Elona, e bija s’mund të thotë dot asnjë fjalë. 27 shkurti është dita kur përcillet me nderime dhe lot për në banesën e fundit, nëna Sadije Agolli. Shkoi pranë Dritëroit, dy vjet pas vdekjes së tij. Pesha e dhimbjes është dyfishuar. “Kishim lënë shumë punë në mes me mamim”-ia plas vajit Elona. Ishin punë që lidheshin me veprën e shkrimtarit të madh Dritëro Agolli. Elona ka zbuluar edhe disa shënime të nënës Sadije, shënime që dëshmojnë shumëçka e dëftojnë të thëna e të pathëna për kohën, për raportet me të panjohurën botë të Perëndimit.

Vajza e tyre është krenare kur zbulon këto shënime të sinqerta të prindërve të saj. I quan me të drejtë fisnikë e plot vlera. Kjo thjeshtësi rrëfimesh në ditarin e mbajtur gjatë qëndrimit disaditor në Francë, na bënë që t’i rikthehemi bisedës së ndërprerë me Sadije Agollin, që u përcoll për në banesën e fundit si një kryezonjë, si një pjesë e pandarë e trupit të shkrimtarit Dritëro Agolli që ndërroi jetë dy vjet më parë, më 3 shkurt 2017.

Fjalë, ndjenja dhe kujtime fantastike nga Sadije Agolli!

                   08.06. 1990

“Kemi katër ditë në hotelin Monparnas- Hotel me 3 yje , nata 120 dollarë. Dhoma është e vogël, me minibar që nuk guxojmë ta hapim. Shoqëruesja Ana Renard na tha që bëjnë shumë shtrenjtë. Çdo gjë është e shtrenjtë. Një fustan me lule bën 110 dollarë. Rrobat e mia janë si të një fshatareje. Dhomën e kemi nga rruga me shumë zhurmë. Deri tani kemi takuar drejtoreshën e Drejtorisë së Kulturës në Ministrinë e Jashtme , zonjën Gaudini që na dha programin. Kemi parë muzeun Zhorzh Pompidu, një mrekulli. Shëtitëm mbi tre orë atje, pamë me qindra të rinj në bibliotekë ku lexonin, ku mësonin gjuhë të huaj, ku dëgjonin muzikë e vështronin piktura të artit modern. Në një qoshe ishte kafeneja, ku rrinin gazetarët, të rinj ,ndërsa në një shesh ishin të rinj muzikantë, piktorë, që nxirrnin ndonjë lekë. Pamë edhe një ekspozitë pikture të aplikuar nga një piktor austriak, Andre Korabi.

   10.06.1990

Dje morëm pesë kopjet e Zylos. Hëngrëm një drekë me Gytin* (përkthyesi i romanit )në një restorant në periferi. Gyti prishi rreth 400 dollarë, vetëm me dy shishe verë. Sot ishim rreth 3 orë në Louvër. Pamë një pavijon skulpture dhe pavijonet e pikturës franceze. Drejtori i muzeut ishte shumë xhentil dhe na shoqëroi gjithë kohës. Gjithë këto ditë kam qenë e hutuar, depresive, me dhimbje. Është një botë e pakonceptueshme për ne. Në muze kishte që nga nxënësit e vegjël të shkollave që bënin me mësueset orë mësimi deri tek të moshuarit nga gjithë anët e botës. Më erdhi keq që nuk kisha marrë aparatin. Drekën e hëngrëm në një restorant, Baltimore, shumë luksoz me një kryetar komiteti të kulturës, i ri, shumë i kulturuar dhe me shumë protokoll. Ishin të ftuar Mabëno, drejtor drejtorie i botimeve, Giju, shef i redaksisë në Gallimard, Gyti dhe Ana. Giju foli shumë mirë për librin. Dritëroi nuk është çkontraktuar. 
                       ***

Njeriu më i çuditshëm dje në ora 4.30 ishte Zhan Didnjë. Njeri ekstremist , në një zyrë me tavolinë trekëndëshe të vënë në mes të dhomës, me libra për tokë, pa dollap, me ca poltronë të vënë pa rregull. Njeri i shpërndarë, hynte e dilte, me shprehjen “ekskyze mua”. Ju drejtua Dritëroit: Çfarë kërkoni konkretisht nga unë? Qëndruam një çerek ore dhe na përcolli deri tek dera. Ky ishte drejtori i piktorëve të Francës. Dolëm përjashta dhe qeshëm të tre me të madhe. Në Turqi ishim shumë të gëzuar, ndërsa në Paris jemi si të hutuar nga kultura e lartë. Dritëroi lexon Zylon në frëngjisht, ndërsa unë shoh filma pambarim në 6 kanalet franceze. Do të shkojmë të shohim një balet modern dhe një shfaqje teatri në Komedinë franceze. 
 

                ***

Ditët janë të ftohta , me shi dhe me erë, si në vjeshtë. Më shumë është moda e pantallonave të zeza, e minifundeve dhe e fustaneve me lule, të mëndafshta. Shumë makina, rruga tundet nga ato. Në kafene nuk mund të ulesh po nuk harxhove. Francezët nuk të qerasin. Në asnjë zyrë nuk nxorën kafe. Takimet i masin me minuta. Njeriu mund të mësojë për kursim ore kudo,në hotel, në Ministri, në rrugë, në kafene.

                  11.06.1990
 

Kaluam shumë mirë. Vizita në Versajë një mrekulli. Në këto kohë një nga drekat më të bukura është me Anë Barlukë, në një restorant ku kanë ngrenë Pikaso, Heminguej, Verlen e artistë të tjerë. Është një grua shumë romantike. Më tha çfarë të të blej për fëmijët. Një kostum blu xhinsi për Lonën 40 dollarë, pastaj bleva gjëra të vogla. Për vete vetëm një triko blu me të bardhë dhe një bluzë. Shëtitëm me Anën në Pallatin Royal, tek Monumenti i Molierit, tek qendra Defense, me pallate moderne dhe shatërvanë, me skulptura moderne . Ishim ne Monmartrë ku pikturonin piktorēt. Pamë Pyllin e Bolonjës, ku qëndronin prostitutat. Nesër jemi në baletin modern.

                   13.06.1990

Sot dhe nesër janë ditët më të ngarkuara me gazetarë dhe fotografë të Gallimardit. Dreka është me Antuan Galimardin. Jam ulur në një poltron të studios së Galimardit. Dritëroi me Anën hynë në studio për foto. Sot kam emocione si asnjëherë. Bëhen foto të mëdha. Dritëroi është pak i kontraktuar, megjithëse përpiqet të jetë i qetë. Ishim në shtëpinë e Hygoit. Bëmë ca fotografi. Mendoj në këto çaste për Elonën që po të ishte në Francë do të ishte njëlloj si unë. Hyjnë e dalin njerëz. Unë i kam mendimet shumë të shpërndara. Dritëroi i shkretë që do t’u përgjigjet gjithë këtyre gazetarëve, që i kanë vënë në plan. Janë ditët më të sikletshme. Shoh fotografitë e mëdha të disa shkrimtarëve të botuar. Po të ketë sukses dhe fotografia e tij do të vihet krahas të tjerëve. Alen Boskeja foli shumë mirë. Është nga librat më të mirë që kam lexuar – tha ai .”G.M./b.ha.