Shkruan Mirela Kumbaro

10 shkurt 1917 lindi nje grua, nje lule, nje shkrimtare, nje intelektuale, nje mendje e lirë, nje gjirokastrite.

“Hëm vashë, hëm muzë, hëm hero beteje” e quan Isuf Luzaj vajzën me shifon të zi.

Simbol që përmes brishtësisë i qëndroi diktaturës, Gruaja-Libër,

Musineja mbetet një personazh që intrigon me kombinimin e çuditshëm që përvijohet, midis profilit shumë të rafinuar, siluetes prej Madone, vështrimit të përhumbur, deklaratave të forta, zgjedhjes socialdemokrate, vrazhdësisë së gjyqit politik, teksteve naïve me nënon plakë, kërkimit akademik në një italishte perfekte, nga sokakët e të marrëve te kishat bibliotekë të Romës, nga burgu te pavijoni onkologjik; nga qëndismat e mëndafshta te fjala e dëshpëruar prej mungesës së lirisë.

 “Sa më tepër shkruaja, thotë Musineja, aq më tepër më tërhiqnin ato kohë në të cilat kam jetuar të ashtuquajturën pjesë më  të bukur të jetës sime: fëmijëria”

Gjirokastrite, Grua, Mendimtare, Musineja magjeps sepse, siç e cilëson Lasgush Poradeci, kritikën e tij letare për librin e saj “Siç më thotë nënua plakë”,

ajo “e kapte jetën”.

Unë do i rezistoj tundimit për t’u bërë analizë teksti mendimeve e shkrimeve të Musine Kokalarit, sepse kolege te mi studjues e kane bërë tashmë, por edhe se do t’ia lë këtë një tjetër kohe më të shtyrë kur unë do t’i rikthehem profesionit tim të përjetshëm, librave.

Por dua të ndaj për të disatën herë keqardhjen se, megjithë gatishmërinë e Ministrisë së Kulturës që vuri në dispozicion edhe fondin e nevojshëm për ta restauruar në bashkepunim me familjen dhe trashegimtarët e ligjshëm të Musinesë, ende shtëpia vuan në dhimbjet e rrënimit, jo prej harresës por prej fatkeqësisë së zjarrit.

Në vitin dedikuar Musine Kokalarit në 100 vjetorin e lindjes së saj, Qeveria shqiptare jo vetëm i botoi veprën e plotë Musinesë, dhe shume ndere të tjera më se të miratuara, por ende të pamjaftueshme, jo vetëm hartoi projektin e restaurimit të shtëpisë por vuri ne dispozicion edhe fondin e nevojshëm për restaurim.

Trashegimtarët nuk arritën të bëhen bashkë për ta rijetësuar projektin dhe për të bërë marrëveshjen me Ministrinë e Kulturës.

Ama, nuk e humbas besimin se projekti do ta shohe dritën e realizimit sepse vullneti ynë është i palëkundur, pa dyshim dhe i komunitetit gjirokastrit.

Një rijetësim i tillë do të ishte shembulli më i mirë ku historia do të përzihej me arkitekturën, letërsia me mikpritjen dhe kujtesa me të shkuarën që na kthen drejt së ardhmes, duke shkuar në gjurmët e Musinesë për të mos harruar atë, për të mos harruar viktimat e persekutimit komunist, për të mos e lënë të keqen të përsëritet.

Nuk kam iluzionin se kemi arritur të plotë qëllimin.

Ne tesktet e saj Musineja thotë: “une kam mbetur e zhgënjyer vetëm ato herë që kam arritur së fundi qëllimin për të cilin synoja… duke mos gjetur në realizim atë që më kishte krijuar fantasia”

Kjo është vetëm një etapë.

Dhe askush s’bën dot asgjë vetëm. Bashkë do ta bëjmë./ KultPlus.com