Pjesë nga intervista me Giovanni Cedrone, redaktor i romanit “Per te Terra mia – le confessioni di Gjon Nikola Kazazi” të botuar këto ditënë Itali dhënë Radio Radicale.

Radio Radical: Përkthimi në italisht i librit “Shënimet e Gjon Nikollë Kazazit” (Per te terra mia” te shkrimtarit Jusuf Buxhovi si dhe botimi i tij nga Armando Editore, paraqet një ngjarje kulturore, ngaqë ky libër flet për një histori tragjike dramatike të një populli që gjithmonë ka luftuar për liri. Ju jeni ndër ata që ndihmuar të ky libër të përkthehet dhe të botohet në Itali. Ishte kjo rastësi apo ua propozoi dikush?

Giovanni Cedrone: Nuk ishte rastësi. Prej kohësh njoh dhe bashkëpunoj me përkthyes shqiptarë këtu, që ma preferuan romanin e Buxhovit. Kur kontaktova me këtë libër, që vjen nga periferi kulturore, para së gjithash kuptova rëndësinë e tij të jashtëzakonshme edhe për faktin se ai fliste për një pandemi të një epidemie të murtajës në shekullin XVIII. Dhe kështu me Dr. Knox të vendosëm të kërkojmë një botues që e gjetëm në Armando editore që besoi në këtë botim dhe nga shtypi e nxori në prill. Kështu që në bashkëpunim me botuesin vendosëm të shtojmë këtë le të themi prefiksin e titullit “Për tokën time”, sepse është një fjali që autori e shqipton protagonist. Sepse, pikërisht Gjon NIkollë Kazazi me rrëfimin e tij jashtëzakonshëm që vjen nga shekullit XVIII, tregon saktësisht lidhjen me tokën shqiptare në këtë rast kosovare por me pak fjalë.

Në atë kohë ka një alternim në të cilin flasim për të njëjtin komb, por siç e kemi parashikuar tashmë të ndarë në pesë pjesë të ndryshme. Por, në të vërtetë, në shekullin e tetëmbëdhjetë, populli shqiptar ishte një, dhe ky libër, na tregon saktësisht se si në fund identiteti i këtij populli del shumë i fortë nën pushtimin osman. Natyrisht se rrëfimi për zhdukjen e një populli, paraqet një referencë historike, me të cilën ky popull është përballuar në vazhdimësi, gjë që nuk është e rastit që në roman, në njëfarë mënyre, ekziston paralelizmi midis pushtimit serb dhe atij osman. Kjo referencë është edhe e pritshme kur dihet se autori është historian i njohur, njëherësh aktivist nga radha e atyre që themeluan le të themi partinë e parë e opozitës, siç ishte Lidhjes Demokratike e Kosovës. Andaj, ajo që na aspekti imagjinar ndërton dramën tragjike të romanit rezulton nga puna hulumtimeve historike shumë të hollësishme të bëra në arkivat gjermane mbi të gjitha, ndaj edhe protagonisti i tij Gjon Nikollë Kazazi është një personazh që ekzistonte me të vërtetë, siç mund të thuhet edhe për epideminë e murtajës, me të cilën ai u ballafaqua dhe luftoi për ta përballua. Dhe kështu le të themi se, sado i trilluar të jetë, është një libër që ka gjithashtu shumë të vërteta historike, ndër të cilat edhe murtaja, qoftë edhe si metaforë, flet për një projekt zhdukjeje. Unë sinqerisht shpresoj se ky është një libër, ndonëse qet në pah të vërteta historike, nuk është thjesht një roman historik, por është një libër që tregon një histori të shpresës në realitet dhe të lirisë sot, që ndonëse është shkruar dyzet vjet më parë, korrespondon me edhe me të tashmen.

Radio Radical: Çështja e identitetit kombëtar, që shtron ky libër në kontekstin e lirive, që ne sot i kemi në Perëndim dhe në vende të tjera në Evropë, sikur bën të ditur se lufta për to nuk ka marrë fund?

Giovanni Cedrone: Për mendimin tim ky libër do të ishte mirë të gjendej gjithmonë në tavolinën dhe pranë shtratit, meqë rrëfimi i tij duhet t’i arrijë të gjithë, meqë ngreh në piedestal vlerën e të qenit si dhe dobinë për të luftuar për to edhe në rrethanat më tragjike, siç duken ato të kërcënimit nga murtaja.

Me këtë rast desha të them se ndihem shumë afër popullit shqiptar, kështu që jam shumë krenar edhe për prezantimin e librit ditë më parë bashkë me ambasadorët e Shqipërisë dhe të Kosovës të këtij libri, meqë ishte kultura ajo që themeloi shtetin shqiptar dhe atë të Kosovës, që janë pjesë e të njëjtit identitet historik. Kultura që ne sot po promovojmë, sigurisht që do të jetë ajo që Shqipërinë dhe Kosovën do të futen në bashkësinë evropiane ku edhe do të bashkohen. Kur them këtë kam parasysh faktin se shqiptarët përkundër vështirësive me tranzicionet, po ecin me hapa të mëdhenj drejt, të themi, modernitetit.

Radio Radical: Mund ta pengojë këtë fakti se mbi gjashtëdhjetë përqind të tyre i përkasin besimit islam?

Giovanni Cedrone: Ligjërimi i fesë për mendimin tim nuk duhet të jetë një problem i madh, ngaqë siç shihet edhe nga ky libër por edhe realitetet shoqërore, feja më e madhe e shqiptarëve sot është të jesh shqiptar meqë aty pasqyrohet uni i tyre shpirtëror, kulturor dhe historik. Duke lexuar romanin e Buxhovit, kuptova lidhjen e madhe të popullit shqiptar me tokën, identitetin, gjuhën në të cilën flisnin, si një element i fuqishëm unifikues. Gjatë bashkëpunimit me përkthyesen kam zbuluar me të vërtetë disa idioma të mrekullueshme shqiptare që janë gjithashtu të vështira për tu përkthyer në italisht pasi ato janë ndoshta fjalë që italishtja janë vërtet të komplikuara për tu përkthyer por janë të bukura. / KultPlus.com