Në Bibliotekën Kombëtare të Kosovës, së fundi është mbajt promovimi i librit me poezi “Qyteti i shpirtrave” të autorit nga Kroacia, Nedjelko Shpillek.

Shkëlzen Maliqi, filozof dhe kritik arti, tha se “botimi i poezive të Shpillek në kroatisht dhe shqip është një raritet historik. Për më shumë është botim premierë, edhe në kroatisht libri sheh dritën për herë të parë.

Botimi është bërë nga shtëpia botuese KNKUB haritage, poezitë i ka përkthyer Bekim Shala, kurse ilustrimet i ka bërë Bujar Kabashi.

Lidhjet ekonomike, politike dhe sociale ndërmjet Kroacisë dhe Kosovës kanë qenë të ngushta që nga shekulli i 20-të, dhe edhe sot na lidhin të njëjtat ideale dhe vlera, andaj çdo akt shkëmbimi të vlerave kulturore është i çmuar, kontribuon në ruajtjen dhe forcimin e lidhjeve.

Nedjelko Shpillek (Nedjeljko Špilek) është poet i thjeshtësisë. Në përmbledhjen “Qyteti i shpirtrave”, thjeshtësia është thelbësore, poezitë janë të thjeshta për nga motivi dhe tematika, secila thuajse njëqelizore, pa fjalë të tepërta dhe metafora e dekor retorik e stilistik tjetërfare. Mënyra e thurjes së poezive është gjithashtu e thjeshtë, autori ato i bën me tre ose katër strofa, që kanë nga dy deri në gjashtë vargje, më rrallë një varg të vetmuar në funksion të kadencës, kështu që vëllimi i poezive të tij varion nga 6 në 16 vargje dhe rrallë u shtohet edhe një strofë tjetër e shkurtër.

Te Shpileku thjeshtësia është një përcaktues i qëllimshëm dhe thelbësor i imagjinatës dhe aftësisë së tij poetike:

Rrjedhë e shpejtë rrymon nëpër qytet

Miliona të njëjtit si ne

Lundrojnë përkryer në rresht

Duke kërkuar ndriçim

Në errësirën e qytetit

Kemi goditur muret

Duke kërkuar ndriçim

Ndjenim zbrazësi

Të shqetësuar nga kalimi i kohës

Duke kërkuar ndriçim

Humbëm frymën

Në më të mëdha thellësi

Duke kërkuar ndriçim

Në hartën e kaosit tonë

Gjetëm kuptimin

Në thjeshtësi

Parimi i strukturës së reduktuar e bën poezinë e Nedjeljko Špilek të krahasueshme me poezinë tradicionale japoneze haiku, që karakterizohet me një komponim rreptësishtë të paracaktuar. Me fjalë të tjera, poezia haiku duhet ta ketë gjithmonë të njëjtën strukturë, përbëhet nga tre vargje me fjalët që i kenë numrat e kufizuar të rrokjeve. Poeti haiku i ka në dispozicion 17 rrokje, të cilat duhet ti ndajë në tre rreshta me proporcionin gjithnjë të njëjtë: 5 + 7 + 5 rrokje. Poezia e Shpilekut nuk e ka këtë lloj kufizimi të formalizuar strukturor. Ajo krijohet mbi parimin e vargut të lirë modern evropian, me ritëm spontan dhe pa rimë, shmang fjalë të tepërta, metaforat, përsëritjet, krahasimet si dhe dekorimet në përgjithësi.

Lehja

në mëngjes

shpejt

ndërpret

gjumin

Imazhet

shpejt

kalojnë

me aromën

e kafesë

Gjegjësisht, ndërsa poezia haiku më së shpeshti karakterizohet me përqendrim tek përvojat gjallëruese të natyrës dhe ndryshimin e stinëve, poezia e Shpilekut vendoset në rrëfenjëzat mbi jetën moderne të qytetit, ku është i pashmangshëm regjistrimi i një game të gjerë simptomash të gjendjeve psikologjike, nga vetmia dhe zbrazëtia e jetës shoqërore të vrojtuara dhe komentuara me disponim pothuajse solipsist, deri te përpjekjet që, megjithatë, shpresa dhe dashuria të bëhen ndriçuese të ekzistencës.

Për disponimin solipsist karakteristike janë vargjet:

Kur nëpër dritare të mjegulluara

Të dhomës sime

Shikoj qiellin

Yjet përsëri janë këtu për mua

Ndriçimi polar

Në mijëra-mijëra ngjyra

Kalon përmes meje

Imazhe nga thellësia lëshon

Në atë shkëlqim

Kristalet e vendosura

E të gjitha yjeve

Në murin e dhomës qëndrojnë

Intonimet bazë të përmbledhjes së poezive të Nedjelko Shpilek anojnë drejt pesimizmit. Jeta në qytetin modern nuk është e lehtë, përkundrazi:

Në qetësinë e ditës

rrugëve të zbrazëta

të qytetit

Tjetërsimi

ndan shtëpinë nga shtëpia

Dhe nuk ka emocion

në atë

qytetin tonë pa shpirtra

Por shumica e poezive të tij flasin për dashurinë, të cilën poeti e barazon me të qenurit:

Trashëgimia e harruar

e profetëve të pamëkatë

si dhuratë

papritur

në jetë na kthen

Kortezhi i gëzimit

me pikëza drite

tret shikimin

deri në pikën e fundit

të ekzistencës sonë

Dashuria si qenie

Vjersha e fundit e koleksionit, numri 66, na kujton se Nedjeljko Špilek aktualisht banon në Kosovë, ai është punonjës i Ambasadës së Republikës së Kroacisë në Prishtinë. Dhe kjo poezi pasqyron gjendjen themelore të librit, të karakterizuar nga pesimizmi dhe melankolia që autori do të donte të

kapërcente:

E para dhe e fundit

Darkë

E vendosur

Me përpjekje të mëdha

Me dëshirën e sinqertë

Të vazhdoj

Nuk shkoje më tutje

Nga deserti

Vetëm klithma

E sorrave të Prishtinës

Shkëlzen Maliqi

Filozof dhe kritik i artit./ KultPlus.com