Aristokrat në zemër, demokrat në arsyetim

Demokracia është pushteti i një populli të informuar.

Në udhëkryqin mes botës së vjetër aristokratike dhe modernitetit demokratik, në shekullin XIX, Tokëvij qe një prej analistëve më të mprehtë të formave të reja të autoritetit politik. Po ashtu, ishte filozof dhe shkrimtar më kompleks se sa e njohim. Aleksis dë Tokëvij, u bë i famshëm që në moshën 30-vjeçare, nuk ishte një akademik hijerëndë dhe i rreptë, ishte marrëzisht i dashuruar dhe adhurues i udhëtimeve. Lindi më 29 korrik 1805 në Paris, një nga dijetarët më të mëdhenj të mendimit liberal, konsideruar si një nga themeluesit e sociologjisë moderne, filozof politik, politikan, historian dhe shkrimtar francez.

Autori i “Regjimi i vjetër dhe revolucioni” (1856) radhitet me klasikët e fushës, si “Shkenca e re” e Vicos apo “Fryma e ligjeve” e Monteskjesë, sepse i jep veprës vlerën e papërsëritshme “mpleksja e historisë së mirëfilltë me filozofinë historike”, qëllim i përckatuar nga vetë autori.
Pasardhës i një familjeje aristokrate, ai është një nga mendimtarët kryesorë modernë, në vazhdimësinë e Monteskiesë. Më mirë dhe më shpejt se çdokush tjetër, ai pa lindjen e demokracive moderne dhe rreziqet që e kërcënonin. Puna e tij mbetet e gjallë dhe meriton të lexohet dhe të shijohet nga të gjithë dashamirët e prozës së bukur dhe idetë e mëdha.

Më 1831 filloi studimet për sistemin amerikan të burgjeve, model i mundshëm për zëvendësimin e sistemit të vjetër francez, por në fakt, siç tregon edhe korrespondenca e tij, ai synonte të shqyrtonte sistemin politik. Në 1835 fitoi çmimin “Montyon” për librin “Demokracia në Amerikë”. Nga viti 1839 deri në 1851 qe deputet, Ministër i Punëve të Jashtme në 1849, u burgos disa ditë pas grushtit të shtetit të vitit 1851. Shkroi “Regjimi i vjetër dhe revolucioni”, ku gjykon fisnikërinë franceze, e cila nuk diti të përshtatej, siç kishte bërë fisnikëria britanike.
Tokëvij ndëron një analizë krahasuese si në kohë dhe në hapësirë. Duke u larguar nga udhëtimet dhe analiza krahasuese e “Regjimit të vjetër dhe revolucioni”, do t’i lejojnë të zhvillojë një analizë të procesit të demokratizimit. Për të, demokracia para së gjithash përcaktohet si procesi i barazimit të kushteve dhe qasjes gjithnjë e më të madhe të qytetarëve në çështjet publike. Ai pohon se “ndërsa studioja shoqërinë amerikane, hulumtova gjithnjë e më shumë, barazinë e kushteve, faktin gjenerues, nga dukej se rridhte çdo fakt i veçantë, e gjeta vazhdimisht si një pikë qendrore ku përqendroheshin të gjitha vëzhgimet e mia përfundimtare”.

Procesi i demokratizimit dhe gjithë fuqia e vullnetit të shumicës mund të çojë, sipas tij, në sakrifikikin e lirive. Kërcënimi i parë që mund të sjellë procesi i barazimit të kushteve është tirania e një legjislacioni uniform dhe ajo e fuqisë së centralizuar. Procesi i demokratizimit rrezikon despotizmin e shumicës, që do të impononte vendimet mbi mbarë popullsinë. Të gjitha mendimet janë të barabarta në këtë regjim të vullnetit popullor, dhe shumica e imponon veten si parimin e vetëm të vendimit.

Falë udhëtimit në zemër të demokracisë amerikane, ai do të nxjerrë në pah rëndësinë e procesit të demokratizimit në tranzicionin drejt modernitetit. Megjithatë, ky proces i pashmangshëm dhe i domosdoshëm, i duket një kërcënim për lirinë e njerëzve në shoqëri. Despotizmi demokratik i bazuar në pasionin për barazi rrezikon të dobësojë lidhjen që lidh qytetarët në shoqëritë bashkëkohore demokratike duke çuar në sakrificën e lirive.
Sipas tij, në demokraci autoriteti buron nga brenda shoqërisë dhe nuk i imponohet asaj nga jashtë, as në formën e besimit fetar dhe as në formën e shtetit. Rregullat e shoqërisë politike, sipas Tokëvij, burojnë nga rregullat e shoqërisë civile. Dinamikat sociale dhe rregullat politike janë të ndërthurura dhe në sinergji me njëra-tjetrën. Demokracia është një gjendje, mënyrë e ekzistencës së shoqërisë, sintezë e vlerave dhe normave të saj. Shoqëria demokratike nuk është gjë tjetër, veçse produkt i vlerave dhe normave të shoqërisë, i besimeve dhe kulturës së saj. Pra, demokracia është një riprodhim i vlerave shoqërore. Demokracia e udhëheq shoqërinë drejt shtigjeve dhe realizimit të qëllimeve të saj, pra e ndihmon atë të gjejë dhe të rikrijojë vetveten.

Liberalizmi nuk nënkupton demokracinë, por përpiqet të martohet me të, por sa kohë mund të vazhdojë kjo martesë? Tokëvij kuptoi se demokracia është e pashmangshme. Pra, pyetja nuk është “A ka një demokraci?”, por “Si mund të jetë demokracia më e mirë?”. Për t’iu përgjigjur pyetjes ai shkon të studiojë modelin amerikan, duke përshkruar në të njëjtën kohë të mirat dhe devijimet e saj.
“Më duket përtej dyshimit, se herët a vonë do të arrijmë, si amerikanët, në barazinë pothuajse të plotë të kushteve […].
Tokëvij mori të gjitha rreziqet e angazhimit. Ai ishte njeriu i raporteve të mëdha mbi çështjet politike dhe shoqërore, pa iu larguar kurrë vizionit etik: reforma e burgjeve, braktisja e fëmijëve, heqja e skllavërisë, kolonizimi i Algjerisë, denoncimi i gjenocidit të amerindianëve, etj.
Në zemër të mendimit të tij ekziston bindja e ushqyer nga përvoja e Shteteve të Bashkuara: liria është më e efektshme se sa aktet e autoriteteve të vendosura nga lart.

“Demokracia në Amerikë” (1835), vepra e tij e madhe, e botuar pas udhëtimeve të tij në Shtetet e Bashkuara, është konsideruar një punë e hershme e sociologjisë dhe e shkencës politike. Një përfaqësues i shquar i traditës klasike liberale politike, Tocqueville ishte një pjesëmarrës aktiv në politikën franceze, në Monarkinë e parë korrik (1830-1848) dhe më pas, gjatë Republikës së Dytë (1849-1851) e cila pasoi Revolucionin 1848 shkurt.
Demokracia dhe socializmi nuk kanë asgjë të përbashkët përveç një fjale: barazi. Mirëpo, ndërsa demokracia kërkon barazi në liri, socializmi kërkon barazi në kufizim dhe në robëri.

Në vitin 1857, ai udhëtoi drejt Anglisë për të përgatitur vazhdimin e “Regjimi i vjetër dhe revolucioni”, por nuk pati kohën e mjaftueshme për të mbledhur shënimet. Në tetor 1858, ai u largua me gruan e tij për në Kanë, ku vdiq nga tuberkulozi.

Amerikanët janë aq të dashuruar ndaj barazisë, sa do të donin të jenë më mirë të barabartë në skllavëri se të pabarabartë në liri.
Liria nuk mund të krijohet pa moral, as morali pa besim.
Teksa dikush gërmon thellë në karakterin kombëtar të amerikanëve, e sheh se ata kanë kërkuar vlerën e çdo gjëje në këtë botë vetëm në përgjigje të kësaj pyetjeje të vetme: sa të holla do të sjellë?
Në Shtetet e Bashkuara, shumica merr përsipër të ofrojë një numër të gatshëm mendimesh për përdorim nga individët, të cilët janë liruar kështu nga nevoja e formimit të opinioneve të tyre.
Madhështia e Amerikës nuk qëndron në të shkolluarit më shumë se çdo komb tjetër, por më tepër në aftësinë për të riparuar gabimet e saj. 
Historia është një galeri fotografish, në të cilat ka pak origjinalet dhe shumë kopje
Jeta është për të hyrë atje me guxim.
Kur e kaluara nuk ndriçon të ardhmen, shpirti ecën në errësirë
Nuk mund të mos druaj se njerëzit mund të arrijnë një pikë ku ata ta shikojnë çdo teori të re si një rrezik, çdo risi si një telash të mundimshëm, çdo përparim social si një hap i parë drejt revolucionit, dhe se ata mund të refuzojnë absolutisht për të lëvizur përpara
Të gjithë ata që kërkojnë për të shkatërruar liritë e një kombi demokratik, duhet ta dinë se lufta është mjeti më i sigurt dhe më i shpejtë për ta bërë këtë.
Në një revolucion, si në një roman, pjesa më e vështirë është të shpiket fundi.
Në politikë urrejtjet e përbashkëta janë pothuajse gjithmonë baza e miqësisë.
Ata që përçmojnë popullin, kurrë nuk do të marrin më të mirën nga të tjerët, as nga vetja.
Asnjë luftë e zgjatur nuk mund të dështojë së rrezikuari lirinë e një vendi demokratik.
Ka dy gjëra që një popull demokratik gjithmonë do t’i ketë shumë të vështira: për të filluar një luftë dhe për t’i dhënë fund asaj.
Një amerikan nuk mund të bisedojë, por ai mund të diskutojë dhe diskutimi i tij kalon në një disertacion. Ai flet me ty sikur po flet në një mbledhje; dhe nëse ndodh të kalojë në një diskutim të ngrohtë, ai do t’i thotë “Zotërinj” personit me të cilin është duke biseduar./Konica.al