Po, këto trauma kam bindjen që lanë shenjë, gjurmë edhe sot e kësaj dite”, konstaton në fund të rrëfimit të tij për përjetimet prej refugjati veterani i arsimit, Ibrahim Gashi. Këtë përfundim ai e nxjerr pasi sqaron gjerë e gjatë se si në vitin 1999 bashkë me familjen ishin detyruar nga forcat serbe që ta linin fshatin e tyre në Komunën e Istogut.

Bëhet fjalë për trauma që janë pjesë e secilit prej rreth 1 milion kosovarëve të zhvendosur dhunshëm nga shtëpitë e tyre gjatë viteve 1998-1999. E kujtimet e mësimdhënësit Ibrahim Gashi janë veç një prej dhjetëra rrëfimeve që gjenden në Muzeun Virtual të Refugjatëve, i lansuar në dhjetor të vitit 2018. Por ky projekt do të zgjerohet edhe më.

Muzeu i konkretizuar para dy vjetësh nga Nisma për të Drejtat e Njeriut është duke u plotësuar çdo ditë e më shumë me rrëfime të reja.

“E ardhmja nis t’u e njoftë të kalumen”, është slogani i Muzeut. Sipas Nismës për të Drejtat e Njeriut, dega në Kosovë, eksodi i refugjatëve gjatë luftës së fundit në Kosovë është pjesë thelbësore e së kaluarës dhe e së tashmes, duke marrë parasysh se rreth 1 milion njerëz janë larguar nga shtëpitë e tyre.

“Megjithatë, ende mungon memorializimi dhe dokumentimi i përvojave të refugjatëve duke u dhënë rëndësi vetëm rrëfimeve të heronjve e martirëve. Rrëfimet e njerëzve vazhdojnë të mbesin të heshtura në mungesë të hapësirës për t’u dëgjuar”, shkruhet në konceptin e Muzeut.

Qëllimi i Muzeut është që të kontribuojë në njohjen simbolike të vuajtjeve të civilëve nga të gjitha grupet etnike gjatë luftës në Kosovë. Gjithashtu, përmes kësaj nisme synohet të nxitet debat publik dhe gjithëpërfshirës për të kaluarën dhe të rritet empatia sociale, duke shpërfaqur rrëfime të ndryshme.

Bjeshka Guri, hulumtuese në Nismën për të Drejtat e Njeriut, ka thënë se Muzeu ka pasur mjaft vizita dhe numri i tyre është duke u shtuar shkaku i popullimit të Muzeut me rrëfime të ndryshme.

https://www.facebook.com/watch/?v=1160170174399963&t=0

“Ne kemi vazhduar të mbledhim rrëfime që nga lansimi i Muzeut dhe do të vazhdojmë të popullojmë me rrëfime të përvojave të qytetarëve duke i dhënë hapësirë secilit që t’i ndajë përvojat personale në Muze”, ka thënë ajo. Planet e Nismës janë që të shkojnë edhe më tutje.

Rrëfimet e mbledhura deri më tash shpërfaqin vuajtje të ndryshme të refugjatëve. Emigrimet e detyrueshme drejt Malit të Zi, Maqedonisë së asaj kohe dhe Shqipërisë kujtohen në detaje bashkë me vështirësitë gjatë rrugës e pastaj edhe gjatë strehimit në vendet nikoqire. Kthimi në vendlindje dhe përballja me shtëpitë e hirta shkaku i shkatërrimit nga forcat serbe janë një kapitull më vete. Dëshmitë e mbledhura si audioincizime dhe të transkriptuara do të mbesin pjesë e historisë së dokumentuar të Kosovës. Është një dokumentim që buron nga vetë ata që e kanë përjetuar luftën.

“Natën e 20 prillit 1999, kur ishin bo katër ditë pa një muj që kishin fillu bombardimet në ora 15 në 2 t’mëngjesit, njësitë e maskume, 5-6 veta hynë në banesën ku rrishim ne, natyrisht me thymje të derës, me hymje në korridor dhe në dhomën ku flejshim t’gjithë së bashku dhe fillun me pyt t’zotin e shpis për prezencën e familjarëve dhe prezencën tone”, kujton fatlum Sadiku nga Mitrovica. Rrëfimi i tij sikurse edhe i të tjerëve janë në gjuhën shqipe, atë serbe dhe angleze. Ai flet gjatë për ikjen nga banesa në qytetin që edhe 20 vjet pas luftës mbetet vend potencialisht konfliktuoz shkaku i veprimeve të strukturave paralele serbe në veri.

Bjeshka Guri ka thënë se besojnë fuqishëm se pa njohjen konstruktive të së kaluarës nuk mund të ketë një shoqëri që jeton në paqe dhe drejtësi për të gjithë të prekurit e luftës.

“Për me tepër, neglizhenca ndaj eksperiencës së rreth 1 milion qytetarëve ka çuar në një harresë kolektive ndaj kësaj çështjeje. Prandaj memorializmi sa më i gjerë i luftës së fundit në Kosovë do të afektonte në një vetëdijesim kombëtar mbi rëndësinë e paqes dhe zhdukjes së konfliktit”, ka thënë ajo.

Stafi i Nismës për të Drejtat e Njeriut në Kosovë do të vazhdojë të mbledhë dëshmi të përjetuara gjatë luftës.

Muzeu Virtual i Refugjatëve është i qasshëm për secilin. Mënyra për të marrë vesh se çfarë ka ngjarë me secilin që ka shpalosur kujtimet e tij është shumë e thjeshtë. Pasi hyhet në ueb-faqe, në sektorin e “Storieve” gjenden të gjitha rrëfimet që përmes audioincizimeve vijnë në gjuhën amtare të të intervistuarve, kurse të transkriptuara, pos në shqip, janë në serbisht e anglisht. Ky projekt implementohet nga YIHR KS dhe mbështetet nga National Endowment for Democracy NED./kohanet/ KultPlus.com