Nën etiketën e migrimit italishtfolës nga zona e Ballkanit, janë mbledhur dëshmi të shumta letrare autentike dhe të dhimbshme, veçanërisht në dekadën e parë të viteve 2000, dëshmi të cila vinin nga një botë që po shbërbëhej.

Konfliktet etnike dhe gjeopolitike që kaluan ato toka në fund të shekullit të kaluar, së bashku me depresionet e mëvonshme të kapitalizmit të fundit, çliruan zërat që nxiteshin nga urgjenca dhe nevoja për të treguar, në një përpjekje për të rindërtuar për veten e tyre dhe për brezat e ardhshëm një të re dhe identitet më kompleks.

E gdhendur në këto koordinata, letërsia italishtfolëse me origjinë shqiptare sigurisht që përbën një fenomen të qëndrueshëm. Në dy dekada, një kanon i vërtetë kompakt i autorëve është formuar, një konan që është ende në zhvillim, me shumë emra dhe një bibliografi kritike mjaft të gjerë.

Megjithatë ky proces ka një hap të parë. Faza e parë e asaj që duhet të konsiderohet si një lëvizje e vërtetë letrare, përfaqësohet nga tre figura femërore të jashtëzakonshme, shkrimtare dhe intelektuale.

Elvira Dones, Ornela Vorpsi dhe Anilda Ibrahimi marrin fjalën pas rënies së regjimit të Enver Hoxhës dhe përshkruajnë, nga historia në histori, një univers narrativ magjepsës dhe të shumëfishtë, gjithnjë e më të largët nga pasojat e asaj traume kolektive dhe përkundrazi në mënyrë progresive futur në një çështje aktuale të globalizuar.

Krijimtaria e tyre analizohet në librin “Zërat e parë të italofonisë shqiptare” të Fabio M.Rocchi,  në një krahasim të ngushtë me tekstet, në një përpjekje për të dalluar origjinalitetin përkatës të imagjinarëve.

Autori Fabio M. Rocchi është pedagog në Fakultetin e Gjuhëve dhe Letërsive të Huaja të Tiranës, ku jep mësim Gjuhë dhe Letërsi Italiane.

Ai ka botuar artikuj të shumtë kritikë në revista të specializuara, që kanë të bëjnë me romanin italian midis shekujve XIX dhe XX. Analizat e tij të tjera i janë kushtuar veprave të Paolo Volponi, Robert Ëalser dhe Ezio Sinigaglia. Aktualisht interesat e tij fokusohen në format e shkurtra të trillimeve bashkëkohore, me vëmendje të veçantë kushtuar skenarit italian. DiasporaShqiptare.al/ KultPlus.com