Një llambë vaji qeramike e dekoruar në mënyrë të ndërlikuar dhe që daton 1 700 vite më parë, e zbukuruar me simbole të lidhura me tempullin hebre, u zbulua gjatë një gërmimi arkeologjik pranë Malit të Ullinjve të Jerusalemit, njoftoi Autoriteti i Antikiteteve të Izraelit.

“Kjo llambë unike vaji, e cila në një mënyrë emocionuese mban simbolet e Tempullit, lidh dritat e së kaluarës me festën e sotme Chanukah dhe shpreh lidhjen e thellë dhe të gjatë të kombit të Izraelit me trashëgiminë e tij dhe me kujtimi i tempullit”, tha ministri i Trashëgimisë, rabini Amichai Eliyahu.

Festa tetëditore e Chanukah, e cila filloi të mërkurën, shënon revoltën e suksesshme të Makabeve kundër mbretit Seleucid Antiochus IV dhe ripërkushtimin pasues të Tempullit të Dytë.

Festa festohet duke ndezur një menorah, një shandanë me nëntë degë.

Dekorimet e llambës qeramike paraqesin menorahun e tempullit, një temjan dhe një lulav – dega e palmës së hurmës e përdorur në ritualet hebraike gjatë festës së Sukkot.

“Punimi i hollë artistik i llambës, i cili u gjet i paprekur, e bën atë një zbulim të jashtëzakonshëm”, tha drejtori i gërmimit Michael Chernin.

Simbolet që zbukurojnë llambën e lidhin atë në mënyrë të pagabueshme me tempullin hebre dhe traditat e tij. Kjo është veçanërisht e habitshme sepse ne kemi prova të kufizuara të një pranie hebreje në Jerusalem gjatë kësaj periudhe.

Pasi perandori romak, Hadriani shtypi revoltën e Bar Kochba në vitin 135 të es, hebrenjtë u dëbuan nga Jeruzalemi. Dëshmitë arkeologjike të pranisë së tyre në rajon gjatë shekujve III-V të erës sonë janë të pakta, duke e bërë këtë llambë një artefakt të vlefshëm për të kuptuar jetën hebreje në zonë.

Llamba është klasifikuar si një lloj “Beit Nattif”, i quajtur sipas një punishteje prodhimi të zbuluar pranë Bet Shemeshit në vitet 1930.

Sipas Benjamin Storchan, një arkeolog i kërkimit të Autoritetit të Antikiteteve, “prodhuesi i llambave përdori kallëpe guri gëlqeror të gdhendur në mënyrë të ndërlikuar, të punuar me mjete precize si dalta. Format, të prodhuara në dy pjesë, lejonin dizajne të rafinuara dhe dekorime të ndërlikuara. Pasi argjila u shtyp në kallëpe dhe u bashkua, llamba u ndez, gati për përdorim”.

Simbolet sugjerojnë se pronari i saj ka të ngjarë ta blejë atë për rëndësinë e tij fetare dhe si një përkujtim personal për Tempullin.

Storchan vuri në dukje se imazhi i menorah u bë një simbol i spikatur pas shkatërrimit të Tempullit të Dytë, duke u shfaqur shpesh në sendet personale.

“Si një enë për ndriçim, llamba mund të ketë ngjallur ndjenjën e ndriçimit të menorahut të Tempullit”, shpjegoi Storchan.

Llamba do t’i paraqitet publikut në Jerusalem gjatë Chanukah./atsh/ KultPlus.com