Ann Beattie (1947), romanciere dhe tregimtare amerikane, e shpërblyer për të arriturat e saj nga American Academy and Institute of Arts and Letters dhe ka fituar po ashtu PEN/Malamud Award për të arriturat në tregim të shkurtër

GRAVITETI

Nga Anne Beattie

Xhaketa ime më e pëlqyer ishte blerë në L.L Bean. Nga Maine kishte përfunduar në Atlanta, ku një ish i dashuri im e kishte gjetur në një dyqan bamirësie dhe e kishte blerë për ditëlindjen time. Ishte një çikëz e ngushtë për të, por gjithsesi e mbante veshur kur më takoi. Ai më tha se sikur të mos i kisha bërë komplimente për xhaketën, thjesht do ta kishte mbajtur për vete. Në xhep gjeta një amil nitrati dhe një Hershey’s Kiss. Sheqerka ishte vendosur aty qëllimisht.

Gjatë këtyre tetë vjetëve që e mbaj, i kam humbur të gjitha kopsat, përveç asaj më të lartës – asaj që kurrë s’e mbërthej, ngase askush s’e mbërthen kopsën nën jakë. Katër kopsa kanë humbur, mirëpo mund ta kthej në kujtesë se si më ka humbur vetëm atë të parafundit: e pashë të lëkundej, por mendoja se do të mbante. Më vonë, kruspullosur në dysheme, thashë me vete: “Arsyeja më thotë se derisa nuk kam lëvizur nga kjo karrige banaku, atëherë duhet të jetë pikërisht këtu në dysheme”, duke shikuar e dehur drejt në dysheme përposh karrigës sime në Café Central.

Nikut, njeriu me të cilin jam duke ecur tash, me gjasë s’do t’i binte tamam xhaketa. Do të donte të mos më binte as mua, po ashtu. I urren xhaketat. Kur i thashë se po mendoja të blija një shall dimri, ai më sugjeroi se bishtalecat mund të shkonin për bukuri me xhaketën. Ndalej nëpër dritaret e dyqaneve, duke më ofruar të ma blinte ndonjë triko, ndonjë pallto. Asgjë fare.

“Po luaj mendsh”, më tha Niku, “dhe ti je e dëshpëruar, ngase ke humbur kopsat”. Vazhdojmë të ecim. Më nxjerr anash. “Kopsat fare lehtë mund të jenë zare”, tha ai.

“Ke luajtur ndonjëherë me zare?”.

“Të luaj me zare?”, pyeti ai. “A nuk është se thjesht i shikon?”.

“Nuk ma ha mendja. Mendoj se ekzsiton një lojë që mund të luhet me to”.

“Kisha kuti cigaresh plot me zare kur isha fëmijë. A s’është e mrekullueshme. Kisha zare, pulla, monedha dhe copa të prera të Playboyt”.

“Të gjitha njëherit?”.

“Si po mendon?”.

“A nuk janë pullat më të hershme se fotografitë e Playboyt”.

“Të së njëjtës kohë. Unë përdorja xhamin zmadhues për fotografitë në vend të pullave”.

Ana e majtë e xhaketës sime e mbulon anën e djathtë, krahët e mi janë të kryqëzuar puthitshëm përpara dhe kështu e mbaj atë të mbyllur. Niku e vëren këtë dhe thotë: “Nuk është edhe aq ftohtë”, duke e vënë njërin krah rreth supeve të mia.

Ka të drejtë. Të premten e fundit pasdite, doktori më tha se do të më duhej të shkoja të mërkurën në spital, pasnesër, që të bëja një test për të marrë vesh nëse ndonjë bllokadë në kanalin fallopian ma kishte shkaktuar dhimbjen në anën time të majtë dhe unë jam frikacake. Kurrë s’kam besuar asgjë nga The Bell Jar përveç idesë paranoike të Esther Greenwoodit se kur je e pavetëdijshme ndien dhimbjen dhe më vonë harron se e ke ndier atë.

Ai e tërhoqi krahun. Unë vazhdoj që me njërën dorë të mbahem ngjeshur në xhaketën time, ndërsa me dorën tjetër ia përthekoj kyçin e dorës, në këtë mënyrë ai do ta nxjerrë dorën nga xhepi.

“Ma jep dorën”, i them. Vazhdojmë të ecim kështu.

Kopsat e tjera ranë pa u dukur fare se ishin çliruar. Ranë dimrit të kaluar. Kjo bëri vaki atëherë kur rashë në dashuri me Nikun e gjërat e tjera dukeshin fare të parëndësishme. Atëherë shkova me mendjen se gjatë dimrit do të shikoja për kopsa të reja. Tash jemi në tetor, është ftohtë. Po ecim nëpër Fifth Avenue, veç pak blloqe tutje spitalit ku do të bëj testin. Kur ai ta kuptojë këtë, do të marrë një rrugë anësore.

“S’do të vdesësh”, thotë ai.

“E di”, them, “dhe do të ishte budallallëk të merakosesha për çkado që është më pak se vdekja, apo jo?”.

“Mos u kap me mua”, thotë ai dhe më kthen drejt Ninety-sixth Street.

Nuk ka yje kësaj mbrëmjeje, kësodore Niku po flet për yjet. Më pyet në i kam marrë ndonjëherë me mend mendimet e astronautit të parë duke e kthyer teleskopin e fuqishëm kah Saturni dhe duke parë jo vetëm planetin por edhe unazat – rrathët e tymtë. U ndal të ndizte një cigare.

Krizantemat e mbjella mes Park Avenue janë thjesht një turbullirë në terr. Mendja me vete te lulet e de Heemit: lëviz ngjitur njërës prej atyre pikturave dhe e sheh një kërmill të bërë lëmsh në dru dhe insekte të imëta që shtresëzojnë gjethet. Ndodh nganjëherë, kur sjell lule brenda nga kopshti – një kërmill që duket dhe ndihet si qelb, duke u kacavarur nëpër kërcell.  

Të premtën e fundit Niku tha, “S’do të vdesësh”. Doli nga shtrati dhe më largoi nga vazoja e luleve. Ishte dita kur kisha shkuar te doktori, pastaj shkuam të vizitonim Xhastinin për vikend. (Dhjetë vjet më parë, kur Niku nisi të jetonte me Barbarën, Xhastini ishte fqinji i parë në West Sixteenth Street.) Gjithçka ishte e lezetshme, ashtu siç është gjithmonë në shtëpinë e Xhastinit në fshat. Kishte një vazo floksesh dhe luleshqerrash në dhomën e gjumit dhe kur shkova t’u merrja erë luleve pashë kërmillin dhe thashë se dukej si qelb. Bile as që ndieja neveri – veç keqardhje kishte, aq kureshtje sa ta prekja me gisht.

“Xhastini nuk do ta dijë pse je duke u qaravitur. Xhastini nuk e meriton këtë”, pëshpëriste Niku.

Kur e prek, kërmilli nuk mblidhet. As kur është duke ecur.

Fakt: emri i saj është Barbara. Ajo është nga Boulder Dam. Është imëcake, e bukur dhe ka një ndikim mbi të sado që nuk janë martuar kurrë, ngase ajo kishte qenë aty e para. Ajo është nga Boulder Dam.

Vitin e kaluar i kaluam Krishtlindjet te Xhastini. Justini donte të mendonte për ne si një familje – Niku dhe Xhastini dhe unë. Familja e tij e vërtetë është një hallë, në Zelandën e Re. Kur ai ishte fëmijë, ajo i gatuante biskota të trasha që kurrë s’mund t’i përbinte. Idetë e Justinit janë më romantike se të miat. Ai mendon se Niku duhet ta harrojë Barbarën dhe duhet të vendoset bashkë me mua në banesën ngjitur me të tijën që është në shtitje. Xhastini, me pantofla termale dhe çorape me vija të ngritura deri mbi gjunj nën pizhamat e tij të bardha, duke përgatitur çajin e gjumit, më thotë: “Përmende një gjë më patetike se sa një bythec i ftohur”.

Barbara thirri dhe ne bëmë tonën që ta injorojmë. Unë dhe Xhastini po hamë portokaj të ftohtë pas darkës së Krishtlindjeve. Xhastini na i mbushi gotat me shampanjë. Niku foli me Barbarën në telefon. Xhastini i fiku qirinjtë dhe ne dy po rrinim në terr, Niku në telefon. Shikonim të hutuar mbi supet e tij në qoshkun tashmë të errët.

Duke ndenjur në kuzhinë atë natë vonë, Niku kishe thënë, ”Xhastin, thuaja të vërtetën. Tregoji se gjatë Krishtlindejve ti bie në dëshpërim dhe kjo është arsyeja pse dehesh. Tregoji se nuk është për shkak të një telefonate të shkurtër nga një grua që kurrë s’e ke dashur”.

Xhastini po ziente çaj prapë, për t’u bërë esëll. Dora e tij ishte mbi vlues, duke u ulur një inç më poshtë, gjysmë inçi më poshtë…

“Luaj bole pak me të”, më pëshpëriti. “Mos ji ajo që digjet”.

Një grua po ecën pas nesh, mban një kapele të kaltër me pupla që duken sikur të ishin shigjeta të ngulura në strehën e saj nga indianë të çmendur. Ajo buzëqeshi ëmbëlsisht. “Gjarpërinjtë po vijnë zvarr nga Ferri”, tha ajo.

Në një bar, në Lexington, Niku tha, “Ma thuaj pse më do kaq shumë”. Pa marrë frymë fare, ai tha, “Mos bëj analogji”.

Kur e lëshon veten – kur është i përhumbur – është i përhumbur pjesërisht në të. Është sikur se të ishte duke ecur thellë e më thellë një pylli dhe unë të kisha rrezikuar ta ndaloja t’u merrte erë ca luleve magjepsëse, ose ai të kishte gjetur ndonjë pellg dhe të kishte rënë në të si Narcisi. Nga ajo sa më kishte thënë në lidhje me Barbarën, e di se ajo është e mendjemprehtë dhe e këndshme.

Shtrirë mbi letrën e ftohtë të bardhë në tavolinën e ekzaminimit të doktorit, u mundova të përqendrohem jo në atë që po bënte ai, por te njëra vidhë që mbante njërën prej katër qosheve të dritës së rrafshët të bardhë të tavanit.  

Si fëmijë njëherë pata humbur në mal. Kisha një lule radhiqe me vete dhe e përdorja, pa shpresë, si një llambë dore, qendra e verdhë rrezja ime imagjinare. Prindërit e mi, të cilët do të kishin mundur të më shpëtonin, ishin të dehur në një ndejë në oborrin e pasëm teksa unë po merrja rrugën e gabuar, larg prej shtëpive që mund të shihja. Pata ecur ngadalë-ngadalë, e frikësuar.

Niku më bie në qafë për këtë. Ai mendon se unë jam e përhumbur në jetën time. “Në rregull”, them unë derisa ai më shtyn të eci më shpejt. “Gjithçka është simbolike”.

“Si mund të më hedhësh poshtë kur bën krahasime për gjithçka?”. “Nuk bëj”, them. “Mënyra se si flet më bën të lëshoj pe qëllimisht që të më mposhtësh. Je kritikuese si mësuese”. Ecja mori fund. Ka bërë atë që kam dashur: kemi kaluar bllokun e tridhjetë deri te apartamenti i saj, në vend se të marrim një taksi dhe nëse ajo është në ankth dhe është duke shikuar nga dritarja, ai do të ecë deri te dera e hyrjes me mua dhe ajo do të shohë të gjitha – madje edhe puthjen.

Ai habitet se si mua më ndodhin në të njëjtën kohë variacionet e asaj që i ndodh Barbarës. Ajo i kishte prerë flokët po atë ditë që i kisha rregulluar të miat. Kur shkova te dentisti dhe ai më tha se mishi i dhëmbëve po më tërhiqej ngadalë, shpresova se ajo do të ma kapërcente me dhëmbët e saj çatallë. Në vend të kësaj, kur ija ime nisi të më dhimbtte, ajo pati dhimbje më të mëdha. Tash po bëhet më mirë, është kthyer në apartament pas një operacioni në unazat kurrizore dhe ai po rri me të përsëri.

Vjeshtë, 1979. Gjatë ecjes pamë një çift duke u puthur, tre njerëz duke i shëtitur qentë, një çift duke u grindur dhe një taksist të parkuar para hyrjes së një dyqani, duke e ndërruar një farmerkë me një lëkurë të zezë. Vuri një kapelë lëkure, rrasi xhaketën në ulësen e prapme dhe ia shkeli, duke bërë një rrotullim në formë patkoi në Park Avenue, për në qendrën e qytetit. Një burrë më shikoi thua se më kishte gjetur në këmbë mbrapa një tezge të një kabine për puthje dhe një grua ia hodhi Nikut një asi shikimi që e bëri të qeshte para se ajo të largohej aq sa të mos dëgjonte.

“S’e honeps dot”, tha Niku.

Nuk e kishte fjalën për marrëzitë e New Yorkut.

E hap derën e jashtme me çelësin e tij, pas puthjes, dhe për një minutë qëndrojmë ngjitur për njëri-tjetrit në hapësirën mes dyerve të mbyllura. E kam quajur burg. Kofin. Dy astronautë, të lidhur në rrugën e tyre drejt hënës. Kam qëndruar aty dhe kam ndier, më shumë se njëherë, lehtësinë e një personi që nuk mbahet në vend nga graviteti, por jorëndesa ime ishte prej trishtimi dhe frike.

Barbara është lart, duke pritur, dhe Niku nuk e di çfarë të thotë. As unë. Më në fund, për të thyer heshtjen, më tërheq pas vetes. Më thotë se kur ia kërkova dorën më herët, e quajta atë “dora”.

Dora e tij e djathtë është e nderë, thonjtë në kockëm mes gjinjve të mi. Shikoj poshtë për një sekondë, mënyra se si një kirurg mund të ketë një moment dyshimi, o mbase një moment vetëbesimi, duke shikuar dorezën e tejdukshme të gomës, të ngjitur për lëkurës: dora e tij dhe jo dora e tij, gati të bëjë diçka të rëndësishme ose fare të parëndësishme.

“Çdokush tjetër do të kish me thënë ‘dorën tënde’”, thotë Niku. “Kur ti e the në atë mënyrë, e bëri të tingëllonte thua se dora ime ishte e shtrupëzuar”. E përkëdhel xhaketën time. “Ke gjetur mbulojën tënde të sigurt. Lërmë t’i mbaj të gjitha palët së bashku. Jashtë, të paktën”.

Shtrupëzuar, ajo dorë do të ishte një simbol nga Magritte: një kështjellë mbi shkëmb, duke lundruar mbi oqean; një mollë e gjelbër pa trung.

Vetëm, do ta kisha njohur kudo.

/Marrë nga Ann Beattie, ‘The Burning House’, Vintage, 1982 /Përkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com