E ndërtuar në vitet 50-ta, Kino ‘Lumbardhi’ që dikur njihej me emrin “Bistrica”, solli artin kinematografik në Prizren, përveç filmave, kinemaja po u ofron qytetarëve aktivitete kulturore nga më të ndryshmet dhe hapësirë publike për shfrytëzim ditor. Kurse sot Kino ‘Lumardhi’ feston 69 -të vjetorin e themelimit dhe funksionimit të saj, shkruan KultPlus.

https://twitter.com/kinolumbardhi/status/1356227535076536322

Një historik i shkurtër

Një kinema e re nga Ura e vjetër e Gurit –  1952

Në vendin e përvetësuar përgjatë lumit Bistrica, Ndërmarrja Sociale dhe Kinemaja “Bistrica” u hap në 1 Shkurt 1952 për një turmë prej 700 qytetarësh. E ndërtuar sipas projektit të arkitektit Jak Mazreku, pjesë e ekipit themelues ishte projeksionisti i parë i Prizrenit, Shefki Gështenja, i cili ishte përgjegjës për shfaqjen në kinematë e para të Prizrenit para Luftës së Dytë Botërore. Epoka ishte e famshme për shfaqjen e filmave kryesisht për luftën antifashiste dhe perëndimore.

Kino Bahçe: Kinemaja e parë e hapur e Prizrenit – 1960

Në më pak se një dekadë, Kino Bistrica zgjeroi hapësirën e saj duke ndërtuar një Kinema Kopshti “Kino Bahçe” dhe zhvendosi dyert e saj nga rruga kryesore në hyrjen anësore përmes kopshtit. Kapaciteti total i dy sallave arriti në 1200 vende. Lumbardhi u bë një nga tre kinematë në Ballkan me ekranet e brendshme dhe të jashtme.

Vitet e Arta – 1960-1985

Për më shumë se tre dekada, Kinema Lumbardhi ishte qendra e jetës shoqërore dhe kulturore të qytetit. Nga artet marciale në perëndimore, filma indiane në filma spageti-perëndimor, Jugosllavi në filma të tjerë të Hollivudit. Së bashku me kinemanë e punëtorëve “Kino Radnik”, institucioni shiti mbi 500,000 bileta në vit.

Lumbardhi – një vend i festivaleve –  1986

Edicioni i parë i “Zambaku i Prizrenit” u mbajt në Kino Bahçe. Jo vetëm një vend kinemaje dhe koncerti, Lumbardhi u bë një pikë qendrore për festivalet e qytetit. Me rritjen e shikimit të televizionit në kafene, shfaqjen e klubeve video, VHS dhe rënien e bashkëpunimit politik në vend, kinemaja përjetoi një rënie serioze dhe të pashmangshme të pranimeve.

Prizreni – një qytet pa kinema – 1999

Pas një dekade të rënies së cilësisë së programit, frekuentimit dhe mirëmbajtjes së ndërtesave, kinemaja pushoi aktivitetin e saj tre ditë para se të fillonin bombardimet e marsit. Vendi dhe menaxhmenti nuk mund të funksiononin, megjithë përpjekjet e kolektivave të punëtorëve. Pronësia e saj më vonë iu kalua Agjencisë Kosovare të Privatizimit dhe në Prizren pushoi së ekzistuari ndonjë kinema.

DokuFest bën thirrje për ringjalljen e Lumbardhit – 2002

Kërkesa nga qytetarët për ringjalljen e kinemasë merr formë në edicionin e parë të festivalit të filmit DokuFest, mbajtur midis 9-11 shtator 2002. Festivali u hap me “10 Minuta” nga Ahmet Imamovic. DokuFest do të luajë një rol kryesor në kthimin e Lumbardhit.

Qytetarët ndalojnë prishjen e Lumbardhit – 2007

Kryetari i Komunës së Prizrenit shpall vendimin për prishjen e kinemasë për ndërtimin e një parkingu të ri të qytetit. Nisma për Mbrojtjen e Kinemasë Lumbardhi u shfaq gjatë edicionit të 6-të të DokuFest, ndërsa aktivistët e shoqërisë civile në qytet mblodhën gjithsej 8,000 nënshkrime që protestonin ndaj vendimit. Kinemaja arriti të mbijetojë.

Në mes viteve 2007 – 2014

Kinemaja mbeti pa menaxhim, e përdorur si një klub informal pensionistësh, një strehë dhe një hapësirë e përdorur në mënyrë sporadike për DokuFest dhe festime të tjera. Midis 2012-2014 u përdor si një kafene dhe një hapësirë shoqërore nën emrin “Shoqëria Kulturo-Artistike”, duke formuar një lidhje midis një brezi të ri dhe kinemasë.

Nisma mbron Kinemanë Lumbardhi – 2014 – 2015

Agjencia Kosovare e Privatizimit vendosi të shesë S.E. Kino Bistrica dhe pasuritë e saj në korrik 2014. Protesta në hapjen e edicionit të 13-të të DokuFest ringjalli Nismën për Mbrojtjen e Kinemasë Lumbardhi. 58 organizata jofitimprurëse të drejtuara nga DokuFest dhe EC Ma Ndryshe u mblodhën për të kundërshtuar privatizimin dhe bënë thirrje për ringjalljen e kinemasë. Në janar 2015, pas fushatës, Kinema Lumbardhi u hoq nga lista e privatizimit dhe u konsiderua një vend i trashëgimisë kulturore.

Lumbardhi përsëri për publikun – 2018

Ekipi pas nismës themeloi Fondacionin Lumbardhi për të vazhduar angazhimin e tyre për ringjalljen e plotë të institucionit. Shumë organizata nënshkruese dhe komuniteti lokal u bënë pjesë e procesit duke mbështetur infrastrukturën, zhvillimin organizativ, programimin dhe përpjekjet e avokimit. Kinemaja u bë një vend takimi për grupe të ndryshme, duke pritur mbi 300 aktivitete nga më shumë se 70 organizata dhe institucione, dhe duke rimarrë vlerën e saj publike./ KultPlus.com