Ambrose Gwinnett Bierce (1842-1914), tregimtar, poet, gazetar dhe veteran i Luftës Civile Amerikane. Mjaft i njohur për librin ‘The Devil’s Dictionary’, Bierce është po ashtu autor i një prej përmbledhjeve më të njohura dhe me më ndikim në letërsinë amerikane, ‘Tales of Soldiers and Civilians’, ndërsa tregimi ‘An Occurrence at Owl Creek Bridge’ është njëri prej tregimeve më të antoligjizuara

TRE DHE NJË BËJNË NJË

Nga Ambrose Bierce

Në vitin 1861 Bar Lassiter, një djalë njëzet e dy vjeç, jetonte me prindërit dhe me motrën e madhe afër Carthage, Tennessee. Familja gjendej në ca rrethana të mjera dhe e mbante veten me kultivimin e një plantacioni të vogël dhe jo aq pjellor.

Duke qenë se nuk posedonin skllevër, nuk rangoheshin në mesin e “njerëzve më të fisëm” të lagjes së tyre; por ishin njerëz të ndershëm me edukim të mirë, me një sjellje fort të mirë dhe të respektuar, siç duhet të jetë çdo familje nëse nuk është e çnderuar nga mbizotërimi personal mbi bijtë dhe bijat e Hamit. Lassiteri i moçëm kishte atë rreptësinë e sjelljes që aq shpesh e konfirmon devotshmërinë e pakompromis ndaj detyrës dhe e fsheh atë disponimin shpirtëror dashuror dhe të ngrohtë. Ai ishte prej hekurit me të cilin janë të gatuar martirët, por në zemrën e zanafillës ishte strukur një metal më fisnik, që shkrihet në një nxehtësi më të butë, po prapë pa e ngjyrosur as zbutur anën e fortë të jashtme. Shkaku i trashëgimisë dhe mjedisit diçka nga karakteri jofleksibil i njeriut i kishte prekur anëtarët e tjerë të familjes; shtëpia Lassiter, megjithëse jo aq e devotshme ndaj dashurisë shtëpiake, ishte një fortesë e vërtetë e detyrës – ah, detyra është mizore si vdekja!

Kur plasi lufta futi në familje, ashtu si edhe në shumë familje të tjera në këtë shtet, një ndjesi përçarëse; i riu ishte luajal ndaj Unionit, të tjerët egërsisht armiqësor. Kjo ndasi e palume u bë një hidhërim i padurueshëm shtëpiak dhe kur biri dhe vëllai i ofenduar u largua nga shtëpia me qëllimin e pranuar haptazi që t’i bashkohej armatës Federale askush s’ia zgjati dorën, asnjë fjalë lamtumire s’ia tha askush, asnjë urim nuk e përcolli atë nëpër botën e turpshme ku po shkonte të ballafaqohej me aq shpirt me çfarëdo fati që do t’i dilte përpara.

Në rrugën e tij për në Nashville, tashmë të pushtuar nga ushtria e gjeneralit Buell, u regjistrua në organizatën e parë që hasi, një regjiment i kalorësisë së Kentakit, dhe në kohën e duhur kaloi nëpër të gjitha stadet e evoluimit ushtarak nga rekrutimi i parë te përvojat kalorësiake. Ai ishte po ashtu kalorës i mirë, megjithëse në atë gojëdhënën nga i cila është përpunuar ky tregim nuk përmendej kjo gjë; fakti është marrë vesh nga shokët e tij të mbijetuar. Se Barr Lassiter i ishte përgjigjur “Këtu” një rreshteri emri i të cilit ishte Vdekja.

Dy vjet pasi që i ishte bashkuar regjimenti i tij kaloi përmes regjionit prej nga vinte. Vendi rreth e çark e kishte pësuar keq nga shkatërrimet e luftës duke qenë se ishte pushtuar në mënyrë të alternuar (dhe simultante) nga forcat ndërluftuese dhe një përleshje e përgjakshme ishte zhvilluar krejt në afërsi të fermës së Lassiterit. Por kalorësi i ri nuk ishte i vetëdijshëm për këtë.

Duke e gjetur veten afër shtëpisë së tij, ndjeu një mall të natyrshëm të shihte prindërit dhe motrën, duke shpresuar se te ta, si tek ai, armiqësia e panatyrshme e asaj periudhe ishte zbutur nga koha dhe ndarja. Pasi mori leje për t’u larguar, u nis këmbë një pasdite vere dhe shumë shpejt pas daljes së hënës së plotë ishte duke ecur përpjetë shtegut me zhavorr që çonte te shtëpia ku ishte lindur.

Ushtarët moshohen në luftë shumë shpejt dhe në rini dy vjet janë një kohë e gjatë. Barr Lassiter ndiente vetën si një burrë në moshë dhe përherë kishte pritur të gjente vendin në rrënoja dhe të shkretuar. Asgjë, në dukje, nuk kishte ndryshuar. Sa i pa sendet familjare dhe të shtrenjta menjëherë u prek thellësisht. Zemra e tij rrahu zhurmshëm, emocionet e tij sa nuk ia zunë frymën; ndiente një dhimbje në fyt. Pavetëdijshëm e përshpejtoi hapin sa gati se po vraponte dhe hija e tij e gjatë bënte përpjekje qesharake të mbante vendin e vet mbrapa tij.

Shtëpia ishte e pandriçuar, dera e hapur. Pasi u avit u ndal të merrte kontrollin mbi vetveten, ia behu babai i tij dhe qëndroi ashtu kokëzbuluar nën dritën e hënës.

“Baba!”, e thirri djali, duke kërcyer përpara me dorën e zgjatur – “Baba!”. Burri i moshuar ia nguli sytë drejt në surrat, qëndroi një moment pa lëvizur dhe pa e thënë një fjalë u tërhoq brenda në shtëpi. Fort i zhgënjyer, poshtëruar, i lënduar sa s’thuhet më dhe plotësisht i nervozuar, ushtari u lëshua mbi një karrige të thjeshtë në trishtim të thellë, duke e mbështetur kokën në duart që po i dridheshin. Po s’duhej ta lëshonte veten; ishte ushtar tepër i mirë që ta pranonte refuzimin si dështim. U ngrit dhe hyri në shtëpi dhe shkoi drejt në “dhomën e ndejës”.

Ndriçohej lehtë nga një dritare lindore pa perde. Në një stol të ulët te oxhaku, artikulli i vetëm mobiliar aty, ishte ulur nëna e tij, me shikimin në vatrën e mbushur me prush dhe hira të ftohtë. Ai i foli asaj – butësisht, në mënyrë pyetëse, dhe me ngurrim, por ajo as nuk iu përgjigj, as nuk lëvizi, as në asnjë mënyrë s’u duk e befasuar. E vërtetë, burri kishte pasur kohë ta njoftonte të shoqen për kthimin e birit fajtor. Ai iu avit më afër dhe po bëhej gati t’ia hidhte dorën mbi supe kur motra e tij hyri nga dhoma ngjitur, e shikoi drejt e në fytyrë, kaloi bri tij pa dhënë asnjë shenjë se po e njihte dhe u largua nga dhoma përmes një dere që ishte pjesërisht mbrapa tij. E kishte kthyer kokën ta shikonte atë, por pasi që u largua ajo sytë e tij prapë kërkuan nënën e tij. Edhe ajo ishte larguar soje.

Barr Lassiter e kapërceu derën nëpër të cilën kishte hyrë. Drita e hënës në oborrin me bar ishte e mahnitshme, thua se lëndina ishte një det dallgëzues. Pemët dhe hijet e tyre të zeza luhateshin si të frynte ndonjë puhizë. I rrethuar në anët e tij, shtegu i ecjes dukej i paqëndrueshëm dhe i pasigurt për të ecur në të. Ky ushtar i ri i njihte iluzionet optike të shkaktuara nga lotët. I ndjeu në faqe dhe i pa të stërpiknin në gjoksin e xhaketës së tij kalorësiake. E la shtëpinë dhe u kthye në kamp.

Të nesërmen, pa ndonjë qëllim të caktuar, pa ndonjë ndjesi mbizotëruese të cilës do të mund t’i gjente një emër të saktë, përsëri e kërkoi vendin. Brenda një gjysmë miljeje afër tij e takoi Bushrod Albron, një ish shok klase dhe loje, i cili e përshëndeti ngrohtësisht.

“Po shkoj të vizitoj shtëpinë time”, tha ushtari.

Tjetri e shikoi bukur i vrenjtur, por s’i tha gjë.

“E di”, vazhdoi Lassiteri, “se të mitë s’kanë ndryshuar, por…”.

“Ka pasur ca ndryshime”, e ndërpreu Albroja… “gjithçka ndryshon. Do të vij me ty po s’e pate dert. Mund të flasim teksa ecim”.

Por Albroja nuk foli.

Në vend të shtëpisë gjetën vetëm themelet e nxira nga zjarri të gurëve, që përfshinin një zonë hirash të ngjeshura të futura në dhe nga shirat.

Habia e Lassiterit qe e pashoqe.

“Nuk po gjej mënyrën e duhur si të ta them”, tha Albroja. “Gjatë përleshjes një vit më parë shtëpia juaj u dogj nga një bombardim federal”.

“Po familja ime – ku janë ata?”.

“Në parajsë, po shpresoj. Të gjithë janë vrarë nga bombardimi”.

/Marrë nga Ambrose Bierce, ‘Tales of Soldiers and Civilians and Other Stories’, Penguin 2000 /Përkthimi: Gazeta Express/ KultPlus.com