“Tregime të guximshme feministe” quhen në “The Guardian” rrëfimet e përmbledhjes me titull “Gra të vështira”, me autore Roxana Gay, libër që shumë shpejt u përpi nga lexuesi dhe u vlerësua nga kritika letrare për subjekte intriguese dhe gjuhën e fuqishme. Roxane Gay, e lindur në Nebraska dhe me banim në Indiana të SHBA, është eseiste, romanciere, autore librash komik, feministe dhe vëzhguese e mprehtë e kulturës popullore në SHBA.

Ajo është nga ato intelektuale të angazhuara të cilat përfaqësojnë një shkollë mendimi, në rastin e saj feminizmin eklektik të shekullit 21 i cili është kundër të pasurit turp prej trupit femëror. Ajo është e njohur për qëndrimin e rreptë ndaj dhunës që ushtrohet ndaj grave dhe kundër mënyrës se si ato portretizohen në letërsi, duke u përpjekur që një dhunë e tillë të perceptohet si normale dhe madje edhe të përligjet. Autorja ua kushton librin grave të vështira, “të cilat duhet të jenë krenare për atë që janë” ngaqë shpesh fraza “gra të vështira” përdoret si frazë fyese dhe ajo donte t’i jepte ngjyresë pozitive. Ajo donte të lavdëronte gratë që etiketohen në mënyra nga më të ndryshmet, pavarësisht nëse janë ashtu siç cilësohen.

Ajo donte të shpallte hapur se i pranonte vështirësitë dhe njerëzoren tek gratë përballë konvencioneve të ngulitura shoqërore. Titulli i librit përcjell të njëjtën sarkazmë që lexuesi dallon kur Gay përshkruan femrat sipas stereotipeve të shoqërisë. Në tregimin që i jep titullin përmbledhjes, Gay i kushtohet gjetjes së të veçantës tek arketipet e grave të vështira. “Gruaja e ftohtë” vrapon me qindra kilometra për të ndjerë ngrohtësinë e trupit të saj.

“Gruaja e çmendur” thjesht do të marr çantën pas një nate dashurie me një të panjohur në apartamentin e tij dhe kjo është arsyeja pse ajo e bombardon me mesazhe në telefon..” Quhen “gra të ftohta” kur një grua nuk i jepet një burri pasi ai ia kërkon këtë. Gay mendon se gratë duhet t’i sfidojnë këtë konvencione. Bota i ka lënduar këto gra, prandaj edhe ato reagojnë. Janë të zhurmshme, janë të zemëruara, krijojnë hapësirë për veten e tyre, janë të paarsyeshme, janë të vështira.

Një pjesë e madhe e grave të vështira të librit janë zënë në kurthin e martesave të palumtura dhe gjejnë çlirim duke bërë seks të egër jashtëmartesor që jepet me detaje si një portret njerëzor shumë i qartë por në tërësi është plot dritëhije. Ndërkohë që shumë shpesh publiku dëgjon në lajme për gra të vdekura dhe trupi i një gruaje të vdekur është lajmi kryesor në seriale televiziv.

Në tregime lavdërohet gjendja e të qenit e vështirë përballë një bote që është e vendosur të të lëndoj. Sepse vetëm vajzat e vdekura, thotë Gay, në tregimin me të njëjtin titull, nuk janë kurrë të vështira. Roxana Gay është shkrimtare me intelekt mbresëlënës e cila zotëron dhuntinë për krijimin e subjekteve intriguese. Ajo tregon mjeshtëri sidomos në mënyrës se si i nis rrëfimet: -“Im shoq nuk është njeri i këndshëm dhe me të unë s’jam njeri i mirë”; “Gurëhedhësi jeton një shtëpi prej qelqi me një familje prej qelqi”; “Im shoq është gjuetar, unë jam një thikë”.

Në shumë tregime, kjo fuqi rrëfimore ruhet dhe shtohet. “Rekuiem për një zemër prej qelqi” kthehet në një alegori të bukur të brishtësisë njerëzore. Në tregimin “North Country”, rrëfehet për një profesor të ri në një kolegj të izoluar i cili fillon një marrëdhënie dashurore me një vajzë vendase të shtresës së mesme. Është një rrëfim me detaje dhe nëntekst therës. Në tregimin “Do të vij me ty,” “gruaja e vështirë” është grabitur nga një rrëmbyes fëmijësh kur ajo ishte dhjetë vjeçe. Në tregimin “La Negra Blanca,” ajo është një student me gjak të përzier e cila natën punon si striptiste dhe fetishizohet vazhdimisht nga burrat të cilët mendojnë se ajo është vajzë e bardhë me të pasmet e një zezakeje.

Tregimi “Si” është dhënë në episode gjë që tregon ndikimin e televizionit në konceptimin e tregimit. Në këtë tregim episodet përshkohen nga një fill i vetëm rrëfimor. Tregimi “Rrëfim për një zemër prej qelqi” krijon metaforën e një gruaje prej qelqi. Në fund të tregimit, protagonisti tjetër, “Gurëhedhësi” thotë se “s’do të shoh më shumë se sa duhet tek gruaja prej qelqi, apo ta dojë më me kujdes se duhet”.

Kjo është një çështje kur gratë guxojnë të shpërfaqin veten. Shpesh njerëzit hedhin sytë diku tjetër, pasi nuk ndjehen rehat, sepse e kanë të vështirë ta pranojnë. Filli që i lidh të gjitha tregimet është prania në jetët e këtyre grave “të vështira” e një burri abuzues. Veçanti e përmbledhjes me tregime është që tema e dhunës ndaj grave shfaqet në secilin tregim, nganjëherë dhuna dhe seksi shërbejnë si katarsë ndërkohë që kjo temë është mbizotëruese në gjysmën e tregimeve të librit.

Tek “Gra të vështira” abuzimi ndodh në kontekstin e seksit. Në tregimin “La Negra Blanca”, një grua e cila përdhunohet person një traumë por tregimi përqendrohet qëllimisht tek seksualiteti racor. Kjo prirje për abuzim hulumtohet plotësisht në tregimin e fundit, “Përëndi të tjera”, ku mazokizmi i protagonistes si reagim ndaj një traumave të hershme seksuale.

Psikologjia e personazhit kryesor të tregimit është shumë bindëse dhe ana e errët e personazheve zmadhohet nga emocioni më shumë sesa nga protretizimi jorealist prej karikaturisti. Gratë në tregimet e Gay janë të kërcënuara vazhdimisht, por gjithsesi ato nuk portretizohen asnjëherë si të dobëta. Secila prej tyre zotëron një fuqi që u bën të mundur të arratisen, të shpëtojnë, të zhvendosen në një vend larg prej aty ku ato përballen me situata të vështira.

Tregimet e shkruara bukur dhe me mjeshtëri, shpërfaqin rreziqet me të cilat përballen shumë gra në realitet, por dhe se si ciladoqoftë situata e krijuar, gratë kanë fuqi, aftësi dhe zotësi për të shfaqur qëndresë ndaj stereotipeve të krijuara dhe të forcuara nga burrat. Kur Roxane Gay merret me etiketimet që u bëhet grave, ajo luan me to, i zhvlerëson dhe në fund u jep një kuptim të ri. Libri vjen në shqip nën përkthimin e Granit Zelës dhe Botimeve “Minerva”, transmeton GSH./ KultPlus.com