Në një atmosferë të ngrohtë kulturore, sot në Prishtinë u promovua libri “Katundi i braktisur – rrëfime për Dunavin” i autorit Metush Karadaku, botuar nga Botimet REA në KultPlus Caffe Gallery. Libri, që përbën një rrëfim të thellë për vendlindjen, historinë dhe shpirtin e një katundi tashmë të zbrazët, është redaktuar nga profesori dhe krijuesi i njohur Sali Bashota, i cili njëherësh ka qenë edhe profesori i dikurshëm i autorit.

Metush Karadaku, tashmë me vite në mërgim, ndau me të pranishmit emocionet që e kanë shoqëruar gjatë tërë procesit të shkrimit të librit, i cili kishte nisur që nga koha kur ishte student dhe kishte ëndërruar të shkruante një ditar jetësor për vendlindjen e tij, Dunavin. 

“Dunavi, vendlindja ime, për një kohë të gjatë më është ngulitur në kujtesë me plot ngjarje e kujtime të ndryshme. Kam dëgjuar qysh në fëmijëri rrëfime të shumta që ndërlidhen me vendlindjen time dhe me popullin shqiptar, të cilat i kam mbajtur shënim ndër vite”, u shpreh autori. 

Ai theksoi se ky libër është përpjekje për të ruajtur këto kujtime dhe për t’i paraqitur me vërtetësi para lexuesve.

“Kam dëgjuar qysh në fëmijëri ngjarje të llojllojshme që ndërlidhen me vendlindjen time, por edhe për popullin shqiptar. I kam mbajtur në mendje dhe kam mbajtur shënime. Këto kujtime i kanë datat, ngjarjet dhe personazhet e tyre. Shumë rrëfime të babait tim dhe të banorëve të katundit tim jam përpjekur t’i ruaj sa më të freskëta dhe që t’i paraqes me vërtetësinë e tyre para lexuesve”, u shpreh ai.

Përmes këtij botimi, Karadaku ndalet në një mori fushash të jetës tradicionale dhe shpirtërore të Dunavit, duke përfshirë prejardhjen e banorëve, organizimin e lagjeve, besimet fetare, rolin e gruas, fëmijërinë në vitet ’70 e ’80, mjekësinë popullore, botanikën, blegtorinë, bujqësinë, traditat, legjendat, gojëdhënat, dasmat, besimet popullore, kulturën dhe artin, poçarinë, transportin, tregtinë dhe emigrimin. “Pse Dunavi është katund i braktisur?” – është pyetja që e përshkon tërë rrëfimin dhe që shtyn autorin të rikthehet shpirtërisht në fshatin e tij të lindjes përmes faqeve të këtij libri.

Duke folur para të pranishmëve, Metush Karadaku ndau me shumë emocion rrugëtimin shpirtëror që e ka çuar drejt këtij botimi. 

“Rrëfimet e dëgjuara nga familjarët, për kohë dhe periudha të ndryshme, më kanë motivuar që ta shkruaj këtë libër. Ta them atë që e ndjejnë në shpirt dhe që më preukupon vazhdimisht edhe jashtë atdheut”, tha ai, duke shtuar se vendlindja e tij Dunavi, ka qenë gjithmonë  në qendër të kujtesës dhe ndjenjave të tij.

Ai përshkroi se si ngjarjet dhe rrëfimet që ka dëgjuar që në fëmijëri nga babai i tij dhe banorët e katundit, i kanë mbetur të gjalla në mendje dhe zemër. 

Ai u shpreh se secila histori ka datën, kohën, personazhet e saj – janë të vërteta dhe të gjalla. Kam bërë çmos që ato të mos humbin, por të ruhen dhe të përcillen brez pas brezi. Ky libër është rezultat i përjetimeve të mia, por edhe i bashkëbisedimeve të shumta me njerëzit e Dunavit.

Autori nënvizoi se libri i tij nuk është vetëm një kujtesë personale, por një përpjekje për të ruajtur identitetin dhe historinë kolektive të një komuniteti të tërë që, për shkak të rrethanave të ndryshme, është shpërndarë brenda dhe jashtë Kosovës. 

“Dunavi është pjesë e shpirtit tim. Ëndrrat e fëmijërisë, zërat e njerëzve, rrugët, fushat, peizazhet – janë të gjitha të ngulitura në mua. Ky libër është edhe një formë rikthimi. Përmes fjalës, përpiqem ta rikthej jetën e atij vendi që sot është i zbrazët,” tha Karadaku.

Në mënyrë të detajuar, ai foli për strukturën e librit dhe temat që trajton, duke përfshirë prejardhjen e banorëve të Dunavit, lagjet, shtëpitë, organizimin e jetës, shkollimin, shërbimet shëndetësore, rolin e gruas, traditat familjare, dasmat, zakonet, gojëdhënat, legjendat dhe besimet popullore, si dhe fëmijërinë në vitet 1974–1982. Ai solli edhe elementë të veçantë që lidhen me biodiversitetin e Dunavit, si pasuria e rrallë botanike me mbi 2000 lloje bimësh, duke theksuar se këto janë dëshmi që flasin për thellësinë dhe kompleksitetin e jetës së dikurshme në atë vend.

“Ky libër është rezultat i kujtimeve dhe i përjetimeve të mira, por edhe rezultat i bashkëbisedimit me banorët e Dunavit. Secili libër për vendlindjen është përjetim i veçantë. Autorët që shkruajnë libra për vendlindjen e tyre kanë një privilegj. Janë një grup i madh i bashkëpunëtorëve që kanë kontribuar me rrëfimet e tyre që libri im për vendlindjen të jetë sa më i plotë. Rrëfime, ngjarje, kujtime, përjetime, aktivitetet e tyre janë paraqitur brenda kapitujve të këtij libri”, përfundoi ai, ndërsa falënderoi të gjithë ata që kontribuan në realizimin e këtij botimi, profesorin Sali Bashota, botuesen Rozafa Bashota, gruan dhe fëmijët si dhe drejtoreshën e KultPlus, Ardianë Pajaziti.

Në këtë ngjarje, një vëmendje e veçantë iu kushtua fjalës së profesor Sali Bashotës, i cili, me qasjen e tij të thellë analitike e emocionale, dha një interpretim të ndjeshëm dhe të plotë për librin. Ai vlerësoi se vepra e Karadakut është një dokumentim i rrallë, që kalon përtej shkrimit autobiografik dhe merr përmasa kulturore, etnografike dhe shpirtërore.

“Procesi i të shkruarit të një libri me rrëfime dhe kujtime është para së gjithash një akt i frymëzimit, përkushtimit dhe vullnetit krijues. E kam thënë edhe më parë se librat për vendlindjen nuk janë vetëm akte nostalgjie, por janë forma të thella të lidhjes me rrënjët, me origjinën, me identitetin shpirtëror. Aty ku kujtesa individuale ndërthuret me kujtesën kolektive, krijohet një vepër që i flet jo vetëm lexuesit, por brezave të tërë”, tha Bashota.

Ai theksoi se tema e vendlindjes është e përhershme në letërsinë shqipe dhe në krijimtarinë artistike në përgjithësi. 

“Në poezi, prozë, ese apo publicistikë – vendlindja është gjithmonë aty. Ajo bëhet kryetemë, shndërrohet në metaforë, bëhet truall i përjetimeve dhe simbol i shpirtit që kërkon të mos humbasë”, shtoi ai.

Duke analizuar veprën konkretisht, Bashota tha se libri “Katundi i braktisur” është një formë e kthimit shpirtëror të autorit nga mërgimi drejt vendlindjes. 

“Nga pozicioni i mërgimtarit, si vrojtues i pasionuar, autori e shpalos kujtesën e tij për ambientin dhe njerëzit, duke e fuqizuar mallin në shumë dimensione. Malli për një katund që mbetet i zbrazët, bosh, pra që mbetet pa njerëz, por ai mall jeton bashkl me dhimbjen në shpirtin e tij dhe sikur bëhen dialog i vazhdueshëm me njerëzit e këtij katundi të shpërndarë brenda dhe jashtë atdheut”, u shpreh ai.

Sipas Bashotës, autori ka vepruar si një kronist i kujtesës kolektive, duke mbledhur rrëfimet dhe përjetimet e banorëve, duke i sistemuar në një rend të qartë kohor dhe hapësinor, dhe duke u dhënë atyre formën e një dëshmie të vlefshme për historinë dhe kulturën e një fshati që përfaqëson një pjesë të mirë të identitetit rural shqiptar.

“Ka shumë vlera në këtë libër – nga ato etnografike, te ato historike e kulturore. Metushi na flet për gjenealogjinë familjare, për legjendën e varrit të Ajshes, për Dunavin me mbi 2000 lloje bimësh – një pasuri botanike që rrallë e gjejmë të dokumentuar kësisoj. Ai sjell një botë të tërë që po rrezikon të harrohet, por që përmes këtij libri kthehet fuqishëm në kujtesën tonë kolektive”, tha ndër të tjera Bashota.

Ai përfundoi duke vlerësuar kontributin e Metush Karadakut si një akt dashurie ndaj atdheut dhe rrënjëve të tij, një përpjekje për të ndërtuar ura mes brezave dhe për të treguar se kujtesa është forma më e lartë e qëndresës shpirtërore.

Në fund, fjalën e morën edhe familjarë të autorit Karadaku, të cilët vlerësuan mundin e tij për mbledhjen e informatave për fshatin e tyre të braktisur./KultPlus.com