Në javën e parë të një amnistie pasi të shtënat masive e zhytën vendin e tyre në tronditje dhe kërkim shpirtëror, serbët dorëzuan më shumë se 13,500 armë, nga armët përmes granatës së dorës deri te hendetëset antitank dhe qindra mijëra fishekë.

Por në një komb thellësisht të ndarë të mbushur me armë vdekjeprurëse, ku lavdërohen kriminelët e luftës, shfaqjet reale në yjet e televizionit shtetëror për vrasës të dënuar dhe kujtimet e konflikteve të egra të fundit janë të thella, shumë veta dyshojnë nëse premtimi i presidentit për të “çarmatos” vendin do të mjaftojë, shkruan The Guardian.

Tetëmbëdhjetë njerëz u vranë dhe 21 u plagosën këtë muaj në dy të shtëna në po aq ditë. Në Beograd, një sulmues – dyshohet se një nxënës 13-vjeçar duke përdorur dy pistoleta të babait të tij – qëlloi për vdekje tetë nxënës dhe një roje sigurie. Një vajzë 10-vjeçare e plagosur ka ndërruar jetë të hënën, duke e çuar numrin në 10. Gjashtë fëmijë të tjerë dhe një mësuese kanë mbetur të plagosur.

I dyshuari ndodhet në paraburgim dhe i nënshtrohet vlerësimit psikologjik, por është shumë i ri për t’u mbajtur përgjegjës penalisht. Babai i tij akuzohet se e ka trajnuar adoleshentin të përdorë armët dhe se ka dështuar në sigurimin e duhur të pistoletave.

Të nesërmen, një burrë që tundte një pushkë sulmi dhe një pistoletë vrau tetë persona dhe plagosi 14 të tjerë në dy fshatra rreth 30 milje në jug të kryeqytetit. Një i dyshuar 21-vjeçar ndodhet në mbajtje.

Presidenti, Aleksandar Vuçiç, një autoritar populist, pro-Kremlinit, rrënjët politike të të cilit janë në nacionalizmin e ekstremit të djathtë – ai ishte shkurtimisht ministër i informacionit nën udhëheqësin serb Slobodan Millosheviç, i cili vdiq gjatë gjyqit të tij për krime lufte – përshkroi “një sulm ndaj gjithë vendin tonë”.

Vuçiç shpalli amnistinë njëmujore të armëve, duke premtuar se njerëzit mund të dorëzojnë armë, municione dhe municione të paligjshme, si dhe armë në pronësi të ligjshme që nuk i dëshironin më, në mënyrë anonime dhe pa frikë nga ndjekja penale.

Vuçiq fitoi disa lëvdata, veçanërisht jashtë vendit, për këtë veprim, me disa komentues që kundërshtuan vendosmërinë e tij me paaftësinë e dukshme të SHBA-së – e cila vetëm këtë vit ka dëshmuar 22 vrasje masive në të cilat janë vrarë katër ose më shumë njerëz, duke përjashtuar autorin – për të trajtuar dhunën e përshpejtuar me armë.

Ai ka premtuar më tej një moratorium dy-vjeçar për licencat e reja të armëve, një rishikim të licencave aktuale, më shumë kontrolle psikologjike, 1,200 oficerë policie shtesë në shkolla dhe burgime më të gjata për krime me armë dhe armëmbajtje pa leje.

Serbia veproi pas dy të shtënave masive – SHBA nuk ka bërë asgjë pavarësisht 200 të shtënave këtë vit

Por ndërsa presidenti i tyre po premtonte “një përgjigje të mprehtë, masa urgjente dhe dënime të rënda” për të trajtuar krimin me armë, shumë serbë po pyesnin se çfarë tjetër mund të fshihej pas tij – dhe sa larg Vuçiç, i cili ka qenë në pushtet që nga viti 2014, mund të ketë kontribuar në dhuna e tepruar në vend, në politikë dhe në TV.

Disa mbështesin masat e qeverisë. “Ka shumë dhunë. Nuk e di se si nuk e kanë trajtuar këtë çështje deri më tani”, tha Ivan Petroviq, një pensionist. Por të tjerët nuk janë të qetësuar. “Nuk di çfarë të mendoj. Unë kam një fëmijë dhe nuk ndihem i sigurt. I mbaj sytë mbyllur në këndin e lojërave”, tha Vesna Dragishiq.

Mijëra dolën në rrugët e Beogradit të premten në një marshim të dytë protestues të udhëhequr nga opozita “Serbia kundër dhunës”, duke kërkuar dorëheqjen e ministrit të brendshëm – ministri i arsimit tashmë ka shkuar – dhe një fund të asaj që shumë e shohin si kulturë dhune të nxitur nga mediat dhe politikanët e partisë në pushtet.

Vuçiç ka akuzuar kundërshtarët e tij se po përpiqen të shfrytëzojnë tragjeditë për qëllime politike dhe ka njoftuar planet për tubimin e tij në fund të majit. Të dielën ai tha se do të tërhiqej “së shpejti” si udhëheqës i Partisë së tij Progresive Serbe në pushtet, duke premtuar zgjedhje të reja parlamentare përpara fundit të shtatorit.

Askush nuk e di se sa armë ka në Serbi, një vend me rreth 6.8 milionë banorë. Maja Bjeloš, një studiuese në Qendrën e Beogradit për Politikat e Sigurisë, tha se ishte e paqartë se sa armë ishin regjistruar, e lëre më se sa ishin mbajtur ilegalisht.

“Policia ka thënë se ka mbi 900,000 armë zjarri të mbajtura ligjërisht nga qytetarët… Presidenti tha se ishin 400,000, pastaj dy ditë më vonë 700,000,” tha Bjeloš. “Kemi dezinformata nga qeveria. Por vlerësimet për totalin – legal dhe të paligjshëm – shkojnë nga 1.5 milion në 3 milion. Kjo është e frikshme.”

Ajo tha se armët e mbetura nga luftërat jugosllave të viteve 1990 përbënin vetëm një pjesë të arsenalit. “Ekziston një traditë e armëve të zjarrit në shtëpi, e kaluar brez pas brezi, e të qëlluarit në ajër gjatë festave,” tha ajo. “Siguria e dobët në fabrikat e armëve dhe dyqanet e policisë shkaktohet nga disa. Dhe rrjetet kriminale, brenda dhe jashtë Serbisë.”

Masat represive dhe gjunjëzuese nuk do të ndihmonin, Bjeloš tha: “Serbia ka ndër më shumë oficerë policie për frymë në Evropë, por kjo nuk i ka lënë qytetarët të ndihen më të sigurt ose të zgjidhin problemin e dhunës.”

Pavarësisht aksesit të gatshëm në armë, të shtënat masive ishin të rralla në Serbi para këtij muaji; incidenti i fundit i madh ishte në vitin 2013. Por mes vështirësive, trashëgimisë së luftës, korrupsionit endemik dhe niveleve të larta të dhunës në shoqëri, politikë dhe media, ekspertët kanë paralajmëruar prej kohësh se prania e kaq shumë armëve përbënte një kërcënim.

Zoran Gavrilović, një sociolog në Byronë për Kërkime Sociale, tha se të shtënat nuk e kishin befasuar atë. “Klima sociale po çonte në këtë. Ne kemi një shoqëri të dhunshme. Ishte vetëm çështje kohe që ajo të shpërthente”, tha ai.

Shumë fajësojnë Vuçiçin, nëse jo drejtpërdrejt, duke e akuzuar presidentin se ka mbajtur qëllimisht një klimë dhune. “Indirekt, Vuçiç është fajtori kryesor – ai është ai që krijoi këtë atmosferë urrejtjeje dhe të gjitha sulmet në mediat e tij”, tha Marinika Tepiq, një politikane e lartë opozitare. “Serbia nuk është fuçi baruti; ka shpërthyer.”

Vuçiç dhe partia e tij në pushtet i nënçmojnë rregullisht kundërshtarët e tyre politikë dhe rivalët e huaj si “llum”, “hajdutë” dhe “pedofilë”, ndërsa seancat parlamentare dominohen nga fyerje të vrazhda dhe agresive.

“Ne nuk do të shërohemi, edhe sikur të hiqen të gjitha armët dhe të gjithë sociopatët të futen pas hekurave, për sa kohë që fati ynë është i formësuar nga ai që e zhbllokoi dhe e kaloi atë të keqe”, shkroi në Twitter lideri i opozitës, Zdravko Ponoš.

Gati 450,000 njerëz kanë nënshkruar një peticion që kërkon që dy stacione televizive publike pro-qeveritare të humbasin licencat e tyre për shkak të shfaqjeve të dhunshme të realitetit që, sipas disa vlerësimeve, kanë përbërë 60% të programeve të tyre të fundit.

Mafiozët, kriminelët e luftës dhe huliganët famëkeq të dhunshëm të futbollit shfaqen rregullisht në skena që kanë përfshirë rrahjen e grave dhe kërcënimet me armë, duke vrapuar përkrah programeve politike që shfaqin Vuçiçin dhe aleatët e tij që ngacmojnë kundërshtarët e tyre.

“Ekziston një ‘industri e populizmit’ në Serbi e krijuar për të promovuar Vuçiçin dhe për të denigruar kundërshtarët e tij,” tha Gavrilović. “Dhuna e reality show-ve shërben për të legjitimuar fjalorin agresiv politik. Gjuha e urrejtjes, nga aktorët kryesorë socialë dhe politikë të Serbisë dhe nëpërmjet mediave të saj kryesore, është bërë gjuha numër një e vendit.”

Që kur Vuçi çerdhi në pushtet, Serbia ka rënë nga vendi i 54-të në vendin e 93-të nga 180 vendet në indeksin e Lirisë së Shtypit Botëror të Reporterëve pa Kufij. Mediat e pavarura janë shtypur në mënyrë progresive dhe gazetarët janë sulmuar.

Në teori, një kandidat për anëtarësim në BE, vendi është i ndarë midis perëndimit dhe lidhjeve të tij historike politike dhe ekonomike me Rusinë, një aleate e krishterë sllave dhe ortodokse.

Në një raport të ashpër javën e kaluar, Parlamenti Evropian theksoi disa pengesa për pranimin, duke përfshirë refuzimin e Beogradit për t’u lidhur me sanksionet e BE-së ndaj Rusisë dhe hezitimin e tij për të njohur Kosovën si një shtet të pavarur. Retorika pro-ruse nga mediat e kontrolluara nga qeveria dhe zyrtarët qeveritarë nuk ndihmuan.

Viola von Cramon, një eurodeputete gjermane dhe raportuese e parlamentit për Kosovën, tha se sundimi i ligjit, liria e mediave dhe marrëdhëniet me Kosovën dhe me Moskën ishin çështjet kryesore. “Serbia duhet të tregojë qartë se dëshiron të anëtarësohet në BE,” tha ajo. “Koha e ‘uljes në dy karrige’ dhe balancimit mes perëndimit dhe Rusisë ka përfunduar.

Klemen Grošelj, një eurodeputet slloven, theksoi mungesën e përparimit në një gjyqësor të pavarur dhe media që nuk ishin “as të pavarura dhe as objektive”.

“Unë jam shumë pesimist”, tha ai. “Kur e vizitova pas rënies së Millosheviqit, ishte kjo energji pozitive. Fatkeqësisht, ajo u zbeh; nuk ka vullnet politik real dhe të ndershëm që ndryshimet të jenë pjesë e BE-së. Së shpejti Serbia do të duhet të bëjë një zgjedhje”.

Ky nen u ndryshua më 15 maj 2023 për të hequr një referencë për një “bluzë pro-naziste…” të veshur nga i dyshuari, e cila erdhi nga komentet e Aleksandar Vuçiçit që që atëherë janë zhgënjyer. / KultPlus.com