Elvi SIDHERI

Shpesh qëllon, që brenda të njëjtit rajon, të gjenden disa vendbanime me emërtim të njëjtë me qytete të vjetra mijëravjeçare, objekte të paçmuara të trashëgimisë kulturore fetare, apo emra të një shteti dhe treve historike, që përsëriten habitshëm, diku tjetër.

Kjo ndodh pikërisht me Kosovën e Plovdivit në Bullgari, Deçanin e Greqisë dhe Shkupin e Trakisë në Turqi, siç do të lexoni më poshtë.

Me gjasë, të paktë janë ata që e dinë, se në Bullgari, në malet Rodope, jo fort larg qytetit të Plovdivit, gjendet një fshat piktoresk malor, me emrin KOSOVË.

Ky fshat, i themeluar në shekullin XVII, njihet gjerësisht në Bullgari, kryesisht për faktin që shtëpitë e tij karakteristike, janë tepër të vizituara nga turistët, ngaqë arkitektura dhe jeta e këtij ngulimi, duket si e ngrirë para dyqind vitesh, dhe sot ky fshat krenohet me 63 monumente kulture, teksa banorët e tij, në të shkuarën, qenë marrë sidomos me blegtori, bujqësi, transport mallrash dhe me profesionin e muratorit.

Kurse në Thesali, në Greqi, më saktësisht pranë qytetit të Larisës, ndodhet një fshat tepër interesant, për nga emri  dhe historia e tij, i quajtur deri vonë në shekullin XX, sipas gjithë burimeve historike si “DEÇANI” (Δέσιανη në greqisht, Дечани në burimet bullgare) që sot quhet “Αετόλοφος”, Aetolofos. E veçanta e këtij vendbanimi historik, është se sipas të dhënave të hershme mesjetare helene, emri i këtij fshati i detyrohet banorëve të tij arvanitas, të vendosur aty në shekullin XIV, dhe ky fshat figuron me këtë emër (Deçani) edhe në hartën e parë bashkëkohore mirëfilli shkencore gjeografike të Turqisë Europiane të vitit 1844. Në turqisht ky fshat quhej “Büyükköy” dhe pati qenë çiflig vetjak i djalit të Ali Pashë Tepelenës, Veli Pashait, i cili edhe rezidencën e tij e kish në këtë fshat gjer në vitin 1819, ndërsa shtatë kishat e tij, e bëjnë këtë fshat fort të ngjashëm me Deçanin dhe manastirin mesjetar në Kosovë, aq më tepër që zona ku ndodhet ky vendbanim në Greqinë e sotme quhet pikërisht “Agia”, domethënë “E shenjtë”.

Ndërsa Üsküp, në Kırklareli, në zonën e Trakisë, në pjesën europiane të Turqisë, është një qytezë me këtë emër që ngjall doemos kureshtjen, për shkak të emrit të njëjtë me kryeqytetin e Maqedonisë së Veriut, qytet historikisht të banuar nga shqiptarët, qysh në kohën e ilirëve dhe dardanëve.

Ky vendbanim, në ditët e sotme banohet nga rreth 2500 banorë, dhe shquhet, si edhe në mesjetë (kur edhe udhëpërshkuesi Evliya Çelebi, e përshkruan kështu) veçanërisht për vreshtat pjellorë dhe prodhimin e verës, të llojit të veçantë Papaskarasi.

Banorët e krishterë të këtij vendbanimi të lashtë (të pushtuar në vitin 1368 nga sulltan Murati I), do të dëboheshin në Greqi në vitin 1923, gjatë shkëmbimit të popullsive midis Turqisë dhe Greqisë, ku mërgimtarët nga Üsküp, do të themelonin fshatin e Neos Skopos, pranë qytetit të Serres, në Maqedoninë greke.

Sakaq, edhe në burimet bullgare, emri i Üsküp, jepet sërish në formën e njëjtë si versioni bullgar i emrit të Shkupit të mirëfilltë, duke u shkruar Скопие, si konfirmim i mëtejshëm i përkitjeve të habitshme midis këtyre dy qyteteve me të njëjtin emër, në gadishullin ballkanik. /KultPlus.com