Medina Pasoma

21 vite pas luftës së fundit në Kosovës, u nënshkrua memorandum bashkëpunimi mes Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sportit dhe Bibliotekës Kombëtare për projektin i cili do të dokumentoj historinë e krimeve serbe në fshatin Krushë e Madhe, “Kujtesa e Kosovës: Rrëfimet e të mbijetuarve të masakrës së Krushës së Madhe”, shkruan KultPlus.

Kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti, ministrja për Kulturë, Rini dhe Sport Vlora Dumoshi, kryetari i Bibliotekës Kombëtare Fazli Gajraku, kryetari i Komunës së Rahovecit dhe ai i fshatit Krushë e Madhe, rektori i Universitetit të Prishtinës dhe profesorë të tjerë kishin zënë vendet e tyre në ambientet e Bibliotekës Kombëtare për të dëgjuar për projektin i cili do të mbledh dhe dokumentoj rrëfimet e të mbijetuarve të masakrës së Krushës së Madhe, në 300 intervista që priten të realizohen nga Biblioteka Kombëtare dhe Universiteti i Prishtinës, gjegjësisht dega e Antropologjisë në kuadër të Fakultetit Filozofik.

I pari që morri fjalën ishte kryetari i Bibliotekës Kombëtare, Fazli Gajraku, për të folur për projektin “Kujtesa e Kosovës: Rrëfimet e të mbijetuarve të masakrës së Krushës së Madhe”, nismëtare e iniciativës të së cilës ishte Ambasada e Shteteve të Bashkuara të Amerikës në Kosovës.

Gajraku tha se projekti i mbledhjes dhe ruajtjes së rrëfimeve të të mbijetuarve të masakrës së Krushës së Madhe është një pjesë thelbësore e ndjeshme dhe e ngutshme e punës së tyre.

“Rrëfimet e të mbijetuarve dhe dëshmitarëve të Krushës së Madhe do të japin pamjen më të drejtpërdrejtë dhe më të pandërmjet të dëshmitarëve që me sy panë mizoritë e forcave serbe ndaj banorëve të urtë e paqësor të Krushës së Madhe”, u shpreh Fazli Gajraku.

Ndër të tjera, kryetari i Bibliotekës Kombëtare bëri të ditur për ata të cilët do të merren me këtë projekt, ku përmendi se Gresa Maliqi do të jetë drejtuese, Rudina Tahiraj, Liridon Zekaj bashkëpunëtorë, këshillues profesional dhe mentor Arsim Canolli dhe si asistentë të këtij projekti do të jenë Shemsi Krasniqi dhe Tahir Latifi.

Në fjalimin e tij kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti u shpreh se ky projekt është një përpjekje e madhe që i ka munguar dokumentimit dhe kujtimit të luftës së Kosovës.

“Ky projekt për mbledhjen e rrëfimeve të të mbijetuarve të masakrës së Krushës së Madhe i jep frymë të veçantë një qendre të kujtesës të Kosovës këtu në Bibliotekën Kombëtare, e cila tash e disa vite mbledh, i dokumenton dhe promovon historitë e Kosovës, në veçanti rrëfimet e ngjarjeve dhe periudha më të veçanta, më të trishta por edhe më të mëdha të historisë së popullit të Kosovës”, theksoj kryeministri i vendit.

Në anën tjetër, ministrja e Kulturës, Rinisë dhe Sportit, Vlora Dumoshi e cilësoj masakrën e Krushës së Madhe si një ndër më mizoret e historisë së Kosovës dhe e quajti si një të arrirë këtë iniciativë për dokumentimin historik.

“Përveç dhënies zë të mbijetuarve dhe dëshmitarëve të Krushës së Madhe, do t’u jepet jetë dhe përjetësi historive të të vdekurve dhe të të zhdukurve të Krushës së Madhe. Gjithë çfarë la pas kjo masakër është pasqyrë e një historie të trishtë, e një dhimbje dhe pritjeje të pafundme”, u shpreh ministrja.

Dumoshi falënderoi çdo krushian që do të pranoj të ndaj rrëfimin e dhimbshëm të tyre për masakrën, teksa bëri thirrje që iniciativa të tilla të merren edhe nga Muzeu Kombëtar, Arkivi Kombëtar, bibliotekat, muzetë dhe arkivat e tjera komunale.

Kryetari i Komunës së Rahovecit, Ismajl Latifi theksoj se dëshmitë gojore për masakrat e Kosovës kanë rëndësi të madhe kur vien nga ata që i kanë parë, përjetuar dhe mbijetuar mizoritë e luftës.

“Krimi serb në Krushë të madhe është i egër, aty njerëzit tanë u vranë, u dogjën, u hodhën në Drinin e Bardhë, e një numër i tyre u zhdukën diku në Serbi. Nga 241 sa i vrau Serbia, 64 ende janë pa varre e pa shenja, ende nuk dihet se ku janë, në mesin e tyre është edhe profesori Ukshin Hoti”, theksoi kryetari Latifi.

Ai u shpreh optimist për këtë projekt dhe e vlerësoi si një nismë të mirë për të dokumentar vuajtjet, tmerret dhe tragjeditë, varret me emër e pa emër, hirin e trupave të djegur, shtëpitë e djegura nga okupatori serb.

“Të mbijetuarit e masakrave nuk janë të shumtë. Ata pak që i mbijetuan, dita ditës po mbesin edhe më pak, ka prej atyre që vdiqën pa ua dëgjuar rrëfimin, nuk i pyeti askush dhe nuk i thirri ndonjë institucion që ka për qëllim të ndaj drejtësi për viktimat”, tha Ismajl Latifi.

Shemsi Krasniqi morri fjalën për të shpalosur procedurat nën të cilat do të kaloj ky projekt, teksa njoftoi se një punë intensive dy vjeçare do të kurorëzoj dokumentimin e të mbijetuarve dhe dëshmitarëve të masakrës së Krushës së Madhe.

Ai theksoi se fillimisht do të bëhet rekrutimi i një stafi profesionist, të cilët do të trajnohen për të intervistuar këtë kategori dhe se kjo procedurë do të filloj tash dhe do të përfundoj deri më 15 janar 2021. Periudha mars-korrik 2021 do të jetë koha kur do të merren rrëfimet e drejtpërdrejta të të mbijetuarve dhe dëshmitarëve të përzgjedhur për ta ndarë historinë e dhimbshme të tyre. 250 deri në 300 intervistat e parapara si audio-vizuale, do të përkthehen në gjuhën angleze dhe serbe, si dhe do të organizohen promovime dhe shpërndarje digjitale të tyre.

I fundit i cili foli për këtë projekt ishte kryetari i fshatit Krushë e Madhe, Selami Hoti i cili theksoi se dokumentimi i kësaj masakre ishte kërkesë e tij e kamotshme.

“Fatkeqësisht Krusha e Madhe nuk është masakra e vetme ku u vranë fëmijë, mbetën mbi 148 gra të veja, mbi 550 fëmijë ngelën jetimë por, fatkeqësisht plaga e cila kullon në Krushë janë të pagjeturit”, theksoj Selami Hoti

Nga të gjitha përpjekjet e tij për vëmendje ndaj kësaj masakre, ai veçoi takimin me ish-ambasadorin e SHBA-ve në Kosovë, Philip Kossnet, i cili ishte përlotur kur kishte dëgjuar rrëfimet e të mbijetuarve.

“Një nga pyetjet e z. Kosnett ishte se “pse kërkon ta bësh këtë?” dhe “pse kërkon ta bësh edhe në gjuhën serbe?”. Arsyeja e vetme është se në Kosovë nuk janë vrarë vetëm shqiptarë por, janë vrarë edhe komunitete tjera. Në Krushë të madhe i kemi edhe 14 ashkali të cilët vazhdojnë të mbesin të zhdukur e ata asnjëherë nuk u ndanë nga ne. Në gjuhën serbe për faktin se edhe serbët duhet ta dinë historinë, gjeneratat e reja, shkencëtarët dhe historianët ta bëjnë të vërtetën të dijshme, të kapshme dhe të pranueshme”, u shpreh kryetari i Krushës së Madhe.

Në fund u nënshkrua memorandumi i bashkëpunimit të projektit “Kujtesa e Kosovës: Rrëfimet e të mbijetuarve të masakrës së Krushës së Madhe” nga ministrja Dumoshi dhe kryetari i Bibliotekës Kombëtare, Fazli Gajraku nën praninë edhe të kryeministrit të vendit, Avdullah Hotit. / KultPlus.com