Jeta Zymberi

Në një atmosferë ku mbizotëronte respekti dhe kujdesi për trashëgiminë e një njeriu të jashtëzakonshëm, dje, dritat e KultPlus Caffe Gallery u zbehen në një ceremoni të veçantë përkujtimore. Pen Qendra e Kosovës, mblodhi miq e dashamirë për të ndezur flakën e nderimit për jetën dhe veprën e një figure ikonike, arbëreshit Zef Chiaramonte, i cili u nda nga jeta më 11 shkurt 2024, shkruan KultPlus.

Fjalët e përulura të personaliteteve të shquara si Don Lush Gjergji, Ibrahim Kadriu, Dije Demiri Frangu, Sali Bashota dhe Xhavit Beqiri, rezonuan në ambientin e ngrohtë të galerisë, duke rikujtuar kujtimet dhe emocionet që lidhnin secilin prej tyre me këtë personalitet të respektuar.

Arbëreshi i shquar, i lindur në Sicili por i lidhur me zemër me shqiptarët, Zef Chiaramonte ishte një figurë e shquar, një frymëzues dhe një përfaqësues i pasionuar i identitetit të kombit tonë. Për të, Prishtina ishte si një shtëpi e dytë, një qytet që ai e përcillte me dashuri të pafund.

Me një vizion të qartë dhe një qëllim të lartë, Zef Chiaramonte mbeti i përkushtuar në misionin e tij për të promovuar dhe për të ruajtur trashëgiminë e kulturës shqiptare. Si pjesëmarrës i rregullt i Seminarit Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, ai tregonte pasionin e pafund për dijen dhe një angazhim të palëkundshëm për të ruajtur identitetin tonë kombëtar.

Edhe në këtë ceremoni të rëndësishme, miqtë dhe dashamirësit e tij e nderuan atë me respektin dhe admirimin më të sinqertë, duke e lartësuar atë në piedestalin e një inspirimi të përhershëm për brezat e ardhshëm.

Profesori Sali Bashota e hapi këtë takim me një minutë heshtje si nderim për jetën dhe veprën e Zefit, për të vazhduar tutje të shpreh gjithë mirënjohjen e tij për këtë figurë të rëndësishme.

“Zef Chiaramonte ka qenë shumë i lidhur me Kosovën, sa mund të themi se është arbëreshi i Kosovës. Ai kishte një bashkëpunim të përzemërt me presidentin Ibrahim Rugova, me kryeplakun e Kosovës, Anton Çettën, me Don Lush Gjergjin, e shumë e shumë miq të tjerë në Kosovë, ku në mesin e tyre jemi edhe disa nga ne këtu”, tha Bashota i cili tutje tregoi se në fund të javës ai i kishte premtuar të ja dërgonte poezitë e tij për botimin e librit në Kosovë, gjë të cilën nuk arriti ta bënte.

“Jam shumë i lumtur që libri do të botohet në Kosovë, sepse kam shumë miq në Kosovë dhe e kam Kosovën në shpirt”, i kishte shkruar Zefi profesorit Bashota vetëm tri ditë para se të ndahej nga jeta.

“Secili nga ne që kemi njohur, kemi shumë kujtime të dashura me Zefin sepse vërtet ishte i përzemërt, i afërt me të gjithë, me një përzemërsi të rrallë dhe lirshëm mund të them se nuk mund të gjej një të dytë si Zefin”, tha Bashota.

Tutje fjalën e mori kryetari i PEN Qendrës së Kosovës, Binak Kelmendi i cili u shpreh se Zefin nuk e ka njohur fizikisht por ja njeh mirë poezinë dhe vlerësoi se poezitë e tij janë një vlerë e pazëvendësueshme.

Ndërsa Don Lush Gjergji ishte një bashkëpunëtor i përhershëm me Zefin edhe në rrethanat më të vështira të Kosovës, sidomos në kontributin e tij në strehimin e refugjatëve në një periudhë shumë të vështirë për popullin tonë.

Don Lush Gjergji dhe Zefi ishin njohur dhe shoqëruar qysh gjatë studimeve në Romë (1968 – 1995), dhe nga atëherë kishin bashkëpunuar për çështjen tonë kombëtare arbëreshe – shqiptare.

“Ai dallohej me gjallëri, kulturë, gjuhë, pamje, dukuri, mbi të gjitha me shpirtin e tij të madh arbëror, me atdhedashuri të spikatur, me vrull dhe vullnet të fortë dhe të madh për të mësuar, mbi të gjitha me krijimin e miqësisë dhe vëllazërisë kudo në meset tona: në Kosovë, Shqipëri, Maqedoni, Mal të Zi, në diasporë tonë evro-amerikane”, tha Don Lush Gjergji teksa potencoi se gjatë diktaturës së Slobodan Miloševićit, Zefi ishte “zëri dhe ndërgjegjja jonë”  në Itali dhe më gjerë.

Tutje, Don Lush Gjergji përcolli para publikut disa fjalë që Zefi ia thoshte shpesh: “Është vërtet mrekulli ekzistenca dhe mbijetesa jonë shumëshekullore, kudo, sidomos për ne Arbëreshët. Ju e keni përballuar perandorinë turke – otomane, më vonë atë serbo – sllave, ndërsa  ne Italinë (latinët), dhe me çdo çmim kemi mbetur dhe jemi vetvetja… Tash na nevojiet si kurrë më parë “gjaku ynë i shprishur”, bashkimi dhe bashkëveprimi ynë, që në këtë globalizëm, mos të shkrihemi dhe të zhdukemi… Admiroj Presidentin e Kosovës, Dr. Ibrahim Rugovën, kryeplakun Prof. Anton Çettën, shumë intelektualë dhe krijues shqiptar kudo, në Shqipëri, në Kosovë, në Maqedoni, në diasporë, në veçanti Imzot Nikë Prelën, njeriun e Provanisë hyjnore dhe të historisë sonë të afërt.  Historia jonë është vërtet mrekulli. Nga “gjaku ynë i shprishur” doli në pah botëror edhe Shën Nëna Tereze, si filizë  apo “Gonxhe” e re e trungut tonë të moçëm…”, ishin fjalët që Zefi ia thoshte Don Lush Gjergjit, i cili tregoi tutje se Zefi ishte i angazhuar në dhënien e kurseve të ndryshme gjuhësore dhe kulturore në Palermo dhe në pjesë të ndryshme të Siçilisë, për ta mbajtur të gjallë “shpirtin arbëror”.

Ndërsa shkrimtari Ibrahim Kadriu theksoi portretin e tij të jashtëzakonshëm dhe vlerësoi poezinë e tij.

“Unë pata rastin të takohem me të në Palermo, ku kishim disa takime letrare. Ai vërtet entuziazmin e tij e ka shprehë para çdo shqiptari, para çdo intelektuali që e ka takuar.”

Një dorëshkrim online i poezive që Zefi ja kishte dërguar Kadriut, ishte si një urë lidhëse e bisedave të tyre.

“Zefi e kishte vargun e shkurtë, kuptimplotë, me figuracione dhe përfshirje të të gjitha trevave shqiptare, kjo tregon patriotizmin e tij që e ka shprehur edhe në poezi”.

“Ai ishte i pandryshueshëm, ai Zefi i përhershëm në atë entuziazmin e tij patriotik. Andaj, Zefi e ka merituar këtë takim, ndoshta edhe në një mënyrë më spektatolare”, tha Kadriu.

Ndërsa profesoresha Dije Demiri Frangu e cila poashtu kishte shumë miqësi me Zefin, kishte bërë edhe një shkrim për librin e tij të cilin e solli para të pranishmëve.

“Ajo çka realisht më bëri përshtypje gjatë këtij takimi, është fakti që Zefin po e njohim të gjithë njësoj dhe kjo ka shumë rëndësi. Zefi ishte një njeri shumë urban, shumë i kulturuar, shumë i ditur, shumë i preokupuar para së gjithash për kulturën dhe historinë e popullit”, tha Dija teksa tutje foli për poezinë e tij që sipas saj dashuria në poezinë e tij vjen si e plotë.

“Zhgënjimi, pabesia, trishtimi e kategori tjera të psikologjisë së njeriut, që i hasim në poezinë e shumë autorëve, tek Zefi janë në formën latente. Në lexim e sipër, kjo mungesë nuk manife-stohet si mungesë estetike, por për-kundrazi, ndahesh nga libri me një forcë për besimin në jetë dhe me idenë se poezia është e madhe edhe kur nuk është e mbushur dëshpërim, sepse dashuria tek ky autor, si një nevojë emocionale, konstituohet në vargje përmes respektit dhe dhembshurinë, e më rrallë, përmes pasionit momental”, tha Dija duke potencuar se autori është mjeshtër i ndërtimit të detajeve.

“Libri i Zefit “Vulë uji”, duhet shikuar si një vazhdimësi artistike të letërsisë arbë-reshe në përgjithësi, dhe asaj të Horës së Arbëresh-she të Sicilisë, në veçanti. Është një dëshmi estetike se atje rrah ende damari i fjalës së bukur arbëreshe. Zef Kijaramonte, që është një Zef i Zefëve arbëresh, dëshmon se se arbëreshët, themeluesit e Rilindjes sonë Kombëtare, mbeten pjesë e shtyllës së fortë kombëtare”, tha profesoresha.

Ndërsa Xhavit Beqiri shpalosi një vlerësim kritik për veprën “Vulë uji” ku shpalosi elementet kryesore në vargun e autorit.

“Pasi e kam rilexuar librin, mund të theksoj se uji është figura/sinekdokë e këtij poeti. Varësia e emrit të autorit sikur është mbuluar nga ky lloj i veçantë i metonimisë, nga titulli – Vulë uji”, tha Beqiri duke vlerësuar vjershat e këtij libri të vogël në format, po të pasura në vlerë estetike, përkufizohen si vjersha “malli”, pra, dashurie.

“Në vargun e Kjaramontes edhe vjershat e mirëfillta erotike dalin me një ndjeshmëri (sensualitet) të vecantë, ku hijeshia e formës ijep vlerë estetike shprehjes poetike, duke e thyer me elegancë çfarëdo vrazhdësie të pritshme të përshkrimit të aktit (real) jetësor.”

Krejt në fund, Beqiri u shpreh se poezia e vëllimit “Vulë uji”, sado që të krijon përshtypjen e njëfarë mallëngjimi apo trishtimi të lehtë, ajo, para së gjithash, karakterizohet tejetej nga vizioni i poetit për ngadhënjimin e së bukurës ndaj ndaj të shëmtuarës, të dashurisë ndaj urrejtjes.

“Është poezi me tone të thella të përvojave sublime personale të autorit, që shkrihen e pikëtakohen me lehtësi me përvojat dhe me vlerat e përgjithshme të shoqërisë njerëzore”.

Në këtë ceremoni të ndriçuar nga ndjenjat e thella, nuk munguan as poezitë e bukura të Zef Chiaramonte të cilat u ringjallën në zemrat e të pranishmëve, duke e bërë të pranishëm kontributin e tij të padiskutueshëm në fushën e letërsisë dhe kulturës arbëreshe. / KultPlus.com