Filmat mahnitës në gjuhët të huaja (joangleze), vazhdojnë të anashkalohen nga Çmimet e Akademisë, edhe pse këta janë filmat më të mirë, shkruan kritikja Caryn James. Pjesë të shkrimit të saj, Telegrafi ua sjell më poshtë.

Në filmin e thellë e të bukur të Pawel Pawlikowskit, që shtrihet në disa dekada (1949-1964), “Cold War”, heroina – një këngëtare e quajtur Zula – duhet të vendosë nëse do të ikë nga Polonia komuniste në Paris, në vitin 1952, me të dashurin e saj, pianistin me emrin Wiktor. “Çfarë do të bëj atje?”, pyet ajo. “Kush do të jem unë?” Lutja e saj tregojnë se sa do të ndikojë zhvendosja kulturore në identitetin e saj. Kjo vërehet te ky film dhe katër të tjerë të nominuar për Çmimin Oscar për filmin më të mirë të huaj.

Gafet dhe idetë e këqija i kanë përshkruar çmimet e sivjetme Oscar. Për një minutë shpallej moderatori, në tjetrin nuk ishte. Një herë shpallet kategoria e Filmit Popullor, por shpejt u tërhoq nga akuzat se ishte kot. Pastaj, kush me të vërtetë mendon se një vepër mediokre si “Bohemian Rhapsody” meriton nominimin për filmin më të mirë? “Moonlight” dhe “La La Land” të vitit 2017 ngjajnë me këtë pështjellim.

Mes këtij kaosi, kategoria e filmave të huaj ishte një lehtësim: të gjithë kandidatët e këtij viti kishin vepra artistikisht mahnitëse që të tërheqin në aspektin emocional. Ata rezonojnë në disa prej çështjeve më të rëndësishme globale të ditëve të sotme, që nga kriza e emigrantëve, familjet e shkatërruara, e deri te pesha e fajit të klasave dhe historisë. Në çdo vit, secili nga këta pesë filma do të meritonte të fitonte.

Nominimet e huaja kanë tema. Fituesi i vitit të kaluar, “Chile’s A Fantastic Woman”, merrej me të drejtat transgjinore. Por, kjo kategori ka edhe filma apolitikë. “The Great Beaty” që fitoi më 2014, është një zhytje felliniane në krizën e identitetit; ndërsa “Toni Erdmann”, kandidati gjerman i vitit 2017, flet për një komik që dëshiron të rregullojë raportet baba-vajzë.

Nuk ka asgjë të çuditshme në zgjedhjet e këtij viti. Rëndësia e filmave reflekton tonin e zymtë të kohëve tona, në të cilat luftërat, ksenofobia dhe izolacionizmi po rriten. Por, këta filma janë më të pasur se mesazhet që përçojnë.

Konflikti mes Wiktorit dhe Zulas te “Cold War”, shkaktohet nga ata dhe rrethi i ri…

Vepra e përsosur “Cold War”, e bazuar në romancën e prindërve të Pawlikowskit, nuk ka të bëjë aspak me Luftën e Ftohtë. I xhiruar bardhezi, jep ndjenjën e një historie klasike dashurie. Shtypja artistike e detyron Wiktorin të largohet e të ndahet nga Zula. Ai bëhet tjetër njeri në Paris. Por, është e pamundur të deshifrosh se sa mosmarrëveshjet në marrëdhëniet e tyre nxiten nga personalitetet e tyre e sa nga forcat shoqërore që janë përtej kontrollit që kanë. Historia e dashurisë dhe retë e errëta politike që varen mbi ta, janë të njohura edhe sot – në rrethanat tjera.

“Capernaumi” i Nadine Labakit nga Libani është ndryshe nga “Cold War”, por që merret po ashtu me zhvendosjen kulturore. Heroi i saj, Zain, është një djalë nga një familje e varfër, pa certifikatë lindjeje ose dokumente ligjore për të vërtetuar identitetin e tij. Njerëzit e tjerë mendojnë se ai është rreth 12 vjeç, por duket më i ri dhe është i detyruar të veprojë si më i vjetër.

Në sekuencat e jetës së tij në rrugë, të xhiruara me ngjyra dhe detaje të mprehta, çdo skenë shton një shtresë nga temat sociale. Zaini – i luajtur nga Zain Al Rafeea, një refugjat sirian dhe aktor amator, por që nuk e gjen më të besueshëm – largohet nga shtëpia pasi motra e tij është e martuar si 11 vjeçe. Ai merret nga Rahila, një migrante etiopiane që punon si pastruese, pa dokumente. Kur Rahila papritmas merret në paraburgim, Zaini duhet të kujdeset për djalin e saj të vogël. Ai nuk ka para, por është i shkathët. Një vajzë siriane që takon në rrugë e çon në një bankë ushqimore për refugjatët, ku pretendon të jetë sirian në mënyrë që ai dhe djali të mund të hanë.

Te “Capernaum”, Nadine Labaki hulumton luftën dhe migrimin në sytë e fëmijëve

Nëpërmjet Zainit, filmi analizon efektet e luftës dhe të migracionit në Lindjen e Mesme: mungesa e strehimit, ndarja e dhunshme e prindërve nga fëmijët dhe mungesa e një vendi të vërtetë në botë.

Një djalë me një familje të improvizuar në një shtëpi të improvizuar është gjithashtu në qendër të filmit japonez “Shoplifters”, me regji nga Hirokazu Kore-eda. Shota jeton me babanë dhe nënën, tezen dhe gjyshen – një familje e rastit, e afërt e që mbijeton nga vjedhjet e vogla, por lidhjet e të cilëve zbulohen gradualisht. Ata marrin një vajzë të vogël të lënë pas dore. Shota e mbron atë aq sa Zaini bëri për motrën e tij dhe foshnjën që i mbeti nën kujdes. Toni i pandjeshëm dhe jogjykues e forcon fuqinë e filmit, pasi i fut shikuesit në botën e Shotës. “Shoplifters” nuk është film politik, por koment për mbijetesë sociale.

Familja që krijohet nga rastësisë: Filmi “Shoplifters”

Ashtu si “Shoplifters”, të gjithë kandidatët e filmave të huaj merren për familjen. “Roma” e Alfonso Cuaronit meriton lëvdata për rrëfimin që bazohet në kujtimet e fëmijërisë së regjisorit në Meksikë, në fillim të viteve 1970. Heroina është dadoja Cleo (Yalitza Aparicio, një tjetër amatore që kishte nominim për Oscar për Aktoren më të Mirë). Politika nuk është elementi më i dukshëm në këtë film të jashtëzakonshëm, me ngjyra bardhezi dhe një perspektivë neutrale që na lejon të vëzhgojmë ngjarjet sikur të ishin kujtimet tona.

Por, trazirat shoqërore dhe ndarjet klasore janë të pandashme në tregim, sidomos në sekuencën në të cilën gjyshja e familjes merr Cleon shtatzënë për të blerë një djep. Nga dritarja e dyqanit të mobileve, gratë shohin demonstratën të njohur tani si masakra e Corpus Christit, në të cilën milicia e krahut të djathtë gjuajti dhe vrau demonstruesit pro-demokracisë. Një nga personat e armatosur ndjek një protestues në dyqan, duke e qëlluar atë teksa Cleo dhe gjyshja shikojnë – një tronditje që e detyron Cleon në lindje të parakohshme.

Pamje nga filmi “Roma”, që kishte nominime në shumë kategori

Cuaroni ka pranuar se sa e rëndësishme është shtresa politike te “Roma”, meqë kujton masakrën qëkur ishte 10 vjeç. “Flluska ime e vogël e klasës së mesme shpërtheu”, tha ai. “Në film doja të analizoja plagët që më formojnë, si plagët personale ashtu edhe plagët që i ndaj kolektivisht me një vend dhe me botën… Kjo shoqëri nuk ka ndryshuar”.

Filmi elegant i regjisorit gjerman Florian Henckel von Donnersmarck, “Never Look Away”, flet për forcat e errëta politike naziste që modeluan jetët dhe artin dhe se si ato plagë të historisë na prekin edhe sot. Filmi bazohet në jetën e artistit Gerhard Richter, por nuk është biopik. Në fillim, heroi Kurt, një djalë i ri, në vitet 1930 dërgohet nga tezja në ekspozitën naziste të Artit të Degjeneruar (ku ishin shfaqur madje veprat e artistëve inovativë, si Kandinsky dhe Chagall). Aty tezja i thotë: “Mos e kthe kokën, sepse gjithçka që është e vërtetë ka bukuri brenda”. Tezja e tij, emocionalisht e paqëndrueshme, vritet nga nazistët.

Filmi përfshin një shoqëri në ndryshim, nga skenat e bombardimeve të luftës dhe të jetës normale të klasës së mesme të pasluftës. Ndërkaq, përfshin shumë stile të artit, të kapura nga mjeshtri i fotografisë, Caleb Deschanel. Kurt bie në dashuri me Ellien, babai i së cilës ishte mjek që përpiqej të fshihte të kaluarën e tij naziste. Duke refuzuar socrealizimin e Gjermanisë Lindore, Kurt dhe Ellie ikin në Berlinin Perëndimor, ku ai do të mund të krijojë art origjinale, nga abstraktja e deri te fotorealizmi. Por, ashtu si çifti te “Cold War”, dashuria dhe jeta e Kurtit dhe Elliet bie në hije nga forcat politike.

Filmi “Never Look Away” tregon se plagët e kaluara dhembin edhe sot.

Filmi i mëparshëm i Von Donnersmarckut, “The Lives of Others”, që fliste për vëzhgimin e artistëve nga Stasi në vitet 1980, ka fituar Oscar më 2007. Kjo vepër jehon më shumë sot kur po rriten mundësitë për ndërhyrje në privatësinë tonë. Ngjashëm, “Never Look Away” dërgon drithërimë nga e kaluara, që aludon në opresionet e sotme artistike dhe valët e fundit neo-naziste.

Ceremonia e Oscarit flet për rëndësinë e çmimeve dhe ndikimin që ato kanë në shikueshmëri. Por, rëndësia më e madhe fshihet te filmat e huaj që flasin në mënyrë unike me problemet e botës, duke paraqitur të njëjtën kohë romancën dhe lidhjet e përjetshme familjare. /KultPlus.com