veten, mendoj se është mirë të pushoj së shkruari përditë. Për më tepër, ka ardhur koha që unë të përqendroj gjithë energjitë në përmirësimin dhe sigurimin e gjendjes dhe pozicionit tim. Asgjë në këtë botë nuk më largon dot nga pikësynimi, sepse për mua është një çëshje për jetë a vdekje… Shpresoj te ndihma jote, i dashuri im. Po të kërkoj më shumë se jetën; moralisht të përjetojmë martesën e dashurisë sonë. Lermë të vij me ty kudo ku kërcënohet dashuria ime; lejomë të jem gruaja jote e mendjes dhe zemrës, nëse nuk mundem e jotja të jem ligjërisht. Nëse sheh se keq po shprehem, mos u tall, por kupto se kam të drejtë të shkruaj ato që edhe ti ke ndjerë, të këmbëngul të mbroj veten kundër gjithë atyre grave që të përkulen me preteksin se duan të të shërbejnë. Por do vijë dhe rradha ime, sepse të dua dhe jam xheloze. J.
Pak më vonë atë ditë:
Ti je mirë, i adhuruari im, ndërsa unë e pafat. Megjithatë të dua, kurse ti veç lejon të të duan; kjo të lejon të jesh kaq i qetë e mua më bën të hidhur. Zemra më është rënduar sonte nga xhelozia dhe asgjë përveç prezencës tënde nuk do më qetësojë dot. Brenda shpirtit kam gjithë furtunën e zjarrin e ferrit. Do desha të më qepnin te astari i xhaketës tënde sonte. Më duket sikur do të përballem me rreziqe të mëdha, që mund t’i zmbraps vetëm po të ndenja pranë. Nëse frika ime është e vërtetë, me siguri nuk do mund të bëj asgjë të shmang shkatërrimin, sepse ti nuk do mund të rrish me mua gjithë mbrëmjen. Përgëzimet dhe komplimentet që do marrësh do të të largojnë prej meje. Nuk e mohoj dot që jam e trishtuar dhe do desha më shumë të isha me ty në Fontainebleau, në “Hotel de France”, sesa në lozhen C, edhe sikur të luhej “Marion de Lorme”. Puthmë, burri im i vogël. Dukeshe shumë bukur në pallton e re, por nuk më the se shkove të rrobaqepësi. Do barazohem me ty, duke thirrur për vizitë fustanbërësin tim. Nuk të lëshoj pe aspak kur vjen puna për hijeshi dhe sqimë… Juliette/KultPlus.com
Në klasën e shtatë na u shtuan edhe disa lëndë të reja: latinishtja e psikologjia. Këto lëndë bashkë me frëngjishten na i jepte Zekeria Rexha. Ky ishte një burrë shtatmesëm, zeshkan, me syze prapa të cilave qëndronin sytë e mëdhenj e të zi. Ky ishte fort i përkushtuar që të na pajiste me dije. Para lufte kishte pas qenë nxënës i Liceut francez të Korçës dhe kishte pas studiuar në Francë. Kishte marrë pjesë në luftën antifashiste dhe pas luftës, për disa kohë, kishte qenë në post të lartë, mirëpo serbët e kishin pas shkarkuar nga detyra dhe i kishte ardhur radha që të na bëhej profesor. Djali i tij, Dukagjini, ishte në klasë me ne, por ai kurrë nuk pranonte që të fliste çfarëdoqoftë për babain e vet. Ne kishim dëgjuar nga fjalët në qytet se ai ishte shkarkuar për shkak se kishte kundërshtuar turqizimin me zor të shqiptarëve. Ishte tejmase tolerant me ne. Më në fund, ne, përsëri e gjetëm Kolën tonë të humbur, thoshim ne nxënësit e pakët që kishim kaluar nëpër duart e Kolë Nikajt. Ne e lusnim që të na i përsëriste leksionet e kaluara nga psikologjia dhe ai e bënte këtë pa përtesë. Ne filluam ta pyesnim edhe për shumë çështje jashtë programit mësimor dhe ai e bënte këtë me kënaqësi të madhe. Ne, me pyetjet tona, filluam të hynim edhe “lakrave”. Dhe ai, nuk hezitonte të hynte “lakrave” bashkë me ne. Ne e patëm pyetur për “Rezolutën e Bujanit” dhe ai na pati folur për atë ngjarje të rëndësishme të historisë sonë, një muaj rresht, duke marrë nga pesëmbëdhjetë minutat e para të orëve që mbante çdo ditë me ne. Ai kishte pas qenë edhe njëri nga hartuesit e kësaj rezolute. Ai na e citonte pothuaj në tërësi “Rezolutën e Bujanit” të nxjerrë nga Këshilli Nacional-Çlirimtar i Luftës Antifashiste të Kosovës e të Rrafshit të Dukagjinit. Pasi pati përfunduar këto leksione, profesori ynë, pati nxjerrë shaminë dhe pati fshirë djersët. Vetëm shpirti i tij e dinte se si ndihej. Tani, ne nuk ishim krejt të vegjël që të mos dinim se nga sa po shkonte fasulja në Serbi. Të gjithë ishim mbi shtatëmbëdhjetë vjeç. Mirëpo, kureshtja jonë për të mësuar të vërtetën tonë ishte aq e madhe saqë nuk përmbaheshim dot. Edhe një çështje na kishte mbetur e pasqaruar. Të gjithë e dinim se pyetja ishte fort, fort e rrezikshme, mirëpo ne nuk kishim kë të pyesnim tjetër. Ajo pyetje na shqetësonte pamasë dhe nuk u duruam dot.
Një ditë, gjatë shëtitjes së gjatë mes orëve, më futën në mes Shefqet Popova, Ali Buçinca, Feti Badivuku, të gjithë nga Vushtrria dhe Avdi Sinani e Enver Tali. Shefqeti e hapi i pari muhabetin:
-Shiko Filan! Ty profesori të do më së shumti në klasën tonë…
-Edhe? – thashë unë.
-Edhe,-vazhdoi Shefqeti,- ne, shokët e klasës, e kemi një lutje për ty…
–Po, ta pyes profesorin, çka?
–Dëgjo,-ndërhyri Enveri-kjo është pyetje fort e vështirë dhe mund ta ngushtojmë fort profesorin
– Dëgjo Filan, – ndërhyri Avdiu. – Ta pyesësh profesorin se ku qëndron shkaku që ne kosovarët mbetëm në robëri? Vetëm kaq…
Unë u ndala dhe po i shikoja të gjithë me radhë. Më në fund thashë: -More, po ju a po doni që profesorin ta fusim në burg e ndoshta të bëhemi shkaktar që ai ta humbë edhe kokën?!…
Heshtje. Pas pak, foli Aliu: -Dëgjo! Profesori edhe me kaq sa na ka folur e ka fituar burgun e ndoshta edhe ta humbë kokën. Kur i pata treguar unë në shtëpi vllaut tim, Isakut, se çfarë po na thoshte ne profesori, ai lëkundej prej vendit dhe kapte kokën me duar. Më pati thënë: “Hej, more, juve djalli ju marrtë! Do ta merrni në qafë profesorin”!…
–Mirë po thotë Aliu! Ne, në qafë e morëm se e morëm dhe le të shkojë me një harxh!… Të paktën do ta marrim vesh të vërtetën e plotë. A s’është kështu?- na i hapi sytë prapa syzeve, Feti Badivuku.
-Ashtu është!- thanë të gjithë njëzëri dhe ndër ta vazhdoi Shefqeti:
-Paj, Filan, ty të intereson edhe më shumë se neve e vërteta e plotë…
Rrudha krahët. Ia qëlluan. Po i shikoja të gjithë me radhë dhe ula kokën. Ata buzëqeshnin dhe ia bënin njëri tjetrit me sy. N’ata ra zilja e shkollës për të hyrë brenda në klasa…
Ishte ora e frëngjishtes. Hyri profesori Zekeria dhe pyeti:
-Ku kemi mbetur?
Ata të pestët e oborrit m’i hapën sytë si në mënyrë kërcënuese. Unë
hezitoja. Enveri foli:
-Filani e ka një pyetje për juve, profesor…
– Mos e keni Filanin mësit, ju? – tha profesori duke mos i dhënë rëndësi kësaj pune dhe m’u drejtua mua: -Fol, Filan!
Unë u ngrita në këmbë dhe me zë që dridhej thashë:
– I dashur profesor, kush ka faj që Kosova, përkundër “Rezolutës së Bujanit”, mbeti nën Serbi?…
Profesori, për një çast u pre, pastaj i shkoi një qehre e zbehtë, por menjëherë pas kësaj, mori veten dhe fytyra iu skuq. Ai, me duar që ende i dridheshin, nxori pakon e cigareve, nxori shkrepsën, ndezi cigaren, iu afrua dritares, hapi njërin krah të saj dhe qëndroi ashtu me fytyrë kah rruga. Ai thithte tymin në qetësi të plotë. Ne u bëmë vetëm sy e veshë. Kur e kreu cigaren, profesori fiku duçin duke e shtypur mbi teneqen e jashtme të dritares dhe hodhi duçin në oborrin e shkollës kah rruga. Pastaj, iu afrua ngadalë djalit të vet në bankën e parë, pranë meje dhe i tha:
-Dukagjin, ti merr çantën dhe shko në shtëpi!- Pastaj ai, ua bëri me gisht dy anëtarëve të komitetit të rinisë të gjimnazit, Nazmi Kajtazit e Nazmi Junikut, duke u thënë butësisht:-Ju të dy, përcilleni Dukagjinin deri në shtëpi!
Ata të tre u larguan dhe profesori na u drejtua me zë shumë të sigurt:- Jeni shumë të ri, por edhe ne, në kohën tonë kemi qenë shumë të ri kur jemi marrë me punë shumë serioze, si ju sot. Janë kohëra fort të rrezikshme e fort të vështira, por më duhet t’ua them të vërtetën e kulluar, pa le të dalë, ku të dalë!… Fajin e kemi ne komunistët shqiptarë që komunistëve jugosllavë u besuam qorrazi. Fajin e kemi ne që kërkuam ndihmën e tyre. Fajin e kemi ne që fare i besuam idesë komuniste, e cila s’kishte pas qenë gjë tjetër përveçse një gënjeshtër e madhe me bisht të përgjakur. Krejt ato që ndodhën dhe që po ndodhin pas mbarimit të luftës e provuan dhe po e provojnë një të vërtetë të këtillë. Krimet që u bënë deri më sot dhe që po bëhen sot ndaj shqiptarëve në Goli Otok e në burgjet tjera, vrasja nën tortura çnjerëzore e Omer Çerkezit me shokë flet mjaft qartë se komunizmi kishte pas qenë një përrallë për fëmijët e vegjël…
Profesori u ndal për një çast, Na shikoi të gjithëve, një nga një e pyeti me zë të lartë:
-A dëgjuat? –
Ne të gjithë u përgjigjëm me një “po” të gjatë.
-Atëherë, – foli profesori duke na e luajtur gishtin,- prej këtij momenti e tutje, nëse ju pyet dikush, ju do të thoni se nuk keni dëgjuar asgjë!…
Të gjithë ne, prapë, u përgjigjëm me një “asgjë”.
Ora vazhdoi me frëngjishte, por në kokat tona u thadrua thellë e vërteta e hidhur për komunizmin dhe na u ndriçua fort dashuria për kombin tonë./ KultPlus.com
Marrëdhënia e grave me shkencën është karakterizuar gjithmonë nga një rrugë e përpjetë qoftë në sferën kulturore, qoftë në atë profesionale. Për të zënë një vend, qoftë edhe minimal, këtyre grave u është dashur të thyejnë barriera të shumta, që u kanë kushtuar sakrifica të mëdha dhe një vendosmëri këmbëngulëse të jashtëzakonshme. Rrallë herë kujtohen sforcimet dhe vështirësitë, që në mënyrë të pashmangshme kanë shoqëruar përparimet e arritura dhe kompetencat shkencore të pashoqe të këtyre “mendjeve të bukura”.
Megjithatë kontributi i tyre për shkencën, dhe si rrjedhojë për të gjithë njerëzimin, është tepër i madh.Edhe pse u është dashur të luftojnë kundër paragjykimeve dhe mentaliteteve kryesisht mashkullore, ato kanë arritur të cajnë udhën mes kolegëve meshkuj dhe të fitojnë respektine tyre.
Emrat e shkencëtareve të shquara si Montalcini, Agnesi, Montessori,Hack, Curie, Meitner, e shumë të tjera, janë të njohur për memorien kolektive, por janë të shumta gratë e tjera të apasionuara pas shkencës, një fushë e konsideruar si tipike mashkullore, që kanë kontribuar për të përparuar njerëzimin edhe pse fatkeqësisht të neglizhuara nga historia dhe vepra e të cilave ka kaluar pa u vënë re.
Po ta mendojmë, janë të pakët ata që dinë se zbulimi që ka revolucionuar gjenetikën njerëzore dhe studimet mbi të, dmth zbulimi i spirales së dyfishtë të ADN-së, është meritë e një gruaje, Rosalind Franklin, por fatkeqësisht asaj nuk ju njoh kurrë merita, që i kaloi gabimisht dy shkencëtarëve Watson dhe Crick, të cilëve “iu dhurua” cmimi nobel për një zbulim të tillë.
Një fat i ngjashëm do i përkiste edhe një shkencëtareje shqiptare, të parës, Sabiha Kasimati.
Janë të pakët shqiptarët që e njohin emrin e saj. Shumëkush mund të kujtohet për përfundimin e trishtë që ajo pati, por pothuajse askush për veprën dhe punën e saj si shkencëtare ose më mirë si gruaja e parë shkencëtare shqiptare.
Historia e kësaj gruaje është shumë interesante nga shumë pikëpamje dhe mund ta quajmë pa asnjë ngurrim si “Një intelektuale perëndimore”, gjë jo shumë e zakonte për Shqipërinë e fillim shekullit të njëzetë. Natyrisht do ishte mirë që historia të mos lexohej në celës politik, pasi është absolutisht dytësore ndaj figurës së kësaj gruaje.
Nën peshën e traditës shumë shekullore dhe nën ndikimin e botës orientale, përfaqësuar asokohe nga perandoria osmane, shoqëria shqiptare ishte shumë pak e hapur ndaj grave, dhe aq më pak e favorshme ndaj rolit të tyre aktiv në shoqëri. Sipas mentalitetit tipik, vajzat martoheshin që në moshë të re dhe i perkushtonin jetën rritjes dhe edukimit të fëmijëve, si dhe kujdesit të shtëpisë.
Dhe është pikërisht ky ambjent i mbyllur që e bën akoma më tërheqëse figurën e Sabiha Kasimatit, si grua mbi të gjitha dhe pastaj si shkencëtare, e destinuar të sfidonte shoqërinë shqiptare dhe paragjykimet që e karakterizonin.
Kush ishte atëhere Sabiha Kasimati?
Sabiha Kasimati lindi në Edirne më 1912, ishte e bija e një mjeku, me origjinë nga Libohova, që ushtronte zanatin e tij si mjek në Turqi. Edhe pse larg nga atdheu, familja Kasimati i rriti fëmijët me frymën e patriotizmit dhe dashurinë për kulturën, si shqiptare ashtu edhe europiane në përgjithësi. Kur familja u kthye në Shqipëri, ajo u vendos tek i vëllai në qytetin e Korcës, i njohur edhe sot për kulturën me frymëzim francez.Një fakt shumë i rëndësishëm, që do të shënonte jetën e saj, ishte se ajo qe vajza e parë që ndoqi Liceun Francez të Korcës, duke shërbyer si shembull për shumë të tjera në vijim.Ky lice ishte shumë i vlerësuar në të gjithë Shqipërinë e asaj kohe dhe ndiqej nga fëmijët e eksponenteve kryesorë të vendit. Pra që në moshë shumë të re, fati i saj e bëri që të dallohej dhe të ishte e vetme.
Qe shoqe klase me Enver Hoxhën, diktatorin e ardhshëm, por një njohje e atillë do t’i kushtonte shtrenjtë, shumë shtrenjtë!
Edhe sot qytetarët e Korcës e kujtojnë me nostalgji si “ çupën e parë të liceut”, e bukur dhe e hedhur, spontane, rrezatuese, inteligjente dhe me një karakter pothuajse burrëror saqë shoqërohej me miqtë e liceut në mënyrë shumë spontane.
Nuk vonoi të dallohej për inteligjencën dhe zellin në studime, tashmë zotëronte shumë mirë disa gjuhë të huaja perëndimore, madje arriti të tërhiqte vëmendjen e profesorëve francez të liceut me theksin e saj perfekt në frengjisht.
Pasi mbaroi liceun, punoi për pak kohe si mësuese në lendët edukatë morale dhe frengjisht në Institutin femëror të Korcës dhe më pas dha biologji në shkollën shqiptaro-amerikane në Kavajë.
Në 1936 realizoi ëndrrën e madhe për të vijuar studimet universitare, dhe arriti të fitojë një bursë studimi nga shteti.Universiteti ishte një privilegj i pak fatlumëve. U regjistrua në Fakultetin e Shkencave biologjike në Torino, ku përvecse u diplomua me maksimumin 30/30 cum laude ( tridhjetë mbi tridhjetë me lavdërim), arriti të mbrojë edhe doktoraturën në 1941.
Edhe në Torino shfaqi inteligjencën e saj, saqë iu ofrua mundësia për të punuar si asistente në katedrën e ihtiologjisë në universitetin e Torinos. Me deshirë për t’u kthyer në atdhe dhe për të vënë në shërbim të tij dijen e saj, refuzoi ofertën dhe u kthye.
Pas kthimit në Tiranë, punoi në Insitutin e Shkencave, që ishte bërthama e parë e studimeve shkencore në vend, nën drejtimin e prof. Selahudin Toto, intelektual i njohur. Këtu realizoi një kërkim shumë të rëndësishëm në fushën e ihtiologjisë ( disiplina që merret me studimin e peshqve) dhe për më tepër qe edhe ihtiologja e parë shqiptare, në një periudhë kur ende nuk egzistonte një përmbledhje e faunës dhe florës egzistuese në vend.
Në dhjetë vite të gjata kërkimi dhe pune plot entuziazëm dhe angazhim, Sabihaja eksploroi dhe studioi gjithë faunën ihtiologjike fluviale dhe detare në ujërat e Shqipërisë, e bindur se studimet mbi peshqit do të kishin një rëndësi të madhe dhe një vlerë ekonomike të cmuar për vendin, që është vecanërisht i pasur. Bëri klasifikimin në bazë të taksonomisë, në klasa, lloje dhe nënlloje, duke përcaktuar zonat ku përhapeshin llojet kryesore të peshqeve me vlerë ekonomike dhe studime të shumta rreth riprodhimit dhe cikleve të tyre biologjike.
Pas një pune të stërmadhe në përmbushjen e mijëra skedave, koleksione të ekspozitave të mbedhura në dhjetra ekspedita, nga liqeni i Butrintit deri në liqenjtë e Lurës, nga liqeni i Prespës deri në detin Jon dhe Adriatik, si dhe në lumenjtë më të rëndësishëm, duke regjistruar dhe përpunuar ndërkohë mijëra referenca bibliografike dhe fotografike, që do të kishin qenë një ndihmë e madhe jo vetëm për Shqipërinë por edhe për të gjitha vendet ballkanike kufitare.
Sabihaja ishte gati të publikonte veprën e saj voluminoze “Peshqit e Shqipërisë”, por ja që fati i saj ndërthuret me atë të Rosalind Franlin, sepse vepra e saj nuk u publikua kurrë në emrin e autores së vërtetë, Sabiha Kasimati, por në emrin e një shkencëtari rus Anatoli Poliakov, dhe të dy studiuesve fillestarë Ndoc Filipi e Ndoc Rakaj.
Sabiha Kasimati, krenare për idealet e saj iluministe, zgjodhi të ndiqte një shembull perëndimor edhe në jetën e saj. Ajo nuk u martua kurrë dhe jetonte vetëm në një apartament në Tiranë, pasi kishte nevojë për hapësirat e saj.Në fakt ajo kishte shpesh vajtje-ardhje me shumë nga miqtë dhe mikeshat e saj intelektuale të kohës, që përbënte një mënyrë diskutimi dhe ballafaqimi mes personazhëve kryesorë të vendit. Sigurisht nuk ishin të zakonta gratë shqiptare që jetonin të vetme (dhe nuk janë as sot), pa rënë në sy në një vend me mentalitet të mbyllur dhe të prapambetur. Pra bëhej përsëri fjalë për një sfidë ndaj zakoneve dhe traditave të shoqërisë se atëhershme.
Ndërkohë në Shqipëri po instalohej diktatura komuniste e Enver Hoxhës, ish shoku i klasës, i cili siç dihet tashmë, eliminoi çdo zë kundërshtues në vend, duke eliminuar fizikisht cilindo të guxonte të vihej kundër regjimit të tij tashmë totalitar de facto. Pjesa më e madhe e intelektualëve që kishin studjuar në perëndim, u dënua me vdekje, por ajo që shqetësoi së tepërmi biologen qe dënimi me vdekje i profesorit të saj Salahudin Toto dhe internimi i shoqes së saj Musine Kokalari, shkrimtarja e parë shqiptare.
E njohur nga të gjithë për karakterin e saj të drejpërdrejtë dhe guximtar, ajo i kërkoi një takim Enverit, ku pasi e qortoi si përgjegjësin kryesor për vrasjet e intelektualëve, miqtë e tyre, duhet ti ketë thënë: “ Ti po vret të gjithë intelektualët! Me çfarë ke ndërmend ta ndërtosh Shqipërinë me këpucarët dhe teneqexhinjtë?!”
Në vazhdim, duke mos përfillur rrezikun e sigurtë që i vërtitej tashmë, ajo vendosi të shkonte të takonte miqtë e saj të internuar në kampin e internimit në Jubë.
Disaprovimi i saj i qartë dhe disidenca, që nuk u mundua kurrë ta fshihte, ndaj regjimit të Hoxhës firmosën edhe eliminimin e saj të afërt.
Ishte viti 1951 kur një bombë ose më mirë pak dinamit shpërtheu në oborrin e ambasadës ruse në Tiranë, por nuk shkaktoi asnjë dëm, përvec thyerjes së disa xhamave. Regjimi, në bazë të planeve dhe listave të parapërgatitura më parë, urdhëroi arrestimin e rreth njëqind qytetarëve, të akuzuar për bashkëpunim në plasjen e bombës, prej të cilëve rreth njëzet duheshin pushkatuar që të shërbenin si shembull për këdo të guxonte akte të tilla revolucionare.
Në të vërtetë bëhej fjalë për një justifikim bindës për të eliminuar ata që mendohej të ishin të rrezikshëm për regjimin. Dhe ja që përfshihet edhe biologia Sabiha Kasimati, pranë emrit të saj qe vënë një kryq i kuq që nënkuptonte pushkatim, me akuzën se kishte marrë pjesë në akte terroriste dhe se ishte në shërbim të agjentaturave të huaja.
Ajo mohoi të gjitha akuzat që iu bënë gjatë hetuesisë, duke u përgjigjur: “ Jam kundër pushtetit popullor sepse nuk pajtohet me ideologjinë time. Nuk kam menduar asnjëherë se me anë të akteve revolucionare të mund të arrihej në socializëm. Unë kam studjuar biologji dhe si rrjedhim jam evolucioniste. Evolucioni është në naturën e gjërave. Dhuna nuk çon në socializëm dhe aq më pak në demokraci, por vetëm dhe direkt në shkatërrim!”
E veçanta e këtij rasti qëndron në faktin se 23 intelektualë u pushkatuan pa një proces të rregullt, i cili u mbajt në mungesë, dmth. pasi ishin eliminuar tashmë 23 persona.
Në natën e 26 shkurtit 1951, të lidhur me tela me gjemba, ata u pushkatuan një nga një diku pranë urës së Beshirit dhe trupat e tyre u hodhën të gjithë në një gropë të madhe të hapur disa ditë më parë. Sabiha Kasimati qe e vetmja grua e pushkatuar mes 22 burrave, dhe duke qenë pushkatuar e fundit, atë nuk e kapi plumbi direkt, por u mbyt me dhunë krah ulërimave të saj që tmerruan të gjithë banorët e zonave përreth, deri sa dha frymën e fundit.
Fundi i trishtuar i një gruaje që i kushtoi jetën dijes dhe shkencës, por tashmë është e braktisur në harresë…
Historia shqiptare numëron qindra gra të cilat lanë gjurmë të mëdha në fusha të ndryshme të shkencës, artit dhe jo vetëm. Shumë prej tyre ranë pre e regjimeve të ndryshme fashiste e komuniste, mirëpo veprat e tyre jetuan e vazhdojnë të jetojnë për të mos u harruar kurrë, shkruan KultPlus.
Njëra ndër gratë që lanë gjurmë në fushën e shkencës. Kassimati u pushkatua pas ngjarjes së shpërthimit të bombës në ambasadën sovjetike. Ajo u arrestua më 20 shkurt të vitit 1951 dhe u pushkatua dy ditë më pasë pa iu dhënë rasti as të dal para gjyqit. Ndërsa akuzohej se ishe kundër regjimit komunist dhe se mbante lidhje me armiqtë e vendit.
Sabiha e vijoi kërkimin shkencor edhe gjatë viteve të para të regjimit komunist. Në mbledhjen e Institutit të Studimeve gjatë 13 prillit 1946, Sabiha mori pjesë së bashku me figura të tjera të shquara akademike sikurse ishin: Kostaq Cipo, Mark Ndoja, Selahydin Toto, Eqrem Çabej, Aleks Buda, Gjergj Komnino, Gjergj Ashta, Jonus Tafilaj, Hasan Ceka dhe Nikolla Lako. Mbledhja u drejtua nga Sejfulla Malëshova, ministri i Arsimit. Mbledhja kishte për qëllim analizimin e veprimtarisë së kryer gjatë vitit 1945, prezantimin e planit të ri të punës dhe paraqiti ekipin e ri që do të drejtonte Institutin e Studimeve.
Sipas procesverbalit të mbledhjes, nga viti 1945 deri më 1946, Sabiha Kasimati punoi së bashku me Gjergj Komninon në grupin e drejtuar nga Eqrem Çabej, për përgatitjen e skedave të gjuhës shqipe, për terminologjinë e shkencave të natyrës.
Më 28 janar të vitin 1947, Këshilli i Ministrave me vendimin numër 16, vendosi “riorganizimin e Institutit të Studimeve Shqiptare në një ent autonom të lidhur drejtë për së drejti me Këshillin Ministror”. Instituti do të funksiononte me një rregullore të përkohshme.
Përgjatë vitit 1947 anëtarë të Institutit ishin vetëm 23 pjesëtarët e Asamblesë së Përgjithshme të tij, pjesë e së cilës nuk ishte Kasimati. Në qershor të 1948, mbledhja e radhës e Asamblesë së Institutit të Studimeve, krahas ndryshimit të emrit në Institut të Shkencave, propozoi anëtarë dhe bashkëpunëtorë të rinj, në radhët e të cilëve ishte edhe Sabiha Kasimati. Gjatë vitit 1950 në listën e “anëtarëve të rregullt” të Institutit nuk figuron emri i Sabiha Kasimatit.
Vepra e saj shkencore, punimet në fushën e florës dhe faunës së Shqipërisë u botuan në vitin 1955 nën emrin e shkencëtarit sovjetik Anatoli Poljakoëa, si dhe të studiuesve shqiptarë Ndoc Filipi dhe Ndoc Raka. Në regjimin komunist përvetësimi i punës intelektuale ishte një fenomen që ndodhte. Sabiha dha kontributin e saj për shkencën shqiptare me punën për Muzeun e Shkencave dhe monografinë “Peshqit e Shqipërisë”.
Në 60 vjetorin e vdekjes së saj, Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Bamir Topi e nderoi me medaljen Nderi i Kombit. / KultPlus.com
Projekti “Marionetat e Trashëgimisë” (Heritage Marionettes) mbështetur nga EU4Culture, financuar nga Bashkimi Evropian dhe zbatuar nga UNOPS, synon të risjellë në skenë shfaqje të harruara të Teatrit të Kukullave në një format modern dhe interaktiv.
Melci Qirici, drejtore e Teatrit të Kukullave dhe Qendrës Kombëtare të Kulturës për Fëmijë u shpreh në rrjetet sociale se, përveç performancave, fëmijët do të përfshihen në aktivitete edukative, duke mësuar mbi trashëgiminë në mënyrë argëtuese dhe frymëzuese.
Ky projekt po implementohet nga Digital Future në partneritet me Qendrën Kombëtare të Kulturës për Fëmijë dhe ka si qëllim të edukojë brezat e rinj mbi kulturën dhe traditat tona, si dhe të frymëzojë kreativitetin e tyre.
Projekti “Marionetat e Trashëgimisë” mbështetet përmes skemës së granteve të programit EU4Culture. Drejtorja e Teatrit të Kukullave e cilësoi si një nismë të veçantë që sjell trashëgiminë kulturore më pranë fëmijëve dhe një shembull i bukur i mënyrës se si arti mund të bëhet ura më e bukur mes brezave.
Shfaqja e parë që do të restaurohet do të jetë “Zemërimi i shkronjave”. Përveç kukullave që do të jenë të reja, do të rishikohet edhe teksti për ta përshtatur me kohën. / KultPlus.com
Teatri Kombëtar, në përmbyllje të muajit shkurt, publikoi në rrjetet sociale kalendarin e shfaqjeve për muajin mars.
Shfaqja që do të çelë aktivitetet e TK për marsin do të jetë “Karnavalet e Korçës” me regji nga Erion Isai, e cila do të vihet në skenë për 4 netë me radhë, duke filluar nga 27 shkurti.
Risjellja e veprës “Karnavalet e Korçës” vjen si një rreth i madh vicioz bullizimi, deprimimi social, viziv, vritual, shoqëror dhe ekonomik. Vepra i sheh karnavalet si forma e një shoqërie që merr formën e enës ku hidhet, ku bullizimi familjar, ekonomik e social përplas personazhet me njëri tjetrin, duke prodhuar farsën e komedisë, e në ketë rast edhe të operetës.
Në datat 7-9 dhe 13-16 mars, rikthehet në skenën e Teatrit Kombëtar, shfaqja “Faust” me regji të Davide Iodice, e duartrokiktur gjatë nga publiku edhe në vëniet e tjera në skenë.
Ndërsa shfaqja e regjisores Driada Dervishi, e titulluar “15 ditë prilli” do të shfaqet në 20-23 mars, pas premierës absolute që do e ketë në Teatrin e Durrësit “Aleksandër Moisiu”. Shfaqja bazohet mbi romanin e të mirënjohurës Anisa Markarian. Në të interpretojnë Yllka Mujo, Hervin Culi, Alessia Xhemalaj, Romir Zalla, Suela Bako, Mim Marjanaku, Sanije Hoti, Amos Zaharia, Adelina Muça, Xhuliano Brisku, Aleksandër Seitaj, Jaho Guma./ KultPlus.com
Në mbledhjen e qeverisë së Kosovës është miratuar propozimi për themelimin e Komisionit për Narkotikë.
Kryeministri Albin Kurti tha se ky komision do të bëjë koordinimin e ministrive, autoriteteve të tjera kompetente në zbatimin e strategjisë së vendit për kontroll të narkotikëve dhe evitimin e keqpërdorimit të narkotikëve në Kosovë.
Ministri Arben Vitia ka thënë se Komisioni për Narkotikë përveç detyrave të përcaktuar me ligjin për barna narkotike, substanca psikotrope…, ka rol kyç për koordinimin e aktiviteteve të ministrive dhe subjekteve të tjera të kyçura në zbatimin e strategjisë për kontroll të narkotikëve dhe votimin e keqpërdorimit të narkotikëve në Kosovë.
“Ky komision do të ndërmarrë veprime parandaluese të cilat kanë për qellim informimin publik për pasojat e keqpërdorimit të narkotikëve, propozon hartimin e politikave dhe mekanizmave të tjerë të veprimit për të cilat do të ndikojë në adresimin e problematikave të keqpërdorimit të narkotikëve në nivel vendi”, tha Vitia./EO/ KultPlus.com
Muzeu Hebraik në Vlorë do të jetë institucioni më i ri i kujtesës, ku do të prezantohet një histori unike bashkëjetese, besimi dhe shprese mes shqiptarëve dhe hebrenjve.
Godina ku do jetë Muzeu Hebraik është një ndërtim i fundshekullit të XIX dhe ndodhet në Qendrën Historike të Vlorës.
Drejtori i Drejtorisë Rajonale të Trashëgimisë Kulturore Vlorë, Orges Feimi tha në një intervistë për ATSH-në se “ky muze do të jetë një pol i ri kryesor kulturor në qytet”.
“Ky muze i ri do të ndikojë edhe në rritjen e vizitueshmërisë së muzeumeve dhe vetë zonës historike të qytetit, ku ndodhen edhe dy muzeume të tjerë, Muzeu Historik dhe ai Etnografik. Në qytetin tonë ndodhet edhe Muzeu kombëtar i Pavarësisë që çdo vit tërheq mijëra vizitorë vendas e të huaj”, tha Feimi.
Sipas tij, punimet për realizimin e muzeut pritet të fillojnë në fund të muajit shkurt ose në ditët e para të marsit.
“Është ngritur kantieri i ndërtimit për zbatimin e punimeve, pasi kanë përfunduar të gjitha procedurat ligjore në raport me Ministrinë e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit dhe procedurave të ndjekura nga DRKK Vlorë si dhe është lidhur kontrata mes subjektit zbatues dhe Fondit Amerikano-Shqiptar të Zhvillimit AADF. Fondi për realizimin e këtij projekti pritet të shkojë në 280 milionë lekë”, theksoi Feimi.
Ky projekt ambicioz u hartua nga firma fituese nga studio e njohur izraelite “Kimmel Eshkolot Architects” nga Tel -Avivi i Izraelit.
Feimi bën të ditur se “punimet kanë një afat prej 20 muajsh sipas grafikut të miratuar dhe pritet të realizohen brenda tij”.
Ky muze do të rrëfejë një histori shekullore bashkëjetese mes shqiptarëve dhe popullsisë hebreje, por edhe do të kthehet në një qendër që gjeneron dialog mbi tolerancën dhe mirëkuptimin mes popujve.
“Në këtë muze ajo që është më kryesorja për t’u përfshirë është bashkëjetesa e popullit hebre me popullin shqiptar, besa që kemi lidhur ndaj njëri-tjetrin në kohëra të vështira të këtij populli siç është periudha e Holokaustit, që do të jenë të prezantuara në muze nëpërmjet videopamjeve, fotografive të asaj kohe, objekteve që i disponojnë familjet. Muzealizimi është një proces që është marrë drejtpërdrejt AADF për Muzeun Hebraik”, tha Feimi.
Feimi bën të ditur se “në sheshin “Besa” që ndodhet para muzeut do të ketë një strukturë paralele në krah, që do të jetë hyrja për ne muze si dhe një instalacion të një tuneli prej xhami ku do të ekspozohen objekte muzeale”.
Më ndërtimin e këtij muzeu do të vendoset një standard i ri për muzetë në Shqipëri duke mbështetur krijimin e një muzeu bashkëkohor, të vetmin në llojin e tij në Shqipëri dhe rajon, për sa i përket misionit, konceptit, arkitekturës, menaxhimit, qeverisjes, modelit të ekspozimit dhe tregimit të historisë, partneriteteve dhe angazhimit të komunitetit.
Historiku i hebrenjve në qytetin e Vlorës
Përgjegjësi i Muzeumeve në bashkinë e Vlorës, Skënder Spahiu tha për ATSH-në se “Muzeu Hebraik në Vlorë do të tregojë një histori unike, kushtuar bashkëjetesës së hebrenjve dhe shqiptarëve në kohë, i cili synohet të kthehet në një magnet kulturor për zonën historike në Vlorë”.
“Në muzetë e Vlorës gjenden stela varri, orendi dhe sende të përdorimit të përditshëm të dhuruara nga ky komunitet para se të largoheshin nga Vlora”, tha Spahiu.
Spahiu tregon se “në Vlorë ardhja e hebrenjve fillon me një anije tregtarësh të këtij komuniteti e zënë nga stuhia në det e futur në gjirin e Vlorës dhe ankoruar në zonën e Triportit, Zvërnec në periudhën e antikitetit dhe vendosja e tyre në qytetin e Vlorës. Ardhja e dytë është gjatë luftës në Spanjë dhe u rrit numri i hebrenjve jo vetëm në Vlorë dhe fshatrat e saj, por duke filluar nga Saranda deri në Shkodër. Ardhja e tretë i përket luftës së Dytë Botërore”.
Ai shprehet se “bashkëjetesa dhe besa e shqiptarëve e shpëtoi këtë komunitet gjatë arrestimeve të nazistëve. Në këtë periudhë në Vlorë u arrestuan dhe internuan në Kampet e Përqendrimit rreth 620 burra, djem dhe gra dhe në këtë listë nuk kishte asnjë pjesëtar të këtij komuniteti. Gjatë dhe mbas pushtimit Osman ky komunitet e ruajti besimin e tij fetar u integrua me zakonet, traditat, gjuhën dhe u pajisën me letërnjoftim (pasaporta) shqiptare. Mbas përfundimit të luftës së Dytë Botërore jeta dhe veprimtaria e tyre vazhdoi njëjtë me popullsinë vendase, u shkolluan në sistemin tonë arsimor në fusha të ndryshme dhe mbas viteve ’90 u larguan nga Vlora në Izrael, Korfuz e në vende të tjera të Evropës”.
“Në qytetin e Vlorës ka ekzistuar një sinagog, si dhe kanë vendvarrosjen ku etiketohet si (Varri i Çifutit). Gjithashtu në lagjen ku kanë jetuar, Ministria e Kulturës i ka vendosur emrin “Rruga e Hebrenjve”, ku banesat janë të stilit hebraik”, tha Spahiu./ KultPlus.com
Kisha e Shën Todrit është Monument Kulture, Kategoria I, do i nënshtrohet restaurimit. Kisha ndodhet në veri të fshatit Arrëz, në afërsi të qytetit të Lushnjës.
Kisha e Shën Todrit i përket periudhës pas bizantine e tipit bazilikal. Ajo daton në shek. XIX, e pikturuar në vitin 1801 nga vëllezërit Çetiri.
Në vijim të inspektimit në terren, specialistët e Institutit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore po hartojnë projektin e restaurimit të kishës, i cili do të fokusohet në disa ndërhyrje, ku përfshihet restaurimi i plotë i çatisë; injektime, restaurime dhe konsolidime në muraturë; restaurim i dyshemesë prej druri, kati i dytë i narteksit; realizimi i sistemit të drenazhit përreth kishës; restaurim i suvasë brenda dhe jashtë etj.
Me rëndësi është edhe restaurimi i pikturës murale, ikonostasi si dhe i tavanit të drurit të dekoruar në naos, krejt i veçantë në llojin e tij.
Kisha e Shën Todrit mendohet të jetë e dyta për nga vjetërsia pas manastirit të Ardenicës. Ndryshe nga shumë kisha të Myzeqesë, këtu pjesët përbërëse, naosi, narteksi dhe hajati, janë të dalluara nga njëra-tjetra. Naosi është i tipit bazikal, me përmasa të brendshme 14×8,40 m, i ndarë nga dy radhë kolonash druri në tre nefe. Naosi është i pajisur me tavan dërrase, i cili përmban në pjesën qendrore një thellim të imitimit të kupolës qendrore. / KultPlus.com
Qeveria e Kosovës ka miratuar propozim-vendimin për emërimin e drejtorit ekzekutiv të Agjencisë për Barazi Gjinore në kuadër të Zyrës së Kryeministrit.
Në këtë post u emërua Edi Gusia me propozim të komisionit për vlerësimin profesional për pranim për pozitën e kategorisë së lartë drejtuese drejtor ekzekutiv në Agjencinë për Barazi Gjinore.
Kryeministri në detyrë, Albin Kurti, tha se Komisioni pas përfundimit të procedurave, në pajtim më Ligjin për Zyrtarët Publikë i ka propozuar Qeverisë dy kandidatë: Zonjën Edi Gusia me 94.8 pikë dhe zotëri Vehbi Mujkun me 82.8 pikë.
“Andaj duke pasë parasysh arsyetimin e përmendur, propozoj që zonja Edi Gusia të emërohet në pozitën e drejtores ekzekutive të Agjencisë për Barazi Gjinore në kuadër të Zyrës së Kryeministrit”, tha Kurti./Express/ KultPlus.com
Kryeministri Albin Kurti tha se janë në proces të finalizimit të njohjes së patent-shoferëve me Kanadanë e Turqinë.
“Pas Gjermanisë, Italisë dhe Austrisë, në proces të finalizimit të njohjes së ndërsjellë të patent-shoferëve jemi edhe me Kanadanë e Turqinë”, njoftoi ai në mbledhjen e sotme të Qeverisë.
Pasi i falënderoi mërgimtarët që votuan në zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit dhe u bënë siç tha, “ashtu edhe siç janë, pjesë e pandashme e vendimmarrjes për vendin tonë”, Kurti tha se për ta kanë bërë disa lehtësime.
“Një prej lehtësimeve më të mëdha është njohja e patent-shoferëve nga vendet ku ata jetojnë dhe punojnë. Kjo përveçse ul shpenzimet dhe kursen kohën, mundëson integrimin më të shpejtë në tregun e punës”, tha ai, duke kujtuar se nga prilli i vitit 2023 ka hyrë në fuqi marrëveshje me Gjermaninë për këtë çështje. Prej atëherë, ai tha se “rreth 30 mijë bashkatdhetarë kanë konvertuar patent-shoferët”.
“Nga muaji i kaluar ka hyrë në fuqi marrëveshja me Italinë për njohjen e patent-shoferëve, ndërsa nga muaji i ardhshëm, siç ka njoftuar Ambasada jonë në Austri, hyn në fuqi ndryshimi i rregullores zbatuese të ligjit të pantentës së shoferëve në Austri, gjë që lehtëson procedurën e konvertimit të saj për shtetasit e Kosovës”, tha Kurti./ KultPlus.com
Qeveria e Kosovës në detyrë ka miratuar Projekt-udhëzimin Administrativ për Linjën Telefonike Emergjente për Viktimat e Dhunës në Familje, Dhunës ndaj Grave dhe Dhunës në Baza Gjinore.
Në prezantimin e këtij projekt-udhëzimi, kryeministri Albin Kurti tha se viktimat kanë nevojë për reagim të shpejtë dhe efikas të institucioneve të shtetit dhe tha se linja telefonike emergjente ofron “ndihmë të menjëhershme në situata emergjente dhe referim të shpejtë të shërbimet përkatësem, duke siguruar që viktimat të kenë qasje në shërbimet e nevojshme për mbrojtjen dhe fuqizimin e tyre”.
Ndërkaq, ministrja e Drejtësisë tha se me këtë projekt-udhëzim synojnë që të krijojnë një “linjë emergjente, të specializuar që ofron mbështetje të menjëhershme, të qasshme, të sigurt, konfidenciale për viktimat e dhunës në familje, dhunës ndaj grave dhe dhunës në baza gjinore”.
“Linja telefonike emergjente shërben si pikë kontakti ndërlidhëse në nivel qendror dhe ofron mundësinë që viktimat dhe qytetarët që rastet e ndërlidhura me dhunën në familje, dhunën ndaj grave dhe dhunën me bazë gjinore”.
Haxhiu tha se e ndërmorën këtë duke pasë parasysh që shumë prej viktimave ende nuk janë të informuara me përgjegjësitë që kanë institucionet për to në raport me shërbimin që ofrojnë institucionet.
“Po ashtu, mundëson kontaktin direkt të viktimës me shërbimet e tjera përkatëse, ofron mbështetjen dhe këshillon viktimën për reagim në situatë krize, përfshirë edhe udhëzimet lidhur me sigurinë personale për tejkalim të krizës, ofron informacione të nevojshme dhe numra të kontaktit për shërbimet mbështetëse”.
Gjithashtu, Qeveria ka miratuar edhe Projekt-rregulloren për Mekanizëm Koordinues Lokal për Mbrojtje nga Dhuna në Familje, Dhuna ndaj Grave dhe Dhunës në Baza Gjinore./Express/ KultPlus.com
Dhoma e Përfaqësuesve miratoi mbrëmjen e së martës planin e Presidentit Trump për uljen e taksave dhe për kufirin, duke i dhënë një shtysë të madhe axhendës së administratës së re për vitin 2025.
Të gjithë ligjvënësit demokratë votuan kundër, ndërsa një prej tyre abstenoi. Një ligjvënës republikan u shpreh kundër planit të presidentit në votimin 217-215.
Miratimi vjen pas një serie të pazakontë manovrash nga Kryetari i Dhomës së Përfaqësuesve, republikani Mike Johnson, i cili anuloi votimin, ndërsa ligjvënësit u njoftuan se nuk do të kishte votime të tjera gjatë natës. Më pas ai ndryshoi kursin, duke e hedhur ë buxhetin për votim.
Ndryshimi i rrjedhës së ngjarjeve erdhi pasi Johnson dhe republikani i dytë në krye të Dhomës së Përfaqësuesve, Steve Scalise, shpenzuan orë të tëra duke bindur të pavendosurit që të mbështesin planin, një hap paraprak për zgjatjen e shkurtimit të taksave të vitit 2017, të miratuar gjatë mandatit të parë të Presidentit Trump.
Të dy udhëheqësit thanë se vetë Presidenti Trump kishte kontaktuar gjithashtu ligjvënësit ngurrues në lidhje me nevojën për të çuar përpara planin prej 4.5 trilion dollarësh të uljes së taksave, i cili gjithashtu përfshin financimin e përpjekjeve të dëbimit të imigrantëve që jetojnë ilegalisht në Shtetet e Bashkuara, do të shtrëngonte sigurinë kufitare, heqjen e rregullave të tepërta në sektorin energjetik dhe mbulonte shpenzimet ushtarake.
“Presidenti ka biseduar me një numër ligjvënësish. Ai i ka bërë të njohura qëllimet e tij dhe dëshiron që ata të votojnë dhe ta çojmë përpara”, tha Johnson./VOA/ KultPlus.com
Victor Marie Hugo lindi në 26 shkurt të 1802, pothuaj 13 vjet pas shpërthimit të Revolucioni francez. Ishte geniu i kohës së tij dhe i të gjitha kohërave.
Nderimet e ceremonisë së vdekjes (22 maj 1885), 83 vjeç u bënë nën Harkun e Triunfit dhe u varros në Panteonin e Parisit i shoqëruar nga një kortezh prej 2 milionë shpirtrash. Është babai i letërsisë franceze, nuk mjafton numërimi i veprave të tij në shumë fusha si poet, dramaturg, romacier, frymëzues romantik, dizenjator, pjesëmarrës në konfliktin frankoprusian, deputet, senator, mbajtës i Legjionit të Nderit dhe emri i një rruge në Paris. Edhe fjalët e tij të fundit: “Ceci est le combat du jour et de la nuit… Je vois de la lumière noire” (është lufta e ditës dhe e natës…shoh dritën e zezë) përsëriten ende sot në shkolla kur studiojnë jetën e turbullt dhe veprën e tij.13 vepra për teatër, 9 romane, 28 volume me poezi,15 ese edhe deri në vizatime e fotografi, pasione të vona, por jo më pak të forta.
Iu kundërvu Napoleonit, kudërshtoi dënimin me vdekje dhe ishte në favor të të drejtave të grave. Peradoria e dytë franceze e dënoi me ekzil për dy dekada. Mbrojti riovimin e sistemit të edukimit dhe të ligjeve aristokrate. Hyri në zemër të popullit me dy nga monumentet e tij: “Katedralja e Parisit” dhe me “Të mjerët”. Një tjetër grusht: zgjedhjet e 8 shkurtit të 1871 sjellin në pushtet monarkët, por populli mohon këtë lloj ndryshimi dhe shpërthen një revoltë e përgjakshme dhe mjaft e famshme “Komuna e Parisit”. Përpara këtij represioni kundër komunarëve, Viktor Hygo shkruante: “Disa banditë vranë 64 pengje…dhe ne iu përgjigjëm duke vrarë 6000 të burgosur!”
Fama e tij ishte e pamasë.
Por zogu i fatkeqësisë vinte vërdallë…në 12 tetor të 1822 martohet me Adèle Foucher, një mike e fëmijërisë dhe disa vite më e madhe se ai. Një vit më parë i kishte vdekur e ëma, Sophie Trébuchet, vdekje që e kishte tronditur shumë. Nga martesa lindin 5 fëmijë, Léopold, Lèopoldine, Charles, François–Victor, y Adèle. Djali i parë i mbijeton vetëm 3 muaj. Leopoldine i vdes pa mbushur të 20-at, Charles vdes në moshën 45 vjeçare dhe Francois-Victor në të njëjtën moshë me Charles-in. Vdekje aspak të mëshirshme këto. Leopoldine bie nga varka në Senë, nuk di të notojë, i shoqi hidhet në ujë për ta shpëtuar dhe të dy mbyten. Charles vdiq nga tuberkulozi, François–Victor nga kanceri.
Përsa i përket Adelës, e mbijetuara e vetme, i kalon ditët e saj në një spital psikiatrik për shkak të një dashurie jo korresponuese. Përsëri një goditje tjetër. Eugene, vëllai i Viktor Hygoit ishte edhe ai i dashuruar pas Adele Foucher-it dhe kur këta u martuan u çmend dhe përfundoi në një çmendinë. Fatkeqësitë ende nuk kishin mbaruar. I ndodhur në ekzil nga Napoleoni III njohu Juliette Drouet e martuar me një skulptor dhe më pas një dashnore e një milioneri që e kishte çuar më parë në Gjermani dhe më vonë në Bruksel. Nata e parë e dashurisë ndodhi në shkurt të 1833, datë që Viktor Hygo e përdori në “Të mjerët” për dasmën e Mariusit dhe Kozetës.
Don Zhuan i padominueshëm nuk reshti së flirtuari dhe Adele e dënoi me një romancë të saj me kritikun letrar Charles Augustin Sainte–Beuve, admirues i Hygosë. Adèle Foucher vdiq në moshën 46 vjeçare në krahët e Viktor Hygosë, i cili vazhdonte të ishte dashnor i Juliette Drouet dhe që mbeti për gjithë jetën deri në vdekjen e tij më 22 maj të 1885. Juliette Drouet kishte vdekur dy vite më parë nga kanceri.
Hygoi nuk i shkoi në funeral, por shkroi në anën e prapme të një fotografie këto fjalë: “50 vite dashuri. Ka qenë ndër më të bukurat martesa”. Përtej ngjarjeve politike, shkrimeve, tragjedive të fëmijëve të tij, çmendurisë së vajzës së tij të vetme të mbijetuar dhe e të vëllait të tij, përtej dashurive të tij, nuk kanë ndodhur rastësisht.
Romantikët, besimtarët e devotshëm të fateve tragjike, hijet, qiparisat që rrethojnë varrezat, sigurisht edhe varret, oguret e tmerrshme, trishtimi, melankolia nuk besuan kurrë në dritën, në lumturinë si dhe në gëzimin. Dhe Viktor Hygoi e përmbushi përjetësisht këtë dekalog, këtë rregull të lojës, këtë dënim, këtë labirint pa rrugëdalje./Theworldnews.net/ KultPlus.com
Simboli i rezistencës kombëtare Adem Demaçi është ndarë nga jeta më 26 korrik të vitit 2018, ndërsa sot është përvjetori i lindjes së tij, shkruan KultPlus.
Me prejardhje nga fshati Lupq i Podujevës Demaçi, u lind më 26 shkurt 1936 në Prishtinë.
Adem Demaçi ishte veprimtar për kauzën kombëtare në kohën e Jugosllavisë dhe luftonte për barazinë e Kosovës me republikat e tjera të Jugosllavisë.
Për angazhimin e tij politik, Adem Demaçi vuajti 28 vjet me radhë në burgjet e Jugosllavisë. Pasi u lirua ai menjëherë vazhdoi aktivitetin e tij politik. Ai quhet edhe Nelson Mandela i Evropës.
Adem Demaçi udhëhoqi Këshillin për të Drejtat dhe Liritë e Njeriut (KMDLNJ) nga 1990 deri 1995.
Në vitin 1991 u nderua nga Parlamenti Evropian me Çmimin Saharov. Gjatë periudhës 1998/1999, kur mbaheshin takimet në Rambouillet për të ardhmen e Kosovës, ai ishte zëdhënës politik i UÇK-së. Ai ishte edhe kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Kosovës (2005-2007).
Sot, njerëzit e rezistencës kombëtare identifikohen me emrin e Adem Demaçit, sepse ai me punën e tij dhe me veprën e tij, u bë simbol i unifikimit për ruajtjen e kombin shqiptarë, mbi pesë dekada.
Adem Demaçi me jetën dhe veprën e tij, është një personalitet i përmasave të historisë së përgjithshme njerëzore, ku bën pjesë edhe historia jonë kombëtare.
Ai ka shkruar romanin “Gjarpijt e Gjakut” i cili u ndalua nga regjimi ish-komunist. Ai e pa dritën vetëm pas viteve nëntëdhjeta./ KultPlus.com
Udhëtarët që planifikojnë të fluturojnë për në Greqi më 28 shkurt duhet të presin ndërprerje të mëdha në udhëtimet e tyre.
Kontrollorët e trafikut ajror grek, do të bashkohen me një grevë kombëtare, që do të çojë në anulimin e të gjitha fluturimeve komerciale që hyjnë dhe dalin nga Aeroporti Venizelos i Athinës për 24 orë, transmeton klankosova.tv.
Ky aeroport, që zakonisht trajton mbi 400 fluturime çdo ditë, është më i madhi dhe më i ngarkuari në Greqi, si dhe porta kryesore ndërkombëtare e vendit. Ai gjithashtu shërben si një qendër e rëndësishme për shumë linja ajrore evropiane dhe ndërkombëtare.
Fluturimet esenciale, përfshirë transportin qeveritar, evakuimet mjekësore, aeroplanët ushtarakë, shpërndarjet e ndihmave humanitare dhe misionet e kërkim-shpëtimit, nuk do të ndërpriten.
Udhëtarët këshillohen të kontrollojnë statusin e fluturimeve të tyre dhe të kërkojnë informacion mbi mundësinë e rimbursimeve apo ndryshimeve të udhëtimit.
“Lugina e Varur Akullnajore e Kukajt”, monument natyre në fshatin Valbonë, Tropojë, është pjesë e Parkut Kombëtar të Alpeve.
Agjencia Kombëtare e Zonave të Mbrojtura ndau në rrjetet sociale pamje nga kjo luginë e mbuluar nga dëbora, e cila mund të vizitohet duke lëvizur nga qendra e Valbonës dhe duke ndjekur rrugën për në lagjen Kukaj. Vitet e fundit ajo është kthyer në destinacion për të pasionuarit pas ngjitjeve në mal.
““Lugina e Varur Akullnajore e Kukajt”, pozicionohet në anën perëndimore të Luginës së Valbonës, 1200 mbi nivelin e detit. Monumenti i natyrës, pjesë e Parkut Kombëtar të Alpeve, njihet për vlerat e saj shkencore, gjeologjike, gjeomorfologjike, didaktike dhe ekologjike”, shkruan AKZM.
Kjo është një luginë e varur akullnajore dhe karstike e formësuar si e tillë edhe gjatë proceseve tektonike. Lugina është rreth 6 km e gjatë (nga Jezerca) dhe 2-2.5 km e gjerë. Lugina ka formën e një koni të përmbysur, ku në pjesën e sipërme rrethohet nga disa maja të larta si; maja e Poplukës ose e Rragamit (2472 m), Jezerca (2694 m), maja e Rosit (2524 m) dhe maja e Thatë (2406 m).
Këto maja i japin luginës në pjesën e sipërme të sajë formën e një gjysëm-rrethi. Ndryshe nga shumica e luginave, kjo e Kukaj mbyllet në fundin e saj, afër pikëtakimit me lumin Valbona.
“Lugina e Varur Akullnajore e Kukajt” tërheq vizitorë vendas e të huaj në të gjitha stinët e vitit./atsh/ KultPlus.com
“Ata që mbijetuan” është vepra fituese e Çmimit Kadare 2025 me autor Armand Borën. Kjo është hera e parë që fitues i këtij çmimi, i cili jepet për prozën shqipe, të shpallet një dorëshkrim në dramë. Gjatë një dekade të veprimtarisë, çmimi ka shkuar për dorëshkrime në zhanrin e romanit, tregimeve, novelës, nga autorë të njohur dhe të rinj në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni e Veriut dhe diasporë.
Risia e dytë këtij edicioni të njëmbëdhjetë ishte juria. Duke qenë se çmimi ka krijuar traditën e vet, fondin e tij të fituesve dhe veprave, juria erdhi me konceptin e ri që vlerësimi për dorëshkrimin më të mirë të bëhet nga fituesit e mëhershëm. Këtë vit pati përfaqësi nga tre breza shkrimtarësh, nga më i riu Dionis Prifti, te Loer Kume e Vera Bekteshi, e cila kryesoi punën e jurisë, nën asistencën këshilluese të kritikut letrar Ermir Nika dhe koordinimin e Suadela Balliut.
Çmimi Kadare 2025 pati gjithashtu prurje rekord dorëshkrimesh, me rreth 40 të tilla, me autorë nga të gjitha trojet ku flitet dhe shkruhet shqip, me një larmishmëri zhanresh dhe tematikash, disa të trajtuara për herë në letërsinë shqipe.
Pas një shqyrtimi të kujdesshëm, juria e këtij edicioni, përzgjodhi dhjetë dorëshkrimet më të mira, e më pas pesëshen finaliste të përbërë nga: Armand Bora me dramën Ata që mbijetuan; Enird Malil me tregimet Planeti leshtor; Gazmend Krasniqi me romanin Si shkruhet një roman dashurie; Mimoza Ahmeti me romanin I vogli; Stefan Çapaliku me romanin Saga e Sarajevës.
Mes këtyre alternativave jo të lehta, juria vendosi që: “Çmimi Kadare 2025 i jepet dramaturgut Armand Bora për veprën dramatike “Ata që mbijetuan”, për risi stilistikore dhe vlera të qëndrueshme estetike, ku me anë të ndërtimit të personazheve autentike, sjell evokimin e së kaluarës, duke përcjellë mesazhe në realitetin e sotëm”.
I diplomuar në Universitetin e Arteve, Armand Bora ka një karrierë të gjatë e të spikatur si autor i shumë produksioneve skenike, regjisor i disa produksioneve operistike, autor i disa teksteve në dramë, autor filmash, krahas së cilave ka vijuar punën si pedagog me të rinjtë në universitet.
Vlera totale Çmimit Kadare vlerësohet 10 mijë euro, ku krahas pjesës monetare, fituesit i sigurohet botimi i veprës nga shtëpia botuese UETPRESS dhe promovimi i saj përmes turesh e takimesh me lexuesit në të gjithë Shqipërinë.
Fituesit ndër vite kanë qenë emra të rinj e të njohur nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut e diaspora. I pari fitues i këtij çmimi u shpall shkrimtari Rudolf Marku me romanin e tij Tre divorcet e zotit Viktor N.; duke vijuar me Shkëlqim Çelën dhe përmbledhjen me tregime Embriologji; Virgjil Muçi me “Piramida e Shpirtrave”; autori nga Kosova Musa Ramadani me “Profeti nga Praga”; Loer Kume me “Amigdala Mandala”; Gani Mehmetaj po ashtu nga Kosova me romanin “Zogjtë e Qyqes”; shkrimtarja Vera Bekteshi me romanin “Pusulla të Verdha”; poetja e re nga Maqedonia e Veriut e cila debutoi me romanin “Duhet të jetë dashuri”; prozatori i ri Dionis Prifti me romanin “Dy javë nën balonë.
Dekadën e dytë të fituesve e nis Armand Bora me dramën “Ata që mbijetuan”. /Liberale.al/ KultPlus.com
Në kuadër të festës së 17 Shkurtit, Ditës së Pavarësisë së Republikës së Kosovës, Ambasada e Kosovës në Izrael organizoi pritje zyrtare dhe program artistik. Me këtë rast u hap edhe ekspozita e titulluar “Kosova dhe Izraeli përmes syve të njëri-tjetrit”, një projekt i përbashkët i të dyja vendeve.
Në shënimin e 17-vjetorit të pavarësisë së Kosovës, për herë të parë Kosova dhe Izraeli kanë hapur një ekspozitë të përbashkët në Tel Aviv.
Ekspozita e fotografit kosovar, Naser Thaçi dhe izraelites Ella Waldman paraqet një moment historik në bashkëpunimin kulturor mes dy vendeve.
Në ceremoninë e hapjes morën pjesë përfaqësues të korit diplomatik në Izrael, të institucioneve shtetërore izraelite, politikanë, miq të Kosovës dhe bashkëkombës të profileve të ndryshme.
Pjesëmarrësit patën mundësinë të shohin Kosovën përmes objektivit të një fotografeje izraelite dhe Izraelin përmes objektivit të një fotografi kosovar, duke krijuar një dialog të veçantë mes dy kulturave.
Ekspozita synon të promovojë vlerat kulturore dhe historike të të dyja vendeve, si dhe të forcojë lidhjet mes Kosovës dhe Izraelit përmes artit dhe fotografisë./rtk/ KultPlus.com
Një djalë 12-vjeçar shtrihet i heshtur në skenë, ndërsa audienca endet mes rreshtave duke kërkuar vendet e tyre. Në krahun e majtë, një grua me vështrim të humbur qëndron e palëvizur—më vonë zbulohet se ajo ka humbur djalin e saj gjatë emigrimit.
Shfaqja sjell një dramë tronditëse, duke pasqyruar realitetin e ashpër të vendeve të varfra, ku njerëzit enden në kërkim të një jete më të mirë, shpesh midis shpresës dhe humbjes.
Mbrëmë u dha premiera e dramës “Kufiri”, në regji të Sovran Nrecaj një shfaqje ku emigrimi shfaqet në kompleksitetin e tij nëpërmjet fateve të ndryshme të personazheve.
Për një jetë më të mirë – ky është motivi fillestar kur qytetarët vendosin të emigrojnë. Ëndrrat e parealizuara në vendet e tyre shndërrohen në shtysë drejt largimit.
Një kufi që shkëlqente në dritë neoni, ku polici kufitar, me sjelljet e tij dominuese, disiplinonte dhe kontrollonte, duke marrë vendime sipas gjendjes së tij emocionale për të lënë apo jo kalimin përtej vijës ndarëse.
Përshkrimi i natyrës në sjelljen e njeriut dhe lëvizjen e tij përtej tokës së vet arsyeton determinizmin biologjik, sipas të cilit njeriu, në thelb, nuk mund të ndahet nga baza e tij fillestare – natyra. Ngjalat me udhëtimin e tyre 10 mijë kilometërsh apo fluturimi i lejlekut drejt vendeve të ngrohta ilustrojnë me një perfeksion artistik arsyen e lëshimit të vendit. Por, çuditërisht, vetëm lisi nuk lëviz, sepse ai lëshon rrënjë. Simbolika të tilla natyraliste lënë në duart e njeriut vendimin për të zgjedhë në mes të qiellit apo tokës!
“Kufiri” është një dramë që trajton temën e emigrimit, një fenomen i përhershëm që ka ndikuar thellësisht në jetën dhe identitetin e njeriut. Kufiri nuk është vetëm një vijë gjeografike që ndan territoret, por edhe një përvojë e dhimbshme, një sprovë që vë njeriun përballë pasigurisë, humbjes dhe transformimit.
Në dramën “Kufiri”, ky koncept shfaqet si një hapësirë ndarjeje dhe bashkimi. Ai është pengesë për disa, por portë mundësish për të tjerët. Kufiri simbolizon frikën e së panjohurës, por edhe dëshirën për një fillim të ri. Personazhet përballen me dilemat e emigrantit: A është largimi zgjedhja e duhur? A mund të ruajnë identitetin e tyre në një tokë të huaj? A do të mund të rikthehen ndonjëherë?
“Kufiri” bëhet një histori universale që prek çdo zemër që ka përjetuar ndarjen dhe kërkimin e një jete më të mirë. Midis ndarjes dhe bashkimit, mes humbjes dhe shpresës, kufiri mbetet një provë e njeriut – një vijë që mund të përcaktojë fatin, por edhe një mundësi për të rindërtuar jetën, pavarësisht vështirësive.
Ikja e njeriut
Që nga fillesat e tij, njeriu ka qenë në kërkim të një jete më të mirë. Herë si aventurier, herë i detyruar nga rrethanat, ai ka kaluar kufij për të shpëtuar nga luftërat, varfëria, shtypja politike apo për të ndjekur ëndrrat e tij. Por kalimi i kufirit nuk është vetëm një akt fizik; ai përfaqëson një ndarje shpirtërore, një përplasje mes së kaluarës dhe së ardhmes, mes nostalgjisë dhe nevojës për të ecur përpara.
Emigrimi shoqërohet me dilema të mëdha. Njeriu largohet me shpresën për një jetë më të mirë, por përballjet me pasiguritë e një bote të re, të ftohtë e të panjohur, e bëjnë atë të ndihet i huaj. Ai përpiqet të përshtatet, të mbijetojë, të pranohet, duke kaluar përmes një krize identitare.
Emigrimi në fakt është një manifestim i lirisë së njeriut, por edhe një përballje me kufizimet ekzistenciale. Sipas Jean-Paul Sartre, njeriu është i detyruar të marrë vendime të vështira dhe të përballojë pasojat e tyre. Emigrimi është një zgjedhje e tillë: një akt lirie, por njëkohësisht një sfidë e vazhdueshme.
Hannah Arendt, në veprën e saj të njohur “Origjina e Totalitarizmit”, flet për emigrantët si një kategori që shpesh humb të drejtën për të pasur të drejta. Claudio Magris shkruan “Emigranti është gjithmonë një njeri i dyzuar, me një këmbë në të shkuarën dhe tjetrën në të ardhmen”.
Emigrimi mbetet një provë e vështirë për njeriun dhe shoqërinë, ku kufijtë nuk janë vetëm gjeografikë, por edhe psikologjikë dhe shoqërorë. Siç shkruan Milan Kundera “Të jesh emigrant do të thotë të jetosh mes dy realiteteve, pa qenë kurrë plotësisht pjesë e asnjërit”.
… Dhe emigrimi i njeriut kosovar?!
Emigrimi ka qenë dhe mbetet një plagë e hapur për kosovarët. Nga dekadat e fundit të shekullit të kaluar e deri më sot, kosovarët janë detyruar të braktisin shtëpitë e tyre, të shtyrë nga lufta, varfëria dhe mungesa e perspektivës ekonomike. Në çdo familje kosovare, historia e emigrimit ka lënë gjurmë të thella—qoftë përmes mungesës së një të afërmi, rrëfimeve për sakrificat e rrugëve të rrezikshme apo lotëve të derdhur në telefonatat me ata që jetojnë larg.
Në vitet e 90-ta, për shumë kosovarë emigrimi ishte shpëtim, një ikje e domosdoshme nga represioni serb dhe vuajtjet që solli regjimi i atëhershëm. Pas luftës, ndonëse Kosova fitoi lirinë dhe pavarësinë, mungesa e zhvillimit ekonomik, papunësia e lartë dhe mungesa e shpresës për një të ardhme më të mirë detyruan mijëra të rinj të largohen nga vendi. Në vitet e fundit, valët e emigrimit kanë marrë një formë të re—jo më vetëm si pasojë e konflikteve, por si një ikje nga zhgënjimi dhe mungesa e mundësive.
Edhe sot, për shumë kosovarë, rruga e emigrimit është e vetmja mundësi për të ndërtuar një jetë më të mirë. Shumë të rinj largohen në kërkim të edukimit cilësor, të punës dhe të një jete me më shumë stabilitet. Ata që mbeten, shpesh ndihen të braktisur, ndërsa ata që largohen përballen me vështirësi të shumta për të ndërtuar një ekzistencë të re në një vend të huaj.
Shfaqja “Kufiri” na kujton se emigrimi nuk është thjesht një statistikë; ai është një rrëfim njerëzor i dhimbjes, shpresës dhe sakrificës. Dhe derisa Kosova të ofrojë kushte më të mira për qytetarët e saj, ky cikël i largimeve e mallëngjimit do të vazhdojë, duke na lënë gjithmonë mes dy botëve, pa e ndier asnjërën plotësisht si shtëpi./ KultPlus.com
