“Tonio Krëgeri”

E kush nga njerëzit e letrave nuk e ka gjetur ndopak veten në personazhin e Tonio Krëgerit, në novelën me të njëjtin titull, të Tomas Manit?

E kush nuk është magjepsur me atë autopsi brilante, që i ka bërë ai marrëdhënies vrastare që ka artisti me realitetin?

Ka një personazh dytësor në këtë novelë; Adalberti, i cili çdo herë që vjen pranvera, e mban vrapin në kafene, sepse vetëm atje, sipas tij, ndërrimi i stinëve nuk është aq i dukshëm sa ç‘është nëpër rrugë.

Pranvera është më e tmerrshmja e stinëve, thotë personazhi, ajo të bën të ndiesh.

(Vulgariteti i këndshëm i ndijimeve, thekson autori…)

Dhe duhet të jesh idiot në kujtofsh se shkrimtari ka të drejtë të ndiejë… Të ndiejë për një shkrimtar, do të thotë që të lërë pas një krijimtari patetike dhe qesharake. Shkrimtari ka marrë fund sapo bëhet njeri dhe fillon të ndiejë.

Personazhi i Adalbertit e di mirë këtë, ndaj i mësyn kafeneve. Atje nuk ka pranverë.

Por Tonio Krëgeri nuk është aspak i lumtur me misionin që i kanë caktuar zotat. Kjo ndihet kur ai përshkruan personazhet e Hansit dhe Inges, dy miqtë e tij biondë dhe mediokër, të cilët me ç’duket dinë t’i gëzohen më shumë rëndomtësisë së realitetit. Ata bëhen njësh me të, kanë një ekuilibër shpirtëror të admirueshëm dhe nuk e kanë atë sqimën e artistit, që dallon personazhin tonë.

Tonio Krëgeri ka një zili të qashtërt ndaj tyre. Do të jetë si ata. I patorturuar prej dilemave të ekzistencialitetit të artistit.
Ka një kondradiktë absurde në punën e shkrimtarit; nga njëra anë duhet ta përshkruajë qartë dhe me vërtetësi “ndjenjën e gjallë” dhe nga ana tjetër, për ta arritur këtë përsosmëri, ai vetë nuk duhet të jetë kurrsesi i përfshirë emocionalisht me të, duhet e jetë i baraslarguar, disi i painteresuar, me një fjalë të mos ndiejë. Të mos t’i qëndrojë pranë atij ekranit ku vepra e tij është duke u zhvilluar. Përndryshe humbet orientimin.
Për të shkruar një vepër të madhe shkrimtarit nuk i duhet të sakrifikojë një pjesë të jetës.
Jo!
Atij i duhet të sakrifikojë të gjithë jetën.
Personazhi ynë është një borgjez që ka humbur rrugën, do të shprehet mikja e tij Lisaveta Ivanovna. Dhe ai e felënderon i lehtësuar “që rasti i tij është zgjidhur…”
Tonio Krëgeri është në një torturim të vazhdueshëm cerebral dhe ekzistencial, aq sa përgjatë leximit të vjen t’i bërtasësh: -Mjaft i intelektualizove ndjenjat!
Në përshkrimin e dilemave ekzistenciale, Tomas Mani ka një saktësi të pamëshirshme… (Ashtu si shumica e autorëve gjermanë, të cilët nuk bëjnë kompromis me të vërtetën.) Gjuha e tij është e mprehtë dhe e përkorë… Tomas Mani shënjestron si një kirurg me përvoje… edhe pse siç thotë vetë personazhi i tij “është në radhët e atyre që rrëzohen e bien.”

Gjatë udhëtimit të tij në Danimarkë, do të donte të kishte një maskë, sepse trembet se mos e njohin… Dhe këtu të vjen ndër mend një thënie e Niçes: “Shkrimtar i vërtetë është ai, të cilit i vjen turp të thotë se është shkrimtar.”
Tomas Mani në këtë novelë autobiografike kostaton, ai nuk është shkrimtari i zgjidhjeve të mëdha. Ai gjithashtu nuk beson se letërsia mund ta shpëtojë individin. Kjo dallohet qartë në mënyrën se si bën ironi me analizat e tij.
Dashuria më e thellë e Tonio Krëgerit u përket njerëzve të lumtur, të dashur e të rëndomtë. Ajo ka brenda pak mall, pak zili melankolike, pakëz përbuzje… dhe shumë lumturi të qashtër.

Novela u botua në vitin 1903.
Ёshtë sjellë në shqip prej botimeve ABC, në vitin 2007. Përkthimi i shkëlqyer, është i Donika Omarit, e cila i përket një plejade të rrallë e të papërseritshme përkthyesish shqiptarë.

Në kohën tonë ku, followers-at teknologjikë, komercializimi, shijet e rëndomta të turmave, përcaktojnë mizorisht dhe padrejtësisht, jetëgjatesinë apo vdekjen e një libri, ndihet mungesa e shkrimtarëve me brilancën e Manit.
Ndaj çdo aspirant shkrimtar duhet ta lexojë, të paktën një herë këtë novelë.
Po ashtu edhe çdo lexues…

Pas leximit, të dyja palët do ta kuptonin më shumë veten. /KultPlus.com