Anita Desai (1937), shkrimtare indiane. Disa herë në listën e ngushtë të Booker Prize, është shpërblyer me Sahitya Akademi Award më 1978 romanin ‘Fire on the Mountain’; Guardian Prize për ‘The Village by the Sea’, më 1983.  Vepra të tjera të rëndësishme: ‘The Peacock’, ‘Voices in the City’, ‘Fire on the Mountain’, dhe antologjia e tregimeve të shkrutra, ‘Games at Twilight’.

TORTË ANANASI

Nga Anita Desai

Viktori ishte një fëmijë më shumë nervoz se sa kryeneç. Por për nënën e tij nuk kishte ndonjë dallim: ajo kishte veç një mënyrë për t’u marrë me nervat dhe kryeneçët.  

‘Ty të pëlqen torta me ananas, apo jo? Epo mirë, hajde pra, vishu shpejt – po, po, shorcet e kadifenjta – këpucët e reja, po – ngutu – tortë me ananas për djem të mbarë…’.

Kështu shkoi i gjithë mëngjesi dhe, duke e përdorur joshjen e tortës së ananasit, të parapëlqyerën e tij, znj. Fernandez ia veshi djaloshit këmishën me dantella, shorcet e kadifenjta dhe këpucët e reja që ia ndryshnin gishtat e këmbëve dhe e mbajtën ulur qetësisht në kishë gjatë gjithë ceremonisë së pafundme. Ose kështu mendoi ajo, me besimin në tortrën e ananasit që rivalizohej vetëm nga besimi i saj në Zonjën Tonë nga Mali Mary, Bandra Hill, Bombay. Duke shikuar Viktorin, duke u përpjekur me mundim të përmbante frymëmarrjen e tij të zëshme të ndryshur në gjoksin e tij dhe duke u anuar poshtë të shihte çka i bënte këpucët e tij aq të vrazhda, mund të mendoje se ajo ia kishte dalë me sukses, por suksesi nuk të kënaq kurrë dhe znj. Fernandez lakmoi të mendonte sa e lehtë do të kishte qenë po ta kishte pasur një vajzë në vend të djalit. Vajzat e vogla kanë qejf të luajnë dasmash, vajzat e vogla mund të vishen me të brendshme kankan dhe fustane si zilka letër krep ngjyrë rozë dhe portokall, me flokët e tyre të lyera dhe kaçurrela të mbledhura me kurora fëshfëritëse prej lulesh letre. Ajo shikoi përreth vetes pothuajse e lodhur të dëgjonte në kishë shushuritjen dhe krakëllitjen e vajzave të hallakatura, e errët dhe e pluhurosur siç ishte, e ndriçuar aty-këtu pasdite nga një dritare shndritëse me xhama të kuq dhe të kaltër, një shkrepëtimë qirinjsh ose një kambanë e argjendtë e qetë në ajrin e mbufatur.

Kjo ia kujtoi si kishte ardhur në këtë kishë të lutej, e ndezi një qiri te Zonja Jonë teksa po e priste Viktorin, shikoi poshtë kah ai dhe u habit pse ai kishte djersirë aq shumë. Po, jaka e këmishës me dantella ishte pakëz e ngushtë dhe kisha ishte pa ajër, mbytëse, por s’ishte e hijshme nga ana e tij të djersinte ashtu. Natyrisht të gjithë djemtë e vegjël në rreshtin e saj dukej të ishin në të njëjtën gjendje – secili i kërcënuar ose shantazhuar të jetë i bindur, me heshtjen e tyre të nderë në gjokset e tyre, duke bëtë potere pazëshëm. Sytë e tyre ishn sy të burgosurish, të errët dhe duke ndritur në marren, mërzinë dhe padrejtësinë e gjithë kësaj gjëje. Kur i mbyllnin sytë dhe i luanin kokat në lutje, ishte sikurse gjysma e qirinjve në kishë po shuheshin dhe bëhej terr.

E zbutur, znj. Fernandez pëshpëriti, nën mbrojtjen e lutjeve kumbuese të kryera nga ati i thinjur me purpurin e zbërdhulur, ‘Gati se u krye, Viktor. Pas pak do të shkojmë për çaj – tortë ananasi për ty’.

Viktori nuk kishte edhe aq besim në premtimet e mamasë. Kishin një zakon t’i shtynin ose anuluar pë shkak të ndonjë gabimi të vogël aksidental nga ana e tij. Mund t’i shqyente mëngët – s’ka më para xhepi. Apo të shihte një minutë më gjatë xhaxha Arturin, i cili kishte ardhur në një vizitë nga Goa dhe kishte një vrragë mbrapa kokës së tij tullace – s’ka pra më as krem karamel për puding. Kështu pra ai s’do të kryqëzonte shikimin me të ëmën, por shikoi poshtë te këpucët e tij të pastra, i lëpiu buzët e thara dhe vrau mendjen nëse do të kishte fanta ose koka-kola aty ku do të shkonin për çaj.

Pastaj ceremonisë i erdhi fundi. Si dhe pse, s’mund ta thoshte, i zhytur aq larg nën nivelin e syve në atë liqe të dëshmitarëve pa frymë të martesës së Carmen Maria Braganzës nga Goa dhe George de Mello nga Byculla, Bombay. Ai s’kishte parë asgjë, vtëm i kishte ndjekur, pangushëllueshëm dhe në pështjellim, aromat dhe tingujt e saj, si disa krijesa nëntokësore, një urith fëmijë, që mundohet të kuptojë çka po zihet jashtë strofullit të tij dhe nëse ishte për t’u alarmuar apo tërheqëse. Tash kishte marrë fund dhe mamaja e tij po e shtypte në brinjë, për ta nxjerrë jashtë, po e ngutte duke ia shkelur thembrat dhe tash ishin duke u derdhur jashtë bashkë me baticën e njerëzve. Në derë ai pa të purpurtën e mantelit të atit, të cilit po ia jepte një lule letre rozë një vajzë që ksihte një shportë të argjentë plot me lule të tilla, fytyra e së cilës ndrinte nga vetërëndësia fanatike, pastaj gjeti veten poshtë shkallëve, u mbajt aty me bërrylat e tij dhe, posa mbërriti në nivelin e tokës, pa se mamaja e tij po bënte namin që të gjente një mjet transporti për të shkuar te recepsioni i Grinit. ‘Çajin do ta pimë te Grini, apo jo’, ia kishte përsëristur shumë herë, prej një javësh tashmë. ‘Këta de Mellosët duhet të kenë para – s’duhej të hiqnin dorë ashtu – çaj te Grini, tekembramja’.

S’është punë e lehtë, e kuptoi ajo, të gjesh ndonjërin sosh, sado që aty kishte një linjë të tërë taksish buzë trotuarit, po të gjitha u takonin anëtarëve më të rëndësishëm të familjeve de Mello dhe Braganza. Kur znj. Fernandez i ra në të kësaj gjëje, i bashkoi buzët, hodhi shikimin me një zemërim të rrezikshëm, atmosfera e ndejës nisi shpejt të tretej në acidin e humorit të keq dhe në një kërcënim për dinjitetin e saj. Viktori nisi të fantazonte si budalla t’i shpëtonte asaj nga dora me të cilnë e mbante dhe t’ia behte në ndonjë dyqan cikërrimash për patina dhe të dilte fluturimthi para gjithë karavanit mbi një çift magjik, të arrinte te Grini para nuses, duke e humbur mamanë rrugës… Por ajo i gjeti dy ulëse, tamam me kohë, në një taksi në të cilën tashmë gjendej një grua të shkurtë të madhe me një fustan rrjete rozë dhe një burrë i gjatë i thatë me një mollë adami që rrekej të dilte mbi papijonin e tij të shtrënguar dhe pastaj kthehej prapë mbrapa me një krak të zhurmshëm. Që të katërt u ulën të ngjeshur për njëri-tjetrin dhe gruaja rikujtoi disi se sa e bukur kishte qenë Karmel Maria dhe se si de Mellosi nuk mund të ishte aq në nevojë, çaj te Grini tekembramja. ‘Te Grini’, u çor gruaja me fustanin rrjet rozë te veshi i shoferit të taksisë dhe i dha fundit të saj një tundje të fortë sa e përplasi Viktorin për derës. U ndje sikur do të përfundonte jashtë, se nuk ishte i dëshiruar, se nuk e kishte vendin aty. Kjo do ta ketë bërë të dukej i lënduar, ngase mamaja e tij e shtrëngoi me dorën e saj dhe i pëshpëriti, ‘Je treguar djalë për së mbari – tortë ananasi për ty’. Viktori qëndroi ulur, pa marrë frymë. Burri me mollën e adamit e zgjati qafën e tij gjatë e më gjatë, duke e rrotulluar kokën dhe nuk tha asgjë, por bretkosa në fytin e tij gërgëriti. 

Kur zbritën nga taksia, Viktori shikoi rreth vetes mrekullitë e portit të Bombayt teksa më të moshuarit përpiqeshin të tregoheshin të sjellshëm dhe prapë s’po e paguanin taksinë. Po ta kishte sjellë babai i tij këtu gjatë shëtitjes së të dieles, me traget dhe me pijen e freskët të arrës së kokosit për ëmbëlsim, do t’i kishte shijuar dautë* arabe me velat e tyre të përlyera, anijet, anijet çisternë, çafkat dhe Portën e Indisë si një version me ngjyra të fotografive në librin e tij të historisë, por ishte krejt e papritshme. I ishte premtuar një tortë ananasi te Grini, mjaftueshëm e madhe në vetvete – dhe s’i kishte mjetet që t’ia dilte me Portën e Indisë.

Instinktivisht zgjati dorën të kapte dorën e mamasë së tij dhe pati një shok tjetër – ajo kishte veshur një palë dorashka, krejtësisht të reja me një lidhëse najloni krikëllitëse, si fasha të freskëta në duart e saj të purpurta. Ajo e shtrëngoi dorën e tij dhe i tha, ‘Po deshe të bësh pish-pish, ma thuaj, do ta gjejmë tualetin. Mos i lag pantallonat, mor burrë’. I tmerruar, ai u largua, por ajo e kapi për jakës, e tërhoqi kah hoteli dhe përpjetë shkallëve për në dhomën e çajit ku do të shërbeheshin pije freskuese për të kremtuar martesën e Karmen Marisë dhe Xhorxh de Mellos. Bendi ende po luante ‘Po vjen nusja’, kur Viktori dhe mamaja e tij u futën brenda. Edhe aty u përsërit skena e taksisë: këtë herë znj. Fernandez po kërkonte ulëse në një tavolinë të përshtatshme, po s’po mund t’i gjente, pastaj e pa një kamerier i shkathët, i mësuar me skena të tilla, e ktheu në anën tjetër dhe e orientoi drejt një tavoline ku ishin dy veta. Tavolinat ishin rregulluar në formë të shkrinjës E dhe ishin mbuluar me mbuloja të bardha. Vazo të vockla kufizonin qendrat e tavolinave, duke përhapur aromë të fortë ziniesh dhe një të dobët mëtrike. Mysafirët, shefi dhe të tjerët, dukeshin të trazuar nga ai mbarështim, shkonin sa andej-këndej, duke bërë ca rregullime e rirregullime, por stafi nuk dukej aq i mëdyshur përkitazi me protokollin. E organizuan ndejën mjeshtërisht, i shtruan tavolinat në mënyrë të pashoqe dhe kur bendi ia kërciti këngës ‘Do Re Mi’ nga Tungulli muzikor, e sollën brenda tortën e dasmës. Të gjithë u zgjatën të shikonin Karmen Marinë se si po e priste dhe mamaja e Viktorit e pickoi atë që fort sa e bëri të brofte nga karrigia, duke i pëshpëritur, ‘Ngritu nëse nuk mund të shohësh, mor burrë, ngritu në këmbë dhe shikoje Karmen marinë duke e prerë tortën’. Pati një shoërthim të qeshurash, duartrokitke dhe përgëzime të ngjirura me një prapavijë vulgare që e nervozoi Viktorin dhe e bëri të zhytej në karrigën e tij, pothuajse goxha i pështirosur.

Bendi po luante një version të gjallë të ‘Jam gjashtëmbëdhjetë, për shtatëmbëdhjetë’, kur Viktori dëgjoi një tingull të çuditshëm, si një gërçamë e mbetur në fyt. Edhe të tjerët e dëgjuan, ngase befas karriget po tërhiqeshin mbrapa, njerëzit po ngriheshin në këmbë, disa prej tyre bënë ca hapa mbrapa dhe gati se ranë mbi Viktorin, i cili ngutasi u çua nga karrigia e tij. Nëna e nuses, me rrjetat e saj rozë dhe të argjenda, ngarendi, duke qarë, ‘Oh jo, oh jo, jo, jo!’.  

Dy karrige më poshtë ishte burri me qafën e gjatë të hollë molla e adamit e të cilit ngrihej dhe ulej në një mënyrë të trishtueshme. Vetëm se tash nuk ishte ulur. Ishte shtrirë në karrigen e tij, me kokën që varej mbi shpinore në një mënyrë të çuditshme të çlirë, si të ishte e varur në fundin e një litari. Gruaja me fustanin rrjetë të purpurt po përkulej mbi të duke bërtitur, ‘Aub, Aub, Aubrey im i dashur! Ndihmojeni të dashuri tim Aubrey!’. Viktori u rrëqesh dhe bëri një hap mbrapa derisa dikush e kapi dhe e mbajti.

Dikush kaloi përbri – me gjasë ndonjëri nga ata kamerierët e rinj vetëbesues që i dinë të gjithë ato që duhet të dihen – duke u çirrur, ‘Telefonojeni ndonjë doktor, shpejt! Thirre dr. Patelin!’, pastaj pati një ofshamë të gjatë të thekët përgjatë gjithë tavolinës që dukej se vinte nga gruaja me fustanin prej rrjete të purpurt, ose mbase nga nëna e nuses, për këtë nuk mund të ishte i sigurt Viktori: ‘Oh, po pse duhej të ndodhte bash sot?. Po a nuk mund të shkonte një ditë tjetër?’ Karme Maria, nusja, nisi të ngashërehej e lemeritur. Paskëtaj dikush e kapi të moshuarin me qafë të gjatë për gjunjësh dhe nënsqetullash dhe e nxori jashtë, me kokën dhe këpucët që vareshin si qese letre të qullura. Grupi i mysafirëve përreth tij u shpërnda dhe i bëri vend atij që pamëdyshje tashmë ishte një kufomë.

Viktori kuptoi pak gjë. Britmat dhe ngashërimat e grave të veshura për festë e vinin në pah këtë. Ashtu si edhe mënyra e mgathët dhe e hutuar si njerëzit ngriheshin nga tavolina, i shtynin mbrapa karriget dhe dilnin në ballkon, duke luajtur kokën dhe duke murmuritur: ‘Një ogur, po ta them unë, duhet të jetë ogur’. Viktori bëri një lëvizje të mëdyshur drejt ballkonit: mbase do ta shihte karrocën e mortit. Por mamaja e Viktorit ëo e mbante për krahu dhe ia ndezi një dackë të fortë. ‘Ulu, miku im’, i pëshpëriti tinëzisht, ’ja ku po vjen torta me ananas’, dhe për habinë e tij, një pjatë plot me ëmbëlsira ishte përnjëmend mbi tavolinë tash, e kremuar, e ngjyrosur dhe e hareshme. ‘Merre, merre tortën me ananas’, e nxiti, duke e shtyrë drejt pjatës dhe kur djaloshi nuk lëvizi por ia nguli sytë si të ishte kufomë në divanin e kuq Rexine, goja e saj pati një drithmë të padurueshme dhe e zgjati dorën për ta vënë tortën në pjatën e saj. E hëngri me rrëmbim. Duke e fshirë gojën, me çehren e palëkundur, tha, ‘Ma ha mendja se tash është më mirë të shkojmë’.

/Marrë nga Anita Desai, ‘The Complete Stories’, Penguin, 2017 /Gazeta Express/ KultPlus.com