8 Qershor, 2023 - 10:30 am
Me kaq shumë libra të rinj që botohen çdo vit, mund të jetë sfiduese të gjesh kohë për të rilexuar klasikët që kanë zënë pluhur në raftet e bibliotekës tuaj. Megjithatë leximi i librave më të vjetër, sidomos i atyre që quhen si “klasikë”, është një praktikë e vlefshme për të cilën duhet të gjejmë më shumë kohë. Ja cilat janë 4 arsye kryesore pse duhet ta bëni këtë.
Nga Kevin Dikinson
Imagjinoni sikur po kërkoni librin e ardhshëm që do të lexoni. I hidhni një sy raftit të librave, duke kërkuar për titujt ende të palexuar. Midis tyre ka disa libra më të vjetër, dhe ju ndiheni në faj për ata klasikë që keni dashur gjithmonë t’i lexoni, por që nuk i keni lexuar ende. A është sot dita kur më në fund do të zgjidhni të tërhiqni njërin prej tyre nga rafti? Është një dilemë e zakonshme e lexuesit. Por më shpesh ju zgjidhni një libër më të ri, që duket më i rëndësishëm për interesat tuaja dhe botën përreth jush. Dhe është e kuptueshme që do të dëshironit të eksploroni çështjet më urgjente të aktualitetit, të mbani të përditësuara njohuritë tuaja dhe të mbështesni shkrimtarët e gjallë, veprat e të cilëve ju pëlqejnë.
Kjo qasje kërkon leximin e librave modernë. Dhe me kaq shumë libra të rinj që botohen çdo vit, mund të jetë sfiduese të gjesh kohë për të rilexuar klasikët që kanë zënë pluhur në raftet e bibliotekës tuaj. Megjithatë leximi i librave më të vjetër, sidomos i atyre që quhen si “klasikë”, është një praktikë e vlefshme për të cilën duhet të gjejmë më shumë kohë. Ja cilat janë 4 arsye kryesore pse duhet ta bëni këtë:
Një pengesë për të lexuar libra të vjetër, është mendimi se vepra të tilla janë të vjetruara. Për të jetuar jetën, nuk keni nevojë të kuptoni ndërlikimet e luftës mesjetare kineze, betejat e klasës punëtore në Epokën Viktoriane, apo mitet e njerëzve që mendonin sinqerisht se bota ishte mbështjellë një gjarpër gjigant. Por e vërteta është se librat e vjetër, mund të na ofrojnë ende njohuri të vlefshme për cilësitë universale që na bëjnë njerëz. Edhe pse besimet dhe njohuritë tona kolektive kanë ndryshuar, betejat themelore me të cilat përballemi, pyetjet që bëjmë, dhe vlerat që mbrojmë pasqyrohen që të gjitha në shkrimet e autorëve nga brezat e kaluar.
Aristoteli, Spinoza dhe Dekarti, ishin në mëdyshje rreth problemeve që i mundojnë ende sinqerisht filozofët. Tomas Pein dhe Karl Marks, vazhdojnë të formojnë mënyrën se si ne e shohim politikën, organizimin shoqëror dhe të drejtat e njeriut. Dhe ndërsa shumica prej nesh nuk besojnë se fatet tona janë të shkruara tek yjet, ne ende shikojmë drejt qiellit për përgjigje në lidhje me misteret e mëdha të natyrës.
Në letërsi, tregimet dhe temat që magjepsën lexuesit shekuj më parë, vazhdojnë të kenë jehonë edhe sot. Krenaria e Odiseut, pasioni i personazheve të Shekspirit dhe frika ekzistenciale e Ivan Iliç, mbeten karakteristike edhe në jetën e sotme. Leximi i librave të vjetër, na lejon pra të përfshihemi në këtë kozmopolitanizëm historik, duke eksploruar humanizmin tonë të përbashkët jo vetëm në kulturë, por edhe në kohë.
Me mendësinë e sotme, mund t’i shohim ende idetë e librave të vjetër si idioteske, fanatike apo thjesht të gabuara. Gjithsesi, është e rëndësishme të mos harroni se autorët e këtyre librave u formuan nga koha, kultura dhe njohuritë kolektive të epokës së tyre. Ata nuk ishin në gjendje të shihnin paragjykimet dhe supozimet e tyre, të cilat tani janë të qarta për ne falë distancës së historisë. Po ashtu, ne duhet të pranojmë se nuk jemi të imunizuar ndaj paragjykimeve dhe supozimeve. Ato e mjegullojnë ende aftësinë tonë për të zgjidhur probleme komplekse, për t’u përfshirë në debate domethënëse, dhe për të zbuluar misteret që na duken të pazgjidhshme.
Brezat e ardhshëm do t’i shohin librat e epokës tonë me të njëjtën ndjenjë mosbesimi. Librat e vjetër mund të na ndihmojnë të ruhemi nga këto kufizime, duke u zhytur në kulturat dhe idetë e epokave të mëparshme. Xhefri Brenzel, pedagog në departamentin e filozofisë Universitetin Jeil, SHBA e quan këtë “vlera e habisë”. Ai e krahason leximin e librave të vjetër me udhëtimin jashtë vendit. Pasi përjetojnë një kulturë tjetër, shumë udhëtarë kthehen në shtëpi dhe e shohin ndryshe kulturën e tyre. Ndaj janë më mendje-hapur ndaj supozimeve që kishin dikur, dhe mësojnë t’i rishqyrtojnë ato në një mënyrë më tërësore. Librat e vjetër na e ofrojnë këtë lloj udhëtimi mendor.
Filozofi Alfred Uajthed shkroi:”Është e pamundur të studiosh historinë e mendimit perëndimor pa u ‘përplasur’ me Platonin dhe Sokratin në çdo cep”. Shumë njerëz supozojnë se pikëpamjet e krishtera vijnë direkt nga Bibla. Në fakt, ato evoluan nga një traditë intelektuale që shtrihej në shekuj dhe që është sa greko-romake aq edhe ungjillore. Pikëpamjet e Apostullit Pal, u ndikuan shumë nga traditat greke të Platonit dhe Aristotelit. Pali dhe Platoni do të kishin që të dy një ndikim të madh mbi Shën Agustinin. Dhe pikëpamjet e Augustinit do të ndikonin tek Toma Akuni, që nga ana e tij do të ndikonte tek Dante Aligieri, dhe ky i fundit tek Xhon Milton.
Librat e vjetër mund të jenë frymëzues, shpërblyes, sfidues, emocionues dhe provokues. Ato mund të na rrënjosin jo vetëm njohurinë dhe mençurinë, por edhe gamën e plotë të emocioneve njerëzore. Siç e tha dikur me ironi Mark Tuein:”Një libër klasik është diçka që të gjithë duan ta kenë lexuar, por që askush nuk dëshiron ta lexojë…”.
Për t’u distancuar nga ky mentalitet, mos iu qasni librave më të vjetër ashtu siç kemi bërë në shkollë. Ato nuk janë një barrë që duhet ta mbani për t’u arsimuar, kulturuar apo për të kaluar ndonjë provim të fshehtë të jetës. Nuk do të merrni ndonjë notë për to. Përkundrazi, prisni derisa një klasik i veçantë “t’ju thërrasë”. (Big Think) / KultPlus.com
