Arbër Selmani

Është e mahnitshme kur Donika Podrimja i kujton momentet e bukura me babain e saj, shkrimtarin Ali Podrimja.

“Se ka qenë një person i cili poezinë e tregimin i ka pasur pjesë të jetës së përditshme, e dëshmon edhe tregimi se si është takuar me nënën tonë, Fitorën. Ne deri sa jemi rritur kemi menduar që ai e ka shpëtuar nënën tonë nga peshkaqeni, në Pulë të Kroacisë, ku ata për herë të parë janë takuar. Dashurinë e tyre e ka përshkruar gjithmonë si diçka në mes hyjnores dhe magjepjes, dhe është kënaqur shumë me reagimet tona kur e tregonte këtë dhe storie të tjera, të cilat më vonë kemi kuptuar që ishin imagjinatë romantike e babait tonë”.

Kështu e fillon rrëfimin e saj Donika, vajza e shkrimtarit Ali Podrimja. Shkrimtari, një fëmijë jetim, dashurinë prindërore e cila i mungoi më pas e ktheu në fuqi për familjarët e tij. Kujdesi i tij ndaj fëmijëve ka qenë i madh, tregon Donika, meqë ai e ka shfrytëzuar çdo rast për të shprehur dashurinë si prind.

“Babai im ka qenë një person i hareshëm dhe një tregimtar i lindur, si dhe shumë mendjehapur prej se e kam mbajtur ndër mend. Mua dhe tre vëllezërit na ka trajtuar me një dashuri të madhe dhe na ka ngulitur ndjenjën e barazisë në mes gjinive, e cila nuk ka qenë vetëm në raport me neve fëmijëve por edhe me nënën, si dhe nipin e mbesat” tregon Donika.

Donika, sot vet një nënë dhe një grua që e di mirë rëndësinë e të pasurit fëmijë, tregon se e kujton shkrimtarin çdo ditë.

“E kam një engjull mbrojtës që çdoherë është afër meje. Ai si prind ka qenë afër meje në momentet më të vështira, dhe tani kur kam ndonjë vështirësi, unë mendoj në të, dhe kjo më jep siguri dhe guxim për të ecur përpara. Shpesh mendoj se sa më lehtë do të ishte, po të ishte ai me ne” tregon Donika.

Ali Podrimja lindi më 1942 në Gjakovë ndërsa që nga viti 1961 ka botuar prozë e poezi të ndryshme. Në vitin 1982 me përmbledhjen “Lum Lumi” zuri vendin e merituar në letërsinë shqipe, për të qëndruar aty deri në ditët e fundit, kur ndërroi jetë në vitin 2012-të. Nuk ka sot shqiptar që e do fjalën e bukur dhe që nuk e njeh Ali Podrimën.

Një dhimbje e tmerrshme e humbjes së Lumit

LUM LUMI

A thua është dita jote e fundit në spital 
do t’i biem deri në fund a thua 
edhe kësaj dite të lodhur në orën e familjes.

Nuk të kam sharë as nuk të kam rënë kurrë 
vetëm të kam thënë; Ai në hapsirë atje larg jam Unë.

Në jetë, në art vrasësit më të mëdhenj janë frikacakët. 
Mjeshtëria e tyre; gjuajtja në gabime, dhelpëria.

Ti mëso të duash vogëlush. Ti mëso të ecësh me këmbët e tua 
mbi të keqen mbi të mirën, mendo me kokën tënde 
kurrë mos pështyj në dashuri, as në pleh; 
Mallkim i fisit. 
Shkolla jote antike; të dish të çelësh derën e shtëpisë 
Në çdo kohë, 
Të dish të thuash fjalën kur duhet thënë. 
Urrejtja është më e rëndë se vrasja.

Me ditë me shikon nga krevati i vjetër; spitali tepër i vogël 
për dhimbjet e tua 
për shtatë plagët e tua 
për ditët, për netët e tua plot klithje.

spitali tepër i vogël 
i vogël tepër spitali 
nën te Danubi i thellë e i kaltër. 
A thua tërë jetën do të na vijë era jod 
sëmundje, murtajë 
do pështyjmë gjak e vrer, 
a thua tërë jetën t’i dezinfektojmë plaçkat, ëndrrat, fjalët. 
A thua edhe këtë ditë do ta kalojmë në spital. 
Të shikoj; në syrin tënd flaka, etja, qielli, 
Në syrin tënd asnjë dredhi, asnjë mllef 
pastërtia e syrit tënd më ka përpirë të tërin. 
Në fund të syrit tënd 
hap fatin tim të kobshëm. 
Ai nuk jam Unë 
Ai nuk je TI 
Kush jam, kush je? 
Syri yt mbyllet, dhe frëngjia në Kullë. 
Poezia më e bukur ende s’është shkruar 
as do të shkruhet 
përderisa zhytësit ende jetojnë 
Vogëlushi im, thellësia mashtron, vetëm largon nga e vërteta 
dhe çdo fund është tragjik. 
Po ç’ka aty poshtë në materie 
Miu i Bardhë, antimateria.

Do të vijë koha kur do të më hapësh si një libër 
të vjetër psalmesh 
kur do të mësoj të ecësh nëpër pluhurin tim 
por koha ecën shpeshherë në shpinë të breshkës.

A thua na u sosën fjalët, këngët, 
na mundi ëndrra, udha, 
a thua edhe kjo ditë po na lë me shpirt ndër dhëmbë.

Ti je më i madh, vogëlush, më i fortë se ky spital 
për inat këtë ditë ta sosim deri në fund. 
Lum Lumi.

Kur kujtojmë shkrimtarin Ali Podrimja, kujtojmë ‘Lum Lumin’, poezinë ndoshta më të thellë dhe më të dhimbshme të shkrimtarit. Shumë njerëz bashkëndjejnë në dhimbjen e shkrimtarit, dhe historinë e trishtë të humbjes së të birit.

“Kujtimet më të vështira i kemi nga koha e tragjedisë tonë familjare, kur prindërit tanë, në moshë të re, janë përballur me një sëmundje të rëndë dhe vdekjen e djalit, Lumit. Poashtu, humbja dhe pastaj vdekja e babait në Lodeve të Francës, ka qenë një ankth dhe vuajtje e madhe për ne, pasi ndërroi jetë në vetmi. Shkuarja e vëllaut, Petritit, menjëherë në Francë ishte një ngushëllim për të gjithë ne që nuk kishim viza të udhëtonim, por Petriti i vetmuar në Lodeve mori lajmin e hidhur për babain, dhe sot e kësaj dite e kam në vesh zërin e tij duke qajtur kur na lajmëroi se babai është gjetur i vdekur” rrëfen Donika.

Më 18 korrik 2012, Ali Podrimja ishte zhdukur pas një festivali të poezisë në Francë. Pas kërkimeve të pareshtura të autoriteteve franceze, më 21 korrik 2012, u gjet trupi i pa jetë i shkrimtarit.

Për Donikën, kjo poezi por edhe një përmbledhje e tërë e poezive nën këtë emër, është dhimbja familjare e thurrur në vargje e tragjedisë.

Donika sot duhet të jetojë jetën e saj, gjithmonë duke u mbështetur në bagazhin letrar voluminoz e të fuqishëm të Aliut të të gjithë shqiptarëve, të të gjithë botës së poezisë.

“Poashtu, i pëlqej edhe poezitë që i ka shkruar në moshë shumë të re, kur populli shqiptar ka qenë i shtypur. Më fascinon fakti që pothuajse si fëmi, babai ka gjetur shprehje të tilla artistike për të shprehur patriotizmin e tij, dhe si ka mundur në një moshë aq të re të ketë aq ndjenja të forta patriotike. Tash ndjej krenari që po ato poezi, sikurse “Unë Biri Yt, Kosovë’ që është shndërruar në amblemë identitare e Kosovës” tregon Donika.

Ndër veprat më të njohura të Podrimjes janë : “Thirrje”, “Dhimbë e bukur”, “Sampo”, “Credo”, “Drejtpeshimi”, “Lum Lumi”, “Fundi i Gëzuar”, “Zari”, “Në bisht të sorrës”, “Buzëqeshje në kafaz”, “Ishulli Albania”, “Pikë e zezë në blu”.

Donika mund të quhej lehtësisht Lekë

“Në të vërtetë, unë është dashur ta kem emrin Lekë, meqenëse prindërve të mi u është thënë se do të jem djalë, pasi në atë kohë nuk ka qenë e mundur që të detektohet gjinia e frutit, por është bazuar në interpretimin e njerëzve nga dukja e gruas shtatëzënë” tregon Donika.

“Kur kam qenë e vogël nuk më ka pëlqyer shumë emri im, pasi më është dukur si emër për njerëz të moshuar, dhe kam kërkuar që të ma ndërrojnë. Por, babai, ma ndërroi mendjen kur më tha se Donika ka qenë një mbretëreshë, një grua e fuqishme dhe e ditur, se unë jam kryevepra e tij, dhe se për këtë arsye duhet ta mbaj këtë emër. Përsëri, kjo ishte njëra ndër imagjinatat e tija magjepëse, me të cilat na zbukuronte jetën çdo ditë” vazhdon Donika.

Ajo kujton se Aliu ka udhëtuar shumë, si për krijimtarinë e tij ashtu edhe për lobim për çështjen e Kosovës në rrethet intelektuale të Evropës.

“Barra më e madhe ka qenë e nënës për kujdesje ndaj neve fëmijëve. Ai kur kthehej nga udhëtimet mundohej që të kalonte sa më shumë kohë me neve, dhe të na argëtonte me tregimet e tij. Kthimi nga udhëtimet e kishin edhe një gëzim tjetër për neve fëmijëve, pasi babai gjithmonë na sjellte dhurata që na gëzonin shumë” tregon Donika.

Në Gjakovë, ka një park me emrin e shkrimtarit ku të rinjtë e Gjakovës mblidhen për ngjarje kulturore dhe artistike. Aty edhe përkujtohet në çdo përvjetor të vdekjes, shkrimtari Ali Podrimja. Donika thotë se ajo dhe familja i janë mirënjohës Gjakovës, vendlindjes së shkrimtarit, me këtë park por edhe me vendosjen e bustit të tij.

“Kolegët dhe miqt e babait në mënyra të ndryshme dhe me aq sa kanë mundësi e kujtojnë dhe e nderojnë ate. Jemi shumë falenderues ndaj Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Kosovës, që pos organizimit të ceremonies mortore në mënyrën më dinjitoze, ata shumë shpejtë pas vdekjes së tij, e botuan vëllimin prej nëntë librave të krijimtarisë së tij. Vend të veçantë kanë edhe miqt e tij nga Franca, të cilët në vazhdimësi i botojnë poezitë e tij në gjuhën frënge. Një pjesë të panjohur të madhështisë e tij njerëzore, jam duke e kuptuar dita ditës, nga miqt dhe kolegët e tij, të cilët më tregojnë se si ju ka ndihmuar në rrugëtimet e tyre artisktike, Poashtu, tani jam duke e kuptuar edhe më mire, se sa shumë dhe me vite të tërra ka punuar ai dhe intelektualët e vendit tone për çështjen e Kosovës në forume të ndryshme ndërkombëtare, të cilat kontribute janë të përmbledhura në esetë në vëllimin e veprave të tij të botuara nga ASHAK” përfundon Donika.

Nuk ka mënyrë më të mirë ta kujtojmë shkrimtarin me të cilin jemi rritur të gjithë, sesa me një poezi të shkruar nga dora e tij.

ME JETUE

Erdhe në jetë
Nuk ka më nevojë për kuje lutje
Kryesorja të jetosh
Këtë gur ta hedhësh më larg se Unë

Prandaj:
Bukën ta pjekësh dy herë nën saç 
Ujin ta vlosh deri në shkallën 99
Derisa të mbetesh ti i vetmi kërthi në ajër në 
kohë në kosmos

Ti dhe Uji

Diellin ta shikosh nga hija e plepit
dhe ta masësh
kur hijen tënde nuk mund ta kapërcesh më
Qenit ruaju se të kafshon ajo kafshë shtëpiake
besnik i madh i Njeriut
Nga kafshimi i gjarprit mund të shpëtosh
Macjen nxirre nga fjalori yt gjithsesi
Ajo nuk është symbol i kohës sate as i artit tënd

(Unë gjithmonë ia kam frikën edhe Lules edhe Femrës)

Kur të flasësh fol të dëgjohesh në bjeshkë
të dëgjohesh në shkretëtirë
Për të dytën herë mbetesh pa kokë ose kush 
nuk te beson 
Sa më pak shikoje veten në pasqyrë
Dhe kurrë mos mendo: I pari
Ai që ka ekzistuar para teje jam Unë
Ai që do të kujdeset për ditët e mia të mbrama 
për ëndrrat e mia e qetësinë je Ti
Me pleh kurrë mos u pajto: Nxirre në gjysmë 
të natës 
në pikë të vapës
Asgjë mos rrit asgjë mos krijo me dhunë 
Rast i humbur nuk je edhe pse pylli 
dendësohet
Mund ta kalosh natën në Kullën time të vetmuar
në botë
Dhe si të duash Ti Lumi
kryesorja: Jetën ta jetosh pa e vrarë
dhe pa të mbetur në këmbë ndonjë therrë 
e saj e zezë
Bashkudhëtari im
Ta provojmë vetvetën derisa kemi frymë

(1979)

(Ky botim është prodhuar me përkrahjen e Bashkimit Evropian. Përmbajtja e këtij botimi është përgjegjësi e autorit Arbër Selmani dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet si qëndrim i Bashkimit Evropian ose BIRN-it ose AGK-së ).