Nga Albert Vataj

Më shumë se 6,000 vjet më parë, sumerianët, ky qytetërim i lashtë i Mesopotamisë, krijuan harta komplekse prej balte që përshkruanin Sistemin Diellor me një saktësi të habitshme. Këto harta vendosnin Diellin në qendër, të rrethuar nga planetët në orbitat e tyre, duke dëshmuar njohuritë e avancuara të kësaj shoqërie mbi mekanikën hapsinore. Detajet e përshkruara në këto harta, sidomos sa i përket pozicioneve dhe trajektoreve planetare, nxjerrin në pah mjeshtërinë e tyre të jashtëzakonshme në fushën e astronomisë dhe njëkohësisht hedhin poshtë përkufizimin kohor kur njeriu hodhi vështrimin nga pafundësia dhe shfaqi ambicie për ta njohur dhe studiuar atë.

Përtej përpikmërisë shkencore, disa nga këto vepra artistike sumeriane përfshijnë përshkrime misterioze të entiteteve gjigante dhe enigmatike. Këto figura kolosale shfaqen përkrah planetëve, duke ngjallur kureshtje mbi domethënien e tyre kulturore dhe simbolike. Nuk është ende e qartë nëse këto qenie përfaqësonin perëndi, qenie mitologjike apo ndonjë element tjetër të rëndësishëm të besimit sumerian, por prania e tyre i shton një dimension mistik dhe intrigues këtyre diagrameve me natyrë shkencore.

Bashkimi i njohurive astronomike të avancuara me artin simbolik tregon për kompleksitetin e shoqërisë sumeriane. Këto harta nuk janë thjesht dëshmi të kuptimit të universit nga sumerianët, por edhe një pasqyrë e botëkuptimit të tyre të pasur kulturor dhe fetar. Kontributet e sumerianëve në shkencën e hershme, të ndërthurura me aftësinë e tyre për të shkrirë vëzhgimin shkencor me imagjinatën artistike, mbeten një pjesë magjepsëse e historisë sonë të përbashkët.

Sumerianët, të cilët lulëzuan në rajonin e Mesopotamisë (Iraku i sotëm) rreth mijëvjeçarit të IV p.e.s., njihen për zhvillimet e tyre të jashtëzakonshme në fusha të ndryshme si matematika, arkitektura, letërsia dhe astronomia. Ata ishin ndër qytetërimet e para që zhvilluan një sistem të shkruar – kuneiformin, dhe përmes këtij sistemi dokumentuan një sërë njohurish, përfshirë edhe ato mbi qiellin dhe lëvizjet planetare.

Është e mahnitshme që një qytetërim kaq i hershëm kishte një koncept aq të avancuar të strukturës së Sistemit Diellor. Në një kohë kur shumë shoqëri të mëvonshme do të pranonin modele gjeocentrike (që vendosnin Tokën në qendër), sumerianët duket se e kishin të qartë rolin qendror të Diellit në sistemin tonë planetar. Kjo mund të jetë rezultat i vëzhgimeve të vazhdueshme të yjeve dhe planetëve, si dhe njohurive të trashëguara nga qytetërime edhe më të hershme.

Përshkrimi i qenieve kolosale pranë planetëve mbetet një nga aspektet më intriguese të artit sumerian. Në kulturën e tyre, perënditë shpesh përshkruheshin si qenie të mëdha dhe të fuqishme që mbikëqyrnin fatin e njerëzve dhe natyrës. Kështu, është e mundur që këto figura të përfaqësojnë hyjni të tilla si Anu (perëndia e qiellit), Enlil (zoti i ajrit dhe tokës) ose Enki (perëndia e ujërave dhe mençurisë).

Disa studiues dhe teoricienë të hipotezave alternative kanë sugjeruar se këto figura mund të jenë tregues të kontakteve me qenie jashtëtokësore, por kjo mbetet një tezë spekulative pa prova shkencore të mirëfillta. Gjithsesi, ajo që dihet me siguri është se sumerianët kishin një imagjinatë të pasur dhe një botëkuptim të ndërlikuar mbi universin dhe hyjnitë e tyre.

Njohuritë e tyre astronomike dhe mënyra se si i përshkruan ato kanë ndikuar ndjeshëm qytetërimet e mëvonshme, duke përfshirë babilonasit dhe grekët. Puna e tyre ishte themeli mbi të cilin u ndërtuan modele më të avancuara të universit. Përveç kësaj, përfshirja e artit dhe simbolizmit në përshkrimet astronomike flet për një kulturë që nuk ndante rreptësisht shkencën nga spiritualiteti, por i shihte ato si pjesë të së njëjtës tërësi.

Në përfundim, hartat e Sistemit Diellor të krijuara nga sumerianët janë një dëshmi e aftësive të tyre të jashtëzakonshme në astronomi dhe art. Këto artefakte jo vetëm që zbulojnë njohuritë e tyre mbi qiellin, por gjithashtu ofrojnë një dritare të rrallë në botën e tyre të brendshme shpirtërore dhe filozofike. Kjo pasuri e njohurive dhe imazheve mistike mbetet një nga misteret më të mëdha të qytetërimeve të lashta, duke vazhduar të frymëzojë studiues dhe eksplorues të historisë deri në ditët e sotme./ KultPlus.com