“Leximi i librave është kalimi më i lavdishëm që njerëzimi ka krijuar ende,” vuri në dukje poetja polake dhe fituese e çmimit Nobel, Wislawa Szymborska, në meditimin e saj të bukur se pse ne lexojmë. “Sa më shumë nevoja për argëtim dhe edukim të zakonshëm mund të plotësohet nga shpikjet e reja,” pohoi Hermann Hesse, një brez më parë, “aq më shumë libri do të rimarrë dinjitetin dhe autoritetin e tij.” Por sot, më shumë se gjysmë shekulli më vonë, çfarë ka mbetur nga dinjiteti dhe autoriteti i librit, teksa tekno-distopistët përshkruajnë vdekjen e tij dhe tekno-fetishistët e shtrëngojnë atë nga jeta në përpjekjet e tyre të pandërprera për ta “përmirësuar” atë përtej njohjes?

Kjo është ajo që shqyrtoi, romancieri, eseisti, filozofi dhe semiotiku i madh italian Umberto Eco (5 janar 1932–19 shkurt 2016) në “Ky nuk është fundi i librit” – të dhënat e tij të gjata dhe të mrekullueshme, bisedë e gjerë me romancierin, dramaturgun dhe skenaristin francez Jean-Claude Carrière për të ardhmen e librit dhe shpërblimet e tij të përhershme si një medium i njerëzimit të pazëvendësueshëm.

Eko shikon në të kaluarën për të dalluar të ardhmen:

Një nga dy gjërat do të ndodhë: ose libri do të vazhdojë të jetë mjeti për lexim, ose zëvendësimi i tij do të ngjajë me atë që libri ka qenë gjithmonë, edhe para shpikjes së shtypshkronjës. Ndryshimet e librit si objekt nuk e kanë modifikuar as funksionin e as gramatikën e tij për më shumë se 500 vjet. Libri është si luga, gërshërët, çekiçi, rrota. Pasi shpiket, nuk mund të përmirësohet. Nuk mund të bësh një lugë më të mirë se një lugë. Kur projektuesit përpiqen të përmirësojnë diçka si tapashja, suksesi i tyre është shumë i kufizuar; shumica e “përmirësimeve” të tyre as që funksionojnë. Philippe Starck tentoi një shtrydhëse limoni novatore; versioni i tij ishte shumë i pashëm, por i lë gropat. Libri është testuar tërësisht dhe është shumë e vështirë të shihet se si mund të përmirësohet për qëllimet e tij aktuale. Ndoshta do të evoluojë në aspektin e komponentëve; ndoshta faqet nuk do të jenë më prej letre. Por sërish do të jetë e njëjta gjë.

Eco merr në konsideratë pse librat kanë lindur në radhë të parë dhe çfarë i bën ata të qëndrueshëm në përvojën njerëzore:

Mund ta mendojmë shkrimin si një zgjatim i dorës, dhe për rrjedhojë si pothuajse biologjik. Është mjeti i komunikimit që lidhet më ngushtë me trupin. Pasi u shpik, nuk mund të hiqej kurrë… Shpikjet tona moderne – kinema, radio, internet – nuk janë biologjike.

Me një sy në pritshmërinë e formateve të reja mediatike, të cilat bëhen të vjetruara brenda një ose dy brezash, Eco shton:

Duke dashur të zgjedh diçka lehtësisht të transportueshme dhe që është treguar e barabartë me dëmtimet e kohës, zgjedh librin.

Përgatiti: Albert Vataj. / KultPlus.com