Vrasja fatale gjatë Vitit të Ri në Londër e 16-vjeçarit Harry Pitman tronditi njerëzit ndërkombëtarisht dhe theksoi, larg nga hera e parë, pyetjen agonike të dhunës së të rinjve.

Trendi nuk është i kufizuar vetëm në UK. Vetëm pak javë më parë, tetë nxënës të shkollave të mesme u arrestuan me akuza për vrasje në Nevada, pasi një djalë 17-vjeçar u rrah për vdekje. Në Toronto, Kanada, vitin e kaluar, një grup vajzash adoleshente u arrestuan pas therjes me thikë për vdekje të një burri të pastrehë; dy më të mëdhenjtë mes tyre ishin 16 vjeç, dy më të rinjtë vetëm 13 vjeç. Këta nuk janë shembuj të izoluar.

Çfarë e nxit një agresion të tillë? Supozimet e thjeshta janë se bëhet fjalë për “fëmijë të këqij”, prindërim i dobët, ndëshkime të lehta, të gjitha në një kulturë të lejueshmërisë. Ose, ndoshta, disa njerëz janë të programuar gjenetikisht të jenë të dhunshëm. Ndërsa besime të tilla mund të jenë të lehta për t’u tretur ose mund të kënaqin ndjenjën tonë të zemërimit moral, ato nuk kanë të bëjnë fare me realitetin. Si me çdo krijesë të gjallë, njerëzit zhvillohen në kontekstin e një mjedisi. Për të kuptuar se çfarë po nxit agresionin e të rinjve dhe, në përgjithësi valën në rritje të shëndetit mendor dhe problemeve të sjelljes të të rinjve, është konteksti që duhet të shqyrtojmë. Ne duhet të përballemi me faktin se në botën e sotme, shumë fëmijë dhe adoleshentë rriten dhe funksionojnë në një mjedis traumatizues, një mjedis që i lëndon – plagë është kuptimi rrënjësor i fjalës traumë. Lëndime të tilla mund të ndodhin nëse fëmijët lëndohen në familjet e tyre të origjinës, nga prindër të cilët janë lënduar vetë kur ishin të vegjël, ose janë ngacmuar në shkollë, ose kanë rënë shumë nën ndikimin e shembujve të dhunshëm të pranuar kulturalisht dhe madje të famshëm.

Më pak qartë, por pak më pak të dëmshëm, fëmijët mund të lëndohen në familje krejtësisht “normale” nga nënat dhe baballarët e dashur, të cilët, për shkak të stresit të tyre – personal, racional, social, ekonomik, politik – nuk janë në gjendje të plotësojnë nevojat e fëmijëve të tyre për shëndet të mirë dhe edukimin e vazhdueshëm emocional. Shumë shpesh, prindërit e sotëm luftojnë për t’u siguruar fëmijëve të tyre mbështetje emocionale dhe fizike, ndërkohë që janë gjithnjë e më të izoluar nga mbështetja tradicionale e familjes dhe komunitetit të gjerë.

Me fëmijët që shpenzojnë gjithnjë e më pak kohë në praninë e të rriturve që edukojnë dhe gjithnjë e më shumë në shoqërinë e tjetrit, ata bien nën ndikimin e bashkëmoshatarëve – domethënë nën ndikimin e krijesave të tjera që mund të modelojnë vetëm papjekurinë dhe që, me vullnetin më të mirë nuk mund të plotësojë nevojat e një të riu për dashuri dhe pranim me dashuri, të cilat janë kërkesat më themelore për një zhvillim të shëndetshëm. Nevojat e paplotësuara të krijesave të reja mund të çojnë në zhgënjim të thellë emocional. Kjo është vendimtare. “Frustrimi është motori i agresionit”, ka thënë psikologu kanadez i zhvillimit Gordon Neufeld.

A ka “gjene agresioni”? Po dhe jo. Ka gjene të caktuara që mund të rrisin predispozitën për sjellje agresive. Por një predispozitë nuk është e njëjtë me paracaktimin. Siç kanë treguar studimet si te njerëzit ashtu edhe te primatët e tjerë, efekti i gjeneve të tilla neutralizohet plotësisht nga edukimi i prindërve – në fakt, duke pasur parasysh mjediset emocionalisht të ngrohta, njerëzit me gjene të tilla mund të jenë edhe më pak agresivë se bashkëmoshatarët e tyre që nuk mbajnë këta shënues të ADN-së.  Midis majmunëve, ndryshimet në agresivitet vendoseshin nga fakti nëse të rinjtë rriteshin ose jo nga nënat e tyre, ose thjesht midis bashkëmoshatarëve të tyre. Siç theksuan dy shkencëtarë francezë, ne njerëzit jemi “gjenetikisht të vendosur që të mos jemi gjenetikisht të përcaktuar”.

Efektet e më shumë traumave të dukshme në nxitjen e sfidave mendore dhe mosfunksionimeve të sjelljes, si prirjet e dhunshme, janë pa dyshim nga një këndvështrim shkencor, edhe nëse shumica e mësuesve, personelit ligjor dhe praktikuesve mjekësorë janë të privuar nga një informacion i tillë. Mjerisht, trajnimi i tyre në përgjithësi i injoron burimet e zhvillimit të problemeve njerëzore.

“Dëshmia e një lidhjeje midis fatkeqësisë së fëmijërisë dhe çrregullimit psikiatrik të ardhshëm është po aq e fortë statistikisht sa lidhja midis pirjes së duhanit dhe kancerit të mushkërive,” ka shkruar psikologu i shquar britanik Richard Bentall. Dhe jo vetëm statistikisht. Përvojat traumatike madje ndikojnë në strukturën dhe neurobiologjinë e trurit në zhvillim, siç kanë vërtetuar studime të shumta. Ky, përsëri, është informacion që i shmanget trajnimit të shumicës së profesionistëve që merren me rininë e trazuar. Më pas ata lihen të përpiqen të korrigjojnë sjelljet – përmes, të themi, shpërblimeve dhe ndëshkimeve në shkolla. Ose, në rastin e mjekëve, duke përshkruar medikamente që mund, në një farë mase, të kontrollojnë simptomat (nëse ato funksionojnë, që është larg nga gjithmonë, dhe nëse nuk kanë pasoja të dëmshme, që nuk është aspak e rrallë). Pavarësisht nëse këto masa funksionojnë apo jo, ato nuk adresojnë shkaqet themelore dhe, për rrjedhojë, nuk mund të nxisin zhvillimin e shëndetshëm. Të gjitha këto dinamika luhen në një botë të pabarazisë sociale në rritje, e cila në vetvete është një nxitës i shëndetit të dobët, mendor dhe fizik dhe i agresionit. Pabarazia është imponuar në mënyrë të pashmangshme globalisht dhe dukshëm në Britani. Sipas fjalëve të dy epidemiologëve kryesorë britanikë, Richard Wilkinson dhe Kate Pickett, “të kuptosh pabarazinë do të thotë të pranosh se rrit të shtënat në shkollë, bullizmin, nivelet e ankthit, sëmundjet mendore dhe konsumerizmin sepse kërcënon ndjenjat e vetëvlerësimit”.

Për të adresuar krizën e rinisë sonë, do të ishte e nevojshme të kuptohen traumat dhe të rimendohet se si në kulturën e sotme të thyer ne i rrisim dhe edukojmë fëmijët.

Gabor Maté është mjek kanadez, folës pubik dhe autor, së fundmi autor i Miti i Normales: Trauma, Sëmundja dhe Shërimi në Kulturë Toksike.

https://www.standard.co.uk/comment/knife-crime-youth-violence-harry-pitman-gabor-mate-b1133188.html

Përktheu: Tringë Arifi. / KultPlus.com