Henry David Thoreau, (Concord, 12 korrik 1817 – Concord, 6 maj 1862), ka qenë filozof, prozator dhe poet amerikan, paraprijës i ambientalizmit dhe jodhunës. Autori i romanit të njohur Walden dhe i esesë Resistance to Civil Government, e njohur ndryshe edhe me titullin On the Duty of Civil Disobedience ose edhe Civil Disobedience

Për Orestes Augustus Brownson

30 dhjetor 1837

Concord

I dashur zotëri,

Nuk kam reshtur kurrë së shikuari me interesim, të mos them me kënaqësi, rreth atyre gjashtë javëve të cilat i kam kaluar me ju. Ato qenë një periudhë në jetën time – mëngjesi i një Lebenstag-u¹ të ri. Ato janë për mua si një ëndërr që është parë tashmë, por e cila rikthehet kohë pas kohe me tërë freskinë e saj zanafillore. Një nga ato që do të doja ta ëndërroja një herë të dytë, të tretë, dhe pastaj ta rrëfej para kafjallit.

I kalova ca orë në qytet, rreth një muaj më parë, me qëllimin që t’ju thërrisja, por nuk qeshë në gjendje të merrja vesh, nga drejtoria apo burime të tjera, ku ishit vendosur, nuk më mbeti veçse të dorëzohesha dhe të kthehesha në shtëpi.

Shfajësimi im për këtë letër është t’ju kërkoj ndihmën tuaj për të gjetur një vend pune². Ngase, thoni ç’të doni, ky trup i ngrirë ‘karrotë e bigëzuar’ duhet, pas së gjithash, të ushqehet dhe të veshmbathet. Është mosmirënjohëse, të them fjalën e fundit, të duroj këtë rast kaq të abuzuar të përfundojë në një shpartallim të tillë, një gjendje të cilën çdo veriperendimor mund ta shijojë përmes tringëllimave dhe plasave të saj, duke i bërë të shpërthejnë ndjenjat bujare që mund të fshehë, kur ca shpulla do ta shpëtonin. Falë qiellit, dhimbja e dhëmbit më ndodh aq shpesh sa të ma kujtojë se duhet të jem jashtë duke e ndrequr çatinë herë pas here dhe të mos mbetem prore duke mbajtur të gjallë një flakë në oxhakun brenda, me shkopin tim gjerman dhe metafizik të maces³.

Por subjekti im nuk është shtyrë sine die⁴. Unë po synoj një vend pune si mësues i një shkolle të vogël, ose asistent në ndonjë më të madhe, ose, çka do të ishte më e dëshirueshme, si tutor privat në një familje gjentelmenësh.

Mbase duhet të jap ca të dhëna rreth meje. Do të doja ta bëja edukimin një gjë të këndshme si për mësuesin si për nxënësin. Kjo dispilinë, që ne e pranojmë të jetë fundi i jetës, nuk duhet të jetë një gjë në klasë dhe një gjë tjetër në rrugë. Duhet të synojmë të jemi shok studimi me nxënësin dhe duhet të mësojmë, po aq sa me të, nëse mund të jemi më të dobishëm për të. Por nuk jam i verbër përballë vështirësive të rastit; supozohet të ketë një shkallë lirie, e cila rrallëherë ekziston. Nuk ka hyrë në zemrën e njeriut të konceptojë gjithë rëndësinë e kësaj fjale – Liri – jo një liri e parëndësishme republikane, me një posse comitatus⁶ në thembrat e tij për ta mbarështuar në doza si për një fëmijë të sëmurë – por një liri në proporcion me dinjitetin e natyrës së tij – një liri që do ta bëjë atë të ndihet se është njeri në mesin e njerzëve dhe me përgjegjësi vetëm ndaj asaj Arsyeje një grimcë e së cilës është, për mendimet dhe veprimet e tij.

Përherë kam qenë i gatshëm ta shoh lëkurën e lopës si një përçues. Mendoj se, përveç fijes elektrike, as edhe një shkëndijë e vetme e së vërtetës nuk është transmetuar ndonjëherë nëpërmjet agjentëve te intelekti në gjumë të cilit duhej t’i drejtohej. Gabimi im, mund të mësohet një e vërtetë në fizikë, por kurrë një e vërtetë e moralit.

 Do t’ju jem jashtëzakonisht mirënjohës nëse do të merrni mundimin të më vini në dijeni për çfarëdo lloj vendi pune për të cilin mund të dëgjosh. Si referencë mund të përmend Mre Emerson-Mr Hoar- dhe Dr Riplay⁷.  

E kam lexuar me shumë kënaqësi numrin e parë të ‘Boston Review’. Më pëlqen shpirti i pavarësisë për të cilin shquhet. Është tamam koha të dimë ku të kërkojmë shprehjen e mendimit amerikan. Është e mërzitshme të mos e dimë që më parë a do të gjejmë përmbledhjen tonë në leximin e artikullit. Por dyshimet largohen menjëherë, kur mund të llogarisim t’i kemi përfundimet autentike të një njeriu të vetëm refleksiv⁸.

Më falni për këtë letër të ftohtë për çështje pune. Ju lutemi i bëni të fala Mrs Brownsonit dhe mos harroni të më përmendni te fëmijët, një pedagog i rreptë i të cilëve kam qenë –

Sinqerisht dhe përnjëmend i juaji,

Henry D. Thoreau.

P.S.

P e shtoj këtë anëshkrim kryesisht për t’u pyetur a kam shkruar unë këtë letër formale. Gishtërinjtë e mi janë ngrirë krejtësisht.

Shënime:

Orestes Augustus Brownson (1803-1876), ishte një nativ nga Vermonti, i vetedukuar, i martuar me Sally Healy (1804-1872), bija e John dhe Polly Rudes Healy nga Elbridge, New York, më 1827. Fillimisht presbeterian, Brownsoni u bë prift universalist më 1826; pastaj i braktisi universalistët dhe shërbeu si prift i pavarur; më 1832 u bë unitarian, duke shërbyer në fillim si prift në Walpole, New Hampshire, më pas në Canton, Massachusetts.

Thoreau kishte mësuar në Canton gjatë një çereku dimëror të vitit 1835-1836 dhe i kishte harxhuar gjashtë javë në shtëpinë e Browsnonit. Me gjasë të dy kishin mësuar gjermanisht bashkërisht.

Më 1836 Brownson i kishte braktisur unitarianët për të formuar një Shoqëri për Bashkimin dhe Progresin e krishterë; ishte konvertuar në katolik në tetor 1844.

Njihej për politikat radikale teologjike dhe sekulare, të cilat i kishte manifestuar në gazetat e tij, në Boston Quarterly Review dhe më pas në Brownson’s Quarterly Review.

1- “Dita e jetës” (Heath’s New German Dictionary, ed. Elizabeth Weir [Boston: D. C. Heath, 1888]).

2- Thoreau kishte hequr dorë nga mësimdhënia në Concord në shtator të atij viti, pas vetëm dy javësh. Nehemiah Ball, një anëtar e komitetit të shkollës, i kishte kërkuar të përdorte ndëshkimin trupor për ta mbajtur rendin në shkollë; pas bisedës me Ballin, Thoreau ishte kthyer në klasë dhe i kishte kamxhikosur disa studentë për shkelje fare të vogla. Atë mbrëmje ksihte dhënë dorëheqje.

3- Thoreau mund ta ketë fjalën për një shkop që përdoret në lojërat e të rinjve ose për një copë të shkurtër shkarpe.

4- E papërcaktueshme.

5- Korintianët, 2:9: “Sytë nuk kanë parë, as veshët nuk kanë dëgjuar, a snuk kanë hyrë në zemrën e njeriut gjërat të cilat Zoti i ka përgatitur për ta që ta duan atë”.

6- Një trup njeriu “të cilin sherifi mund ta thërrasë ose të ‘ngre’ për shuarjen e një trazire ose për qëllime të tjera; po ashtu një trup njeriu në të vërtetë shumë i përgatitur dhe i komanduar nga sherifi” (OED).

7- I përnderuari Ezra Ripley (1751-1841), prift i Famullisë së Parë të Concordit që nga viti 1778.

8- Browsnon e caktoi numrin e parë të Boston Quarterly Review në janar të vitit 1838 dhe vazhdoi ta botonte drei në tetor të vitit 1842, kur e shkriu me United States Magazine dhe Democratic Review. Në parathënien e numrit të parë të Boston Quarterly Review, Brownson kishte shkruar: “E dua këtë si medium përmes të cilit mund t’ua them atyre që duan ta dëgjojnë zërin tim gjithë atë që dua ta them”.

9- Orestes A. Brownson Jr. (1828-1892), John Healy (1829-1857), William Ignatius (1834-1864), and Henry Francis (1835-1913).

/Marrë nga Henry D. Thoreau, “The correspondence, I, 1834-1848”, Princeton University Press, 2013 /Përkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com