Qendrim Badalli

Jeton Neziraj është dramaturg nga Kosova. Ai ka qenë Drejtor i Teatrit Kombëtar të Kosovës ndërsa tani udhëheqë Qendrën Multimedia në Prishtinë, qendër kulturore e teatrit dhe letërsisë bashkëkohore. Neziraj është autor i mbi 20 dramave të cilat janë dhënë edhe në skenat teatrore ndërkombëtare dhe janë përkthyer dhe botuar ne rreth 20 gjuhë. Ai ndër vite ka marrë një numër të madh çmimesh vendore dhe ndërkombëtare.

Në këtë intervistë ekskluzive për KultPlus, dramaturgu i njohur Jeton Neziraj ka folur për fillet e profesionit të tij, për shkollimin, për dramat që ka shkruar, për çmimet që ka marrë, për pozitat institucionale që ka pasur, për Qendrën Multimedia që e udhëheqë e për vlerësimin e tij për artin e kulturën në vend.

KultPlus: Z.Neziraj, na flisni pak për fëmijërinë tuaj në raport me profesionin që keni zgjedhur, a keni pasur gjithmonë synime që të merreni me dramaturgji apo është zgjedhje që keni bërë në rrugë e sipër?

J.Neziraj: Jo natyrisht jo, dramaturgjinë e kam ‘takuar’ tek mbasi kam nisur studimet për të. Në teatër për herë të parë kam shkuar shumë vonë, sa isha në Gjermani ku kisha shkuar mbas përfundimit të shkollës së mesme. Në Kaçanik, prej nga vij, natyrisht nuk ka pasur teatër (nuk ka as sot), e në të vërtetë, gjatë të 90-tave, teatër mezi ke mundur të shohësh edhe në Prishtinë. Si fëmijë e mbaj mend që e urreja kur në televizionin e Prishtinës (TVP) jepeshin drama televizive (më duket që programi quhej “Skena në ekran” ose kështu ngjashëm). Por, gati aksidentalisht, sa isha në Gjermani, në vitin 1996, më rastisi të bëhesha pjesë e shfaqjes “Kronikë në gurë”, një dramatizim i romanit të Kadaresë, të cilën po e ngjiste në skenë, diku në rrethinë të Këlnit, regjisori nga Shkupi, Bekim Halili. Gati të gjithë në skenë ishim amatorë, megjithatë, kjo eksperiencë pati shumë ndikim te unë. Pasi u ktheva nga Gjermania, me sugjerim të një mikut, vendosa të studioja ‘montazhën e filmit’, degë e cila në fakt atë vit nuk u hap (e në fakt, nuk është hapur kurrë deri më tani) dhe kështu, meqë megjithatë doja të studioja diçka rreth ‘filmit’ apo ‘teatrit’, aplikova në degën e dramaturgjisë, edhe për faktin se aty konkurrenca ishte më e butë, shumë më e butë sesa, ta zëmë, në regji filmi apo në aktrim. Dhe kështu, tek atëherë nisi për mu eksperienca e vërtetë me teatrin. Për hir të korrektesës, të themi se me shkrime isha marrë edhe më përpara, asgjë serioze, megjithatë, shkruaja ndonjë tregim, ndonjë prozë poetike e gjëra të ngjashme.  Në fillim të studimeve më shumë kam shkruar skenare filmash, derisa gati përfundimisht iu përkushtova shkrimit të dramës. Këto 15 vitet e fundit, me pak përjashtime, por kam shkruar dhe vazhdoj të shkruaj vetëm drama. Dhe shkruaj aktivisht, mesatarisht dy drama në vit.

KultPlus: Ju shkollimin tuaj fillor dhe atë të mesëm e keni përfunduar në Kaçanik, çfarë mund të na thoni për atë periudhë, çfarë kujtoni nga ajo kohë, a keni qenë nxënës i shkëlqyer, a jeni njohur si ri që pasion e ka shkrimin?

J.Neziraj: Nxënës i shkëlqyer po, megjithatë, duke qenë brezi që po shkolloheshim në të 90-tat, mundësitë për të shprehur e zhvilluar pasionin tënd në ndonjë fushë krijimtarie asokohe kanë qenë të limituara, madje, edhe krejt ai proces arsimor ka qenë më tepër sesa improvizues. Por po, kam lexuar, edhe në shkollë fillore e edhe në atë të mesmen. Në shtëpi kemi pasur një bibliotekë tepër të pasur, me thuaja të gjitha botimet e atëhershme të Rilindjes. Ndërkohë që, siç thash më lart, po, shkruaja kohë mbas kohe, por ato ishin shkrime pa shumë vlerë. Gjatë shkollës së mesme, në shtëpitë-shkolla ku mësonim, unë shkruaja poema satirike të rimuara për profesorët dhe kështu argëtoheshim me shokët e shoqet e klasës. Kemi qenë një grup i shkëlqyeshëm nxënësish dhe me disa akoma mbaj kontakt. Mbas shkollës së mesme dëshiroja të studioja stomatologjinë, se ky ishte ndoshta drejtimi prej të rrallëve asokohe që ofronte njëfarë perspektive për të ardhmen. Megjithatë, në provimin pranues në Prishtinë, nuk i mora pikët e mjaftueshme dhe prandaj, pak nga dëshpërimi, pak nga lazdrimi, vendosa të largohesha për Gjermani, për t’u kthyer sërish pas 15 muajsh mandej për të nisur studimet e dramaturgjisë. Tani, kur kanë kaluar gati 30 vite nga ajo kohë, e kam krejtësisht të pamundur ta paramendoj veten jashtë profesionit të dramaturgut.

KultPlus: Nga Kaçaniku për studime universitare keni ardhur në Prishtinë, para se të flasim për periudhën e studimeve, çfarë mund të na thoni për ndryshimin e ambientit, me çfarë sfidash jeni përballur, a e keni ndjerë vetën të pranuar brenda rrethit shoqëror e profesional në Prishtinë, a mund të na tregoni ndonjë moment specifik?

J.Neziraj: Ndryshimet dhe dallimet ishin të dukshme, megjithatë, në Prishtinë unë kisha ardhur mbas mbi 1 viti qëndrim në Gjermani. Dhe të them të drejtën, Prishtina nuk më pat entuziazmuar. Sado që kisha ndenjur shkurt në Gjermani, ai qëndrim pat ndikuar goxha shumë në mua. Megjithatë, tani isha në Prishtinë dhe po mundohesha të adaptohesha me jetën e re, natyrisht, fakti që vija nga provinca, i kishte ato barrierat e veta. Në një provincë kulturore siç ishte dhe është akoma edhe sot Prishtina, ka pasur dhe ka akoma mendësi provinciale. Disa nga kolegët e studimeve ishin më të formuar për sa i përket fushës së studimeve; kishin shumë më shumë dije për teatrin e filmin, kishin parë shfaqje e unë tek atëherë po nisja të shihja, kishin një rreth njerëzish që njihnin nga fusha e teatrit e unë thuaja askënd… Unë isha, siç thuhet, si një parashutist. Por isha ama një parashutist kurioz, që mëson e që ambientohet shpejtë me rrethin. E mbaj mend, në vitin e parë, në orët e para të skenarit të filmit, njëri nga kolegët po debatonte me profesorin dhe, mes asaj bisede unë dëgjoja fjalë nga vokabulari i filmit, krejt të panjohura për mua deri atëherë – të tipit ‘eksterier… kuadër… zoom…” e këso çudash koti, dhe mendoja se sa pak dija në krahasim me kolegun. Po mendoja që ai ishte një gjeni. Dhe kishte edhe kolegë që s’përtonin të të mbanin ligjërata, për të treguar dijen e tyre që kishin. Pra, po, kishte njëlloj mendjemadhësie e arrogance që shpërfaqej ndaj neve të sapoardhurve. Por kështu besoj është gjithmonë, me të gjitha gjeneratat e studentëve. Kemi qenë një klasë shumë e mirë e studentëve të dramaturgjisë, ndër të tjerë edhe Blerta Zeqiri, Visar Fejzuallahu, Kreshnik Berisha, Bekim Grajqevci, Albena Reshitaj (e cila studionte edhe mjeksinë paralelisht), Nebi Qena e të tjerë që u dorëzuan herët.

KultPlus: Si e vlerësoni periudhën tuaj të studimeve dhe përgjithësisht nivelin akademik të asaj kohe?

J.Neziraj: Zakonisht, për të kaluarën flasim me nostalgji dhe kemi tendencë ta shohim me më shumë ngjyra sesa të tashmen. Ato viteve të 90-tave kanë qenë vite të frikës, të mjerimit. Por përtej kësaj, unë besoj që kualiteti i studimeve ka qenë shumë më cilësor sesa që është tani. Vërtetë besoj. Në studimet e dramaturgjisë ne kemi mësuar nga Ekrem Kryeziu, Isë Qosja, Fadil Hysaj, Nebi Islami e Hysni Hoxha- të gjithë këta profesor të shkëlqyeshëm- por edhe nga profesor të tjerë, po aq të mirë, ndërkohë, shiheni sot nga kush mësojnë studentët e dramaturgjisë. Të vie të vjellësh. Ka tani aty të ashtuquajtur profesor që edhe delet nuk do t’ua kisha besuar, e lërë me t’ua besoj të mësojnë dikën për dramaturgji. Por nejse, se kjo është temë tjetër. Po, atëherë kemi pasur mungesë të literaturës, madje, për shkak të mungesës së literaturës profesionale në gjuhën shqipe për teatrin, unë e pata mësuar gjuhen serbo-kroate, të cilën pak edhe e dija nga ato dy vjet sa e kishim mësuar në shkollën fillore. Ka pasur vërtetë pasion dhe vullnet. Profesorët i kemi pasur të fokusuar në punën e tyre 100%, sepse, nuk është se kishin çfarë bënin tjetër. Dhe edhe ne asgjë tjetër pos studimeve s’kishim se çfarë të bënim. Jeta e natës ishte me rrezik, shfaqja bëheshin pak, në kinema nuk shkonim – unë nuk shkoja, kështu që, krejt kohën, 100 % ia kisha dedikuar studimeve dhe shkrimit të dramës e skenareve të filmit.  Dhe, të them, se në krejt atë mjerim e mungesë lirie që kishim, kishte njëlloj fisnikërie e solidariteti tek njerëzit. E ajo fisnikëri e solidaritet reflektohej edhe mes studentëve e profesorëve.

KultPlus: Kur keni filluar të shkruani drama, cila është drama juaj e parë, le ta quajmë më serioze që e keni shkruar ju, na flisni pak për emocionet tuaja të asaj kohe?

J.Neziraj: Drama e parë, të themi, pak më ambicioze, që kam shkruar, është “Buzëqeshja në arkivol”. Duhet të kem qenë student i vitit të dytë apo tretë, nuk e mbaj mend. Megjithatë, atë e pat botuar Halil Matoshi në revistën e atëhershme “Sheshi”, një revistë prestigjioze që botonte shkrime shumë cilësore. Matoshi na ka botuar e ndihmuar shumicën prej neve asokohe. Mbaj mend që, atë ditë kur u botua drama, unë pata blerë së paku 10 kopje të revistës “Sheshi”. S’di, por ka qenë ndjenjë e papërshkrueshme për mua si student. Kurrë më s’i kam pasur ato emocione me ndonjë botim tjetër, as kur jam botuar në gjuhë të tjera. Për shkak të titullit, shokët – Shpetim Selmani sidomos – akoma më thumbojnë për atë dramë. Pas kësaj drame shkrova dhe drama të tjera, të cilat pastaj nisën të vihen në skenë, duke përfshi edhe dramën “Liza po fle”. Megjithatë, dramë “më serioze të parë”, siç pyetët ju, ndoshta do ta konsideroja “Lufta në kohën e dashurisë”, të cilën e kam shkruar në vitin 2007. Ajo ka pasur disa inskenime të ndryshme, përfshi edhe dy në Francë.  Pastaj, disi, gjithçka bëhet rutinë. Natyrisht, botimet më gëzojnë, ashtu siç më gëzojnë edhe inskenimet e dramave, megjithatë, emocionet e botimeve e inskenimeve të para janë ndryshe, të papërsëritshme.

KultPlus: Ju keni shkruar rreth 20 drama, disa janë përkthyer në disa gjuhë të botës, ndërsa disa të tjera janë dhënë edhe në skenat teatrore ndërkombëtare, ne e dimë se krijimtaria artistike duhet të vlerësohet nga profesionistët dhe nga publiku, megjithatë në bazë të vlerësimit tuaj, cila është drama më e suksesshme në karrierë deri tani?

Pyetje e vështirë. Por nga mbi 20 drama sa kam shkruar, ndoshta megjithatë do të veçoja tri: “Shembja e Kullës së Ajfelit” që merret me Islamin dhe terrorizmin, “Fluturimi mbi Teatrin e Kosovës” që është një parabolë satirike për shpalljen e pavarësisë së Kosovës dhe e cila fle për kontrollin politik që pushteti përpiqet të ushtroj mbi artin dhe “Bordel Ballkan”, një dramë përmes së cilës mundohem të flas për luftën si koncept dhe si makineri të shkatërrimit e vdekjes. Nëse do të isha i shtrënguar që megjithatë të veçoja njërën nga këto tri drama, besoj që megjithatë do të ndalesha te “Bordel Ballkan”, para së gjithash, për shkak të namit medial dhe debatit që ajo ka nxitur kur u shfaq në Teatrin Kombëtar të Kosovës. Besoj se ka qenë debat konstruktiv, sepse ka konfrontuar publikun me disa prej problemeve e temave sfiduese në shoqërinë kosovare të pasluftës; ballafaqimin me të kaluarën, respektivisht me krimet e luftës, instalimin e një mendësie dhune e shantazhi në qeverisjen politike, instalimin e një mendësie grabitjeje dhe plaçkeje të gjithçkaje publike e jo-publike; në emër të fitores në luftë dhe në emër të të ashtuquajturave vlera të luftë e kështu me radhë.  Pra, është një dramë në të cilën publiku besoj që ka gjetur dramën e vet jetësore nëpër të cilën ka kaluar këto vitet e fundit të pasluftës.

KultPlus: Sa kohë ju merr shkrimi për një dramë, kur preferoni të shkruani më shumë?

J.Neziraj: Nga dy muaj por nganjëherë deri në 2 vjet. Shkruaj zakonisht natën, mbas orës 22:00, por me raste, ndonjëherë ia dal të shkruaj edhe ditën, sidomos “pasi ta kem kapur ritmin e shkrimit’. Shkruaj aktivisht, mesatarisht dy drama në vit. Si dramaturg, e konsideroj veten me fat që mund t’i përkushtohem zanatit tim dhe që dramat e mia luhen dhe kërkohen nga teatro të ndryshme. Dhe kjo unë mendoj që është ëndërra e secilit dramaturg. Shkrimi i dramës për mua është bërë mënyrë jetese.

KultPlus: Cili ka qenë dramaturgu juaj i preferuar, dhe autori juaj letrar i preferuar që ju ka motivuar për punën tënde?

J.Neziraj: Ka dramaturgë që më kanë inspiruar e inspirojnë në punën time, por më shumë ka prozatorë. Markezi, Kafka, Dino Buxati, Dyrenmati, Jonesko, Kadare, Gogoli e Dostojevski. Natyrisht, lista është shumë më e gjatë. Por nëse do të shtrëngohesha ta ngushtoja listën, do të ndalesha tek Markezi, Kafka e Kadareja. Ajo fryma e „realizmit magjik’ të Markezit më duket se i ka shkuar përshtat edhe temperamentit dhe perceptimit tim të botës dhe shoqërisë. Kadareja vazhdon po ashtu të më inspirojë në shumë drejtime, si rrëfimtar i jashtëzakonshëm, por, para së gjithash, si zhbirues gjenial i disa fenomeneve e problemeve me të cilat është ballafaquar shoqëria shqiptare në këta shekujt e mbramë, veçanërisht kur ai shkruan për temat që lidhen me diktaturën. Dhe Kafka, natyrisht, që i ballafaqon personazhet me situata bizare, absurde e të paparashikueshme, dhe komike, në të njëjtën kohë…

KultPlus: Keni marrë një numër të madh çmimesh vendore dhe ndërkombëtare për punën që keni bërë, cilin çmim do ta dalloni për nga rëndësia që ka pasur për juve?

J.Neziraj: Jo ndonjë çmim,  por unë në fakt do ta veçoja nominimin në vitin 2018 të dramës time “Mullinjtë e erës” (Die Windmühlen) për çmimin e famshëm gjerman ‘Deutschen Kindertheaterpreis 2018’. Me atë rast, edhe unë e edhe përkthyesja e dramës në gjermanisht, Zuzana Finger, morëm mirënjohje (por edhe shpërblim monetar), në një ceremoni të shkëlqyeshme, mes artistësh të mirënjohur të teatrit gjerman.  

KultPlus: Përpos dramave, ju keni shkruar një libër për aktorin e njohur Faruk Begolli, çfarë mund të na thoni për atë punë që keni bërë?

J.Neziraj: Kam pasur fatin që pas luftës të punoj shumë ngushtë me Faruk Begollin. Më herët, para se librin për Farukun, unë, bashkë me Shkelzen Maliqin kisha shkruar edhe një libër mbi punën e Teatrit Dodona dhe, dashtë e pa dashtë, më është dashur të punoj ngushtë me Begollin. Po ashtu, gjatë asaj kohe kisha përgatitë e shkruar edhe një libërth të vogël për Adriana Abdullahun, ish studenten e Begollit, e vrarë gjatë luftës në Kosovë. Kështu që, ka ekzistuar njëlloj kooperimi profesional me Begollin. E natyrisht, mbi të gjitha ka qene edhe miqësia me të, të cilën e kishim kultivuar tërë ato vitet e fundit.  Dhe kështu, kur Kushtrim Koliqi dhe organizata “Integra” erdhi me idenë e një libri për Faruk Begollin, ai – Begolli- rekomandoi që atë libër ta shkruaja unë. Shkrimi i atij libri u nisë pak kohë para se ai të sëmurej.

Në atë periudhë gati një vjeçare unë kam intervistuar njerëz, kam hulumtuar shtypin e hershëm dhe natyrisht, kam bërë një cikël intervistash me vet Faruk Begollin. Shumica e këtyre intervistave me të janë bërë në dhomën ku ai rrinte I shtrirë nga sëmurja. Natyrisht, ka qenë një proces i vështirë dhe i dhembshëm, sado që vet profesori Begolli e ka lehtësuar tërë procesin, duke kooperuar dhe duke qenë i gatshëm të bashkëpunoj me mua tërë kohën. E, shëndeti i tij nuk ishte gjithmonë në favor të punës. Por, për mua ka qenë i habitshëm vullneti i Begollit që ai libër të kryhej. Mbas shumë përpjekjesh, ia patëm arritë t’i mbledhim bashkë ato copëza më të rëndësishme nga jeta dhe krijimtaria e tij. Padyshim ka shumë gjëra të tjera që kanë mbetur jashtë atij libri, me dashje ose pa dashje. Nuk qe e mundur të udhëtoja deri në Beograd dhe të takoja disa nga njerëzit me të cilët ka punuar Faruk Begolli. Vet Begolli nuk ishte i pëlqimit për një gjë të tillë; thoshte se nuk ka nevojë dhe se nuk do të mund të ‘nxirrnim’ ndonjë gjë të vlefshme për sa i përket librit. I kemi përfillur shumë mendimet dhe dëshirat e tija në lidhje me atë libër.  E konsideroj fat që kam pasur këtë rast të shkruaj atë libër për të. Libri është një udhëtim i shkurtër nëpër jetën e Begollit si artist dhe si njeri. Një udhëtim që në mënyrë të sinqertë rrokë pejsazhet e një jete tragjike por edhe krenare. Imagjinoni një fëmijë të vogël që rritet fushave dhe arave të një fshati në Pejë. Një fëmijë që jeton në një shtëpi i rrethuar me plot njerëz. Një fëmijë që mbas korrjeve del arave dhe mbledhë kokrrat e mbetura të fasuleve për t`i shitur pastaj. Një fëmijë që mbas disa viteve, aq mrekullisht, bëhet një yll filmi i adhuruar nga miliona e miliona njerëz. A nuk është inspirues ky rrëfim?!

KultPlus: Që t’i kthehemi punës tuaj institucionale, keni qenë drejtor artistik i Teatrit Kombëtar të Kosovës, çfarë mund të na thoni për atë periudhë, cila ka qenë e arritura juaj më e madhe si drejtor i Teatrit Kombëtar dhe a ju ka mbetur ndonjë punë që nuk e keni realizuar, a keni ndonjë merak nga ajo fazë?

J.Neziraj: Në Teatrin Kombëtar kam qenë tri vite, nga 2008 deri në vitin 2011. Nuk më takon mua të flas shumë për sukseset e asaj periudhe, megjithatë një ndër punët e mira që kemi bërë atë kohë, e për të cilën jam krenar, është krijimi i programit mujor të teatrit dhe planifikimi afatgjatë i repertorit. Kur nisa punën aty, u thash atyre në teatër, eja ta bëjmë programin e muajit që vjen. Ata më shikuan të habitur dhe më thanë se kjo gjë ishte e pamundur të planifikohej tani për muajin që po vjen. Në fakt, planifikimi deri atëherë ishte bërë sipas stilit ‘sot për nesër’. Janë bërë edhe shumë punë të vyeshme, duke përfshi ripërtëritjen e konkursit për dramë “Katarina Josipi”, nisjen e serisë së botimeve të dramave, aktivitet që pastaj fatkeqësisht u ndërpre. Bashkë me Arian Krasniqni, patëm bërë disa reforma të rëndësishme, duke përfshi dhe ato të repertorit. Janë realizuar gjatë asaj kohe shfaqje të rëndësishme për të cilat jam vërtetë krenar. Ka patur sfida natyrisht, e njëra ndër më kryesoret ka qenë ballafaqimi me politikën. Kemi pasë beteja të vazhdueshme me Ministrinë e Kulturës, për çështje të ndryshme, por kemi pasur edhe ‘kacafytje’ të drejtpërdrejta me Qeverinë e Kosovës, e cila teatrin e shfrytëzonte për mbledhi e tubime të ndryshme politike (fatkeqësisht, akoma e shfrytëzon). Megjithëse, kjo është një temë për të cilën kam shumë çka them, ajo çfarë dua të them në fund është se eksperienca në atë teatër për mua ka qenë e jashtëzakonshme dhe shumë e dobishme.

KultPlus: Ju po ashtu keni qenë edhe profesor i dramaturgjisë në Universitetin e Prishtinës, çfarë mund të na flisni për atë eksperiencë, cili ka qenë niveli i studentëve që keni pasur dhe sa keni qenë i kënaqur me nivelin e Universitetit të Prishtinës, në degën tuaj në atë kohë?

J.Neziraj: Mbasi përfundova studimet me 2002, vërtetë dëshiroja të angazhohesha në fakultet, megjithatë, kjo s’qe e mundur për shumë arsye. Më vonë, në 2007, më ftuan të ligjëroja lëndën e Dramaturgjisë dhe të Historisë së Dramës Kombëtare. Por tashmë nuk e kisha më atë entuziazmin që kisha pasur dikur dhe, të them të drejtën, puna me studentët nuk më pëlqeu edhe aq. U ligjëroja studentëve të Regjisë së Filmit dhe jo atyre të Dramaturgjisë dhe kjo e vështirësonte pak punën, sepse, megjithatë, këta të regjisë shkrimin e dramës nuk e kishin synim primar. Megjithatë, besoj që punën e bëja me përkushtim. Por pas një viti akademik, ata të fakultetit, më thanë se “nuk kishte më orë të lira” dhe se “u vinte keq, por s’mund të ma vazhdonin më kontratën”. Të them të drejtën, as që mu bë vonë. Ata bile u çuditën që nuk u ankova e as nuk u revoltova, siç bënin zakonisht profesorët tjerë në këso rrethana. Nejse, natyrisht, në vend timin morën dikën tjetër jo fort kompetent, respektivisht, morën gruan e një ministri. Por aq më bënte, nuk doja të dija për atë institucion, për të cilin e dija që ka degraduar tërësisht, moralisht e profesionalisht. Pra, u ndava me ta ‘paqësisht’, sepse me kohë e kisha kuptuar që të punosh në fakultet është vetëm një mundësi nga shumë të tjera që ekzistonin. Unë kisha tjera mundësi të cilat, shumica tjetër nuk i kishte. Unë shkruaja drama dhe mund të jetoja edhe vetëm me shkrimin e dramës. Dhe kjo ishte ajo që më pëlqente të bëja: të shkruaja drama. Këtë gjë vazhdoj ta bëj, dhe do të vazhdoj ta bëj edhe në të ardhmen. 

KultPlus: Ju jeni themelues dhe udhëheqës i qendrës kulturore “Multimedia”, çfarë mund të na flisni për funksionimin e kësaj qendreje, a po i përmbushë pritshmëritë tuaja?

J.Neziraj: Puna dhe aktivitetet e Qendrës Multimedia janë publike dhe ato më së miri mund dhe duhet të gjykohen nga publiku. Qendra Multimedia konsideroj që është akter i rëndësishëm kulturor në Kosovë dhe prezenca e sajë e ka pasuruar jetën e varfër kulturore, veçanërisht atë letrare e teatrore. Natyrisht, ka organizata të tjera kulturore që janë kredibile dhe që bëjnë punë të shkëlqyeshme në Kosovë, megjithatë, qasja kritike që Qendra Multimedia ka ndjekur kundrejt fenomeneve të ndryshme politike e sociale në Kosovë, e bëjnë punën e sajë unike. Natyrisht, siç themi ne, e mira nuk ka tavan, megjithatë, jam veçanërisht krenar për faktin se shfaqjet e prodhuara nga Qendra Multimedia janë shfaqur në skena të rëndësishme në Evropë e Amerikë dhe ehoja mediale e këtyre prezantimeve ka qenë e jashtëzakonshme. Për punën tonë kanë shkruar disa nga revistat më të rëndësishme në Evropë dhe kjo, për kontekstin tonë, do të thotë shumë. Dhe kur të kihet parasysh që kemi punuar dhe punojmë në kushte të mizershme, me një sallë provash me kushte primitive, suksesi i arritur bëhet edhe më i çmuar.

KultPlus: Cili është vlerësimi juaj për kulturën në përgjithësi në Kosovë, nëse ju do të ishit në ndonjë pozitë vendimmarrëse, si do të dukej ndryshimi që ju do e bënit?

J.Neziraj: Shteti nuk ka treguar ndonjë interesim për skenën e artit dhe kulturës në Kosovë. Ndërkohë që pritjet tona kanë qenë krejt tjera. Institucionet e kulturës nuk kanë arritur të krijojnë një sistem meritokracie apo të vlerave, përkundrazi, siç e kemi parë, buxheti i vogël që është në dispozicion shpesh shpërndahet tek artistët e afërt me partitë politike në pushtet, tek ata të dëgjueshmit dhe shpesh edhe tek diletantet e artit. Ndërkohë që, zërat kritik dhe ata të cilët krejt këto vite kanë bërë përpjekje të ruajnë njëfarë dinjiteti artistik, e kanë të vështirë qasjen në fondet publike. Në këtë drejtim, më shumë sesa vet shteti i Kosovës, skenës kulturore në Kosovë, sidomos skenës kulturore të pavarur, i kanë ndihmuar donatorët ndërkombëtar, fondacionet e organizatat e ndryshme që kanë operuar në Kosovë dhe të cilët, kohë mbas kohe kanë mbështetur edhe aktivitetet kulturore. Përmes tyre kanë mundur të zhvillohen dhe mbijetojnë shumë organizata, festival e ngjarje të rëndësishme kulturore në Kosovë. Pa një mbështetje të këtyre donatorëve ndërkombëtarë, sot në Kosovë nuk do ta kishim as Dokufestin, as Festivalin Ndërkombëtar të Letërsisë-polip, as Teatrin Oda, as Qendrën Multimedia, as Femart-in, as Anibar-in e as shumë të tjerë organizata, festivale e evente kulturore të rëndësishme. Pra, nuk do të kishim thuaja fare një skenë kulturore të pavarur, e cila, jo vetëm brenda Kosovës, por edhe në regjion, mund të konsiderohet si më vitalja, më aktivja dhe më e freskëta. Dhe kështu, nëse unë do të isha në pozitë vendimmarrëse, natyrisht, puna e parë që do të bëja do të ishte suportimi i pakusht i skenës së pavarur kulturore. Pastaj, do të vinte pavarësimi dhe depolitizimi i njëmendtë i institucioneve të kulturës dhe krijimi i një ambienti kulturor që i jep prioritet profesionalizmit. Pra, krijimi i një ambienti kulturor ku parazitëve, dembelëve, puthadorëve e të patalentuarve do t’duhej të rrinë larg institucioneve të kulturës.

KultPlus: Meqë jeni një dramaturg me një përvojë të gjatë dhe me suksese të mëdha po ashtu, për fund, duke iu falënderuar për kohën tuaj, cila janë këshillat tuaja profesionale për të rinjtë që duan të merren me dramaturgji?

J.Neziraj: Është një botë e tërë, fascionuese, e pa eksploruar, si një libër i hapur, një botë e gatshme për dikën që dëshiron të prekë ëndërrat e veta, që dëshiron ta ndryshoj jetën e vet dhe të të tjerëve për rreth – të publikut… Mjafton pak kurajo, shumë punë, shumë këmbëngulje dhe mosdorëzim. Kaq lypset. Dhe natyrisht, edhe talent shkrimi. Dhe pastaj je dramaturg. Dhe pastaj mund të bëhesh dramaturg i mirë. Dhe pastaj, edhe mund të bëhesh dramaturg i rëndësishëm. / KultPlus.com