(Pjesë nga “Le Toucher, Jean-Luc Nancy” i Jacques Derrida)
Shqipëroi: Lulzim Hoxha

Le të shohim pikësëpari, a mund të preken sytë e ta shtyjnë njeri-tjetrin duke u përkëdhelur si të ishin buzë? ç’pjesë e syve mund të krahasohet me buzët? Nëse dy vështrime shohin sytë e njeri-tjetrit, a mund të themi se sytë po preken? Ku degdiset vështrimi ndërkohë që sytë janë duke u prekur? Ndërprerja që e kthen vështrimin në sy është një ndërprerje e fshehur, e vulosur, e perceptuar, e shenjuar, e kompresuar dhe e shtypur, apo thjesht mohim intervalesh mes dy skajeve nga ku dalin shikimet? Nëse dy vështrime kanë kontakt me njeri-tjetrin, pyetja përherë mbetet nëse ata po e ledhatojnë apo po e godasin njeri-tjetrin dhe cili do ishte dallimi mes të dyjave?

Tani, së pari duhet të pranojmë se këto sy e shohin njeri-tjetrin.

Këta sy apo këto vështrime?

Përherë shkohet nga i pari për tek i dyti. Për dy vështrime lipsen më shumë se dy sy. Mandej ka edhe sy që nuk shihen më, apo sy që nuk janë parë kurrë. Kini parasysh se ka edhe nga ato gjallesa që jetojnë pa sy, e megjithatë kjo nuk do të thotë se këto gjallesa jetojnë gjithnjë pa dritë. Mirëpo atje ku ne ndodhemi – si kjo mbrëmje – po bëhet gjithnjë e më errësirë. Na duhet të zgjedhim midis shkëmbimit të shikimeve me njeri-tjetrin dhe të parit njeri-tjetrin. Pra na duhet te vendosim: të shohim shikimin e tjetrit apo të shohim të parit tek ai?

Mirëpo nëse sytë tanë shohin shikimin dhe jo atë çka të parit e bën të dukshme, nëse ata besojnë se po shohin shikimin e jo sytë, nëse është kështu, nëse vërtet është kështu, atëhere ata po shohin asgjënë, në rast të tillë nuk mund të shihet gjë sepse asgjë nuk bëhet e dukshme. Me ikjen nga e dukshmja, sytë tanë fshihen pas natës. Ata janë gati të verbohen veç për të parë një shikim; ata i shmangen shikimit të asaj çka përfaqësojnë sytë e tjetrit duke iu drejtuar vetëm shikimit të tij/saj, pra shikimit tënd mbi tjetrin dhe jo shikimit që përfaqëson tjetri.

Po gjatë këtij fragmenti, a është ditë? Dhe a i përket kohës ky fragment? Kohës në tokë? A është ditë në tokë apo është natë? A duhet kthyer në natë ky fragment, ta bëjë natën “të shfaqet” në mënyrë që ta shohë veten duke parë tjetrin apo që ta shohë veten teksa vërehet nga tjetri? Në mënyrë që të shohim atë që na sheh, ne nuk shohim atë çka për tjetrin është e dukshme por vetëm mprehtësinë e tij për të na vërejtur?

Nëse përgjigja do ishte “është natë” a nuk do dukej sikur sytë preken verbërisht dhe nuk shquajnë asgjë?

Por – ajo që vendosa ta quaj me pseudonimin “Pikëpyetja” – më kundërshtoi, ose ndoshta unë kundërshtova veten time: “ka raste kur vetëm në këtë mënyrë njerëzit munden ta dëgjojnë e ta kuptojnë njeri-tjetrin.”

Pikërisht kur shikimi im takohet me tëndin, unë i shoh të dyja, shikimin tënd dhe sytë e tu, dhe sytë e tu jo vetëm që më shohin por ato përfaqësojnë diçka timen. Duke t’u afruar unë mundem t’i prek, me lëkurë, buzë, apo edhe sy, qerpikë, vetulla; nëse vetëm do guxoja të të afrohesha në këtë mënyrë. Nëse një ditë do të guxoja…

Të insistosh papushim përfundon duke përsëritur vazhdimisht: “në fragmentin kur sytë tanë preken – si të ishin buzë – a është ditë apo jemi duke banuar në terrin tonë të përbashkët?

Për aq kohë sa nuk më ke prekur me sy, për aq kohë sa nuk më ke prekur sytë – si të ishin buzë – nuk do jesh në gjendje të më thuash “një ditë…”, madje nuk do mund të më thuash as “Përshëndetje!”, “Lamtumirë!”, “Shihemi”, “Kujdesu për veten!”, ndërsa unë lutem që ti të jetosh më shumë e më gjatë se unë. Por kjo lutje tanimë më turpëron, sikur të pranoja që kam frikë – frikë se mos jem mbijetues dhe arrij ta duroj edhe vdekjen. Në pritshmërinë time e vetmja mundësi pajtimi me vdekjen, pra vdekjen time, varet nga pasuria e madhe shpirtërore që më është premtuar kur të mos i shoh më ata që kam dashur.

Hezitoj veç ta paramendoj një ngjarje të tillë, madje për një çast mendova të shpik një histori, më saktë, meqenëse ne i dhamë lamtumirën historisë, nisa të përpiqem të shpik një histori të vërtetë. Një histori që zhvillohet natën, kur sytë tanë preken. Këtë histori: sado e pamundur të duket, mendoj se e kam deshifruar atë frazën anonime që ishte shkruar në një mur në Paris, a thua se kish udhëtuar deri atje përmes brigjeve të një tjetër gjuhe: “Quand nos yeux se touchent, fait-il jour ou fait-il nuit?” (“Kur preken sytë tanë, a është ditë apo është natë?”). Por le ta shohim çështjen nga një tjetër perspektivë, e ta shmangim kështu patetizmin apo teprinë kur themi një të vërtetë. Domethënia e prekjes, është trajtuar në argumentat e Aristotelit. Por deri në njëfarë pike, pasi ajo çka vijon të shfaqet nëpër argumenta, rrezikon të marrë formën e një teze “të kthjellët”.

Ndonëse nuk është ky rasti, shpeshherë ndodh që “kthjellësia” e pohimeve të përmbajë një enigmë krejt më vete. Për shembull, së pari, megjithëse është e qartë, e dukshme apo “e kthjellët” se “organi” i prekjes është i brendshëm (interior); së dyti, se mishi nuk është veçse “mediumi” i prekjes; së treti, se “prekja ka për objekt jo vetëm atë çka është e prekshme, por edhe të paprekshmet”, gjithsesi na vijnë pyetjet se ç’do të thotë “interior”, “medium” apo “ndërmjetës” dhe mbi të gjitha se ç’kuptim ka te prekja një akses pa prekje. Si mund ta prekësh të paprekshmen? E shpërndarë në një numër të pafundëm formash e figurash, kjo pyetje është pikërisht obsesioni që e përndjek të menduarit për prekjen – që mund ta konceptojmë edhe si përndjekje të prekjes.

Ne mund të prekim vetëm një sipërfaqe, pra mund të prekim lëkurën ose cipën e hollë të lëkurës që mbulon mishin, prekje të limitit të lëkurës – nga ku vjen shprehja “me prek cakun” (“touch the limit”) – por për nga përkufizimi, limiti, vetë limiti, është i privuar nga një trup. Caku nuk preket e as ai nuk e prek veten, caku nuk e lë veten që të preket, madje ky cak ka fuqinë që me vetëm një prekje, jo vetëm ta zhdukë atë që nuk i afrohet dot këtij caku por edhe atë që e ka tejkaluar këtë cak një herë e mirë. Tanimë, me këtë histori të prekjes, bëhet edhe më e vështirë të vendosim se çfarë të përfshijmë e çfarë të lëmë jashtë. Por risqe të tilla janë të prekshme, kur historia nuk është më e qartë, e dukshme, apo “e kthjellët” dhe nata është “shfaqur” mes nesh. /KultPlus.com